Caroli Scribani è Societate Iesu Antuerpia

41쪽

32 CARO LI sCRIBANI

sit labor: si hunc illi anteferam, quid nisi linguae

iacula aut penicilli sperem licentiam Z venient posteri, qui sine amaulationis prurigine, magna iaculi urbisque vestrae nomina nobili calamo propalabunt. de quibus interim , uniuersim hoc audeo: nullam in his penicilli gloriam desiderari: non oris

venustatem capilli elegaritiam, oculorum argutiaS, non respicientes,suspicientes,despicientesque vultus , non vestium sinus rugasque ; non Venarum imPlaxus , non articulorum membrorumque decora nusculorumque contuberationeS, aC quasi biilbos; non camporum laeta, tristiaque; non

luxuriantes, cadentesve nemorum Ue iccS - non

colles ascensu silebro s , non montium dorsa pascuis, latera viretis, opaca lustris,aperta culturis, Concaua fontibus, abrupta fecundata fluminibus. Sed neque priscos in his desiderabis artifices ; non Atheniensem Apollodorum, Parrhasium Ephesium, aut Xeuxen illius linteo deceptum cui etiam palmam Concessit ingenuo pudore, non Eupompum, Pamphilum, Demophilum, Melanthium , Echionem, Euphranorem, Cydiam,

Pausiam.

Verum de vita nchis, & quos mors extra inuidentiς iactum posuisse videri potest, mihi vemba. Habuertit prope singula orbis Regna magnos

in hoc genere artifices; quorum nomina aeternitati sacrata,ab illa omnium artium scientiarumque

42쪽

que admiratrice & laudatrice antiquitate. plures tame uno saeculo,ex hac una Republica prodiisse,

quam ex multis retro qtatibus toto orbe reperies. Repetamus grata Veteres memoria, & quantum fas est componam US.

Celebratur ab illis Bularchi tabula,in qua Magnetum proelium, a Candaule Lydiae Rege r pensa auro . At ego video apud vos Francisci FIoris cest pugnam; Luciferum deciduum, superstantem Michaelem, huius agmina insultantia, terrentia,minitantia , illius e praecipitio pendula,

ac in medio lapsu tremula,ut & cadere arbitreris,& mente turbata ultima blasphematione caelum impetere. Video alibi Dei matrem conscendentem Caelos, ludentesque circumsecus angelos;

ut & dimuere gaudio beatas illas mentes, dc aera pennis scindere lento suauique quodam remigio,arbitreris: sed& omnem circa regionem caeli gaudium persentiscere ι ita omnia laetitiae quamdam frontem induisse videntur, depulsis moeroris signis. Huius etiam est Iudicium in die

Domini magno.multa hic ad horrorem; sententia Iudicis, cuius adhuc ultima verba innatant labris,&indignantes oculi maledictum iaculates: inde corporum raptus,inserorum gurges; mixtae

infelici interitu maribus seminae, iuuenes senibus : Caeli dehinc amoena, corporumque ad illa Volatus, ut mireris tam diu suspensi aeri sito in-E haerere

43쪽

34 CAROLI SCRIBANI haerere quasi aeternum volantia : quosdam etiam pud inferos torqvori, alios in caelo gaudio diffluere , aemula bonorum & malorum retributione: ut & spectatorem suum tormenta terreant, &alliciant gaudia. Dedit de eadem re Iacobus de Backer, varium & nobile opus, dignum posteritate & vita; & quod cum veteribuS componatur.

Magnus fuit Parrhasiius Ephesius, qui Cressam nutricem, infantemque in manibus dedit: qui

Athletam in certamine currentem, ut sudare vi deatur; qui alterum arma deponentem ,Vt anhelare sentiatur . Magnus . Aristides Thebanus, Cuius erat oppido capto ad matris morientis evulnere mammam ad repens infans: intelligitur. que sentire mater, & timere ne emortuo acte

sanguinem infans lambat. Non erit in serior Petrus Bruegetius, qui Infanticidium Herodis in media statuit niue; ut & niuem credas,& sanguinem iures;& exhorrescas in illa sanguinis Zc niuis, candoris &ruboris, uamistione. Iam ubi marem videris spargentem coma lacerantem Uultum,& pro sudore lacrymas,tamquam silebroses torrentes, unicum cari selamen pignoris, protrudentem, quid dices λ quid ubi alteram , quasi iam iam cadente anima, aut in ultimo secretionis suae spiritu iacerem; in quacum nihil videas lacryma ru m, mortis videas, plurimum: ubi tertiam uno Vulnere. lac & sanguinem landentem,pendentic

44쪽

ANT VER PIA. 3yque ab ubere infantis animam imbibentem; ut& infans lac sanguinemque bibat, & animam in

eamdem nutriciam mammam iaculetur, tamquam redditurus vitam,a qua acceperat; non inclames, Vicistiῖquid ubi infantem ingenti vulnere confossum, in quo intelligere possis quantum restet animae,&inultima illa proiectione niuem pro uberibus sugentem , quasi in redhibitionem animae per vulnera fugientis; non acclames, Io triumpheῖ. Ingens gloria Timantis, cuius est Iphigenia, oratorum laudibus celebrata: qua stante ad aras peritura, Cum moestos pinxisset omnes, praecipue patruum et in quo Cum omnem tristitiae imaginem consti mpsisset, patris velavit vultum, quem digne non poterat ostendere. Erime minor .ntini Messys, a quo habes demortuu Christi corpus linteo inextensum λ Videbis hic sub carae ceruicis onere non tam podere quam dolore fatiscentem Nicodemum,succidentibus genibus. Videbis Dei matrem, quae in cruce steterat, infiiij morte tamquam laxatis neruis,sbluta c5page decoriter su sidentem, ni a discipulo cui commissa, sistentetur quasi in si ibsidium: cui etiam non ut sub pondere cari pignoris sed ut sub ingenti moeroriS mole, genua labant. Videbis.& Magdalenam pugnantibus inter praecordia moestitudine& amore, Vicariam que animam pro dilecti anima spondentem, dum E a capib

45쪽

36 CARO LI sCRIBANI capillum spargit, unguenta parat, & capillorum & unguentorum & oblitam siti. Habes & Ioannem, in ardenti alieno,aestuante oleo & tamquam de infestaris sui victoria indignante, animo vultuque pacatum, ac quasi a tepenti medicante babneo recreatum. Habes puellam psaltriam in Ioannis caede, inuerecundo librato vestigio, terram non tam inambulantem, quam verrentem: habes puellae matrem, quae libidinis oculos in demortui Caput iaculatur, tam impuro obtutu, ut frigeat omne lupanarium scortum , prae hac flamma.

Magnus Xeuxis . Inferi6rne Ioannes Hemssenῖ aut cuius ingenij artisque decus maiusῖ intuere utriusque penicilli, tamquam doctae matris eruditos partus; dubitabis, mansite eluceat illius Iupiter latera claudentibus diis an huius Prodigus Ba chidibus circumsessus . illius Hercules dracones strangulans, an huius Prodigus deiugulato marsu-pio,fustes pro genis basians; illius Alcmena matre

pauente, an huius Prodigus incerius animi, pugnantibus inter se,fame, frigore,erubescentia,pra reritorum memoria , futurorum metu . Quid quod in eadem tabula non unius gloriam aemulatusῖClarus veteri fama Niceas,qui supra reliquos, Canes prosperrime expres it: at noster felem, quae nihil illius concedat molossis. Clarus Pausias, Cuius boues imitati multi, aequauit nemo; ac nestio an huius porci inferiore lintrem dcgrunniant miraculo.

46쪽

Τ Α N ae v E R P I A. 3Tracula. Clarus Timomachus, Cuius Medeam octoginta talentis venumdatam accepimus : ast ego dubito, dign6ne satis auro permutari possit Hem Ueni tana, exerta impudenti lingua Prodiagum inter amicas ludens.Taceo tabulet huius reliqua, mensae apparatum, senem bibulum, Caecum citharoedum, operisque auctorem varias uno spi-rim tibias animantem , omnimodis peritum ut pictorem ita & modificatorem. Varro narrat Cognitu a se Posim nomine ab eo i,

factas Romae uvas & pisccs, ita ut no esset aspectu discernere a veris. Quid diceret si culinam vidisset Ioachimi Buecklaer, in qua poma & hortorum

reliqua 3 in qua altilia carnes, pisces,ita rem men tiuntur, Vt non una fallant ancillam coquariam

Fuit &Pamphilus, cuius est Vlysses in rate, ut& periclitari videas, & sperare: dc Echion, Cuius est Li ber Pater, in quo victorem agnoscas, & hodideratam tamquam a torculari lubentiam. Apud vos vero Guillelmus Key: cuius est Christus im- moriens cruci, latroque inter blasphemas ultima desperatione voces animam ingenti corporis contorsione evomens; alterque culpam agnoscem,&veniam deprecans. Sed super haec, senex Ueneranda canitie, laeto vultu, ore blando, cui nihil desit extra vocem: nam & animam inesse reris,ita oculi, os, vultusque reliqua, totam cum penicillo

mentem afflatam testantur. . I - . . E 3 Lam

47쪽

3 CAROLI ISCRIBANI s: Laudatus etiam& inter primos numeratus Protogenes,qui anhelantis canis spumam, melliis irata spongia,quam penicillo expressit et Cuius etiam test Satyrus tibias tetiens & inflans, & varia Concentus expectatione auditorem sellens. de quo illud veteres, omnia illi cum Apelle fuisse communia, nisii quod ille manum de tabula nesci rei tollere I memorabili praecepto, nocere sepe nimiam diligentiam . Neque Protogene minor Martinus da Vos i. cuius est , auersentis psaltriae

vultum,maghi Baptistae caput; trunCumque concpus, tamquarii a receii vulnere & lapsit supinum , . Huius etiam est Antonius in aera raptus, tanta stipatus monstrorum tava varietate, ut nihil necessum sit ad terrorem insuros adire; Vna te tablinia docebit quid timere debeas. Fuerunt &alij singuli in arte . quam profite

trem rebantur, magni. Hic Callimachi exemplo non φή Ita dicitas sed rusticum agmen rem humeercuisia, tant certa expressit agraria lege , ut nec Bacchum desideres, nec illicem tibiam. alij,nemora, arbores,frondes luXuriantesque comaS, actquasi a vento motas dederunt . ut & si bilum ex

et sis. spectes. &aues sellant infida sede. pluresque hic

tiam, quos graue Bret recensere,& cu Qvo lumine percensitit Carolus van Mander. Vt si, suos iactet Italia Vrbino Angelos. Titianos;suosi Germania Dureos,Holbenios, Aldegrauios: seos

48쪽

Antuerpia possit Quintinos,Florios, Bruegellos: ut unam iam urbem csi tot laxissimis regnis ingentorum magnitudine avdcam componere.Q indsi ciuiratis huius reliquosῖ quid si uniuersii Belm nobiles pictores adduxero, e singulis oppidis suos euocauero, quantos daremrCleuios, Brilios, Cochi ,Congnctos Mabus os, Mostardos, MO- ros, Schoorelios, Aerisios, Hemskerhios, Poti busios , Barensitos , VVinoios , Hosnaglios, Cocxiosὸ cxij est Antuerpis Sebastianus iaculo tra,fixus: in quo videas sentire animam,sinistripedis f morisque retractu; diimintima; Iagittae depascitur: quin & spectatoresvulneris dolorem

sentiunt: .& Georgius ab eadem manu trunco astixuS . rotaquE: crudeli cucuma ii Martyris membra perpetuis nouaculis dilaniatura, in' ipis volutionis suae initio caelo tacta, & in crudelitatis ministros eo potentius saeuiens', quq in unu Martyrem multorum carnificum ingenia sudauerant. equos 'hic: habes cum setaribus turbatos unum etiam excussiam pronum in terra in cuius nudo dorse omnis ars certare videatur: neque

minor hic naturi expressio quam iri Apellisequo, ad quem adhinniuerunt equi vivi. Nullus sit fitiis

si pergo. ergo abrumpo, & in medio cursu gradum sisto. totamque hanu artem, humanae semu'lam natur cogitationi potius cuiusque quam cae

49쪽

4 CARO LI sCRIBANI Sculptoria, Catilina, Inriseria ari. PIctoriam, Sctilptoria comitatur; in qua, non erubesto fateri, vincimur numero. agnosco enim statuas, variis in regnis, ad inuidiam prope omnis naturae fabricatas Memini Apollinis cubitorum XXX. ex Ponto a Lucullo delati: memini Iouis cubitorum XL. a Sysippo facti:memini Solis Colossi cubitorum LXX. trecentis a Charete talentis fabricati, & super haec Mercurii, in quo Te dorus annos Elidos decem sudau it ΗH. CCCC.Iam

Phidiae Olympium Iouem quis ignoratZ quis Polycleti pueros talis ludentes; Lysippi tibicinam

temulentam, Praxitelis Proserpinae raptum; Calamidisequos, Cresita vulneratum; ceruum Canachi Demetrii Min ram musicam; Euphranoris Paridem Z quis Lycij pueros sumantes languidos ignes is aquila Leocrae sentientem quid rapiatῖ

quis moeri anhelantem luctatorem: AmaZΟ- nescitrongylionisῖ quis Theodori muscam, Curru& aurigam ala integentem p quis Epigoni infantem matri intersectae misci e blandientem λ quis denique Callimachi nesciat saltantes Lacaenasλ- Haec marmore, haec aere,haec vario lapide tot munuS luserunt,ut numero vincamur. Neque tamen adeo egenietiam in hac parte vestri: nam si non erube it veritas, pauci e vestris omnem explent numerum . quis enim Antonium van Breda,

50쪽

ANT VER PIA. 41 Cornelium Floris, Ioannem de Hase, Ionglielingum, Paludanum nouit; quis horum opera, qui non inclamet, Non impari felicitate fluxerunt

hic aera, steterunt marmora.

De Caelatoribus vero quid dicaynobiles in arte, oti,in Ariston, Lesbocles, Prodorus, Pithodicus, Polygnotu Stratonicus, Scymnus; omneS argentum caelare Bliti. quibus nescio an quidquain concedant vestri, Matthaeus Ualch, Udatricus Spirincx:& ante omncs V Vol angus van Breda, qui primus malico stiloque substrata pice caelare docuit, clim ante fusili omnes ductu laminas in formas cogerent. ergo vincitis , habet hic enim omnis retro antiquitas quod discat, quod

imitetur.

Iam ceris argentique Scalptores quo statuam lo-Dei a. Co cedit omnis vetustas. Saeculi haec beatitudo nostri est ι tantaque naturae imitatione, nec pucturae, nec caelaturae, nec statuariae quidquam arti debeat. Scio varias Prouincias magnos in hac arte dedisse, noui Dureos, Aldegrauios, Leidios.nemo tamen cum vestris, tenuioris incisionis elegantia, nemo oris vultusque venustate, nemo blanda genarum adlubentia, nemo oculorum amoena suauitate certauerit. vincitis. ipsique adeo natura

aemula iam arti,tineamentorum melleo quodam ductu vinci se miratur, & dolet. Ac nescis an non magis, cum etiam Calamo F aequari,