장음표시 사용
311쪽
illa te, si adultera res siue tu adulterarere, digito non auderet contingere, neque tu e St.
Die pristini, die eras lini et die quarti et die quinti, qui elegantius
loculi sint, dixisse, non ut ea nune uulgo die tur.
Die quarto et die quinto , quod Graeci εἰς τεταρτνὶν Ἀκαὶ εἰς πεμπτην dicunt, ab eruditis nunc quoque diei audio, et qui aliter dicit, pro rudi atque indocto despicitur. Sed Marci ulli aetas ae supra eam non, Opinor, ita di-Xerunt: die quinte enim et te quinti pro adverbio copulate die tum est, secunda in eo syllaba correpta. Diuus etiam 2Augustus, linguae Latinae non neSeiu munditiarumque patris sui in sermonibus Sectator, in epistulis plurifariam significati0 ne ista dierum non aliter usu est Sa is autem 3
erit, perpetuae ueterum consuetudini demon Strandae gratia, uerba sollempnia praetori ponere, Ruibu more maiorum serias concipere solet, quae appellantur Compitalia. Ea uerba haec sunt Dienoni populo Romano uiritibus Compitalia erunt; quando concepta sueri nJt, nefas. Dienoni praetor dicit, non die nono . Neque praetor S0lum, Sed pleraque Omnis uetuSta Sic l0cuta est. Venit ecce illius uersus Pomponiani in men-5tem, qui est ex atellania, quae Me t)uia scribitur: Dies hic sextus tJ, cum nihil egi: die quarte moriar a me.
Suppetit etiam Coelianum illud ex libro hist 0riarum 6 secundo: Si uis mihi equitatum dare et ipse cum
e et ero exercitu me sequi, die quinti R0mae in Capit0lium cur ab tibi cena sit cocta. Et histo-7riam autem et uerbum hoc sumpsit Coelius ex origine M. Catonis, in qua ita scriptum est: Igitur dictato rem Karthaginiensium magister equitum monuit: Mitte mecum Romam equitatum die quinti in Capitolio tibi cena cocta erit . Extremam istius uocis syllabam tum per e tum per Ἀ
312쪽
scriptam legi; nam sane quam conSuetum is ueteribus uerit, literis is plerumque uti indisserenter, sicuti praefiscine et praefiscini , procliui et procliue . Atque alia idem multa hoc genus uarie diXerunt: die pristini quoque eodem modo dicebatur, qu0d significabat die pristino , id est priore, quod uulgo pridie dicitur, conuerso comp0Sitioni ordine, quasi pristino die Atque item simili figura die crastini 9didebatur, id erat crastino die . Sacerdote qu0que Populi Romani, cum condicunt in diem tertium, diem peren-10dini dicunt. Sed ut plerique die pristini , ita M. Cato in oratione Ontra Furium die proximi dixit. Die Jquarto autem Cn. Matius, h0mo impense doctus, in mimiambis pro eo dicit, quod nudius quartus n0 dicimus, in his uersibus: Nuper die quarto, ut recordor, et certe Aquarium urceum unicum domi regit. H0 igitur intererit, ut die quarto quidem de praeterito dicamus, diequarte autem de suturo.
Telorum et iaculorum gladiorumque, atque inibi nauium quoque uocabula, quae seripla in ueterum libris reperiuntur.
1 elorum, iaculorum gladiorumque voeabula, quae in historiis ueteribus Scribi sunt, item nauigiorum genera et nomina libitum sorte nobis est sedentibus in reda conquirere, ne qu e)id aliarum ineptiarum uacantem Stupenditemque animum Oeeupare tJ. 9uae tum igitur suppetierant, haec Sunt haSta, pilum, phalarica, Semiphalarica, Oliser
De Uingula', quoniam est minu frequenS, admonendum eXistimo, lingulam ueteres dixisse gladiolum oblongum in Speciem linguae saetum, cuius meminit Naevius in tragoedia Hesiona Versum Naeui app0Sui:
313쪽
si)Ne mihi gerere morem uidear lingua, merum lingula. Item rufinJpia genus teli Stataracae nationiS positumque hoc uocabulum in uinti Enni annalium XIIII.
Navium autem, qua reminiSci tunc potuimuS, appella-5tiones haec Sunt gauli, orbitae, audieae, longae hippagine S, eercuri, celoce uel ut Graeci distunt, κελητες , lembi, Oriae, lenunculi actuariae, qua Graeci 4στ ιJοκωπους j0cant uel ἐπακτριθας , pro Sumiae uel geSe Oretae uel ori0lae, Silattae, eaphae, pontones, frueinti moedia, phaSeli, paroneS, myoparone S, lintreS, Rupuli, amarae, placidae, cydarum, ratariae, eataSeOPium.
lnse ite ab Asinio Pollione reprehensum Sallustium, quod transfretationem transgressum dixerit, et tranSgreSSOS, qui tranS
Asini Pollioni in quadam epistula, quam ad Plan-1 cum ScripSit, et quibusdam aliis C. Sallustii iniquis, dignum nota uisum est, quod in primo historiarum maris transitum transmiSSumque nauibus laetum tranSgreSSum appellauit eosque, qui fretum tran SmiSerant, quo HI anS-
fretasse dici solitum est, 'transgress0s dixit. Verba ipSa 2 Sallusti p0suit, Itaque Sertorius, leui praesidio
relicto, in Mauretania manctu Ob Scuram mo-ctem, ae Stu Secundo durtim aut celeritate uitare proeliu in in transgressu conatus est. Deinde 3
infra ita scripsit Transgresso omni recipit mons praeceptu a Lu Silani S. Hoc igitur et minus proprie et περισκέπτως et nullo graui auctore dictum aiunt. Nam ransgreSSuS , inquit, a transgrediendo dicitur idque ipsum ab ingreS8 et a pedum gradu appellatum. Idcirco Uer-5bum transgredi conuenire n0n putauit neque uolantibuS neque Serpentibus neque nauigantibuS, Sed hi Solis, qui gradiuntur et pedibus iter emetiuntur Propterea negant,
314쪽
aput scriptorem id0neum aut nauium ransgressum repperiri posse aut pro transfretati0ne transgreSSum . Sed quaero ego, cur non Sicuti cui SuS nauium recte
dici solent, ita transgressus etiam nauibus factus dici possit praesertim cum breuitas tam anguSti fretus, qui terram Africam Hispaniamque interfluit, elegantiSSime raran Sgres-Si0nis uocabul , quasi paucorum graduum spatium, desi nita sit. iii auctoritatem autem requirunt et negant, di, ctum n gredi raransgredi ve in nauigantibus, uolo uti re-S90ndeant, quantum Xistiment interesse ingredi atque 8 ambulare . Atqui Cato in libro de re rustica sundus, inquit, eo in loco habendus est, ut et Oppi dum prope amplum sit et mare aut amni S, qua
Appetitas porro huiuscemodi translati0nes habitasque
esse pro honestamentis rationis, Lucretius quoque testimonium in hac eadem uoce dicit. In quarto enim libro clamorem per arterias et per sauces gradiente n dicit, quod est nimio confidentius, quam ilhid de nauibus Sallustianum Versus Lucreti hi sunt: Praeterea t)radit uox auces Saepe facitque Asperiora foras gradiens arteria clamor. 10 Pr0pterea Sallustius in eodem libro non eos Solum, qui nauibus ueherentur, sed et scaphas quoque nantes pr0gressas' dicit. Verba ipsa de scaphis posui: a rum aliae paululum progressae nimio simul et
incerto onere, cum pauor corpora agitauerat, deprimebantur.
Historia o populo Romano deque populo Poenico, quod pari
propemodum uigore suerint aemuli.
In literis ueteribus memoria extat, quod par quondam sui uigor et acritudo amplitudoque populi Romani at-2 que Poeni Neque inmerito aestimatum Cum aliis quidem
315쪽
X. XXVII. XXVIII. XVIIII. 29populis de uniuscuiusque republica, cum Poeni autem de omnium terrarum imperio destertatum. Eius rei spe imen est in illo utriusque populi uerbo a 3ctum, quo P. Fabius, imperator Romanus, dedit ad arthaginienses epistulam. Ibi Seriptum fuit, populum Romanuimmisisse ad eos hastam et caduceum, Signa duo belli aut paei S, X utS, utrum Vellent, eligerent, quod elegissent, id unum ut esse missum XiStimarent. arthaginienSe re Spon derunt, neutrum SeSe eligere, Sed pDSSe, qui adtulissent utrum mallent, relinquere, qu0 reliquissent, id sibi pro electo suturum. M. autem Varro non haStam ipSam neque ipsum cadu bceum missa dicit Sed duas tesserulas, in quarum altera caduceum, in altera hastae simulacra fuerunt incisa.
De aetatum finibus pueriliae, iuuentae, senectae, exauberonis historia sumplum.
Κ. Tubero in historiarum primo scripsit Seruium 1 Tullium, regem populi Romani, cum illa quinque elaSSeS seniorum et iuniorum cen Sus faciendi gratia institueret, puero S SSe existimasse, qui minore eSSent anni Septem decem, atque inde ab anno septimo decimo, quo idoneo Siam esse reipublicae arbitraretur, milites ScribSiSSe, O Sque ad annum quadragesimum Sextum iuniores Supraque eum annum Seniores appellaSSe. Eam rem propterea notaui, ut discrimina, quae fuerint 2 iudicio moribusque maiorum pueritiae . Huuentae , senectae , ex ista censione Servi Tulli, prudentissimi regis,
Quod particula atque non complexiva tantum sit, sed uim habeat plusculam uariamque.
Atque particula a grammaticis quidem coniunctio esse Idicitur conexiva. Et plerumque Sane coniungit uerba et
316쪽
e0neetit; sed interdum alias quaSdam potestates habet 0n satis notas, nisi in ueterum literarum tractatione atque cura exercitis. Nam et pro ad tuerbio ualet, cum dicimus aliter ego feci atque tu , Significatur enim aliter quam tu , et si gemina fiat, auget intenditque rem, de qua agitur, ut animaduertimus in P. Enni annalibus, nisi memoria in hoc uersu labor: Atque atque accedit muro Romana iuuentu S.
Cui signifieationi contrarium est quod itidem a ueteri- 4bus dictum est deque Et praeterea pro alio quoque adverbio dicitur, id est statim , quod in his Vergili uersibus existimatur obscure et insequenter particula ista posita esse: Sic omnia satis
In peius ruere ac retro Sublapsa reserri; Non aliter, quam qui aduerso uix flumine lem bum
Remigiis subigit, si brachia sorte remisit, Atque illum in praeceps prono rapit inlueu Samni.
317쪽
De origine uocabuli errae Italiae deque ea multa, quae Suprema appellatur deque eius nominis alione ac de lege Alernia ei quibus uerbis antiquiliis multa minima diei solita sit.
ri in me uri in dia et Dii, quas oratione Graeca de rebus 1
populi Romani composuit, et M. Varro in antiquitatibus rerum humanarum terram Italiam de Graeco uocabulo appellatam Scrip Serunt, quoniam boues Graeca uetere lingua ταλοι uocitati sint, quorum in Italia magna copia fuerit bucetaque in ea terra gigni pascique Solita Sint complurimR. Coniectare autem po S Sumus ob eandem causam, quoddItalia tunc esset armento Sis Sima, multam, quae appellatur suprema , institutam in dies singulo duarum ovium, boum triginta, pro copia scilicet boum proque ovium penuria. Sed cum eiusmodi multa pecoris armentique a magistratibus dicta erat, adigebantii boves ovesque alias pretii parui, alias maioris, eaque res aciebat inaequalem multae poenitionem. Idcirco postea lege Aternia constituti Sunt in Ue Singulas aeris deni, in boves aeris centeni. Minima autem multa 3eSt ouis unius. Suprema multa est iu numeri, euius di-Ximu S ultra quem multam dicere in die Singulos ius non eSt, et propterea Suprema appellatur, id e St Summa et in
318쪽
xima. uando igitur nunc quoque a magistratibus populi
Romani more mai0rum multa dieitur uel minima uel suprema obseruari Solet, ut oves genere uirili appellentur atque ita M. Varro uerba haec legitima, quibus minima multa diceretur, concepit M. Terentio, quando citatus neque re Spondit neque e X cu Satu e St, ego ei unum ouem multam dico ac nisi eo genere diceretur, negauerunt iustam uideri multam. Voeabulum autem ipsum multae idem M. Varro in uno uicesim rerum humanarum non Latinum, et Sabinum esse dicit, idque ad Suam memoriam mansisse ait in lingua Samnitium qui Sunt a Sabinis orti. Sed turba grammaticorum novicia κατ' αντίφρασιν, ut quaedam alia, 6 h0 quoque diei tradiderunt. Cum autem usu et mo Sermonum is sit, ut ita et nunc loquamur, ut plerique ueterum locuti sunt: multam dixit et naulta dicta est , non eSSe ab re putaui, notare, quod M. Cato aliter dixit. Nam in quarto originum uerba haec Sunt Inperator no Ster, si quis extra ordinem depugnatum iuit, ei mul-7 tam facit. Potest autem uideri consulta elegantia mutas Seuerbum, cum in castri et in exercitu multa fieret, n0n inc0mitio, nec ad populum diceretur.
0uod elegantia apud antiquiores non de inOeniore ingenio, sed de nitidiore cultu atque uictu dicebatur, eaque in uilio pone
1 Elegans homo non dicebatur eum laude se id sere uerbum ad aetatem M. Catonis uitii, non laudis suit. Est namque hoc animaduertere, cum in quibusdam aliis, tum in libro Catonis, qui inscribtus est carmen de moribus. Ex quo libro uerba haec sunt Auaritiam omnia uitia habere putabant: sumptu OSUS . cupiduS, elegan S, uitiosus, inritus qui habebatur, is lauda 3batur ex quibus uerbis apparet, elegantem dictum antiquitus non ab ingenii elegantia, sed qui nimis lecto amoen0que cultu uictuque SSet.
319쪽
P0stea elegans reprehendi quidem desiit, sed laude 4nulla dignabatur, nisi cuius eleetantia erat 10 deratissima. Sic M. Tullius L. Crasso et P. Scaeuolae non meram elegantiam, et multam, parsimonia mixta, laudi dedit Crassus, inquit, erat parci SSimu Selegantium, Scaevola parcorum eleganti SSimu S. Praeterea ex eodem libro Cat0nis liae etiam spar-bsim et intercise commeminimus Vestiri, inquit, in foro honeste mos erat, domi quod satis erat. Equos cariu S, quam eo quo S, emebant. Oeticae arti Sh0no non erat. Si quis in ea re studebat aut sese ad conuiuia adplicabat, assator uocabatur. Illa qu0que ex eodem libro praeclarae ueri-6tatis sententia est: Nam uita, inquit, humana prope uti serrum est. Si exerceas, conteritur Si non exerceas, tamen robigo interficit. Item homine exercendo videmus conteri; si nihil exercea S, inertia atque torpedo plus detrimenti sa-cit, quam exercitio. III. Qualis quantaque si pro particulae uarietas deque exemplis eius
uando ab arbitriis negotiisque otium est et motandi c0r-Iporis gratia aut spatiamur aut Uectamur, quaerere nonnumquam aput memetipSum Sole re eiusmodi parua quidem minutasque et h0minibus non bene eruditis aspernabiles, sed ad ueterum scripta penitus Oscenda et ad scientiam linguae Latinae eum primis neceSSarias uelut eSt, quod sorte nuper in Praenestino recessu uespertina ambulatione Solus ambu lan con Siderabam , quali quantaque esset Particularum
quarundam in oratione Latina uarietas. 9uod genus est praepositio pro . Aliter enim diei uidebam pontifices prorac0nlegio decreuisse , aliter quempiam testem introductum pr0 testimonio dixisse , aliter M. Catonem in originum quarto proelium factum depugnatumque pro castris scribsisse et item in quinto urbes in Sula S
320쪽
uae o m n r o agi ori libya ii e friae, aliter etiam diei pro aede CaStoris . aliter pro rostris , aliter pro tribunali , aliter pro contione atque aliter uribunum plebis pro p0testate 3 intercessisse . Sed has omnes dictiones, qui aut innino similes et pares aut usquequaque diuerSISAEXiStimaret, errare arbitrabar arietatem istam eiusdem quidem sontis et ea pitis, non tamen esse sinis putabam. Pu id pr0 secto facile intelleget, siquis adhibeat ad meditati0nem suam intentionem et habeat ueteris orationis usum atque notitiam celebri0rem.
0uem in modum . Ennius uersus Euripidi aemulatus sit.
Euripidis uersus sunt in Hecuba, uerbiS, Sententia, breuitate insignes inlustresque; ecuba est ad Vlixem dicen S T δ' ξίωμα, καν κακως λεγ/ὶ τ σον Νικα λόγος γαρ εκ τ αδ οξουντων ών
Sane incommode aemulatus est. Versus totidem Ennian hi sunt Haec tu et Si peruerse die es, dacile Achivos flexeris Nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobile ,
Eadem dicta eademque ratio aequa non C-que Ilet. Bene, Siculi dixi, Ennius; sed ignobile tamen et pulenti ντ αδ οξ 0υντων καὶ δοκουντων SatiSi acere Sententiae n0n uide intur; nam neque omne ignobiles αθυ- 40υσι neque omne Sipulenti ευδοξουσιν.