장음표시 사용
261쪽
verentiae fraudabitur, & ipse calam Itatem mortis eius, ac Iuctus acerbitatem Tu es benignitate relevatam intelligam, ut nihil aliud animo meo supersit optandum , quam, ut rebus E iropae compositis , ac restituta remporum tranquillitate,
Apostolicis . ac propE Divinis Vtitutibus Tuis Ecclesiaqi iam diutissime pei fiuatur. Haec dum voveo, Sanctitatis Tuae Pedes humillime deosculor. Datum Patavii M D C C V
262쪽
DOMINI cus GuLIEL MINus FELICITATEM.
O ana fuit eausa, CLEMENS XI. Pontis x Maxime , uι sud levidensis licet texi a 'Uulum, - utpote q-d paupere de penu exierit, vel nascens inae tantam spem erigeretur, ut tuis siub fausti mis a piactas in lucem prodire gesiret. Id Icilices postulabant tua mihi longe siupra meam sortem, o oblata, ct colgata beneficia, ut eorum Auctora charistrio saltem aliquo litarem : Id etiam suo veluti ju
re deposiebat laus erga literarum cultores in enitus, ut ita dis
rim , σmor, quo si, ut omnium, qaι Us,'si entiarum disiciplinis addisti sunt, ob summam, atque omnis gener is erudisio nem , qua posi etiamsi se mi Pontilatus dignitatem si onere
liceat in tibi reverentiam concilies, atque eos in tuarum excet Zum virtutum admirationem ιraducas. Caeterum B. P. Operis ipsius
argumento mirifice sum oblectatus, quὸd eo Divinae Sapiendia vim. ita in corporum natura ingenioque inmeri libeat, ut Had amplissimam iliam, Chrsique ricariam potestatem tuam conremplandam Iussiciendamque excitemur. Eua enim ratioδe, omNe , quo extu cr mixtum o compositum corpus , in hac, quam inhabitamus universitatis regione sub Luna , terrenum est , si μι-phuris duntaxat principium exceperimus quod licet a Terra, tanquam a Matre, prodeat, Caelo tamen , quod jure idcirco ejus Patrem dixerimus, Dam debet originem, atque omnem agendi, ac permeandi per omnia facultatem : Eadem prorsus rarione Ponti ficis maximi dignitas , atque majestas, quamvis nobis hominem exhibeaι ejusdem cum reliquis hominibus indolis, ac naturae ; po:esatem tamen longe diversam praesifert, coelestem nempe , t o diυinam. Utque inferiora haec eorpora searum actionum virtusem, vim praeterea, atque agendi escaciam, elemento se hureo acceptam esse
263쪽
resina I ; Ita omnis, qua in Ecclesia ca Hierarchis 'viget potesias. atque auctorιtas , a Romano Pont ce deriva um .diuo pacto tandem Soli motum , aetheri maιeria suae partem praecipv,im , taure sulphur ; ita fontisicia dignitas , qua in re supra omnes homines honorificentis e conservatur , a solo Deo , per Raedemptorem nostrum Deum , o hominem orsum ye .m, in Summos Pontifices descendit. Hoc igitur opus , quo penitissimam sulphuris naturam Orbiliterario pro viribus revelare conrendi, non ab re Sammi Roma ni Pontifcu nomen μι prasi sit, σ ejus quidem Pontificis, cujus in Orbe regendo non pers Daera solum, ac pedulitate, verum in administrandis negotiis ἀβcillimis stertia, ac dexteritate, quin quod metnore refert, in procuranda, ct promovenda catholica religione in Iolicitudine , ac pietate , duris prasertim temporibus , nulla major potuit reperiri. Prodeat ergo se o omine , Te annuente , liber, Sanctissime Pontifex ; nam se hunc, ut ego humillia me deprecor , atque ut humanitas tua Istondeι, clementi 'me exceperis , nulla tuo sub sdere labes ab invidis, vel male fieriatis obtrectatoribus illi eris unquam metuenda: Et Sancti mos Pedes tuos in genua provolnus exosculor.
264쪽
I qui amplificandis Artium finibus intenti, Chymiam
aut omnino, aut magna ex parte Mathematicis disciplinis illustrare ante hanc aetatem in animum induxissent, nae illos ab incaepto deterruisset, quod reliquum Chymicorum genus cos arduam prorsus & imperviam nulloque fructu suscepisse provinciam , & tanquam male feriatos homines otio , ingenio, ipsaque Mathesi ambitiose fuisse, atque intemperanter abusos , unanimi conspiratione assirmare min,
me dubitasset. Hujus etenim artis Mystae, seu quia putarent parum subtiliter ea disseri, quae a reliquis haud aegre percipi possunt, seu
ut male ambulantem opinionum fidem vocum obscuritate tegerent, seu demum ne Deorum arcana in vulgus proserrent, peculiarem sibi sapientiam ex insolenti verborirm apparatu aut conformarunt, aut adumbrarunt. Sic isti, cum ad tabularum mysteria res suas ἀ- re traduxerint, haut sine interprete & conjectore sunt nobis audiendi. Non moror interim quanta in opinionum caligine, & rerum inanitate versarentur; compertius nimirum est, quam ut lila curiosius exquiram. Quamobtem nostro hoc aevo laudandarum omnium artiuin incrementis percelebri, ventosa demmuit haec Sapientia. Nonnulli siquidem, iique admodum eruditi Scriptores, qni bonam prosecto mentem amabant, cum universam Chymiam Philosophiae studio contineri non dubitarent, id cnixe agitarunt, ut melioribus eandιm temperarent institutis, iis nempe quibus rationalis Physica concluditur. Tandem itaque, sero licet. Chymiam & Physicam natura cohaerentes, opinione distractas, ad studiorum societatem convocarunt de legum communione iunxerunt; ut ideo, quae veluti ex hisce sontibus promanat Medicina , cuius utilitatem Antiquiores Ethnici Deorum inventioni consecrarunt, tota dilucide sbi constare, omnique ex parte secum ipsa consentire incipiar. Verum haec omnia , uanquam copiose & magna cum ingenii laude disputata sunt, nonum tamen enucleate, nondum geometrice pertractva fuerant. Quamobrem, ut exploratum denique fuit , totius Physicae fundamentum esse Geometriam, hinc nonnullorum alti dς assurgentes animi nuper in majora nitendi ansam arripuerunt. Hi fuere Viri Mathematice docti, qui ira acrem mentis aciem in omnes partes intendere coeperunt, ut Chymicam quoque Naturae Mathesim, multa licet caligi-
265쪽
ne obvolutam, internoscere valerent, quam ipsi viderint nos etiamur vidcamus effectriri; magno sane argumento Geometriam singu larum artium Magistram omnia co isequi potuisse, simul ut vello occoeperit. Praeclara horum tentaminum specimina nobis exhibuit Joannes Bernoullius, quae quidem innuisse sussiciat, ut laudentur; adeo nota Bernoullioru ri facilitas in iis scienter expediendis, quae
maxima Naturae obscuritate occultantur. Primus tamen omnium,
quos saltem ego noverim, indagatricem Geometriae facem , sibi plane familiarem , Chymicorum furnis admovit felix explorator Dominicus Gulielminus. Hic cum magno Vir esset ingenio , & uberrima scientiae copia instructas, id negotii sibi dedit, ut universam Elementorum doectrina n clarissimis, & quidem firmissimis Geom
triae praeceptis complecteretur, non tam commutandarum , quama excolendarum rerum cupidus. inae causae impulerint , is plane intelliget, qui perpendet, eum in explicandis morborum Theoriis, tum in praescribendis eorumdem remediis, nil liberalius a Practicis usurpari, quam Sales , & sulphura; ut ideo vix quidquam moliri possiet utiliui, quam eorum sontes studiosius aperire, quod utique assequutus fuit, si instituta perfecit. Idcirco post editam non-nallis abhinc annis Epistolaren de salibus Differtationem, publici juris fieri curavit suas de Sulphureo principio Meditationes, iampridem animo susceptas, nunc tandem perpolitasta atque ut ma xime pγtuit ii lustratas. Ceterum cum elementare sulphur experimentis tractari nequeat, nisi ubi reliquorum principiorum a repta larva, indolem fortata praesesert alienam, magna prosccto animi contentione utendum ipsi fuit , ut, quam in se contineat natu ram , investigaret. Quocirca primum singulas sulphureorum propri
tates accurate venatus est, ejus ectatiam exploraturus , unde sulphvrea fiunt. Tum Synt laetica, ut aiunt, methodo in Analyticam versa sulphuream particulam indicante Geometria machinatus est, quam omnibus phaenomenis congruentem , Naturae intento satis superque respondere ostendit. Operi deinde attexuit Dissertationem de AEthere, qua me hanicum systema, quod sequitur, firmatur, ac plura quae in Differtationibus de Sulphure supponere tantum instituti ratio . permittebat, clarius explicantur. An ex sententii res ipsi evenerit, viderit aequus rerum aestimator; inficiabitur certe nemo, asperam, S: undequaque senticosam viam ipsi non sine magno labore calcandam fuisse ,quam tamen ita aperuisse. confido, ut. licet modo acclivis, modo declivis quodammodo sit, certa tamen ratione procedere, suumque ad terminum tota pertinere deprehendatur. De reliquo hoc ubi dogistaveris sulphur ex eadem ossicina prodiisse, ex qua non ital pridem sales exiere, sacile percipies. Haec interim bona ex parte
similia quis dixerit corum, quae D. Homberg in Regiae scientia
266쪽
rutri Academiae Commentariis super lioc eodem argumento per. quam ingeniose disseruit. Certo certius attamcn est , pluribusque spectatae fidei Viris plane compertum , D. Gulielminum e cathedra suam hanc de sulphure doctrinam Auditoribus utique numquam infrequentibus, evulgasse, iis admodum nihil per octis, quae Clari Dsimus Gallus exposuerat; sero etenim ad nos pcregrinae hujusmodi merces importantur infesto undique militi obnoxiae. Quin etiam, cum mihi sese prius obtulerint Venetiis Academiae Memoranda, quam Gulielmino Patavit, haec eadem publice docenti per litteras renunciavi D. Hombergii sibi praecinere, ei que A uctor esse coepi, ut sua quoque typis in aportum proferre festinaret. Haec omnia porro, ne plures in re non dubia testes non nccessarios pr
dueam, sancte testari poterit D. Ioannes Baptista Morgagnus, Vir, ut Celeberrimi Bellini verbis utar, in Mysteria secretioris Anatomes altissitne progressus, inque sacris ejus Sacerdos gravis, cujus, tum forte Patavo degenhis familiaritate utebatur, cuique sua pleraque omnia consilia credebat Gulielminus. Non sum denique nescius fore, ut novum hoc philosophandi genus nonnullis invisum , Omnibusquc j is, qui cruditum hunc pulverem nunquam attigere, fortasse fastiditum, in varias sere reprehensi nes incurrat. Cum enim humana sibi indulgeat imbecillitas, ita plerique sunt homines ingenio, ut ea facillime contemnant, quae ignorant, iis tantum collaudatis, quae quisque imitari posse confidat. Quamobrem imperitorum auribus plus satis obtruditur, Mi dicinam non Theoriis, sed longo praxeos usu constare; disertum illas efficere Medicum, alteram vero utilem; nullam in Geometricis spem , adeoque nec tantum operae, & temporis in jis esse ponendum ; nihil proficientibus adversus pleuritidem triangulis, aut apoplexiam pyramidibus; quod quidcm factum est jam tritum ec-rum sermone proverbium. Ita homines belle faceti, atque, ut sibi videntur, bene litterati, lucri certe studiosissimi, modicum istum salem , quo non amplius sapit universum corum genus, in iis di Dciplinis irridendis consumunt, quas vel maxime revereri deberent, etiamsi minimum consequi possint. Verum hos ex sua potius desidia, quam ex ipsa Medicina de Medecinae praestantia existimare, adeoque plurimum in Artem peccare, luce clarius apparebit pendenti , Medicorum singulos eas ad usum & praxim traducere , quas prius animo suscepere sentcntias. Exemplo sit invecta non ita pridem in scholas duorum Pugilum, Athali scilicet & Actiadi , mollis enervisque doctrina. Postquam enim in acidum salem
omnes serme aegritudines a Scriptoribus referri coeperunt, conci-ninentes Practici se totos aikalibus addixere a quolibet naturae
267쪽
regno accuratius accersitis ; quae quidem ubi semel animos ins dit opinio, eos facile adduxit, ut si ae ulla dubitatione censeant,aikalicum salem in iis occultari remediis, quae sorte utilia comperta sunt, quanquaue ejus notam prae se ferunt nullam. Cum igitur ex morborum notionibus, quas pro suo quisque ingenio assequutus est , eorundem curationes depromantur , nihil prosecto praestabilius, quam futiles evellere, solidasque illustrare The rias a ac proinde quicunque in exaggeratam praxim Omnia callide & ambitiose conjiciunt , similiter sane faciunt , ut si poste putent clausis oculis excubare, adeoque in re tam seria &tam ardua prorsum iocari videntur. Quod si denique secum ipsi
cogitarint , animantium vitam in certa quadam motionum temperatione constitutam esse, perspicuum haud aegre fiet, qui fructus, quaeque utilitates ex Matheinatum cognitione ecrcipi possint. Cum
etenim ex iis aegrotemus, quibus eiusdem vitae actio continetur, hinc usu venit, ut aegritudinum initia causaeque ex iis quoque motuum perturbationibus ducantur , quae a naturae praescriptione mediis in nerveum sanguineumque laticem intra datos canales fluentem
cadere possimi. Hoc quidem adeo perspectum est, ut Practici nihil freqaentius clamitent, quam auctum praeter modum, aut imuimminutum esse sanguinis motum, sollicitandam, vel pro ratione coercendam fluidorum velocitatem , ipsas quoque solidorum rem stentias in scenam acturi, si vel nomine tenus novissent; nec alio sane spectant, quae adversus pleuritidem, aut apoplex iam intentam tur adiumenta, nisi ut irruentium humorum impctum aut derivent, aut revellant. Idcirco cum haec omnia tantummodo ex Ceom triae sontibus hauriri possint, ut verborum vis ipsa declarat, nihil plane aliud agunt Mathematum reprehensores, nisi se rationes Eccausas rerum, quas pertractant, ignorare profitentur. Haec pauca de Operis instituto praefanda esse duxi, ut placidos quidem ejus objurgatores deleatrem, pervicaces vero refellerem. Caeterum philosophiam paucorum iudicio S plausu contentam cssc novimus; casque nequaquam inhiare coronas, quas etiam ad imperitos deserre multitudo solet, quae hercle quo frequentior, co facilius in omnem errorem consentire deprehenditur. Nec vero alio consilio praesens in lucem prosertur liber, ventis adhuc adversiS usus, eoque magnopere ivselix, quod suum ipsi Auctorem conspicore non licuit. Ty-pis quippe vix dum ipsum dcstinaverat, quum rarae admodum indolis rheumatismus valetudini , imo vitae bellum indixit. Quocirca morbum longius provehi sentiens, nec quo demum esset evasurus i telli aens , aut graphum mihi committi praecepit , quem sibi studiosillime addictum Ioneto duodecim annorum experimento didi
268쪽
eerat; id elemin impense curaveram, ut si nulla alia re, charitate, certὸ cum mihi devincirem, quem Pro praeceptore haberem. Αν, de igitur obsequii occasionem arripui. Veram etsi incam qualemcumque operam in id conserre non ii termiterim , quod tam gratum mihi foret, quam quod gratissinium , pluribus tamen de causis moras identidem nectentibus hic loci neutiquam recensendas, factum est, ut protracta diutius, quam par erat, editio publicam pene fatigaverit expectationem. Auctoris inicetim aesritudo post trimestre spatium sentina extenuari diluique tandemq; a riens sese ver haud diibiam spem injecit, brevi Hre, ut sbi ipsi, nobisque testitueretur Gulielminus. Sed longe aliter evenit; Majo siquidem incurite, acerrima febre c*pit ardere, quae tantis Clari spinum Virum perculit, & circumvallavit symptomatibus, quanta fere in mortalem pravissima cadere pollunt; illud autem perrarum obtigit, quod productus supra mensem morbus nihil admodum vetustate
levaretur, aetate chronicuS , saevitia peracutus e lioc nimirum pl.
runque iniseris superest, ut max imis quidem malis brevitas, in diuturnis vero levitas aliquo sit vol commodo . vel solatio. Attamen ut praevalida corporis habitudinc pol lcbat Gulielminus , eatenus obstitisse visus est , suoad longo tandem incendio moibi
quoque fomes absumptus, ip eque tot demum ex turbis evolutus crederetur. Verum quum vitς rudditus putabatur , repente comploratus est. Paucis enim post diebus oborta cx improviso prelarga narium hen Ibagia, vitaque pariter ac sanguine deficiente, in sternam, & nostram planc domum, omnibus iis praesidiis, .
quae Christiano ritu suppeditantur, praemituita sibi via pridie Idus Iulii commigravit. Annos vixit quatuor supra quinquagesimum longiori certe aevo dignus; si tamen is parum diu vix ille reputandus, qui virtute cumulatis omnibus vitae ossiciis , tantam sibi comparavit gloriam, ut oblivione profecto nulla restingui quear. . Hic erat, si quisquam est, in quem omnes scientiae coniluxerant,
nedum ad firmandam , verumetiam ad exornandam Medicinam accommodati Time. Mathematum peritiam hauserat a Gemimano Mon tanario praeeeptore id temporis celeberrimo, Anatomen vcro. &quaecunque alia Medicae Arti propiora sunt ab immortali Malpighio,.
quorum studia ita eoniunxit, ut Medicinam semper excoluerit, nunquam a Mathesi discesserit; dotes vero ita assequutus cst, ut aerem in expiscandis naturae arcanis sagacitatem , qua praestabat Malpighius, . expeditamque in his explanandis facilitatem, qua excellebat Mo tanarius, in hoc uno facilet agnoscas. Hanc doctrine pristantiam morum suavitas mirum in modum commmdadat; ut ideo non minorem apud suos animi elegantia benevolentiam, quam apud exte-- Κλ. 3 Lo
269쪽
eos ingenii vi famam sibi conciliarit. Spectata in primis elus charitas i :i Malpighium , cuius controversias ad extremum usque diem non sine pietatis laude persequutus est. Cqtertim nemini fuit in 'stus singulari Vir humanitate ', nullam unquam dignitatis accessionein a censoria severitate mutuatus, contra ac plerunque eveniat, multos enim videre licet, quibus ambitio magna , asperiun ingenium , tristis disciplina, scientiae pauxillulum. Sed verbosior foditasse fui, quam in animo haberem. Quamobrem ne te diu ius, amice Lector, in. ipso remorer operis vestibulo, duo tantum innuam, quorum unum te monitum velim, alterum vero rogatum. Primum ut scias sulphuros particuis schema, quod ad paginam 13. pertinere deprehenditur , in autographo desideratum suisse, eique suffectum. quod ibi reperies a doctissimo & amicissimo Viro pro rei necessitate delineatum: Deinde, ut eos qui ex occulto irrepserunt, errores corrigas. Vale.
270쪽
tria sulphuris inquishur , cst ex ea de illines huminales illiar θώ hure
Pan exu sulphurea revelata narura adhuc ulterius expenditur, expilaatur. Oco matur. Pag. a M
Inquiruntur modus , laeus , reliqka circω antia cy cavsa, a qu lus secto mentum cst perfectionem asMmit parricata sulphurea, rag. se γ
De Mure agitur , Elementi β' rei essem primario. pag. 3as. DISSERTATIO SEXTA. De altero eo D immediato Gementi sulphurei dispνhar . seu de transsu e in sabstantiam decempestorum sulphureorum. Pag. 3 IpDISSERTATIO SEPTIMA.raria status perpenduntur Elementi sulphnrai in se, cst in decompositis , α -
isque eum natinalibus , tum amficialibus. pag.
Investigatur actio. quam halet Elementam sulphuream ad reliqua misi eno incipia , est vici m. pag. 'i P