Caroli Scribani è Societate Iesu Antuerpia

31쪽

22 CARO LI sCRIBANI vereatur, qui licet in monte, in plano tamen stetit: & cui omnis vertex planities fuit Z Vos exemplo estis, qui per plana ec excelsa pares animos circumfertis; & in alto timidoque diuitiarum praecipitio, tamquam in humili confidentiquesbio, gradum figitis.

Mercium orbe toto aduectarum cum istas.

REliqua ciuitatis, quae opes tangunt,quae diuitiarum ingentem accessionem, quid enumerem λ non omnia complexus fuero, si dixero,

quidquid natura produxit nobile, quidquid ad huius similitudinem artifice datum ingenio &manu; adeoque, quidquid in deliciis raru, claudi

his moenibus.ut omnes arbitreris Prouincias Re-- gnaque in una urbem meliore potioreque parte

sui commigrasseῖquidquid enim uterque Indus, quidquid Arabs, quidquid Tagus, Nilus, beris, Rhenus,Iber,Sequana diuite produxit fluxu, quidquid demum Oceano toto natura lusit, hic sedem iures firmasse . Vis marmoris eborisque strues tamquam rupes λ vis piperis, caryophyli rum, Zingiberis aggeriem tamquam montesῖ vis cinnam DCroci, nardi nemoraῖ vis ferri, chalybis, plum bi,stanni, arris duetilis aut caldarij, Cyprij, Corinthij, campanici, argentique aurique quaedam fluenta, ut arbitreris metalla haec urbi ve nacula λ vis omnium ubique gentium ope*gem masque,

32쪽

A N T v E R P I A. Σ3masque, quas aut vanus Aethiops, aut inanes Parthi bullarum vice per omnia corporis anxie forata,inserunt ; hic de draconum frontibus, ibi de pistium cerebris onera venantes; alibi de fluminum ac maris reiectitia despumatione conchas piscantes, & in iis duriorem verrucam λ vis quidquid orbe toto de raritate & peregrinitate gratiam possidetῖ hic reperies. Vis deinde quidquid luxus cum natura depugnanS in uenit, ausa-

que de colore est prouocare florem nobili tinctura, & textrina pari Z cogita quidqud ubique

florum, lorum varietate nobile, sinon stiperari, aequari naturam videbis : ita ingeniosa ambitio est: inuenit in Galatice grano, in purpurae faucibus, in tenui venula, in rupibus a mari percussis, in alite, in omni re prope, quod educeret in ost

talionis pompaticae curiositatem. Iam nec uno Contenti colore,alium alio operimus; sic gemina a portentosis non uno loco ingeniis via demonstrata fastui est.nec semper satiantur Vellera, non hom bycum viscera,non arborum flamenta; fraudantur succo, sitique sua; ne totum si imbibant,rese rantliquorem a quin & supra quam expetunt bibere coguntur, ut ebria arbitreris,cum plus hauserint quam poscant. Diluitur etiam C lor vario in decorem accersito temperamento, ut aliud iam reserat,quam natura dedit; ita iuuat

luxum geminare miscendo , & ipsa adulteria

33쪽

24 CARO LI sCRIBANI adulterare naturae,ne vicisse haec videatur.

QuAntas deinde uni lanae aut byssb picturas

Videmus intertextas,hic scutulis,ibi floribu alibissiluis,pratis,fluminibus,ssintibus, montibus, Vallibus,rupibus,& animalibus omnis generis,ad inuidiam rerum ipsarum ludentibus Θ ut nec montium desideres vertices , non camporum supinam planitiem, non amnium fluores, pratorum

Virores, non laetam nemorum opacitatem I non

hic scruposum, illic secundum solum; non steriles auenas, non fenerarios culmoS;non rupium abritatem,non maris saeuitiam, non malaciam; non volatus auium,Volutus serpentum, ferarum cursus ita in una siepe textura,tam aduersantia, &a variis delecta locis in unum redacta corpuS, Cum natura de venustate depugnant. Quid quod& viventium vellera, purpura Coccoque insecta viderimus , velut illa sic nasti cogeret luxuria3 quanto dehinc argento & auro intextaῖ quasi parum sit inebriasse purpura cocc6ve, nisi auro grauida nouum ab utroque sertiantur nomen : Ut duplex hinc enascatur luxus; virorumque iuXta ac seminarum eluceat forma, eo augustior, quo augiistiori integitur. Magnum fuerat olim in unam deuehere Prouinciam quidquid Europa natum tota; nunc nisi quidquid ubique est terrarum in unam convehatur urbem, parum est. Qiψd si quis in hoc genere

34쪽

curiosior, certiore singula disquisitione,Regnorum importatas opes, aut redditas ab haC urbe nosse volet, Guicciardinum legat: audet is, cum Antuerpia staret negotiationem quae annuatim

inteream Angliamq; vltro citroq; peragebatur, ad duodecim auri milliones deducere: &quis quam arbitrabitur pauci ita ex Hispania & Lusi tanta, Oriente Occidetite toto, annis singulis prouenisse; quisquam ex Gallia& It tota inse. riora; aut demum eL G rmanth, Polonia,Si leuia: Norvvegia Dania, Livonia. m odia ac rhinei QSeptemtrione minora Θ Haec qui secum tacitus cogitauerit perfacile videbit. ἡon infra quin quaginta auri milliones, ahnis si figulis, in reruct emptionibus ac, venditionibus in una mac urboeabsumi selitos , dum se Regnorum, qua patui

Orbis, mercimoniis onerat: suaque vicissim per omnia ternarum diffundit Regna. Neque interim quidquam hic tango de iis quae intra urbis modi'nia. quaeque per nobilissimas Belgicas prouincias dispertitur: quorum numerum quis ineatῖ immense res plane estinianto populo, lata compro nuacialium frequentia.qui fere ab haC una plera lque mutua ituri arbitteris matrem jdiuite semper

35쪽

26 CARO LI sCRIBANI Pici iam negotiatio, ΙAm si ad pecuniariam negotiationem reflexeris oculos, credes omne hic orbis aurum essu- sum. exemplo uno alter6ye aperiam. Vidimus his annis, vix solidis diebus viginti, ingenti ausu, e priuati nobilis negotiatoris manu supra septingeta aureorum millia in militaria erogari stipendia: vidimus deinde ab eadem manu, mense uno auri millionem unum; ab eadem denique mensibus non tribus integris, portentose conatu, auri milliones duos,& stiper haec aureorum septingenta millia. Addo aliud, nescio an miniis portentin sum ι&conferre lubet cum veteribus. Inter humana prodigia, aes alienum Milonis, qui Clodium occidit, Plinius positit: at quid sestertium septingenties, ad auri milliones sex, quos priuati duo, priuato debuerunt nomine λ quibus tamen Rex ipse plura longe debuit'. o animos non Sparta, nec Roma, sed Belgio, & Antuerpia una dignos . Quid faciant Reges, in tam audaci sertu natoque priuatorum conatu Z Quid Caesar Dictator, cui ingens visum est, pin subactum orbem, post tot exercitus, tot terra marisiue pro lia, auri debuisse militam sex, cum priuati duo non horruerint ad rusarianum aes; a quo se monini exuere se posse speram tam felici raroque

36쪽

euentu, quam sorti aggressi erant ausit Z Quid Crassus, cui satis fuit ad diuitis nomen legionem annuo tueri redditu posse,cum ipse in agris sesteratium M M. possideretZ Quid Caecilius Claudius, qui testamento edixit, quamuis multa ciuili bello perdidisset, relinquere se tamen seruorum mitilia quattuor, centum XVL; iuga boum tria millia sexcenta;reliqui pecoris cc. quinquaginta septem millia; in numerato H-s. DC. Quid Varroni naseratus Ptolomaeus, quem scribit octona equitum millia pecunia sua toleravisse; mille Conuiuas tintidem aureis potoriis, mutantem vasa cum serisculis,saginas ἡῖ Quid Pythius Bithynius, qui platanum auream, vitemque nobilem, totq; modis laudatam, Dario donauit qui Xerxis Copias, septies nimirum centena LXXXVIII. hominum

millia, excepit epulo; stipendium quinque me sitim frumentumque pollicitus λ Et haec prodigia

humanarum narrantur opum. & tamen quanta haec portio ad immanes priuatorum in Republica hac conatus, paucorum mensium ausia Iam si veteres intueamur, & ad retrosiores, oculos conuertamus; sciunt omnes, quicumque

antiquitatem sciunt, non fuisse apud illos num rum ultra Centum millia: multiplicari deinde hqcad decies centena millia pro portento fuit. at aetate nostra,& in urbe potissimum hac vestra, auri milliones tam crebra etiam plebeia teruntur lin-

37쪽

28 C AR OLI sCRIBANI gua, ut non minus familiares nunc illi sint, quam

Nemo haec mirabitur, qui cogitauerit, quissiquid prope gemmarum quidquid arciliatum d, ues profudit Oriens,quidquid Occidens auri potens,in unam fluxisse hanc urbem. Nis propius aliquid, quisquis opes metiri voles Θ intuere ciuialia haec bella. aberrasse ne CredeS a vero, qui ducentos auri milliones, ab hac domestica singuinaria charybde inenatabili impactos profundo dixerit Θ 'cogita quid Iberia uniuersa utriusque sussulta Indiae opibus; quid apud Battauos Gallia, quid Anglia, quid Germania, subsidiaria uni populo regna,prodegerint; quanto partium studio Regnorum opes, ab his fluctibus desorbendas, aemula potentia proiecerint;& comperies parum dixisse qui ducentos, sors & qui trecentos milliones dixerinPudet referre plurao crescere dicti,nem in hoc infelici numero: Ergo finis , lectoris subductioni relinquens, quantum auri annis singulis per uniuersi orbis cambia& recambia abeat redeatque ad vos ingeniosa deduino . nam si in mercibus quinquaginta minimum abeant auri milliones, quis enumeret mutatilium Cambiale aurum aut superari hoc a reliquo negotiatorio, sibi, aut cuiquam persiladeatZ:

38쪽

IAm quaecumque in cibum,quqcumque ad p tum faciunt, si voles; si omnium gentium vina, Cretica, Italica, Germanica, Gallica, dberica ue si quidquid ad secundarum facit 'innsarum delicias : li pirorum, malorum, prunorum, cerase

rum, nucum, pomorum denique genus omne

hic habebismeque aurea desiderabis, non punica, non cydonia, non mala citrea; non ficus, dactyιlΟS,vuaS,Olivas, cappares. Quid, quod pleraque fecundius hic proueniant, quam in patri soloλ- Et in tanta tamen omnium Copia, cupediaruKque, quas aut terra facili protrudit partu, aut mriosa donat manuis palati proritatrix , Varietate, tantisque condimentorum ex altero orbe euSca- torti generibus, in tam pro Q deliciarum campo, tantam quantam in vobis videmus parcimoniae regulam, quis non miretur λ Plerique enim vestrum nec nomina eorum norunt, quae ab ultimό orbe aut mari, diuite semper classe', tamquam ad alteram terrarum parentem de-

Viuite felices, in quos quidquid ubique de raritate nobile, singulae contulere Ptouinciae; quasi in Ornamentum urbis huius, natae sint omnes,&m hac unam reliquarum labor sudauerit. Vivite,

. D 3 non

39쪽

3o CAROLI SCRIBANI non tam diuite omnium copia , quam insigni raraque in tanta benignioris naturae largitione, parcimonia, selices.Viuite nulli Europa tota mercimoniis parci. - Vidi cum non semel flumen integerent naues, tamquam strato ponte calcandum,Scaldis praeberet; multisque non raro septimanis in an- Choris naues starent, priusquam aditu ad littus facto onera deponerent: & erant omnium Reguorum onerariae, deuehentes quidquid ubiquesiimmum primumque. Artes mechani . ARtes quis enumeret λ &laus tamen cuiquesita: ab ingenio enim omneS natae, a quo. Omnis manuum dictatura. Paucas interim dabo, i

bero & ingenuo dignas. possem plurimas: possem prope quotquot orbe toto sparsae recensere, quae aut ab hac urbe.tamquam a matrice Qto, in reliquas orbis defluxere Prouincias; aut tamquam a nutrice excultae, magnis locupletatae in- Crementis,diuite ad sitqs auctu redivere, felici res ab hoc ubere,quam ab illo utero. Et omnis quidem retro antiquitas mirata Milesios oves tondentes; Seres arbores nentes; Tyrios

ringentes; Phryges insuentes; aliosq; exinde he

barsi succis,lc concharum alueis lanas inCoquent .lam textricamBabyloniam arte quantis ollim

40쪽

AN TvERPIA. 3Iaccepimus Versibus decantatam ξ quanto illius singula Possidonius studio prosequutus; quemadmodum torqueantur fila,ac suspensis tela ponderibus rectum stamen extendat: quemadmodum subtemen insertum, quod duritiam utrimque Comprimentis tramae remolliat;*atha coire cogantur,&iungi. unde illud non minus artifice

calamo,quam quidquid ibi manu lusiim: Ioti iugo innisa est, iam exemit a L. IUeritur midium radii adtemm Hutis, . Quid isto feriunt inserti pectine dentes. iomnia, pariaque, aut his maiora, cum in una hac urbe, &delectu rariore, & ingenio secundiore, & arte sint venustiore, ne attingam quidem.paucis tantum ingentiis contentus, reliquas & numero plurimas , & opere portentosas

artes tacitus praeteribo.

Ars Pictoria. PIctoriam non transeo intactam ; maxime cum videam lege cautum, ut pieturam sbli

ingenui exercerent, perpctuo interdicto ne seruitia docerentur, non Sicyone tantum, sed Graecia tota. Neque ego in magna hac arte, ViuoS attingam artifices, magna Europaea miracula: nam &modica in hac enumer tione gratia, & offensa timeri potest magna. Si enim paucoS enumerauero, quid nisi inuidiam exspectem Zsi omnes,ingens sit