장음표시 사용
81쪽
s e Dum si a Cuniprimis autem M. Cani atro eissimus huiusce' uitii insectator est Namque in oratione, quae inscripta est . se Caelius tribunum plebis appellasset:
numquam, inquit, tacet, quem morbus tenet loquendi tamquam meternosum libendi atque d0rmiendi u0d si non conueniatis, cum conuocari iubet, cita cupidus orationis conducat, qui uti Scultet. Itaque auditis, non au Scultatis, tamquam pharmacopolam. Nam eius uerba audiuntur, uerum Senem committit fel J, si aeger est Idem Cato in eadem oratione eidem M. I0 Caeli, tribuno plebi uilitatem obprobrans non loquendi tantum, merum etiam tacendi si usto niluit, lani Sem n des fi m veri t. id et i Laiae an id et i lim iam Lua. Neque non merito Homerus unum ex onmibus Thersitam Il ἀμετροεπλῆ et ακριτομυθον' appellat uerbaque illius multa et ακοοια strepentium Sine modo raculorum similia esse dieit ubi ni in est aliud oclii ZEupolidis quoque uersus de id genus hominibus con-I2 Signatissime laetus est: Λαλε ιν αριστος. ἀδυr ατο τατος λεγειν, quod Sallustius noster imitari uolen adscribit I3qua X, inquit, magis, luam sucundus uapropter I in He Si Odu S poetarum prudentissimus, linguam non uulgandam, Sed recondendam esse dicit proinde ut thesaurum, eiuSque esSe in promendo gratiam plurimam, Si modesta et parca et modulata sit: Γλώσσης τοι θησαυρος i ἀνθρώποισιν α9ι
Epicharmium quoque illud non inscite se habet: 15 Ου λεγε ιν αυγ' 4σσὶ δεινος, ἀλλὰ σιγῆν
ἀδυνατος, ex quo hoc profecto Sumptuni Si
82쪽
17 F a uia i iam in ego audiui didere uersus istos Ei r ii vici:
T τελος δυστυχία n0n de his tantum saet0 aeeipi debere, qui impia aut inlieita dicerent, sed uel maXime de h0minibus quoque posse dici stulta et inmodica laterantibus, quorum lingua tam pr0 diga
infrenisque sit, ut fluat semper et aestuet conlimione erborum taeterrima, quod genus homines a Grae ei Si ni- 18 si eantissimo uocabulo καταγλωσσ0ι appellaintur. Vin i r i una Pi olim grammaticum in histrem, e samiliari eiuS, docto uiro, comperi, Sallustianum illud Satis eloquentiae. Sapientiae parum, breui antequam uita decederet, sic legere eo episse et sic a Sallusti relictum assii mauisse: Satis loquentiae, sapientiae parum quod loquentia nouatori uerborum alliisti maxime congrueret eloquentia cum insipientia minime conueniret.
19 Huiuscemodi autem loquaeitatem uerborumque turbam magnitudine inani uastam acetissimus poeta Aristopha n e s insignibus uocabulis denotauit in his uersibus:
Ἐχοντ', χάλινον, ἀκρατες, απυλωτον στόμα, 'A περιλάλητον, κομποφακελορρημονα, 20 neque minus insigniter ueteres quoque nostri hoc genu.h0mines, in uerba proiectos Hoeutuleios et blaterones et linguae es diXerunt. XVI. 0uod uerba istasee uadrigari sex annali lorlio ibi illo hominum Oeeiditur, non licenter, neque de poetarum figura, sed ratione coria o proba grammaticae disciplinae diei sunt.1 uadrigarius uertit annalium ita seripsit: Ibi occiditum mille hominum Occiditur. in-
83쪽
I. XVI. 1quit, non occiduntur Item Lucilius in tertio a 2 tirarum
Adp0rtam mille a portae St exinde Sal t)ernum, mille, inquit, est, non mille sunt Varro in XVII. 3humanarum, Ad Romuli initium plus mille et centum annorum St. M. Cato in primo originum, inde est serme mille passum M. Cicero bin sexta in Antonium, Itane danus medius in L. Antonii clientela est quis umquam in illo
Ianes inuentus est qui L. Antoni mille nummum erret expen Sum 3In his atque in multis aliis mille numer singulari die tumieSt; neque hoc, ut quidam putant, uetustati constes Sum est aut per sigurarum concinnitatem admiSSum est, Sed Si uidetur rati posecre Mille enim n0n pro eo ponitur, quod SGraece χιλιοι dicitur, Sed quod χιλιας . et si euti una ut-λιας et duae χιλιαθες , ita inum mille et dii milia certa atque directa ratione dieitur uamobrem id quoque recte et probabiliter diei solitum mille denarium in area est et mille equitum in exereitu est auellius autem, praeter-10 quam Supra p0Sui, ali quoque in loco id manifestius demon- Strat, nam ii libr0 XV ita dieit 11 Hunc, milli passum qui uicerit atque duobuS Campanu Sonipe Sue euSS0r nullus Sequetur Maiore in spatio ac diuersus uidebitur ire; item ali0, libro IlIL 12Τu milli num nritan pote Uno quaerere centum. Milli passum dixit pro nille passibus et uno milli 13d en uo nummum iro uni mille nummiS' aperteque ostendit mille et voeabulum SSe et singulari numer diei eiusque pluratiuum esse ' milia et eaSum etiam eapere ablatiuum Neque ceteros casus requiri oportet, eum Sint alia I pleraque uocabula, quae in Singulos tantum cISu S, quaedam etiam , quae in nullum ne linentur uapropter nihil iam du-15bium est, quin M. C i eae o timet ali innae, quam seripsit PT Milone, ita scriptum reliquerit Ante sun dum Clodi,
84쪽
quo infundo propter insanas illas substructione saei te mille hominum uersabatur ualentium, non iersabantur', quod in libris minus aesturatis scriptum est. Alia enim ratione ' mille hominum , alia mille homines J dicendum St.
Uuanta eum animi aequilale toleraverit Socrates uxoris ingenium intractabilo atqu0 inibi, quid M. Varro in quadam salira deos fidio mariti scripserit.
Xanthippe Socratis philosophi uxor, morosa adm0dum fuisse fertur et iurgiosa, irarumque et molestiarum mulie-2 brium per diem perque noetem scatebat. Has eius intemperies in maritum Alcibiades demiratus, interrogauit Socraten, quaenam ratio esset, cur mulierem tam acerbam domo 3 non eXigeret hioniam' inquit Socrates, cum illam d0mitalem perpetior, in SueSeo et exerce0r, ut ceterorum quoque soris petullantiam et iniuriam mellius seram . . Secundum hanc sententiam quoque Varro in Satira Menippea, quam de ossicio mariti scripsit uitium, inquit, Xoris aut tollendum aut serendum St. 9ui torti uitium, uxorem commodiorem prRe-5 Stat, qui seri, Sese meliorem facit. Haec uerba Varronis Ἀ0ssere' et 'serre lepide quidem composita 6 Sunt, Sed tollere apparet dictum pro corrigere'. Id etiam apparet, eiusmodi uitium uxoris, si corrigi non pOS- Sit, serendum esse Varronem censuisse, quod ferri Scilicet a uiro honeste p0test uitia enim flagitiis leuiora
9uod M. Varro in quarto sto imo humanarum L. Aelium magistrum suum et in ἐτυμολογία salsa reprehendit quodque idem Varro in podem libro salsum furis τυειον dicit.
In XIIII rerum diuinarum libro M. Varro doctissimum tune ciuitatis h0minem L. Aelium errasse Stendit.
85쪽
quod uocabulum Graecum uetus traductum in linguam Romanam, proinde atque si primitus Latine ictum Sset, resoluerit in uoces Latina ratione etymologica salsa. Verba ipsa super ea re Varronis posuimus: In quota L. Aelius noster, literis ornati SSimu , memoria nostra errauit aliquo tiens. Nam aliquot uerborum Grae eorum antiquiorum, proinde atque es Sent propria nostra, reddidit causas salsas. Non raeporem dicimus, ut ait, quod est leui peS, Sed quod Si uocabulum antiquum Graecum. Multa uetera illorum ignorantur, quod pro iis aliis nunc uocabulis utuntur. Et illorum S Se plerique ignorent Graecum , quod nunc nominant Ἐλληνα , ' puteum , quod Oeant φρεαρ , Heporem , quod λαγωον dicunt. In quo non modo Aelii ingenium non reprehendo, Sed industriam laudo : Succes Sum enim fortuna , X perientiam lata Sequitur.
Haec Varro in primore libro Seripsit, de ratione uo-δcabulorum scitissime, de usu utriusque linguae peritiSSime, de ipso Aeli elementissime. Sed in posteriore eiu S- dem libri parte furem diei ex eo dictum, quod ueteres Romani suruum atrum appellauerint et sure per noctem, quae atra Sit, acilius furentur Nonne sic uidetur Varro de iure, tamquam Ae blius de lepore Nam qu0 a Graecis nunc κλέπτης dicitur, antiquiore Graeca lingua φωρ dictum est Hinc per adfinitatem literarum, qui ipsos Graece, Si Latine sur Sed ea res fugeritne tunc Varronis memoriam, an 6 contra aptius et cohaerentius putarit, surem a ' suruo , ideSt nigro appellari, in hac re de uir tam excellentis d0ctrinae non meum iudieium est.
Historia supor libris Sibyllinis ae deaarquinio Superbo rege.
In antiquis annalibus memoria super libris Si - 1b Sllinis haec prodita est Anus hospita atque ineognita
86쪽
64 I. XVIIII. XX. ad Tarquinium Superbum regem adiit, nouem libro serens, quos esse die ebat diuina oracula eos uelle diXit uenundare. 3 Tarquiniti pretium percontatus est Mulier nimiuin atque 4 inmen Sum po90 Scit reX, qua Silanus aetate desiperet, deri-5 sit. Tum illa oculum coram eum igni apponit, tris libros ex nouem deurit et ecquid reliquos Se eodem pretio emere 6 uellet, regem interrogauit Sed enim Tarquinius id multo Prisit magis dixitque anum iam procul dubio delirare. Mulier ibidem statim tris ali 0 libros Xussit atque id ipsum denuo piae id rogat, ut tris reliquos eodem illo pretio emat. 8 Tarquinius re iam serio utque attentiore animo fit, eam conStantiam considentiamque non insuper habendam intellegit, libro tris reliquos mercatur nihilo min0re pretio, quam qu0d erat petitum pro omnibus. Sed eam mulierem tunc a Tarquinio digressam 90stea nuSquam loci visam con- 10 stitit. libri tres in aerarium conditi, Sibyllini appellati. 11 Ad 0S, quasi ad oraeulum, quindecimuiri adeunt, cum di immortales publice consulendi Sunt. XX. 9uid Meometrae dieant ἐπιπεδον quid χτερεόν quid ,υβ0ν,
quid γραιι ιην quibusques ista innia Latinis vocabulis appellentur.
Figurarum, quae ' σχήματα geometrae appellant, ge-2 nera Sunt duo, planum et s0lidum . Haec ipsi uocant επιπεδον καὶ στερεον . lanum est, quod in duas pariis Solum lineas habet, qua latum est et qua longum qualia sunt triquetra et quadrata, quae in area fiunt, Sine altitudine. 3 S0lidum est, quando non longitudines modo et latitudines planas numeri linearum efficiunt, sed etiam extollunt allitudines quales Sunt ei me metae triangulae, qua pyramidas appellant, uel qualia Sunt quadrata undique, quae κυ- βους illi nos quadrantalia' dicimus ' Κυβος enim est si-gura e omni latere quadrata quale Sunt, inquit M. Varro, te S Serae, quibus in alveolo luditur ex quo ipsae quoque appellatae , υβοι'. In numeris etiam similiter κυβος ' dicitur . eum omne latu eiusdem
87쪽
I. XX. XXI. 65ntimeri aequabiliter in sese soluitur, sicut fit cum ter terna ducuntur atque ipSe numeruS terplicatur. Huius numeri cubum Pythagoras uim habere lunaris 6 circuli diXit, quod et luna orbem Suum lustret Septem et uiginti diebu et numerus ternio, qui τριας Graece dieitur tantundem ei sietat in cubo. I in ea autem a nostris dicitur 7quam γραμμην' Graeci nominant. Eam M. Varr ita de-8 sinit Linea est, inquit, longitudo quaedam sine latitudine et altitudine. Eυκλειδης autem breuiu S, Prae-9 termiSSa altitudine: γραμμη, inquit, est ιγῆκος πλα- τες, quod eXprimere uno Latino uerbo n0n queas, niSi audeas dicere inlatabile . XXI.
0u0 Iulius Hyginus affirmatissim contendit, legisse se librum P. Vergilii domesticum, ubi scriptum esset et ora tristia temptantum Sensu torquebit amaror, non quod uulgus legeret sensu lorquebit amaro.
Versus istos ex georgicis Vergilii plerique omnes Sic legunt: At sapor indicium faciet manifestus et ora Tristia temptantum sensu torquebit amaro. Hyginu autem, non hercle ignobilis grammaticus, in 2 commentariis, quae in Vergilium secit, e0nfirmat et perSeuerat, non hoc a Vergilio relietum, Sed quod ipse
inuenerit in libr0 qui fuerit ex d0m atque e familia Vergilii
Neque id soli Hygino, sed d0etis quibusdam etiam uiris 3
complacitum, qu0niam uidetur absurde diei sapor sensu amaro torquet . Cum ipse , inquiunt, Sap0r en Su Sit,n0n alium in semet ipso sensum habeat ac proinde sit quasidleatur Sensus sensu amar torquet . Sed enim eum; a Mu0rino Hygini commentarium legissem atque ei statim Uisplicita esset ins0lentia et insuauitas illius sensu Or-
88쪽
quebit amaro, risit ei: Iouem lapide u)m , inquit, qu0d sanetissimum iusiurandum habitum est, paratus ego iurare sum, Vergilium hoc numquam SeripSiSSe, Sed Hyginum 5 ego uerum dicere arbitror. Non enim primus finxit hoc uerbum vers in i uri insolenter sed i ii emi in Lilybes si uiri fiinuentum est, nee eS RSpernatu auetoritatem poetae, inge-6ni et lacundia praecellentis . Verba ex IIII. Lucreti haec
Dilutaque contra Cum tuimur misceri ab Sinthia, tangit amaror. 7 Non uerba autem S0la, Sed Versu prope toto et locos quoque Lucreti plurimos Sectatum eSSe Vergilium ui
An qui causas defendit, recte Latineque dieat, Superesse se is, quos defendit; et superesse proprie quid sit.
In roborauit inueterauitque salsa atque aliena uerbi significatio, quod dicitur hic illi SupereSt , eum dicendum est, aduocatum esse quem euipiam auSamque eiu defendere. 2Atque id dieitur non in compitis tantum neque in plebe uul-3garia, Sed in foro , in comitio , apud tribunalia. sui integre autem locuti Sunt, magnam partem Supere SSe ita dixerunt, ut e uerbo significarent superstitere et Superuastare atque eSS Supra nece SSarium modum. Itaque M. Varro in Satira quae in Scripta est nesci quid uesper uehat, 5 Superfuisse diei immo die et intempestiue suisse Verba lex eo libro hae sunt In conuiuio legi nec omnia debent et ea potissimum, quae Simul Sint βιωφε - 2.1 et delectent potius, ut id quoque uideaturi non de suis Se magi S, quam Super sui S se. 6 Memini ego praetoris, do et hominis, tribunali me sorte laSSistere atque ibi aduoeatum non incelebrem sic postulare,
ut eXtra eausam die eret remque, quae agebatur, non itingeret. Tune praetorem ei cuia re erat, diXiSSe aduocatum eum non habere; et eum is, qui uerba faciebat, reclamaSSet
89쪽
ego illi V. C. supersum , resp0ndisse praetorem sestiuiter
M. autem Cicero in libro, qui in Seriptus est de iure 7 ciuili in artem redigendo uerba haec posuit Nec uero scientia iuris maioribus suis P. Aelius uber defuit, doctrina etiam superfuit. In quo loco superfuit significare uidetur supra sui et praestitit Superauitque maiore Su0 doctrina Sua superfluenti tamen et nimis abundanti , disciplinas enim uber Stoicus et dialecticas percalluerat. In libro qu0que de reJpsublieaJ8seeundo id ipsum uerbum Cicero ponit non temere transeundum. Verba ex eo libro hae sunt: Non graua rer, Laeli, ni Si etho Suelle putarem et ipse eu- perem, te quoque aliquam partem huiu nostri Sermoni attingere, praesertim eum heri ipse dixeris, te nobis etiam Superfuturum. Verum id quidem fieri n0n potest; ne de Si S, omne te
Exquisite igitur et comperte Iulius Paulus dicebat 9
homo in no Stra memoria doctissimuS SupereSSe non impliei rati0ne diei tam Latine, quam Graece: Graeco enim περισσὰν in utramque partem ponere, uel quod Superuncaneum e S Set ne non neceSSarium, uel quod abundans nimis et asiluens et eXuberans Siemo Stro qu0que uetere Super-I0 esse alias dixisse pro superfluenti et vacivo neque admodum nee eSSario , ita ut Suprapo Suimu Varronem dicere, alias ita, ut Cicero diXit, pro eo, quod copia quidem et sa- cultate ceteri anteiret, Super modum tamen et largius pr0li-Xiusque lueret, quam esset satis ui dicit ergo Superessense ei, quem defendit, nihil ist0rum uult dicere, Sed neseio quid aliut indietum inscitumque dieit, ac ne Vergilii qui-12 demp0terit uetoritate uti, qui in ge0rgicis ita seribsit
Primus ego in patriam mecum, modo uitu U- per Sit. Hoc enim in l000 oergilius κυροτερον eo uerbo USUS Uidetur quod supersit dixit pres longinquius diutiusque ad-5
90쪽
13 sit , ill utque contra eiusdem Vergili aliquanto est probabilius
Florentisque secunt herbas fluviosque mini- Strant Farraque, ne blando meque ab superes Se 'a
signisi eat enim supra laborem esse neque opprimi a labore. 14 An autem superesse dixerint ueteres pro restare et per-15ficiendae rei deesse , quaerebamus. Nam Sallustius in Significatione ista non superesse sed superare dicit Verba eius in Iugurtha haec sunt Is plerumque eorsum a rege Xercitum uetare et omni re e Xe qui Solitus erat, quae Iugurthae se Sso aut ma- 16ioribus astristi superauerant. Sed inuenimus in terti Ennii annalium in o uersu: Inde sibi memorat unum super e S Se laborem, id est reliquum esse et restare, quod, quia id est, diuiSe pronuntiandum eSt, ut non una pars orationi eSSe ideatur, Sed 17 duae Cicero autem in secunda Antoniarum, quod est reliquum, non superesse , sed jestare dicit. 18 Praeter haee, supereSse inuenimus dictum pro 'uper-19 stitem esse . Ita enim seriptum est in bibi tu has u M. Ciceronis ad L. Planeum et in epistula M.)Asini Pollionis ad Ciceronem uel bis his: Namne
que deesse reipublicae uolo neque V pere S Se, per qu0d Significat, si respublica emoriatur et pereat, nolle 20 se uiuere. In Plauti autem Asinaria manifestius id ipsum Scriptum est in his uersibus, qui sunt eiu comoediae primi Sichi tuu in uis unicum gnatum tuae Supere S se uitae sospitem et Super Stitem. 2I Cauenda igitur est n0n inproprietas s0la uerbi, Sed etiam Praxilla ominis, si quis seni0 aduocatus aduleScenti Superesse Se dicat.