De Aristophane Euripidis irrisore

11쪽

credam, ut operam perdidi88 non videar, si quid adfirmandam illam sententiam attulero, omne Aristophanis c0moedia e consilio acta esse, ut cum quidquid in republica male gereretur acerrime Vituperarent, ruenti reipublicae succurrerent, atque e illa ingenua de comoediae sinibus sententia Aristophani et apud aequales et apud p08ter08 gl0riam prosectam SSe meritam. Nulla erat major apud Veteres laus, quam dici 0num civem. Quanti qui aestimandus esset, unica erat judicandi n0rma, qualem Se praeberet in republica. Quare de ullo veterum judicium laturi seri non poterit, ut personam eorSum a reipublicae Statu contemplemur. Ut Socrates phil08ophus plane obscurus nobis relictus esset, nisi vividam reipublicae Atheniensium quae fuerit illo vivo imaginem haberemus. Et pari modo eum quaeramu8, quid nobis Statuendum sit de veterum de civium suorum aliqu0 judici0, temporum rationem habere coacti erimus. Ut nemo mirabitur, quod Socrates a civibus capitis damnatus est, qui Atheniensium illo tempore ingenium bene noverit, etiamsi injustissime

eum nee datum esse persuasum habeat.

Labant igitur jam Atheniensium republica, maximeo neglectam juventuti disciplinam, cum gubernacula

vel penes abjecti88imo homine esSent, nonnullo viros et eos non pessimo in republica administranda versari pertaedebat. In quorum numero uripides et Socrates. Fluxit ver illorum virorum vivendi ratio ex temporis ingeni ipsis bene c0gnito De quo ingenio, quo eX-

pediti0 nobis concessa sit judicandi facultas, quippe qui quomodo se explicuerit qualemque habuerit exitum

12쪽

seiamus, eo impeditior ipsis aequalibus fuit. Quare ne Inire Bulr, quod quam illi viri sibi instituerant vivendi rationem, tam Singulari vel periculosa civibus Vi8a est, ut occasi0ne data eam Vituperare vel punire non dubitarent. Cui rei nullus locus Atheniensibus datus erat magis aptu S, quam c0mmoedia. Non hic de Graecorum mχρρησία disputandi l0cus St, cui quantopere publice indulgeri possit etiam n0stri temporibus disceptatur; satis sit dixisse, eam chl0cratiam prosequi nece8SeeSSe, eamque ob rem nos commicis Graecis debere plurimum ad universam vitam moresque illius aetatis

Euripides igitur, cum rarissime in publicum prodiret neque ad rem publicam admini Strandam e conferret, accepta Venit, c0mici proVincia. N0bis quidem uripidis a comico irrisi personam contemplantibus tres ejus parte in promptu sunt ad distinguendum Euripide privatu8 80phiSta, p0eta. Quam partiti0nem in disputatione Servare conabimur. Sed comici omnis irrisi pro com0ediae sinibus spectat ad Euripidem malum ciVem. Loquamur igitur Ι. de Euripide privat ab Aristophane irriso. Privatas ac domesticas alterius re in publicum protrahere nos feminarum esse arbitramur. Aliter Graeci cum unumquemque Semper in public versari vellent omnisque institutio nihil aliud spectaret, nisi ut quisque bonus civis evaderet, etiam privatarum rerum curam habuerunt. Itaque comici prorsus e voto audientium secerunt, cum in scena vel privata civium res

13쪽

tractabant. Atque etiam uripide privatus c0micorum risium effugere non potuit. Nam jam origo ipsa e civium opini0ne opprobri ei erat Parente enim ejus dispari loco nati fuisse videntur. Patris quod scio apud comicos nulla fit mentio alii scriptores n0bili familia oriundum eum tradunt; nec pareae rei familiaris fuisse videtur, cum copiosam bibliothecam uripidem possedisse constet Matrem vero ejus oleribus vendendis quaestum ibi parasse saepius Arist0phanes dieit; sic

Ban. V. 40 ληθες, ω Παῖ τῆς ρουραίας θεου praeterea Thesmoph. v. 456. 10. Acharn. V. 478 te et

Equit. v. 19 μη διασκαν ίσης, qua voce, ut ait Plinius, Aristophanes uripidi oculariter objicit matrem ejus

ne olus quidem legitimum vendita 8Se, Sed Scandicem. De c0miei de dubitari n0n potest, et matrem Euripidis ustam ridendi causam praebui88 credamu ne- deSSe St. Cum ero nullus unquam c0micus Euripidi more praV0 objecerit, num patre mortuo cum ipse honeste viveret matrem ob inopiam inhonesta uti vitae ratione passus 88 putandus est poeta Itane pietatis leges eum laesisse credamus Itaque matrem ejus necessitate c0aetam infamem illum apud Graecos quaestum fecisse antequam Euripidis patri nuberet puta-Verim, Sed agrestes rudesque consuetudine m0resque αγοραίους ei Semper adhaesisse. Forta88 tragici pater, 0rp0ris pulchritudine amo-Sae λαχανοπωλητρίας c0mmotus matrimonium inierat dispar peccans in illud antiquum: την κατὰ σαυτον ελα, cujus rei memoriam c0miei, nihil ineXploratum relinquentes cui Stilum mordacem admovere p08Sent, p08tea

14쪽

eum uripides valere in republiea inciperet poetae ridendi ala Sa rev0eare non dubitabant'). Omnes sere viri, qui apud Graeco in litteris floruerunt, nobili genere nati erant, quin etiam ingenii nobilis causa principalis origo nobilis esse videbatur. Itaque cum lius

λαχανοπωλητρίας ad Summum p0eSi genus, tragicam artem, Se 0nferret, critici nare corrugantes. Numquid magni Hebant, gignere potest Nagareth Postquam vero uripidis patri nupsit, matrem tragici illa

vitae e0nditione usam fuisse non putaverim. Cui meae opinioni venia detur, quippe quae neque Euripidis moribus neque comoediae ingenio repugnet. Conjiciendi enim l0eus datus est, cum nihil certi traditum sit. Quo remotiorem a civium c0nspectu vitam agebat Euripides, eo intentiore ad omnia quae ad eum pertinerent fuisse civium cul08 credamus ubi primum studiis p0eticis e0rum in se convertit admirationem. Quam jucundam igitur garruli utriusque SeXu materiam poetae ridendi praebuisse putemus duarum X0rum infidelitatem Erat Euripidi sive servus, Sive sa- miliaris' d0ctus et ingeniosus Cephi80phon. Quocum

postquam uxorem Ch0erile per aliqu0 tempus adulteria e0mmittentem Euripides tulit, ut narrat vitae auctor, tandem totam illi commisit, num mirum, quod Aristophanes Cephisophontem et παιδοποιουντι et τρα-

λ Matrimonia inter genere dispares illo tempore jam saepius esse inita etiam ex ficto illo ab Aristophane in Nubibus Strepsiadis exemplo conjicias. CD. Elmst. Acharn. V. 395.

15쪽

experientia non satis edoctus alteram uripides duxit; e qua cum idem pa8Su esset, tanto vi in mulieres affectus esse videtur, ut nullam verberandi ea occasionem praetermitteret. Certe hanc μισογυνείας cauSam comicus ei saepius supponit. Infra Videbimus, num

unica illa fuerit causa uripidi mulierum vituperationis, quidque n0bis de Arist0phanis hujus rei irrisi0ne

censendum sit.

Instissimam vero vituperandi causam e sententia veterum praebere videbatur Euripides ob ἀργίαν Cum enim puer ingenue esset educatu et institutus, tantum aberat, ut strenui civis of heia praestaturus se ad rempublicam administrandam conserret, ut prorsu e civium conspectu recedens totum phil080phiae poeticesque tudiis se dederet. Atque in hac re inter se disserunt S0erates et Euripides, quamvis uterque saeptu ἀργίας

accu8atus Socrates enim Semper in publico versabatur, nec prorsu se civibus in republica administranda subduxit; sic eum pro urbe sortiter pugnasse et Semel prytanis mei religiosissime etiamsi minime ex civium voto unctum esse notum est. Neque tamen ἀργίας crimen sugere potuit. Nunquam enim ultro Se ad rempublicam gerendam contulit, quia octilocratia pr0rsus adversabatur ejus de republica bene administranda sententiae. Itaque primo Sene cum capitis accusatus eSSet verba ad 0pulum sedit. Sed cum unicam reipublicae servandae eam relictam esse intelligeret viam, ut prorsus novum civium genu flarmaretur, in hac re usque ad vitae finem mira constantia versatus est. Itaque semper in publico eum esse necesse erat. Contra Euri-

16쪽

pides procul a civibus sere nunquam in publicum prodibat, sed in recessu umbratilis degebat, libri occupatu S. De qua vitae ratione quid cives judicaverint n0s docent Periclis verba apud Thucydidem ΙΙ, 40 ριονοι γὰρ τον τε μηδεν τωνδε Ζων πολιτικων μετεροντα υκ ἀπραγμονα αλλ' ἀχρεῖον νομίγμεν. Itaque sit jure Aristophanes uripidem vituperare sibi videbatur praesertim cum saepius quasi gl0rianS studi 0rum tragicus mentionem saceret; sic Alc. 978 sqq.: Ἐγω καὶ διὰ Ουσας καὶ ιεταρσιος D, O πλείστων φάμενος λογων κρεῖσσον ουθεν ἀνάγκας - ευρον κτλ.et Hipp0lyt. V. 378 Sqq.:ηδη ποτ' αλλως νυκτος ἐν μακρω χρονωθνητων φροντι, ὴ διέφθαρται βίος '). Sed prae aliis insignis est l0cus Herc. fur. 661 sqq.:ου παυσομαι τα χαριτας Μουσαι συγκαταμιγνυς,

ἡ δίσταν συζυγίαν 'tu 11 46ην μετ' ἀριουσίας. Etiamsi igitur justam ex veterum opini0ne ridendi causam comico praebere videbatur tragicus, nostrum de eo judicium a comico dissentiet. . Non enim pr0secta erat

- Quos versus facetessima parodia comicus irridet, cum Ran. 931 sq. Dionysum loquentem facit:

Signiscat enim Euripidem sicut Phaedram in Hippolyto noctis quietem sibi detrahere, vanis studiis deditum.

17쪽

tragici illa vitae rati ex patriae incuria vel e ἀπίφ, quam Arist0phanes opprobri ei vertit. Et sabulis Atheniensibus tractatis, et sententii de patriae amore Saepe interjectis luculente ostendit, se patriae amantissimum eSSe. Neque dubium est, qui Aristophanes tragici a public recessum probaturus fuerit, si eo usus suisset ad tragoedias ad normam Veterum tragic0rum componendas; sed quia Euripidis trag0edia obtemperavit aetatis ingenio, contra quod comicus pugnavit, tragicus male uti tempore comico videbatur, et etiamsi αργίαν ei condonasset, tragoediam non cond0navit. De qua re

didiendi infra locus dabitur'). Nec corporis habitus Euripidis effugit comici risum. Praest est locus hesm0ph. 159 sq.:aλλως τ' αμοτουν ἐστι ποιητὴν ἰδεῖν

αγρετον οντα καὶ δασυν.

Ad quos versus v. d. Fritschius haec: His verbis manifesto gathon Euripidem petit collegam, quem rusticum dicit ob matrem scandidis olerumque venditricem, hirsutum Vero, qu0d barbam aleret promissam. Atque Acharnensium l0e facetiarum pleni8Simo, cum Dieaeop0lis venit visum Euripidem, singularem poetae habitum spectantibus ridendum praebuisse c0micum pr0eu dubio St. Quotiescunque vero comicus Euripidem carpsit, nullum invenimus l0cum, quo parvo mores ei objecerit, id qu0 quae est natura ejus certe fecisset, si ullamy Luculentum exemplum, quantopere Athenienses illo tem-p0re αργία jam indulserint, legibus vetitae, praebet Socrates,

quem civibus αργοτατον Videri necesse erat.

18쪽

habuisset eausam neque aliter ceteri comici. Quam ob rem ipsum illud comicorum silentium Optimum morum tragici sinceritatis est documentum.

Jam satis dixisse videmur de uripide privato ab Aristophane irriso transeamus igitur jam II ad Euripidem s0phistam ab Aristophane irrisum. Hic erit locus pauca praemittendi de reipublicae Atheniensium statu qui fuerit illo tempore. Bellis cum Persis nitis cum Athenienses et propter opes et propter ingenium totius Graeciae principatum sibi deberi non sine causa dicebant, quam S0lon instituerat reipublicae formam sensim mutata est. Solon enim civium suorum ingeni bene cognito cum unum quemque civem participem esse reipublicae administrandae Volui SSet, καλοῖς κἀγαθοῖς Summa rerum tributa, fundamentum civium et magnitudinis et labi jecerat. Quoad enim apud optimos cives essent gubernacula, rem publicam et florescere et Stare neceSSe erat, Sed

depravatis, quod felicitatem usque equitur moribuS, judici de virtute c0rrupto, quid pr0hibere p0tuit, qu0 minus p0tentissimo cuique vel civium vel nitimorum reipublieae imperium promta eveniret praeda Itaque jam Pericles non tam civis quam tyrannus Atheniensibus imperitaverat. Sed cum facile et ingeniosissimus et h0nestissimus omnium judicetur Suae aetatis civium. qui nihil aliud spectaverit nisi ut patriam t0tius Graeciae reginam redderet, quoad ipse Vixit Athenae steterunt. At jam Periel acerrima de summa rerum certamina Subeunda fuerant. Ipse enim cum opibus undique Athenas conductis, artibus litterisque liberalissime cultis, judi-

19쪽

ciis publice habitis, universo populo constionibus et participe et judice reipublicae administrandae fact0, adeo

civium suorum animo eXcolui8Set, ut sere quisque se dignum Xistimaret, cui Summa rerum concederetur, Atheniensibus ad summum quod ascendere posse Videtur populus culturae fastigium adductis, Semina non reprimendae ruinae parSerat.

Atque in illa temp0ra incidit philosophia quae dicitur

Sophi8tarum. 0ngum est, quae judicia a viris doctis de sophistis lata sint repetere. Satis sit dixisse, 0s nunquam Suam philosophiam docere ausuros fuisse, nisi ingenio public Atheniensium adjuti fuissent. Non enim discernas, utrum illa sophistarum philos0phia illius aetatis ingenii fuerit consequentia, an philos0phiae illius

consequentia aetatis ingenium tam arcte inter se c0haerent. Ubi enim s0phistae in republica valere coeperunt, re veraciam apud thenienses regnabat sophistarum illud θω, cum plerique suo commodo civium Salutem posthabere conSuessent. Complures actiones peculiari commodo conjuratae in urbe acerrime inter se de imperio

pugnabant, neque ab ipsis patriae h0stibus auxilium petere dubitabant, dum mod ipsi salvi et p0tentes aliorum Servitute evaderent Hyperb0lum, Phrynichum, heramenem, Critiam, Alcibiadem n0minasse satis erit Protagoreum illud, hominem esse omnium rerum modum,

nimis diligenter omnes vitae instituendae normam sibi p0Suisse Videbantur. In c0ni0nibus clamores, in judiciis largiti0, ubique effrenatae libidines dominabantur. Vetus religio derisui erat, cum parum h0nestatis inesset ipsi myth0l0giae, quippe quae gravi88imorum Viti0rum eXem-

20쪽

pla praeberet Deorum pers0nae allidi excogitatae esse

dicebantur, ut potenti0ribus essent usui in infirmiores. Plurimum ad deorum auctoritatem labe saetandam attulerant Oetae, qui in omnium ore erant, cum dii omnes

cupiditates et vitia tribuissent. Itaque jam Xenophanes Eleates Homerum Hefodiumque ob sententias de diis

prolata acerrime vituperaverat. Ille jam unum numen divinum esse crediderat, cui naturam de dignissimam attribuerat Physi ei omni jam diu dii a populo creditis iidem abnegaverant, et cum quae antea deorum p 0tentiae tributa fuerant naturae legibus seri dem0nstrarent, cive doctiores discrepare a Vetere pioni0ne

Tantum Vero abe8t, ut Sophistas m0do ad depravandos civium more Valui88 putemu8, Ut pr0pugnat0reSet propagat0re omnium litterarum artiumque putandi sint. Ante omnia orationem graecam in eum m0dum eXcoluerunt, qualem etiam nunc in operibus illius aetatis Script0rum admiramur, poetarum, ratorum, hiStoriograph0rum. Summa enim orationi elegantia eos uti neceSSe erat, cum phil0Sophiam m0ralem, p0liticen rhetoricen, artem bellandi, educandi, cetera docerent, Si

satisfacere vellent exp0litis Atheniensium ingeniis. Itaque cum a Sophistis omnes ad vitam bene instituendam necessaria oderi sibi viderentur, ut plerumque si externa sibi summentes omnia in arte dicendi posuerunt. Quo factum St, ut quo usque sophistarum principe ipsi BD pr0gre88 erant, discipuli artis dicendi vim exercendi cupiditate abrepti, nihil vel humani vel divini inexpertum relinquerent. Cui ingeni0rum Summae culturae