Caroli Scribani è Societate Iesu Antuerpia

51쪽

2 CAROLI SCRIBANI aequari,prope audeo,superari se videt.Nemo mihi hic veteres; nulli Bnt.nemo ab alio orbe Chinenses aut Iapones; mistra euocabit. rκmo a vicinis Regni'nihil reperiet, quod vestris componi pos sit: ita mortui nius Calamo, vita qua tam donantur, ut vivere arbitreris , nilailque iam extra vocem desideres. qui si ea felicitate animam eX- presserit qua corpus, quid de vita dubitemusΘErgo calamo vincitis, quidquid usquam antique, quidquid noue fuit.& hqc gloria vestra est. Fuerutqui imitarentur, nec ineleganti sequela. Verum umbras ibi videmus corporis vestri ;&quasi repercustarias quasdam voces ad humanas veraS. Efferat nunc hic sua antiquitas, Apollodori Aiacem fulminatum ; Xeuxis Alcmenam , Pana,

Penelopen; T i rh Archigallum: Pamphili Vlys

sem in rate; Aristidis aegrum ι Pausiae boum immolationem: Euphranoris equestre proelium; Niceae Canes; Athenionis agasbnem;Cydiae Argin nautas; Timomachi Medeam; arteque sua cla-r reliquos : unus vester, Calamo, nulli veterum cedit. Sint Attali, Demetrij,Hortensii; non de runt, qui aut octoginta, aut talentis centum, qui

H-S. LX. aut C X LIIII. mercari velint unius opus

calami. quo etiam tamquam Apelleo penicillo, purpureum addit genis decus, labraque time; ut nihil intersit,si qua fides oculis inter liqc emo tua,& tota plena anima. Hinc inhil dubitem asse

rere,

52쪽

ANT VER PIA. 43rere, si exurgant Critias, Nestocles, Hegias, Sc pas, Lysistratus, Stenius, omneque varia semper olympiade artificum genus, sere, Ut cum Xeuxe, uni palmam Calamo, tamquam Parrhasii

concedant linteo.

Ara Tnographica. I Ransis ad Typographicam, orbis porten

tum, ingenij miraculum . in qua quis referat singula λ quis chalybem tamquam patrem ε quis aera tamquam matrem p quis plumbum stamnumve tamquam fecundum semen, fertili immissum uterolatque hinc proles quibus aeternum Vivitur.in quibus tam varie ars ludit,ut erubescat natura se ab humano vinci ingenio. Iam si in singulis characteribus numerum cogites 1 si inter currentia ssatia; si accentuum , si distinistionum sensum discriminantium varietatem,sne qua ille tamquam sine vita iaceat si nexuum dehin tamquam vinculat ionis indicia si quibus plus intellugitur quam exprimitur signa, quae ingeniosa defrustatione & demembrant verba, & largiuntur integra. si maiores dein characteres, tamqua agis minis ductores,*capita supra reliquam turbam efferentes consideres, quis non tot in una re por-tznta quot res arbitrabitur Θ Quod si ad prauum oculos circumferas, plena miraculo sunt omnia. nam quae infra marmora,quae supra aereae laminae F a tam

53쪽

4 CAROLI SCRIBANI tamquam cylindri, quae latera ligna claudunt, quaeque hic gemunt,,sudant, luduntZIam versatilis inter chelonia supera& infera saccula, quanta basim premit libella,qu ata exiluitZQuid vectes referam,trochleas, ductarios funes, quid ansas, fibulas,tympanaZquid pilas tomentis fartas, miro in orbem flexu tamquam torno ductas; colore deinde tamquam pingui ac adipato quodam rore tinctas,quo characteres fecundantur Z qui deinde

e statione sua , in chartam tamquam alienum agrum, exituri, nouo dominum beant fructu, a quo vita etiam post funera redit. Vivit enim qui non moritur . non moritur qui in cuiusque noui lectoris oculis & pectore vita vivit noua. Hanc vitam a Plantiniano praelo quati acceperuntῖperierat aeternae insepulti obliuioni; aut tamquam anima numquam conlata, aut tamquam

uniuersim crepta, iaCebant prostrati in perenni quodam ignauescentes Dpore ι ni ab hoc amatore, noua redanimatione rediissent invitam. Scio in omni prope gente floruisse in hac arte nobiles; ut e Lat o Manutios , e Germania FrobenioS, e Gallia Stephanos. at vos unius Plan tini nomine omnium tenebrastis nomina. Si sidera illi Regnis suis: Sol vester iit;non Vrbi huic no Belgio; sed Orbi, qua patet. Et ut omnia huiuS magna, nihil maius fuit Bibliis Regiis . quae quicumque CLatio,Graecia, Palaestina, Chaldaea, Syria intue -

54쪽

ANT VER PIA. 4ytur, non exclamet, Vicisti ; octauum orbi mira culum hic est ρ Et non tanti machinatorem operis , alte sublatum, per quidquid est orbis sicco deuehant pede, Viridique

--uelent eis bicia tempora lauro, . quotquot nobilissimae huius & aeternaturae artis cultores, Regna & Imperia fouentῖ Ars Architectonica.

SEquitur Architectonica, ars nobilis. quales

vero quantique in ea, Cum urbs loquatur uniuersa, quae supra reliquas orbe toto caput eXerit, tum unum D I v AE M AT R I sacratum templum locuples mihi testis; cuius si surgentes parietes,&conatum ostentantes intuearis, miraberis animos ingentesque ausus, prodigioso quovis per sarcula opere maiores.ut iam si pyramides Regum , quae orbem fama impleuere, cogites,humiles arbitroris casis prae hoc molimine. Cogita quas ubique Voles ,&ab utroque orbe accerse in unum, siue

quas in Arsinoe siue quas in Memphi, siue quas

sex & sexaginta hominum millia annis viginti, siue quas odio & septuaginta annis construxisse produntur;in quibus,in raphanos occaepas, mille& octingenta talenta narrantur erogata; reperieSaudaci operis vestri conatii, quidquid in illis magnum fuit,fuisse minus. Iam turris operi imposita,quantarparem nescio an elas omnis retro vid

55쪽

46 CARO LI sCRIBANI rit: etiam in illa, quam insula ostentat, Pharo,

oetingentis a Gnidio talentis edificata, inueniet quod vincat: maxime cum in ambitu angustis iamo in prodigiosam exurgat Celsitatem; portentosum per omnia humani opus ingenii. Multam, veteres posteritatis auidi, dum in caemento luxuriantur & lapide,impendio nulli profuturo, gloriam vesana quaesiuere dementia;nusquam fidem repertum,nili ab oculatis denuntiarentur auctoribus. Super quae omnia, immania narrat Varro de Porsenae Hetruriae Regis monumento: cuius cum enumerasset pyramides, Cum aeneum in

summo orbem, cum huic orbi quatuor alias superstantes pyramides, altitudinem erubuit adiicere: merith cum insanae hae molcs nihil tegerent praeter cineres. Potuit aliquid vilius, potuit foedius, ac quasi in contumeliam humani generis certius aliquid excogitari pyramide,quam meretricio quaestu Rhodope Aesepi fabularum conserua posuit fuit tamen haec uno omnium ore laudatissima . veterum lue adeo iudicio prima. Quae omnia, si vestra spectem, si Deo in D I v AMATRE dicatum templum, si ingentem in hoc conatum nulla iam sint: dc submittant volentes

operi vestro fasces . Adde, quod illa in nudam

vanamque ostentationem , in fatuae potentiae propudiosam lasciuiamiat vester omnis labor sidauit Deo. Verum

56쪽

ANT TER PIA. 47Verum dum vetera consero, ne verbis lusisse me nudis quisquam arbitretur, Componam celebratissimum orbe toto Ephesiet Dianς templum, plurium, Plinio teste, librorum opus; viginti &ducentis annis ab uniuersa Asia factum ; cum vestro,DIVAE DEI MATRIs magno nomini instripto. Fuit illius longitudo quadringentorum &viginti quinque pedum , latitudo ducentorum viginti,ac in eo columnae Centum viginti istem. Templi vero vestri longitudo minimum pedum quingentorum & decem; latitudo plurimum ducentorum quadraginta, ac non ignobili parte

sui, sexaginta & trecentorum pedum . Iam c lamnaSquis enumeret 3 siue quae sub ingenti sornice, tamquam sub Geso Atlantes sudant, siue quae latera claudunt, firmantque uniuersam machinam ingeniosa dorsuationeῖ numero Eplaesinas superant. Reliqua aedis utriusque, Cogitationi cuiusque potius quain calamo committo. ρογfacile enim erit ex hac rudi utriusq; diductione, reliqua templorum assequi. Iam si priuatoru domus in tuearis,Vix oculis credas ta in immensum exurgut: nec raro in pedes octoginta, centu etiae& tamen tam exilibus lateribus, tam tenui vestibula,ut plurimum parietes no nisi pedem unum latitudine expleant I ac non raro ne pedem quidem . N perstant retemum: ut arbitreris nullum sentire senium, nussumque videas reformidare

57쪽

CAROLI. SCRIBANI ventorum incursem : Quiant illi; stant domus tamquam aere suis,ac ne vestigia quidem saeuitiae

reserunt.

Venio ad publica. Senatoria domus quantaZe Blido stat illa marmore: uoque decorata saXO, peregrinum ostentans istum, Premit columnas istimarerisas quas arbitreris Africa . has inter quadraginta &nouem lati ducunt ad itus, ostiaque totidem, tidemque negotiationis atria, e terrarum ultimis diuitata. Hic si quis curiosior artem genusque singularum velit partium, tamquam membrin rum;dabo paucis, ne & defuisse videar,& prolixitate nauseantis ingensi fastidium prouocasse. Pars infima variegato stat marmore, Tuscana manu, incultiore isti reque structura ιcogita Centauros homines equis suis implexos, aut durum Lapithum genus. Altera Dorica . qua olim Herculidi Marti sacrauit aedes Antiquitas . hac Dores structura delectatos accepimus: quae plus ostentat virilis roboris tamqua humeros latos, ingentesque membrorum artus, quam feminei ornatus . Tertia Ionica, qua Iunoni, Libero, Dianae, Iones primitus templa dicarunt, muliebris gracilitatis aemula,quq nec virgineam referrent mollitiem, nec virile pectus,non ossa,non lacertos: sed matronali contenta maturitate, quidquid asperum esset ac quasi cqstuosiim,fugerent;quidquid nimiam

58쪽

A N T v Ε R P I A. 69 nimiam superet mollitudinem , auersarentur. Cincinnis tamen,ac tamquam seminea Capillatura decoriter discriminata. Quarta perpetuo columnata in orbem ambitu est. Frons operi toti prominet Columnarum signorumq; nobili symmetria omnia e maculoQ marmore, Lydio intem currente lapide & miraculum augente. Contabulatio Dontis uniuersi,ima Tuscana,secunda Dorica, tertia Ionica est, quarta Corinthia, qua sontium Nymphis sacrasse topla veteres accepimu mira exilitate,& virginea teneritudine. atque hiCOrnamenta capite dependet, acanthi foliis, Callia macho repertore,persimilia: totam denique floridam, fasciisq; caput circucinctam reperies. Quinta Italica,seu mauis, C5posita ex Ionica& Corinthia decorem mutuata. Hic florum frondiumq;& pomorum videbis implexus, coronario luXu, foliis flores de fructus intercursantinus: nec raro trophaeis omata militaribus. in cuius medio em-gies Dei Matris est, Polycletaea manu, Apellaeo ductu. Quam vos, immani deturbato colosidi ingentium ab urbe hac condita beneficiorum a

benefica illius manu aCceptorum memoreS,grata

statuistis memoria: fiendeant licet Copronymi, Demant Isaurici, rideant Diagor stomachentur Cyrenaei, vos hanc DI v E MATRIs em em,

testatissimam statuistis orbi, fidei a tot saeculis acceptae,ac iam inde a VVille brordo in hanc aeta-G tem

59쪽

so CARO LI sCRIBANItem tutatae, tesseram. Pergite felices, aemuli maiorum, quorum liberali dextera, cunctis propE

Belgij orbisqtie Christiani primis urbibus, Di-

ute Dominae nostrae, augustissima stant templa, priscae probitatis ac Religionis monumenta. Latera Centauri cingunt, monstrorum domit res , ingentibus armati clauis; ut nihil iam mireris caestus

acer Er x in aris uetus Ferre manus, duros intendera brachia tergo;

cum illos intueberis, quibus non modo magnu Alcidem contra stare, sed& indubitatum audeant triumphum sperare. Excipiunt Centauros pyramides, Clauduntque tamquam nobili met opus nobile. Sexta, pro columnis hic Caryatides ostentat, quasi in hac etiam urbe, Graeci Persico defuncti bello de Caryatibus aeternum triumphenti ibi Persicum ex hostilibus manubiis tr phaeum, Lacones Pausania duce statuisse credes: tamquam superbia castigata, barbara simulacra tecto deridiculi Atlantes, domitas subiicere ce uices cogantur. Opus uniuersum integit stiperstans aquila, expansis alis: tamquam si corporis sui molem,quadam pennarum velificatione,mindico Caudae gubemaculo contabundo volatu, incertam dirigat metam; aut in aliquam, fulminis Vice, de caelo ruat praedam. putes perpetuo pen dulam singula intueri, montes, campos, Urbes,

60쪽

feras, homines: ac per illa indefessa remigia magnum aliquid spirare. .

Quam vero non uno calamo, non UrbiS modo Pas.

huius sed Europae adeoque Orbis totius negotiationibus destinatus locus, sed multis, magnis, nobilibusque dignissimus λ huius area peristylio ambitur augusto amploque, quadraginta & tribus

e Scocinio patrio marmore Columnis stibnixo: quarum scapi,mutuum mutua elegantia lenocinium praestant; ita singuli alio atque alio elucent ornatu , tamquam si singulis singulae inarassent doctie manus, quasi facili ductilique terrae vomere aut rota )vt mirum sit potuisse in tot columnis tam diuite varietIdi ludere ingenium unum, adeb discriminata paratura,vi cum singuli suo stent cultu, nullumque ab aliis mutuentur, tum mira similitudine, spectatoris oculos, laeto grat ire circumueniant dolo; dum quos primo obtutu censebant per omnia pares, propiore disquisitione, toto depreliendant, qui singulis inedirat, dispares ornatu . HIC columnis triformes insistunt arcus opere Gotico, saxeis passim foliis tam scite interludentibus, ut prouocare arbitreris

omnem de peritia vetustatem. sed N peristylij

fornix Cum Columnis de varietate & elegantia certar, tam raro varioque ductu, ut dubites varietas elegantiam, an haec illam superet is Non transeo hic ingeti sumptu & ausii,venden-G a dis