Theodori GrasuuinckelI Delphensis, I.C. Libertas Veneta. Siue Venetorum in se ac suos imperandi ius. Assertum contra anonymum Scrutinii scriptorem

391쪽

extingui, modo consideret illam majestatem de qua nobisermo, in externo honore non consistere, verum in liberruma, quam qui ejus jura habent, in sibi subditos exercent potestate, illam vero nisi speciatim contrarium convenerit, sese in clientelam aliculus dando, nemo a se abdicat ; ac insuper quoque, cum nihil praeter nudam defensionem protectio comprehendat, ut jam diximus, neque qui se in alterius clientelam dat, alia id faciat conditione quam ut ei a potentiorum vi, tuto securoque esse liceat, quidquid praeter illam conditionem est, quin sibi ex asse reservet, dubium non est, ut est textus in l. si qui certa. ff. de Iure Imrn. Fi mat enim regulam in casibus non exceptis exceptio, atque adeo quoque ipsamet esse perhibetur repulae pars, aut Ial-tim, ut DD. ajunt, de regula, ac tantum a est, ut sola ac in se clientela majestatem tollat, ut ex adverso melior potio que scribentium pars a Bodino dissentiat, perinde ac si duram de humanitate sententiam ferat, statuendo inserius majestate principis facere aut Respub. si sic alienae protectioni committat. Vtique,

Sisigit adamantinos

Summis everticibus dira necessitas favosa Si cum Praenestinis justa bella dicimus quae sunt necessaria quae ratio , cur non idem de Clientelis dicamus, aut cur ingruente periculo quod totius quoque ditionis subversionem secum tracturum metuitur, vitio dandum Principi reive quis putet publicae, si in alieno subsidio salutem quaerit Θ V rum non sunt haec instituti nostri. Pressius ut agamus, se cinctiusve , ipsa orationis verba quatenus accommodari clientelae protectionique possint, agedum videamus, quod

quidem

392쪽

L in ERT As VENETA. quidem si praestare datur, nulli deinde ut spero erit dubium,

quin ex amussim omnia quae in ea continentur oratione sic lint accipienda interpretandaque, ut nec minimum quidem, Venetorum Libertati contraria sint aut adversa. rideant nobis annuentibi d te verum Mitimumque Pominum H cumque majores no riS. Romano imperio ducatique 'Mab lerunt. Hic quod Imperatorem verum legitimumque Dominum vocent, adversarius urgeat, fiunt enim inter se relata

Dominus &servus. Lepide Martialis

Tum strvumscis te genitum blandeque fateris, um dicis Dominum Sosibiane patrem.

Sed vel me tacente quilibet animadvertit Imperatorem eo loco non vocari Dominum Venetorum, ast eorum duntaxat quae Imperio a majoribus suis erepta, Austriaeve ducatui pomliminio,Venetis eorum dominio decedentibus,ad ipsum revertebamur. Istis ergo vox illa manifesto sit applicanda. Causa non sit cur eos in Imperatoriam Iurisdictione consensisse dicamus, quamquam alias quoque si non concurrant, aliae, quae magis urgeant subjectionis demonstrationcs, ex eo solo quod quis aliquem dominum vocet ac quide dominum suum, squod tamen hic non fit haud inseratur a parte sic vocantis ulla subiectio. Est enim recepta, Dominum vocandicum qui dignitate aliqua praeditus sit, consuetudo. Introduxit istiusmodi voccs secta temporum, cui siquid deferimus, eas officiosas magis, quam devinciendi potestate praeditas aestimabimus. Monuimus jam ante, secundum siubjectam in teriam accipienda verba. Ipsum ergo dominium, modo directum cum sit, modo utile, sitque in i psa quoque piotectione sua dominij species, merito nos quoque domini nomen ita accipiemus, prout hinc agentium intentio, inde mate-3 ria'

393쪽

ria subjecta rccipiendum dictabat. Sic Vasallos quoque Dudi Dominum videas appellare Dominum suum, ast non alia quam seudi latione, cosdem similiter Dominus fideleis dilectosque appellabit,non subditos tamen . Si Archiva Principum aut Grammatophylacia excutere dat crur, nae multoties haud alijs clientibus a protectoribus suis titulos, ac vice vcrsia Patronis a Clientibus adsignari videremus, quam quos subditis suis Domini adsignant, Dominis subditi. His haud multum diversia observavit ante me suo de foederibus tractatu Erenbergius , clienteisque proicctorem suum dominum appcllando, nullam illi prorsus jurisdictionem conferre pronuntiavit; ac protectorem vicissim, clienteis fidele issiis dilectosque indigetando, nihil eorum libertati adscr-

re a judic: j constanter asseruit. Vt decentius veniamus,omnia qua in consuenti possismus adjiciamus , quorum juri utcumque quaesitumsit, renuntiamus. Nihil cst quod in illis verbis inferatur adversum ilibertati Venetae.' Esto cesserint continenti, sic voluere ;Iuri favorique pro se introducto liberum cuique renuntiare. Est rerum suarum moderator unusquisque & arbiter. Nec tam naturale quicquam, quam voluntatem domini rem suam alienare volentis ratem haberi. Si quis urgeat in necessitatibus liberalem praesiuini neminem, haec vero a necessitate extorta, dicam prius illud equidem ultro me concedere , posterius ut largiar causim non esse. Si cui apud Benabum ea quae in consilio patrum agitata tum temporis fuere, quae nobis quoque ex

partc hoc ipso capite citata sunt, legendi est otium, si quis&illius, quem nunquam fatis laudandum jam laudavimus, Aloisij Molini verba, tanto Senatore dignissima attendere, ac

ex illis rerum momenta temporumq; circumstantias ponderare , non gravabitur, inveniet facile, prudenter ea magis

ac diiberateiacta quam ferentesic necessitate, tali saltim necessi-

394쪽

cessitate, cui reluctari tantundem fuisset, quam si quis brachia contra torrentcm intenderit. Praeterea quotannis tua Majestali legitimisue in imperio sicce

ribus, quinquaginta millia aureorum perpetuo ex aerario deponemus.

Esset hic facilis a quaestione Iuris ad quaestionem facti deflexus , eoque facilior, quo magis in vicino necessitas est id ipsum faciendi, caeterum eo non delabar: verane haec an falsa sint aut quatenus ex vero quippiam trahentia dici possint, ex ii s quae jam ante adducta sunt, constare potest: id potius agam, ut citra praejudicium veritatis, quam salvam quaqua vel sum velim, demonstrem , nihil hic adserri quod non inter patrones clienteisque tralatilium sit. Ac certum quia dem , nullam hic omnino tributi mentionem fieri, nedum

talis, quod pro jure suo, subditis domini imponere consuevere. Pro patrocinio dependi selere sive honoraria, sive

in tributiones annuas, sive alia ex pacto quae debeantur, novum non esse ex parte jam ante vidimus. Id ipsum protectionis natilrae esse non inconventcns, ex eo colligere licet, quod rarissima sint, quae gratuito praestantur patrocinia, quin imo patrocinium istiusmodi, protectioque, cum ut jam dictum jurisdictionem non conserat, ossicij ccnsietur lo - co. Cliens ergo annuum illud praestationis beneficium seri ut protectionis fructum metat: non est utique ac vetus caquoreta tam ferax virtutum saeculum hoc nostrum, ut cui virtus, indotata si sit, allubescat; eam ipsam praemia si sustuleris, quotusquisque amplectitur ξ debentur ergo magna praemia magnis conatibus, & cum ad protectorem labor periculumque spectent, honorem ei aliqualem ac emolumentum ademta velle, sacrilegum sit. Recte Livius, Nusquam nec opera sine emolumento, nec emolumentum ferme ne impensia es opera. Sed & hic quoque prudentiam patrum clucere videas,

qui rebus minus laetis, & ad aliena subsidia non obscure spe

395쪽

istantibus, vel tum quoque considerare potuerunt, populo rum plerosque quos Pop. Rom. implorassie auxilium patrociniumve annales tradunt, ab ijsdem Romanis in suam diationem redactos, non alia magis de causa, quam quod gratis ea suerunt praestita. praeclare Poeta,

- Foelix quicumque dolore Alterius didicit posse carere suo. Ac sane, si quando pro praestando patrocinio dependitur

quippiam, ultro citroque obligatio enascitur, nec minus clienti patronus, quam patrono cliens, vinculo juris adtinetur. Estque&hoc notandum, quae sica clientibus depe dantur, aliter atque a iter conside rari debere tam respectu ipsius Patroni, quam respectu clientis ; atque inde quoque notabilem inter ea quae subditi contribuunt, quaeque clientes clargiuntur, existere differentiam. Nempe, protector aut patronus, quae dependuntur accipit eum in finem, ut operas suas locet, cliens, ut patronum pro opera locata re . muneret, simulque ad ulterius locandas comiter invitet. Subditus quae dependit, ea dependit ex debito, juxta illud Apostoli. honorem cui honorem, tributum cui tributum, non propter legem, sedpropter conscientiam: Cliens ex adverso vi legis contractui dictar. Atque hic iterum Bodino adversatur ratio, qui majestate inserius putat, tutelae quid nomine polliceri: siquid e . hic indigni, accipientem id omne spectabit. Nota I. Ci vox, honeste nonnulla concedi quae minus honeste petantur. Ac nec illud quoque indignum notatu, ea, quae sic a clientibus tribuuntur, nec tributis accenseri, nec trib torum nomine venire, sed speciali nomine Boetheiam v cari. Sic Aventinus Annal. Boior. lib. 7. Boetheiam, inquit, λατο atque Teutonico vocatalo a patrocinanis nominarem, quod

quasi

396쪽

quasi praemium curatori remove ut procuret, defendat, siserat , vindiacu praebeamin. Quae cum ita se habeant, indubium est ex praestari posse citra Libertatis praejudicium, utpote quae a patrocinio exorta, patrocinioque annexa cum sint, non magis Libertati obesse valent, quam ipsum patrocinium quod jam dicere caepimus, latiusque dicturi sumus , jurisdictionem nullam tribuit. Sed & nos jam ante id ipsum quoque tractavimus rationibus,argumentisque firmavimus . cum ad Cassiodori epistolam,quam pro seAnonymus adduxerat, respondimus, ubi quaestio erat de solvendo canone, Attigimus etiam aliquantisper & illustravimus nostris ad 33. 38. & 3 9 notis. Exempla ibi allata non repetam nec pluribus conquire dis quanquam ea in promptu sint me fatigabo. Docuit nos omnis arita, etiam maximos belli redimendi,

publicae sutelis , alijsque pravibus de causis, istiusmodi tributa petiolvisse. De Turcis quorum in genere ibi memini

mus , ita specialiter Bodinus meth. Hist. c. s. Cogitur hic ex veteritam tributum, ducentsum millium nummum vibvum regisve Praesbitero Iohanni dependere, suta cum Zelimus II. per biennium non solvisset bellum inter Zeb mum ct Ethiopum regem exasit, Mino I Tr. Quin & Turcarum princeps iis populis qui montes Arabiae tenent sexaginta millia aureorum tribuit, ut agro Palaestino ac Damasceno libere fruatur. Nempe ita muli

tiens salutis publicae ratio fieri vult, cujus intuitu causaque, quum nihil sit tam firmum quod non subvertere, nihil tam arcanum quod non emere , nihil tam sanctum quod non profanare, licitum sibi mortaleis existiment. Dicendum est, humanarum rerum necessitatem hic in panem venisse, v luisseque tributis illud ademptum, quo Libertati derogare&ad obnoxiam conditionem deducere posse videbantur; perinde ac si esset id e Republica hominum, ut salvo imm nitatis jure, gentium quies, regnorumque usus suprema,

Z a vel isto

397쪽

vel isto pacto expediri, servarique posset.

AElia tua jussa, decreta, Manctiones se praecepta, libenter a pru

ctemur.

Haec tam universilia, atque indefinite posita, fortasse quispiam cum adversario, duplici nomine contra Venetos contorqueat, primo quod fieri non possit , quin de jure qui protector sit posito versari nos hic circa protegendi postulata jurisdictionem habeat, quis enim jubeat, decernat, sanciat praecipiatque nisi jurisdictione armatus, cum aliaS, clusorium Praesidis imperium non sit ferendum Θ Secundo, ut ut de Iure per protectionem nulla protectori quaeratur jurisdictio, dicendum tamm eam de facto quaesiitam Caesari, cujus jussa, decreta, sanctiones, & praecepta libenterseam

Plexu ros, offerant sponte sua, non rogati. Equidem si Venetorum verus legitimusque Dominuς Imperator esset,ac si pro ordinario magistratu Venetorum reputandus, faterer sane ejusmodi rotectioni annexam quibdem esse jurisdictionem, sed tamen haud conserri de novo. Fieri posse, ut cum jurisdictione protectio concurrat, extra dubium est : quin imo , ut non negaverim saepe ea concurrere, ita nec adversarius diiserit, concurrere semper, nedum necessario. Sed non est in praesens super ista re nobis quaestio,unum nos ex adverὶ dicimus, fieri non posse,ut protectione quaeratur juriseictio, aut libertati creetur praejudiacium. Firmatum id superius nobis, ipso clientelae nomine, quod confoederationem in se complectitur. Foedus client lare vero, jura summi imperij haud conferre, non minus certum, quam foederibus cognatam esse protectionem, ipsemque porro foedus , cum pactione definiri monuerimus, pactis suum insit 6wυα λαγμα, procul ut absit omnis Iutisdictio necesse est. Ea nimirum publici cum sit juris, cumque de jure aestimationem non recipiat, in contractum non cadit

398쪽

dit. Atque hoc est quod ait Parcis l. I. C. de excusat. munerum, civitatem liberam quae se protectioni& regimini alterius committat, non ideo merum & mixtum imperium transferre, octa in Amf. 7. ηπ. I. civitatem quae se protectioni& gubernationi alterius submittat ideo libertatem aut jurisi dictionem nonamittere. N cc sane,qui se protectioni alterius committunt, aliud agunt, quam quod se sitaque protectori velint esse commendata: Commcndare autem in jure idem est quod deponere, eamque sequelam habet, ut eodem statu servari restituique debeat. Ac quemadmodum in deposito. neque dominium rei depositae, neque possessio ad deposit

rium transfertur, sed nuda duntaxat ei custodia committitur,ita cum protectio ipsa re vera nihil aliud sit, quam custodia sunde & specialiter in c. generali de election. m 6'. Pontifex procurationis jus, custodiam vocat9 eadem merito qua depcritarius lege, protector tenebitur, juxta vulgatum

illud, ubi eadem ratio, ibi eadem quoque juris dispositio.

Nec attendendum leviter in hoc argumento , quae mens clientibus fuerit, quodve propositum. Id vero nihil minus fuisse dicendum est quam libertatis a se abdicationem; neque enim clientis ut minuant, sed ut conservent libertatem suam potentioris auxilia rcquisivisse, tenendum est, quin potius ab altera parte, talis protectio signum est,ac evidens quidem , non surisdictionis. Est enim e vestigio creetius ut loquar exclusa omnis juris lictio, simul atque de protegendi jure certi sumus. Haud alio sensu Guillelmus Uriander

in Commentario suo de civitatis Trevirentis origine ac si tu dixit, tutelas quae inter civitatem Trevirensem & ejusdem loci Archiepiscopos intercesserunt, potestatis aut dominationis Pontificum in eam civitatem indicia non esse , sed

ejusmodi principatum manifeste destruere. Quod allatummodo est de facto, Iura Majestatis Caesari quaesita, illud ve-

, Z et a Ium

399쪽

rum non est, ac si urgeat adversarius imo maxi me sic ne reni habere, probationes adferat, sed & nos quoque jam ante ostendimus, imperia protectoribus esse in clientes, esse animadvertendi jus, Fiunt apud nos inquit IC ' . rei ex civitatibus foederatu, ct in eos damnatos animadvertimus , loco a nobis citato,

non repetam semel dicta. Constat dictos clientes, a colendo, patronosque quod quasi patres sint, hinc est ut ratione praestiti patrocinij, quatenus loci , personaeque dignitas ita postulant, protectorem suum agnoscere debeant, ut foedere superiorem, quod ipsum pars est , neque ea minima, comis illius observantiae, quam patronis suis debent clientes deferuntque. Eaque obiervantia cum sit liberis hominibus nec indigna, nec indecora, cumque constet, ut mox dicemus, vel invitos a protectoribus clientes protegi posse,ac sic ut in invitos judicia redduntur, invitos defendi, eo saltim usque, . qnantisper protectioni renunciatum non est, certe hon est, ut cliens in protectionem se daturus, aliter se componere possit quam ut Patroni jussa, decreta, sanctiones ,& praecepta libenter amplectatur, eoque t tabentius, quod sciat, limitatam causam cum habeant istiusmodi jussa, non alios effectus quoque productura, quam similiter limitatos. Sed

cum nos jam ante largiter ostenderimus, non alia mente

haec verba modo prolata sint) proferri potuisse , quam

protectionis exorandae gratia, idque ex ipso textu appareret respondendum ad objectionem motam, accipienda ea quaecumque sint, secundum subjectam materiam, quae cum jurisdietionis, imperi j, do mini j ve capax non sit, frustra velimus admittere verba jurisdictionem imperi j domini j ve jus sui momento illatura; idque ad infligendum libertati praejudicium. Turare quaevi ab eorum inflemia quibusum paulo ante ria armata junximM, quos num favissmoi besei exterimur, qui nihil aeque cu-

pium

400쪽

uvio desideruntquam erati nomin ubversionem ἰTua ervati H est ita te patrona parentem cturbis nostr fundatorem appellabimu3,a atrbii cribemto fis liti dent, istis tua ingentia merita sedulo ingeremus,

Hic aperte ut videmus , nihil votis aliud expetiisse dicuntur , quam ut in tutelam recipiantur adversus hostilem vim, quod ipsum directe protectionis inseri quaesitum jus, non

vero dominii, atoue ut videmus, caussa, cur quae praecessere Caesari dicantur oblata, fuit, ut eos ab inselentia eorum tu retur, quibuscum paulo ante socia arma junxerant, quosque tunc temporis saevissimos hosteis experiebantur. Auxilii autem serendi caussam a dominii jure si non secemimus, ea dem ratione milites nostros mercenarios, quos ad auxilium, opem, protectionemque stipendio evocamus. Reipula Do minos esse dicemus, quoa absurdum. Nec inconveniens fuerit observasse, praeterea quae jam a principio notavimus, ad verba patris, patronique ac fundatoris , non modo posito domino, poni &subditum, ac patrono nominato nominaridi clientem, verum similitudinis hic quoque rationem o currere, quae supra dicta potenter adstruat. Vt enim patronis, patronatus jus, exstructio vel sundatio Ecclesiarum, nullum dominium tribuit, neque aliquam jurisdictionem cor fert, sed, ut est in c. pia mentis. in 6' q. 7. servitii duntaxat imponit .llicitudinem, ita quoque protectio protectorem quidem facit, at Dominum non item. Taedet vero hanc se ram reciprocare diutius. Alienis utar verbis totam hanc materiam strictim complectentibus, ita quusim dicatalogia

M. I. c. 3 I. m. 2I. aa. 23. Clienter sunt qui admus rationem

rerum arum Hiemessuique juris exist te ex j a se probabro caussuis potentioris alicujus patrocinium, tutelam, protecti em, fidem se foedus uentri cepti modo legitimo. Vocantur alii homines tuis Aeligendopatrono vel quod si ligabant amicitiae patroni. CVar rivolos

mcat, alibi A cepti, aspecti, vel familiares , dicantur.