Scipionis Gentilis ... De coniurationibus libri duo. Ad Christianiss. Henricum 4. Francorum regem. Cum indice locupletissimo

221쪽

xo D a C o N I v n. A T I O N. iuratione Piseniana,Epicaria mulier, Neronishm amica, consiliorum omnium particeps: quaecum ex usu essu, coniuratorum numero adiicere

quendam triremium praefectum putaret: appin lauit eum, coniurationem aperuit 2 sed coniura tos celauit. Itaque cum perfidus ille eam fefellis set,ac Neroni indicasset: ton constanter negauit femina, ut Imperator stupefactus eam dii serit. Quae cum ita se habeant, tantummodo haec pi

riculaimpendent ei, qui cosilia uni soli impertiit, ne vel te sponte accuset,probareque possit factui vellcoactus indicet, si forte ob indicium aliquod ipse capiatur, dc torturae subiiciatur. Estq; reme

tum aliquod aduersus utrumque:quod id male uolentia, atque odio permonis fecerit: vel cert cruciatibus impulsus,ut falsa fateretur. Itaqsum' naae prudentiae fuerit,consilia nemini communi

care, donec ad factum ipsuinwiniendum sit: imitari exempla quae iam ante proposuimus. Ausi omnino communicanda sint, ne plusquamvr soli impertias:qua in re, etsi peruulum non desii longe pauciora tame sunt, quam si negotium c - municetur pluribus. Proximum ac simile praecς- dentibus exemplis est: si quando tyranni violer, tia te cogit, ut tu illi id ipseras,quod ipse alioquii, tibi illaturus fuerat: nec ullum detur vel spatiurn, yel occasio,qua virumque hoc euitare postis. Na haec nocessitas plerunque bonum finem sortitur: ut iam exemplismanifestum euadet Commodus Imperator Praetorianis militibus Lartu Electuri que duces praefecerat, quibus familiarissime ute- batur:& Martiam concubinam prae caeteris di

sebat. Sed quia iidem hi ita: suae turpitudinei

quando

222쪽

in loque reprehedebant: tecreuiteos omnes, alios quosdam una cum illis e medio tollere, quos omnes eo ordine in schedula descriptos h debat. Quam schedulam cum puluinari subiecis set,eamq; puer, illifamiliaris, in cubili ludes,mane inuenisset : & ex cubili egressus, Martiae, quae obuiam forte occurrebat, tradidisset ι Accidit, ut illa una cum L to atq; Eleel o cognito inde,quod omnibus imminebat, periculo , sequenti nocte sommodum oppresserit. Antoninus Caracalla

tuam , cum in Mesopotamia cum exercitu esset. o lacrinum copiarum suarum ductorem secum

'aberet, hominem politicum magis, quam mili- e: accidit illi, quod c teris quoque tyrannis

adesolet, ut metueret, ne, quod maxime in

rebatim , aliquis imperium inuideret, aut insidiasi strueret. Itaque datis ad Maternianum, amicum uam literis,rogauit eum, ut Romae ab Astrolo a expiscaretur, num quis eo tempore esset, qui

imperium aspiraret, idque ad illum perscri ret. Maternianus igitur rescripsit, Macrinu illumi esse, qui eo tepore aspiraret ad imperium. Eae t tera cum prius ad Machini, qua Imperatoris in i , nus peruenissent, certiore eum de periculo quod i imminebat, fecerunt: itaque cum aut moriendii. sibi cerneret, aut occidendum Antoninum ante-il quam aliae literae Roma asserretur: Martiali amico certo cuius fratrem ante paucos dies Imper

il tot necauerat, negotium demandauit, qui illum i inaedio commodissime sustulit. Est enim h c ii .l cessitas, quq nullam moram patitur,similis Nel mali consilio de quo ante fecimus mentionem. Sed interim obsuruatione dignum est,per eadem

223쪽

Σε8 b , b N i v K A T i o v. haec exempla,manifeste coprobari id, quodpriis .ipio huius disputationis monuimus, minas plus

nocere principibus , dc vehementiores excitare , coniurationes contra ipsos', quam iniuriae ipsari, ut semper cauendum ab iis sit. Homines enim bo.

neuolentia continendi sunt in ossicio: si no prosit,ita puniendi sunt, ne amplius nocere queant: minquarti autem eo adducendi , ut videant f vel sibi pereundum esse, vel alium tollendum. In exequendis consiliis coniuratiotiis; impendent Ii pericula ex hisce maxime causis si vel ordo , vel methodus Uendi immutanda sit in ipse actu, aliqua occatione: vel si percusseribus animus de . . sit: vel si iidem per imprudentiam errent: aut si tinon omnes interimantur, qui necatidi fueranti Nam primum quiderii quod attinet, existimare debemus nihil plane esse,ex quo humanae actio- nes tantopere impediantur, quam exstabita mi ratione ordinis , ac methodi quae ad agendu iani dudum concepta aninio, atq; constituta fuerat. l si usquam nocet,in rebus certe bellicis,quae Pi iis similes sunt, perniciosissima est . Nattiad p trandum tale quoddam facinus, nihil magis ne cessarium exis it quam ut coniuratorum ungu iam ante longo tempore de suo ossicio eo tent. ut quisque sciat,quid,quo loco, quo tempore, A ex qua occasione agendum.Quo fit ut postquani . incertum quendivo modum agendi oculos alii iintentos habuerint atque is subito mutandus sit: consilia omnia periclitentur ac perturbentur. Itaque etsi occano requirere videtur aliquam or- , dinis mutationem: longe tamen melius est , faci- nus secundum praeseripi ni prius methodu per . petra

224쪽

L. I B E R. II. abi

trare, quam ordinis subita mutatione tot pericula subire. Quod si tempus suppetat, mutari dc ordinari omnia possunt: sed mutationes subitae

vehementer periculosae sunt. Exemplum notum est ex coniuratione Paggiorum contra Laurentium & talianum Mediceos in qua haec erat a coim

iuratis praescripta methodus agendi, ut Cardin lem S. Georgii prandio exciperent, & in eo conuiuio necarent , quos vellent: erantq: iam distributa coniuratorum officia, & constitutum qui percusseres esse deberet: qui occupare palatium:& qui excurrere per urbem, ad populum conu cindum , de publicam libertatem denuntianda. sed cum instaret tempus patrandi facinoris, ac coniurati in summo templo forte sacris interes.sent, macum Mediceis Florentiar: compertum est ulianum non solitu prandere: qua re cognia ita coniurati subito conuenerunt, & quod prius, instituerant domi inter prandendum facere: id in templi, patrandum censuerunt: quae res uniuersam methodum perturbauit. Nam Ioannis daptistae de sicco inolite, in templo caedis partia esse noluit: itaque alium illi surrogare, M lingulis ossiciis nouos ministros aptare & quaer reoportuit: qui in agendo tantopere errarunt, ut coniurati in ipso actu oppressi fuerint. Percussi .ssiribus deest animus , quandoque ob maiest vultus eius, qui necari debebat: quandoque ob timiditatem percussiori insitam.Nam tanta si let esse maiestas,ac grauitas vultus,in quibusdam principibus, ut percussbrem vel metu stibito te reint, vel alioquin eius animum humanitate alia tanto lacinore avertant. C.Mario, cum

225쪽

Minturnensibus captus teneretur, immissus se uus, qui illum necaret: tanta vultus maiestate, &nominis recordatione perterritus fuit,ut vires ad percutiendum deessent. Itaque si tantum potuit autoritas, &grauitas vultus hominis captiui, de tanta fortunae aduersitate vexati,quid sentire de-

mus de maiestate liberi principis,qui magnifi-

co illo cum apparatu, multissatellitibus comit tus ingrediatur: Potest profecto haec vel audacis sinum quemque terrere,& crudelissinium naisericordia permovere. Fuere quidam,qui aduersus SitalcemThracic Regem coniurarunt,ac curii simul essent iam omnes in eum finem congregati, ut illum necarent: nullus quicquam in regem l tare ausus est: sedcu se nitituo tantu intuerentur, Regeq;aspicerent,re infecta discesserui: nec ca sana intelligebant,cur nihil facere potuisset:pat aes a itaque coniuratione, poenas soluerunti illo scelere, quod, cu decreuissent, patrare nolin, a rant.Aduersus Alfonsum quoque Ferrariae duce, 'coni rauerant bini ipsius fratres,& utebantur o-

pera Ioannis presbyteri musci eius : qui etsi Du- cem ut postulauerat,sepe ad ipses deduceretnamplaque illis potestas saepeforet illum enecandvno ausus est tamen eorum quisquam id perpetrare:

ex quare faelum,ut aperto tandem eorum consi

lia meritas poenas malitiae,stultitiaeque suet solue- rint. Neque vero alia de causa iis hoc accidit,quau, vel perterrefacti principis maiest ate, vel illius

aliqua humanitate ad misericordiam c' moti fue- incividentur errores bi dependere,vel ex timidiatate vel imprudentia, ac stupore quodam quibus aerturbati CQniuratorum animi, aliud quidd inclusit.

226쪽

L i s E st II. . iciunt,ac dicunt, quam debebant , atq; volebat. Hunc stuporona descripsit Liuius in Alexameno, cuius ante fecimus mentione. Nam cum occasio enisset patrandi aduersus Nabide facinoris, consiliumque suis iam communicasset, tunc ut Livius ait,colligit&ipse animum, confusum tantae cogitatione rei. Solent enim etia viri fortes, quii que arina tractare consueuerint, in tam arduis crudelibusque negotiis perturbari: quo fit ut percutiendi partes, non nisi audacissimo cuique, dc ius animi crudelitas per experientiam comperi ia sit,demandari debeant. Nam tanta vis est illius ninai perturbationis, ut ves arma ex manibus ex- cutere tibi queat, ves verba quaeda proferre, qui-lus totum negotium prodatur, dc opprimatur.

hi utilla, Commodi soror Quintiano prpuinciam

Biterficiendi eius demandauerat. Is igitur Com-

modum expectauit prae foribus Amphitheatri,

hic cum strictQ pugione obuia factus: hunc, uit,tibi Senatus mihit. Sed hoc elocutus, co- prchus affuit priusqua pugione vulta inferre posii set. Antoninus Volaterranus, cui in PaZZiorum

niuratione datae partes erant necandi Laurer

u Medicet, cum illum invasurus esset, proditore

agno cum clamore eum nominauit: quae vox ei missa Laurentio salutis causa extitit, coniuratis ro perniciei. Sed neque perfecte exequi liceti cynmia coniurationis, quotiescunque in plures,' uuam in unum coniuratur: quod propemodumi heri nequit, ut uno eodemque tempore in diueri iis locis, idem facinus perpetretur: diuersa vero

mpQ g ς pq x xi non possint, cum facinus uno

' co patratum , alterum facile impedire queat.

227쪽

Quod si igitur contra unum erincipem facta iuratio,res dubia est,periculosa 1c stulta: quae a uersus duos fit plane temeraria existit Et nisi He-

rodiani autoritas mihi persuaderet,nu quam cre-

derem quod ille narrat de Plautiano: videli madasse eum Saturnio Tribuno prouinciami cadi & Seuerum &Antoninum diuersis locis ba bitantes: quod haec res rationi plane aduersetur

Iuuenes quidam Athenienses coniurauerant a' fuersu, Diocleni & Hippiam eorum tyranos:cum tad factum ventum est Dioclom inter cerut Sed fHippiae poenas lueruntiuae temeritatis. Chion MLeonides Heraclienses, platoriis discipuli coniti - rarunt contra Clearchum & Satyrum tyranno Clearchum occiderunt, sed ab altero puniti fue re. Paetatis quoque non successit coniuratio currim

Iuliamim tantum sustulissenti Lauientius perici lo se eripuisset. Itaq: ab huiusmodi coniuration in vehemeter abhorrere debent onines boni: quo iis neq; patriae,neq; sibi quicqua prosint,sed pia rimum noceant. Nam qui periculum effugiui tyranni, postea longe crudeliores fiunt i ut facti

apparet vel ex iis exemplis, quae iam adduximus, coniurationuria Florentiae, Athenis,atque Heta cleae factarum. Itaque admirabilis magis videis kdebet Pelopidae coniuratio, contra patriae suae t rannos, quod illi non unu sed decem dccide ii essent: praeterea cum esset exiit; dissicillimus illi

patebat ad tyrannos aditus: Sed ille tam eii sui . , ratis omnibus hisce dissicultatibus, de Thebas V Iair,& tyrannos necauit, L patriam liberauit rionis videlicet cuiusdam opera vius, qui tyranni similiaris consiliarius erat. Sedesthoc exemplum

228쪽

imitand m, quod pro miraculi loco cele- etur, ob superat' tantas dissicultates. Accedit quo impediri etiam potest executio eoru; 'aein coniuratione decreta sunt, casu aliquo, acutuita quapiam suseicionei cuius generis illud it quod Brutum sociosque commouit eo die, in Senatu Caesarem necare decreuerant. Nax es Caesar in Senatum itui tu incidisset in Cn. pilium coniurationis conscium,&cum coloni tempore collocutus fuisset; metuebant caeteri niurati, qui id obseruassent, ne forte Popilius Laetari rem aperiret . Itaque in eana sententiani, ut eo ipso loco impetunt in eunti rei ibidque 'mnino facturi erant, nisi collo-j: dinnem fecissent,& discedentes a se mutu p riculi sigmina ostendissent. Plurimuin

em potiunt huiusnodi suspiciones: itaque ha-

xv ique fuerit Carum ratio, lato accuratius

ut ' facilius est suspicari iis hominibus , qui 'sci; stibi sunt suorum scelerum. Nam qui tale, ini,quoscunq; vident colloqui,de sese loqui pii t: potestque facile euenire, ut vox aliqua in Muum finem cinissa, ipsis suspicionem moueat, tu negotio pronu- Qxςx, Ex qua re, vel pei fugam consilia pateari ves in urando executionem, in aliud ali- oserduilicidas, praesertim cum plures fue- t contutationis conscii. Casus etiam fortuiti . nuderandi sent, quod ii persaepe actiones cona porum impediant. de quibus etsi nil certi doci enuem propositis lainen exemplis documenia in quoddam, atque cautelam praebere possit Bellantius Senensis, ut supra menti

229쪽

'ii , D h e o N i, R A, I O N. lximus, Pandolphum secerurn interficere dec uerat: quod filiam, quam ei matrimonio ixa ademisset. Ad id autem peragendum, hanc pbi methodum praes plerat: ut quia Pandolphisi . singulis diebNisiradi amici cuiuina qui grota causidonisi tithi preteriret:coiurati intra portam p domus,eu armati expectarer, Sin superiori aedia p, pat te quenda costituerat Q p fenestra obseruaret Padolphi aduetu, vi cu portς appropinquaret,si- psno id c teris significaret. Sed cu Padolph' ia .es hniret,& iisnu coniuratis daretur ab illo, qui p fe- inestra obseruabat adu tu eius, sorte accidit, in tantequa ad portam Iulii peruenisset, amicus qui- Ham obuiam faetus eum salutando aliquantum i etineret. itaque Iressi cum impetu coriiurati. ''antequam peruenisset ad portam h coniuratiot armorum urepitu prodiderunt:ex quo accidit,sPandolphus periculum euitare potuerit, cohii fati vero fuga exilioque sibi satiatina quaerere - serentur. Hoc igitur solo casu fortuito impedi atqueirrita facta sunt omnia Iulii consilia, dedolpho salus quaesita. Supersunt ea pericula nuci quae post patratum facinus consequuntur: qui iex eo solum dependent me relinquantur qui icatum principem ut is cantur, & facinus conium hiorum puniant. Huiusinodi esse solet vel si Mooc vel filii aut alii consanguinei, ad quos principatu haereditario hire aliquando peruenire queat,si illi coniuratorum negligetia, siue alio aliquo ca su peri u laeuadant, ac superstides maneant vid. .

. coniuratis poenas sumant. Quemadmodum

ci disse nouimus Ioanni Andreae Lampognabo, iqui una cum aliis quibusdaua coniuratis Medi iub-

230쪽

L I. z RUI I. xi hae ducem sustulerat : sed cum superessent bini lassi a tres de filius unus, non defuit vindicta suo is pore. Sed neque possunt coniurati prouide- omnibus casibus, quibus aliqui hi conseruan- Nam si per negligentiam tales quoidam in vi

'ra relinquerent: vehementer errarent, ac omni

Muperio ligni cilient. Fuere quidam in foro Li-hio coniurari, qui Gicolamum comitem, propria dominum sit istulerunt Caibaxinam coniugem cum liberis infantibus. in vincula coniecerunt. sed cum arcem, sine quae tutos.se esse non puta' tant, occupare etiam conarentur: neque pratfectus illam tradere vellet: persuasit illis Catharina ex vinculi , ut retetis liberis pro obsidibus ipsam. in arcetin idtro mitterent : ita enim effecturam ut arx ipsis traderetur. Sed cum in arcem ingressa. hi set, mariti caedem illis exprobrauit minataq;. costiuratis seueram vindictam: ac ne metu illinorum amittendorum putarent absterritam ibvindicando: membra genitalia illis per sede- homostendit , asserens sibi modum esse adhuc. os liberos procreandi,si forte impias manus ab. non abstinerent. Coiurari igitur tarde nimia viri suae imprudentiae moniti, perpetuo exilio si-hi et poenas temeritatis suae iniunxeriit. 5ed ma- tum vin 'etae periculum itinc impendet con- . Vatis,cuni populus principem amat,in cui HS cam ut faeta est coniuratio.Tunc enim vindiciam e-ustare nunquam possunt.Exemplo esse potest C Caesaris c*des. Nam cum is populum Romanum neuolum habuisset, vindicataab illo est caedes fala,&percui res omnes urbe pulsi.&diuerlocis ii au. Q uae vero aduersus patriam fi-