장음표시 사용
421쪽
rem illum suae dignitatis quam amicitiae rationem habiturum. Quare rem paulo dilucidius expo nam. Iurisiurandi exceptio passim dicitur ei da ri, qui se non debere iurauit.ρ.q, de excep.& aliis
locis innumeris. Et tamen Praetoris cdictum ita conceptum est: Eius rei de qtrat iusiurandum delatum est,actionem non dabo.l. 7, D.de iureiur. Verum Vip. mox solutionem subiungit: 'Poeaquam
iuratum ect,inquit,denegatur actio aus eontroue
m erit,id est, si ambigitur an iusiurandum datum ess,exceptioni locus esia. 9, D. eod. Ridiculum igitur esset dicere , quo casu foeneratoris actio filitiam.
exceptione summouetur , actionem denegari. nam quomodo summouetur actio, quae data
non est 3 quod enim alibi scribitur nihil interes.
re, utrum ipso iure actionem quis non habeat, an per exceptionem infirmetur.l. nihil, Iir, Dereg. ivr.l. & eleganter, 7, .seruus, D. de dol. mal.hoc ad actionis effectum reserendum est, non ad veterum iudiciorum formam, ritum & ordinem: utchm dicitur actione cu no habere, cui propter aduersarij inopiam inanis actio cst.l.6, D.de dol. mal. cum tame inanis actio etia dicatur sab osse ctu videlicet cui sirma exceptio subiugitur.l.pen. D. de cond.ob tui p. causis Ergo ubi actio ne iure quide ciuili costat, veluti cu ab initio cotraeta obligatio no fuit, Praetor nihil necesse habet exceptione addere: quia ne actione et de cocedit. d. l. si, flagitii, I23, De ver. ob.l. S.C.de cod.ob tu .caussi.& d.l. I, .idc, . D. de dot .ma.ex qua interpreta da est l.pen.D.de cod.ob turp.ubi no ita de turpi causa costiterat,vtPrstor actione de garet. at VolC c Σ
422쪽
summo& subtili iure constitit obligatio , veluti
cum dolo, vel metu contracta stipulatio est: a ctionem quidem Praetor concedet: verum eius
iniquitatem exceptione corriget. l. siquis, 36,D. de verbo.oblig.l. si quidem, 9, C. de contri stipui. Et hoe idem in S. C. Velleiano licet animaduertere. nam etsi passim Senatusconsulti exceptio commemoratur:velut in l. si mulieri, is,l. 16,& l. 17, .si mulier,& l.3o, D .ad Velleian. tamen S. C. ita conceptum profertur : Ne eo nomine ab his petitio, neve in eas actio detur. quin etiam Pom pos .in t .vit. f.pen. Totius, inquit, sermo Senatusconsulti ad petitionem non dandam aduersus ipsam mulierem spectat.quidZannon idem Pompon. superiore proximo A. dixerat, interdum e tiam Senatusconsulti replicationem dari λ Sie igitur statuendum est,ut modo diximus ex l.8, De iureiur. si de facto Praetori constet, denegari a ctionem: si non constet, dari: sed exceptionem subiungi. Superest titulus, Due condi 2. caussa data: ubi corrigendum esse contendo, Caussa da ti. Argumenta autem haec habeo. Primum Latini sermonis ratio ita flagitat: deinde Impera tores in Codice Rubricam illam isto modo pro posuerunt, De condiet. ob caussam datorum. Tertio reliquae condictiones omnes sic nominantumveluti Condictio certi, condietio incerti, condictio indebiti, liberationis, furti. Cur in ce-lcris omnibus Latinae linguae ratio seruabitur, in illa sola violabitur 3 in Onia inquit amicus noster in Paratiti.) verba legis haesunt. Eccuius tandem
legis Z Si lex ulla populi R. proferatur, in qua scriptum
423쪽
scriptum ita sit, cedo manum, & me victum a
gnosco. An igitur .edicti piaetorij λ ut in eo sortasse ita scriptum fuerit: Caussa data , caussa non secuta, ut condicatur, actionem dabo. Prinium proferri edicti verba oportuit. nam dum illa non proserentur, non modo ignorare , Vcrumetiam negare nobis illam verborum formulam licebit. deinde ut maxime haec formula proseratur, an ic circo Condictio causa data dicenda erit, potiusquam caussa dati λ cur igitur Imperatores Con dictionem ob caussam datorum appellarunt 3 cur eadem dicitur Condictio ob rem dati λ in l. vlt. D.de cond. caussidat. Praeterea ponamus ita conceptum edictum fuisse, Indebitum solutum ut condicatur, actionem dabo: continuone rectum
erit dicere, Condictionem indebitum, potius qui in indebiti λ Verum haec pluribus persequi quae sole ipso clariora sunt, prope putidum vi
detur. Illud non alienum crit quaerere, si pro positum fuit amico nostro veteris illius libelliquem adolescens edideram , emendationes per sequi, quid ita correctionem illam alteram prae termisit, ubi Rubricam Institutionum De exhered.liber.ita correxeram: De instit.& exher. libe rorum nimirum, quoniam biennio post libelli nostri editionem, notas euulgauit in Instit. in quibus, meo nomine suppresso, ita scripsit, Titu lus hic rectius de Instit. & cxheredat. liberorum inscriberetur.Ergo quia& mutatio mea, & ipsus mutuatio adhuc placet, praetermissa cst huiusce' correctionis criminatio. At ego aliquanto post
424쪽
in meis Institui. commentariis peccatum illud incum agnoscens, ingenue scripsi, male tum me de illa Rubrica existimasse , caecumque aliorum ducem fuisse. Ex quo eruditi viri cse utriusque nostrum vel bona vel mala fide existimare po
425쪽
viro promulgatam. DIT v s est nuper, sub nomine Lesturij Iurisconsulti,libellus eru dite scriptus , in quo noua huius ciuiacm legis interpretatio ita profertur, ut nostra perspicue smodeste tamen & sine ulla contumeliae nota repudietur. Et quoniam doctus ille vir' quisquis est, honorifice semper & amice nomen meuni usurpauit: dabo & ego operam ne meritus honos illi a me denegatus esse videatur. Caussam igitur ita constituit,quas non uterque frater Primus, puta,& Secundus) pcculium habuerit, sed Primus tantum. qui Vero peculium non habebat, aliunde pecuniam mutuatus stiuam postea Secundo peculium habenti credierit. Quid enim inquit Lescurius si extraneus in hoc ei det, fratri ut credat peculium habenti λ Pa tre autem mortuo,eam per errorem Primo fratri,
426쪽
eidemque creditori suo,reddidcrit λ Nunc quaeri putat, an Secundus a Primo repetere illam, quasi indebite solutam, possit:Africanum autem respOdisse, Vtique quidem, hoc est, certe ac sine dubio ) pro ea parte, qua Secundus patri suo heres extitit,repetiturv.quid ita λ quoniam sinquit Le-scurius)aditione hereditatis creditoris fit costiso, debitumq; extinguitur.l.Stichum 93,g.aditio, D. de solui.quae peruagata & trita & decantata, cum doetorum omnium,tum etiam alterius aduersarhnostri ratio est: & quod sine ostensione dictum velim quasi quodammodo crambe recocta. Cur autem crudito illi viro Loscurio in hac noua in
terpretatione, quae sui opinor)nunquam cuiquam ex Doctoribus in mentem venerat, assentiri non possim, causam exponamecita multo post. Prius
enim L cscurij industriam adiuvabo : & causam ita constituam,ut prima specie vulgata huius legis scriptura integerrima videri possit, meamque illam emendationem importunitatis condemna tura. Ponamus enim non Sccundum Primo, sed Sempronium illorum patrem Primo quinqua ', ginta credidisse.hoc credito naturalem patriquς- sitam obligationem constat. .quaesitu, in hac ipsal .Postea Sempronio mortuo, utrumque filium ei ex semisse heredem extitisse, Primum autem Secundo per imprudentiam quinquaginta illos aurcos , quas cx essicaci obligatione dcbitos, persoluisse. Nunc consultum Asricanum an & qua tenus illos repetore, quas indebite solutos,possit: respondisse, pro qua parte patri suo creditori de bitor ipse silccessit, repetiturum, hoc en
427쪽
quonia aditione siue immixtione hereditatis cre clitoris confusa obligatio est, l.I, .pen.D.ad leg. Falcid. pro qua vero parte Secundus patri hercs extitit, hoc est , pro altero semisse, peculiumque Primi cum illa heroditate confusum participauit,
ita repetiturum, si lio minus ex eo consecutus est
quam ei ad solutionem sepererat.propterea quod naturalis obligatio, quam sibi Pator quaesierat, ad Secudum pro hereditaria parte peruenerat, qu pe, cum naturales obligationes a defunctis non modo ad heredes,veri etiam ad fideicommissa rios transeant. l. quantiis, qO,l. si eius pupilli, D, D. ad Trobeli. Haec autem obligatio si iblata per illam peculij participatione silerat,pro qua parte Secundus patri heres successerat. Reliquos igitur xxv Primu a Secudo repetiturit. Qua ratione nihil primo aspectu aptius ad peruulsatae scripturae interpretationem fingi videtur posse.Nam etsi Afric.verbo Secudum Primi creditorem faciat, tamen interpretes omnes squos Lescurius secutus est) Patrem ipsum croditore faciunt,propter vulgatam regulam, qua dicitur, Obligationem filio quaesitam statim ipso momento patri adquiri. l. placet, 79,D.de adq.hered. Verum argumentum istud, quod firmissimum vulgus crcdit,verbo Uno refellitur.Quid enim de Secudi peculio dicemus An non, ut Africanus rationem habuit eius quod Secundus ex Primi peculio cosecutus est,etia habeda erit ratio eius quod Primus vicissim ex Se cudi peculio adeptus fuit Qua una interrogatiΟ- ,
ne omnes omnium interpretu disputationes refelluntur. Itaque cum hoc Lescurius vir doctissi-
428쪽
mus sensset, huius timore ut Bartholus loquitur) noua illa specie confinxit,quasi Primus solus peculiatus fuisset,Sccudus no fuisset.Atenim si peculi utSecudus non habuit,unde pecuniam Primo credidit)J ccirco respodct Lescurius dicendu esse, tralacu in hoc ei pecunia credidisse, fratri ut credat peculium habenti.Causse igitur quamobrem erudito illi viro no assentiar, ni huiusmodi.PH- um,quoniam nouum est credi pecuniam filio
Din.ab cxtraneo , neque in paterna negotia, neque in caussam peculiarem, sed tantum ut eam alteri credat, cum ctiam simpliciter vetitum sit, ne filiosam . mutuum detur, sancitumque ne de eo ius dicatumhoc est,nequa eiusnodi mutui nomine vel actio vel petitio concedatur:ut ait l. I, D . ad Maced . Quod autem Lescurius in testimoniuprofert l. sed si . 1, D. ad Maccd. pace doctissimi hominis dictum sit, Vlpianus eo loco primum non de credita sed de donata stiosam. pecunia loquitur: deinde, non de donata ut credat, sed de donata ut creditori soluat.quod a specie nostra est alienissimu.Altera dissensionis meae caussa est: quia si ex mutuo aliunde sumpto, Primus Secudo pccuniam credidisset, alienissimum esset existimare,patri eam obligationem adquiri,eumque numerata pecunia, statim faetum csse credi tore Secudi : quod tame Lescurius identide inculcat. na, ut illud demus, quod neq; ia probare ponsumus,& superiore disputatione nostra ante biennium edita repudiauimiis , naturalem Primi oblisationem patri confestim adquirit tamen il tua intelligendum esset de obligatione ex re, pecu
429쪽
peculiari per filium adquisita, no autem ex re ex tranei : in qua & ciuilis & naturalis aequitas cum patri praeferret.l. siquis mancipijs, I7, y .vit. D. de
& potissima caussa est, quoniam Africanus totam suam disputationem & distinctionem in eo consumit, quod alter alterius poculium simul culicreditate patris participarit. Pro ea parte, inquit, qua Primmpatri heres extitit,ac proinde partem ex Secudi peculio simul percepit.Et mox ro ea vero parte qua frater Secundus patri heres extitit. ac proinde parte ex Primi peculio percepit, ita repetiturum,si non minus ex peculi' ad Secundum fratre suum peruenisset. Ex quibus perspicula est, Afri
canum ita causam constituisse, ut uterque frater
peculiatus sucrit, sicuti Iurisconsulti nostri loquuntur de quo Lescurius dubitabat in l.si quidveditor,18.D.de aedit .ed.S l. Iulianus, II, s. si vc-ditor, D. de ae .cmpt.Atque haec quidem de noua causis costitutione a Lescurio excogitata, hacte nus.De caussa aute cur Africani locum aflirmate legendum Lescurius cxistimet, quam ex vulgari,
ut dixi, & inucterata opinione sumpsit, summatim sic habendum cst: Omne de naturali aequitate,de naturalibus obligationibus, de naturalibus condictionibus, disputatione,naturaliter & intelligendam & tuterpretandam esse.l.si quod domi nus, 6q,D.de cond. indet,.ut factum & veritatem solam spectemus, eamq; a iuris Quiritium fictio nibus & argutiis distinguamqs.l.8,D.de cap.min. Itaque contracta naturali iure obligatio, per com
430쪽
menta & fictiones ciuiles non dissoluituri veluti per emancipationem , ut Africanus ostedit in hac ipsa lege.=.quaestum, & l.8, D.de cap. min.& l. si noxali, II,D. de pecul. item per rem iudicatam.l. Iulianus, 6o,D.de cond.indeb. item per iusiurandum. l. vlt. D. de iurciu. si quidem simpliciter &per se iusiurandum considerari posset. nam cum pacto nudo naturalis obligatio tollatur, ius an dum autem illud conuentionale sit, confitendum est naturalem obligationem per iusiurandii propter conuentionem tolli. l.stichum,m, ρ.naturalis, D.de solui.Huius aute iuris exempla lisc proferemus.Naturali,hoc est,getium iure, velut ho
die apud plerasque getes ) tot in familia porsonae
numerantur, quot capita sunt, singulaeque pari &code iure censentur. l. quod attinci, D. le resetur. At iure Quiritium,omnes qui in eiusdem potestate sunt, una persona censentur. l. siquis,36, . I,D. de fideiuss. l. si Paphilo,Io.D.dc Opt.leg. Lactant. Inst.q. cap.29. Cum quis habet filium quom vnice diligit, qui tamen sit in domo & manu patris, Iicet ei nonacia domini potestatemque concedat, ciuili tamen iure & domus una,& Vnus dominus nominatur. quinetiam statres qui in eiusdem pa tris potestate sunt, omnes pro una persona censeri declarat l.non solum,6I .a, D. derit.nupt.at l. pater,I7.D.de testib. .sed neque, Inst. de testam. Vlp.ti.2o.iure naturali omnes uno generali nominc Homines appellabantur.l. q, D. de iust.& iuriiure vero Quiritium, alij patresfamilias, alij silij familias dicti sunt: qus nomina ciuilis iuris in ueta& instituta sunt.l. , .qui sunt sui vel al.Item Iure naturali