장음표시 사용
21쪽
niunt injustae. 8c malδ motae lites;hinc praemesa consiliaι hinc temerὸ suscepta negotia, quinimo raro peccatur, nisi clim perperam dc inconsultε judicatur. Adeo ut omnium maximὰ intersit nosmetipsos hac in parte rite instituere de
Sed quo hoc optabilius, eo factu dissicilius est, eum ab illo pendeat Ingenii dimensis, quod cuique nascenti distri.
butum est. Sentus communis res est non admodum comunis. Ingenia crassa di stupida infinito numero reperiuntur ι haec frustra veritates docendo excolueris, intra earum reorum limites cohibenda sunt, quae ipsorum captum non excedunt, interdicendumque ne de iis pronuncient,quae nequeunt intelligere.Fatendum tamen est maximam falsorum j diciorum partem hinc ortum suum non ducere, sed deberi cuidam mentis praecipitationi .ec attentionis defectui quae in causa sunt. ut de iis, quae confuse tantum, di obscure cognotamus, temere, M praeproper8 judicemus. Tepidus etiam ille amor, quo veritatem prosequimur, nos essicit in vero a false judicando, ple unque miniis llicitos. Apertis ulnis in finum admittimus promiscuam ratiociniorum Zeaxiomatum farraginem ι haec malumus pro veris suppone. re, quam ad examen vocare; si non capimus ipsi, credere voIumus ab aliis capi; dc sic memoriam infinita rerum sal sarum,obscurarum de non intellectarum suppellemleoneramus, E quibus tanquam indubitatis principiis, concluissiones postea deducimus, nequaquam ad ea attendentes quae vel dicimus, vel cogitamus. Vanitas praeterea Ec arrogantia vires addunt huic malo ἔpudet nos de quovis dubitare, quidvis ignorare; malumus anconsultε garrire. dc casu pronunciare, quam nosmetipsos agnoscere non satis instructos ad sententiam serendam: to tiscatemus ignorantiis de Erroribus cum tamen nihil dissi. cilius sit . quam hanc tam aequam, tam debitam nasciturae conditioni confessionem e*torquere, Nescio, Fasire. E contra, alii inveniuntur indolis prorsus oppostae his Iucis assulsit satis, qua dignoscant plurima obscura esse, ac incerta ι cumque in alterum vanitatis extremum abrepti,
22쪽
Dissertatis Prima. ' viestatum orbi velint, se neutiquam inconsultae sebia res dulitati obnoxios gloriae ducunt asserere nihil certi omniis no esse. Hoc pacto amoliuntur laborem illum . qui in robus examinandis collocari debet; ac eidem pessimo princiato innixi, veritates manifestissimas, atque ipsam adeo Reaigionem intre dubia Zc incerta habent. Hinc, alterum ilia lud Ingenii humani extra rationis orbitam evagantis vitium) natus est Drrhonismus, qui cum videatur illorum te
meritati contrarius, qui omnia credunt. de omnibus pronunciant; ab eadem tamen radice originem ducit, Arrem tunisses. defectu. Illi enim eam operam quae erroribus e gnostandis necessaria est, nequaquam impendunt; hi no-Iunt in veritatum contemplatione versari, ea cura ac dilirentia, quae illis potis est evidentiam conciliare: Quaevis rublustris 3c maligna lux ad veritatem in rebus falsissimis ridendam illis sussicit, his ad falsitatem in rebus verissimis det endam; cum tamen in utrisque essectuum tam disparium causa sit, unus idemque Attentionis defectus. vera Ratio unicuique quod froprium est. tribuit: hi duce, de dubiis dubitamus, hilia rejicimus, &serid verae
agnoscimus, missas facientes vanas Pyrrhonicorum argutias quae neque apud eos, qui illas vendunt, res certas, sul
possunt certitudine exuere. An sit Terra,SA. Larapa,an to unis
maj-Ius parte nemo unquam seriis dubitaviti uerbis didem poterit quis assimare se dubitare,quia mentiri potest, ut autem animitus hoc dicat, prorsus impossibile est. Adeo ut Pyrrhonismus mentientium secta censenda sit.non hominum ea , quae persuasa habent, profitentium. Hi ne eum sensa animi male cum verbis consentiana, passim pugnantia esserunt, ut in Montano videre st . qui vitam de atres, ultimo seculo, huic seetie reddere conatus est is eis nina postquam Pyrrhonicos inter, de Aeademicos id discriminis agnovisset, quod hi quaedam aliis verisimiliora dicerent , negarent illi, pro Pyrrhonicis sentenriam dieit, hi
4em verisimilior est. Sunt itaque aliavitiis verisimiliora Ne que sane hac locutione argutias sectatus videtur, sed verba
23쪽
a natura ipsa 'uam opinionum falsitas extinguere non potest) profisa , illi nec cogitanti excidεre. Periculositis in rebusabstrusioribus grassatur hoc malum equi enim scepticε amant de omnibus dubitare,vel animum
omnino avocant ab illarum rerum consideratione . quae illis lucem possunt affundere ; vel admodum periunctorie in earum coptemplatione versantur . atque ita in Spontaneam, de Rebus ad Religionem pertinentibus, dubitationem dilabuntur; hae autem incertitudinis tenebrae . in quasse conjiciunt, illis plurim lim adblandiuntur. ac commodae reputantur, quae&oblatrantem conscientiam compescant.
de licentiam indulgeant libidini di vitiis inserviendi
Hae itaque mentis humanae aberrationes. quae sibi metis ipsis adeo oppositae videntur . altera enim inconsulte an sensum nostrum obscuris. 6c incertis prostituit, quem alte ra claris , dc evidentibus denegatὶ ab eadem eausa proficis euntur. illo, scit. attentionis desectu, quae veritati in vesti. gandae necessaria est. Quod cum ita sit, palam est . uno - eodemque modo medeiaum esse utrisque,medebimur autem si accurata trutinatione, de summa attentione, tum judicia, tum cogitationes pensitemus. Unica haec methodus est, qua nos a lapsu tutos praestemus. Uana quippe est Academicorum subtilitas, qua conantur probare, non magis veritatem quam fugitivum servum posse cognosci, si hiestismate . illa criteriis careat. Prout enim ad Iucem a tenebris distiguendam, ipsa tantum luce, quae sese oculis ingerit , opus est i ita etiam ad Veritatem dignoscendam, sussiest elaritas illa quaeveritatem ipsam circumambit,quaeque nos nolentes εc renitentes rapit in sui agnitionem. Adeo ut haec Scepticorum argumenta non magis impedire possint
quominusveritati manus demus,cum illam attente.& serio contemplamur,quam eadem poterint essicere ne Solis radios videamus, cum illi in sanos apertos oculos incurrunt. Sed quia animus non adhibita debitae attentionis cautela. a
quovis falso lumine in errores deducitur, suntque plurima, quae non nisi post longum , dc laboriosum examen suae no-ms veritatis ci piam faciunt, utile sine dubio est, in promp
24쪽
tu quasdam regulas habere quae gressus nostros in veritatis indagarione regant , quo facilius progrediamur 3c tutius. Nee sinὸ i 'ter res impossibiles censendae sunt hae Regulae. Cum enim homines nunc rite, nunc perperam judicent . interdum probὰ ratiocinentur, illegitimas interdum nectant consequentias; insuper cum errores,post lapsum possint recognoscere, possunt. etiam cogitationum seriem relegendo,illam methodum invenire, qua in linitimis ratiociniis usi sunt, non miniis quam errorum,ubi lapsi sunt , causas detegere: atque ita ex hisce animadversionibus quosdain sibi Canones, xve Regulas sormare, quae usui esse possunt , ne deinceps sal tantur.
Et hoc ipsum est, quod se facturos Philosephi spondent, ac de quo aded magnifica pollicentur. Si lubeat iis credere, in illa parte, quam regendae Rationi destinant.
Piamque Logicam vocant, eam nobis affundunt lucem, quae omnes a mente tenebras dispellat, quae omnes apprehensionum errores tollat, quae rinulas commonstret adeo certas, ut illarum ductu infallibiliter veritatem simus asse-ruturi, adeo necessarias, ut sine illis, nobis illuc perveniret imposibile.En quibus hi Philosophi Logicam suam exornant Encomtist at si, consulta Experientia, scire velimus, quos hi Philosophi hujus beneficio scientiae vel in ipsa gi. ea, vel in aliis Philosophiae partibus progressiss fecerint, jure metuendum erit, ut Magnifici Promitares fidem liberarint. Cum tamen hinc iniquum sit, illud, quod in Logica bonum est, rejicere,quia in malos non nunquam usus cedit,iulinc a vero abhorreat, magna ingenia tantum operis, in investigandis ratiocinationum regulis, posuisse. 8c nihil solidi, aut utilis ad invenisse: ac deliique quia consuetudo necessitatem quandam invexerit, crassa saltem Minerva, ea sciendi. quae de Logica traduntur, eredidimus aliqualiter utilitatinos publicae litaturos, si illa in unum collegerimus, quae ad judicia nostra formanda aptissima videbunturiatque hic proprius hujus operis scopus est,quamvis illi novae considerati nes quamplurimae, quae in Mentem inter scribetidum venerunt,additae sint, quae dc mole maximam .ec se an utili.
rite praecipuam operis partem iaciunt. b) 3 Pbi.
25쪽
Philosophorum enim vulgus, in tradendis consequentiarum regulis versatum ut plurimum videtur; Zc quamvis diei non potest quod sui careant utiliate hae regulta cum utiles esse possint argumentorum quorundam implicatorum vitiis detegendis, tum cogitationibus ea serie ac ordine disiponendis,quae veritates evidentius Zc victoriosius probent; attamen arctos limites habet haec utilitas irarissime enim in consequentiis deducendis erramus, in judiciis vero serendis saepissim8, ὸ quibus postea malae consequutioneu deducuntur. Parsim vero solliciti huc usque Logici fuerunt de hoe uitio tollendo, eum tamen novae quae in hoc libro passim occurrunt considerationes, illi amoliendo praecipue desti
Exigit tamen a nobis Iustitia , ut Lectorem certiorem faciamus, considerationes, quas hic novas dicimus, quia in vulgaribus Logicorum Scriptis non reperiuntur illius omnes non esse , qui in hoc opere conscribendo laboravit, sed alias mutuatas esse e libris cujusdam Philosophi,eujus magnum hoc seculo nomen est, ac in quo tantus elucet Ingenii nitor clarit 'ue,quanta in reliquis deprehenditur conflauo atque obscuritas;alias vero desumptas ex opusculo nondum edito Cl. Paschalii, cui nomen L'ciprit de Geometriema Geometriar atque hae praecipue parte i. cap. 9. inveniuntur,ubi de differentia Definitionum Nominis de Rei disiseritur , atque parte 4. ubi quinque Regulae traduntur, quamvis hic fusius explicentur quam in illa Scriptione originali. En vero quae de iis observanda jam occuruntrinae deUulgaribus Logicorum libris in hunc nostrum transsata sunt
Primo propositum est ea omnia hic tradere, quae revera utilia in aliis comperta sunt; qualia habentur regulae Figurarum , Nominum, ac Idearum. Divisiones,& quaecam de Propositionibus Animadversiones.Alia quidem parum utilia judicavimus, qualia sunt quae de Categoriis, Locisque
Topicis traduntur haec tamen ideo non omisimus. quia pauca sunt Zc facilia, communiterque addiscuntur; una
indicavimus quo in pretio haberi debeant, nescit . utiliora quam sunt, credantur. Anxius
26쪽
Anxius dubitatum est,an Loci quidam salebros, pariam. que utiles tractarentur, quales sulit illi, qui Propositionum Conversiones tradunt, aliique, qui Figurarum Regulas deis monstrant. Tandem tamen Zc hos consulto adjecimus. eum dissicultas ipsa suam secum ferat utilitatem. Jure quidem diei potest . cum haec ad Veritatem aliquam eruendam
non collimet. Stubaran cle di lar habere nugas: attamen declinanda non est,cum ad verum nos deducit:Arduae enim
veritates non sine magno nos commodo exercent.
Quemadmodum ventriculum aliqui ita constitutum habent, ut non nisi teneros, delicatosque possint cibos concoquere; ita alii, iis praediti ingeniis sunt; quae nullas capiunt Veritates nisi faciles, Et Eloquentiae lenociniis commendatas. Utriusque eulpae danda est haec teneritudo, vel potius debilitas. Assuefaciendum Ingenium est ad Ueritatem tum maxime eruendam cum latet, dissicultatibusque obsepitur; illam , quacunque demum facie sese videndam exhibet,r cipere debemus di colere. Si hane animi, a rebus Scholasti- eis Ec subtilibus Aversationem in quam omnes proclives sumus non Projiciamus, sensim ingenium coarctamus, aciis intelligendis ineptum reddimus, quae non nisi post catenatam plurium propositionum seriem cognoscuntur. SI vem Ueritas aliqua non nisi e tribus , quatuorve principiis, quae uno intuitu consideranda sunt,emicet, continud mentis oculis tennebrae offunduntur, taediumque nos cast illius perpendendae;atque hoc pacto, rerum multarum perquam utilium nos scientii privamus, quod sane vel maxime vituperandum est.
Ampliatur quodammodδ capaciorque assuetudine mens fit , idque praecipue Mathematicarum, aliarumque rerum
disellium , quales illae, de quibus modo loquuti sumus
contemplatione. Illae extensionem quandam ac amplitudinem Menti impertiunt,illae laciunt ut cognoscendis sese applicet attentius, de cognitis adhaerescat firmius. En quibus adducti rationibus,arduas hasce materias tractavimus,idque non minus accurate,quam in aliorum Logiis
eis fieri soleti Poterunt, quibus hac de re factum non est
27쪽
salix.iis omissis ad alia transire. In hunc finem notas illarum indices capitibus. ubi habentur, praefiximus, adeo ut hic Lector queri non possit, si enim omnino . sponte est illas
Preterea. insuper habendam duximus illorum nauseam qui auditis illis termini; , quos Ars efformavir, ad argumentationum modos altius Memoriae Infisendos . non aliter inhorrescunt . quam ad Magorum ancant tiones; quique de Baraeo & EMA. - . ratis frigidos iocos spargunt, tanquam horum usus, apud illos tantum Sciolos uigeret, quos Galli Pedanis dicunt. Nos tamen plus offendimus in inficetis illis iocis, quam in technicis istis terminis, quos jure carpamus. Uera enim ratio, ac sana mens nequaquam sinunt, ut id pro ridiculo habeamus, quod ridiculum non est: Ridiculi aurem in his terminis nihil est.modo nulla in illis arcana lateis
re fateamur. 8c, cum ad memoriam tantum sublevandam sunt excogitati. ab illis in communi sermone abstinea- mus: risu enim dignus esset qui argumentaturus. argumenistaturum se in meardo v. g vel Feta on praemoneret.
Vanam hanc scio'orum Gloriationem Gallos Pedante-nedictam) perperam aliquando aliis objicimus, imo objicientes in qam impingi in os Nitium enim illud Animi est. non Professionis; sunt qui illo laborant in omni vitae genere, omni statu,omui conditione.Res humiles di nihili magni lacere, peritiam, vanitatis ergδ ostentare, Latinis Graecas sententias sine delectu accumulare;de ordine mensium A ticorum, de vestibus Macedonum . ac similibus nugis disi putando incalescere, Scriptores quos redarguimus , injuriis assice ei eos . qui nobiscum de intelligendo Suetonio, de nominis alicuius Elymologia non sentiunt. tanquam dere Religionis aut publica ageretur, crudeliter lacerare . Populum concitare adversus eum. qui minus honorificEde Cicerone sentiret . tanquam publicae pacis violatorem, quod adversus Erasmum sacere conatus est Iulius Maliger; cujuspiam ex antiquis Philosephis famam ac aestimationem non aliter tueri, quam si eum sanguine quam
28쪽
qnam proximὸ attingeres, ipsissimum est, quod praedicto
illo Gallico nomine male audit. Non tamen in eos cadit hoc vitium . qui in terminis quibusdam technios . satis ingeniose ad memoriae subsidium inventis, vel discendis. vel explicandis occupantur, modb id debita 3c superius mem rati mutione fiat. 'Nihil jam is est . nisi ut rationem reddamus. cur plurimas quaestiones , quae in vulgaribus Logicis reperiuntur ἰ hie omiserimus, quales sunt, quae in Prolem-menis traduntur, quaeque de umversali a parte res , de Re- Iano in aliisque ejusdem istinae traistant Responsi vicem habere posset illas potius ad Metaphysicam pertinere quam Logicam. Sed hoc praecipuὸ in causa non fuit; modo enim quidpiam usui esset erudiendo intellectui . parum curavimus ad quam demum scientiam spectaret.Liberum uniculaque est,non minus cogitationes suas.quam formas literarum Typographicas eo ordine ac serie disponere. quae maximὸ sibi condueibilis videbitur . licet tamen ad illam teneatur, quae rebus ipsis naturalis est.omni illo. quod nobis utile est, uti possumus , eique locum concedere tanquam Domestico
de familiari. Quapropter plurima huc transsata ε phy- sita atque Ethica , immo ἡ Metaphysica omnia fermε quae scitu sunt necessaria et quamvis nihil idcirco ab aliis mutuo dici possumus accepisse: quidquid Logicae tradendae inseruit ad Logicam pertinet. Cui profecto risum de caehinnos non exciret cum Ramistis Ramus. licet aliis viri docti censendi sunt a dum laborat ac sudat in suis unicuique Scientiae limitibus assignandis, cavetque non minus solicith nhaliae aliarum jura ac ditiones invadant . quam si de regnorum limitibus, curiarum jurisdictionibus
Non tamen ob hanc causam tantum , quod dissiciles parumque utiles sunt, has Scholae quaestiones missas fecimus, quaciam enim tales deduximus. Insaper enim credidimus , neminem in malam partem accepturum, nostrum de illis silentium , eum in nullo passim pretio habeantur. Magnum sane discrimen statuendum est inter inutiles .
29쪽
quibus Philosephorum Libri scatenti quaestiones; quaedam ipsis aut horibus contemptui sunt, quaedam sibi nomen ac famam acquisivere, crebroque tractantur, a viris caetem qui doctis, de magnae aestimationis. opiniones celebres passimque agitatas,quamvis alioquin saliae sint & erroneae, aequum quodammodo est ut addiscamin: Hanc enim Civilitatem . vel potius Iustitiam , non erroribus, cultum enim illi merentur nullum sed hominibus iis imbutis debemus. Iniquum enim est,quae alii magni pendunt, non praemisso examine rejicere aut condemianare; quinimo non nisi ipso examinis labore contemnen- darum futilium quaestionum jus nobis comparamus. Majori libertate de inutilibus primi generis quaestionibus 'actum est, quarum ex numero illae sunt quas nostra e L gica abesse jussimus. Commodum enim accidit, quod non tantum extra. cubi nequidem innotuero sed etiam intra Scholarum parietes, exiguo, ab ipsis etiam mea oribus in pretio ς habeantur. De universiai .. parte rei. Entibus rationis, raraulisve intentiambus nemo superis gratesὶ serio jam solicitus est Nec pruinde timendum, nequis laetam sibi injuriam queratur, quod manum ab illis abstinuerimus. Quinimo tam male illis cum Gallico sermone convenit. ut tractatae in contemptum potius Seholasticam Philos phiam sint adductitrae: quam nova honoris accessione accu
Denique abs re non erit Lectorem monere, a regulis Methodi omnibus numeris ab lutae,nonpunquam esse discessum. Quaedam enim in partem quartam rejicimus, quae videri poterant ad secundam vel tertiam pertinere, sedia hoc consulto: visum enim est in rem fore,simul illa omnia ob oculos ponere, quae necessaria essent ad summam
Perfectionem Scientiae conciliandam, quod Methodi idequa in quarta parte γ ipsissimum opus est. tandem ob causam non nisi illic loci de Axiomatis ae Deministrationibus
En tandem utcunque quae facta infestive in hae Logicasscte voluimus. Invenientur tortasse pauci qui fructum ex-
30쪽
inde aliquem vel capient,vel animadvertent se cepisse quin pauci sunt qui traditis praeceptionibus, per expressas re- .ilexiones, ubi res exigit utuntur. Speramus tamen eos,qua ihas non prorsus perfunctorie legerit,ita illis leviter ialtem imbuendos, ut in posterum evasuri sint, inserendis judiciis, et aecuratiores Zc solidiores; idque licet de hisce praeceptis ne quidem cogitent. Sic quaedam medicamenta sensim, vires instaurando, partesque male affectas corroborando, morbos pellunt. Quicquid demdm sit,nemini diu on ri futurum est hoc opus 3 quippe qui vel modice in studiis profecEre, illud perlegere. dc di scere intra septem aut octo dierum spacium poterunt, & fieri omnio non potest, quin unusquisque e tanto rerum diversarum acervo aliquid in suos usus seponat, quod lectionis taedium
In qua iis objectionibus occurritur , qua contra hanc Logicam facta sunt. iiqWia aliquod opus in publicum statuit emitis
tete, is fibi tot Iudices constituat . oportet quot, est lectores habiturus: Neque hoc illi aut oneri esse, aut iniquum videri debet; quod enim pu- . blici juris factum est desinit ad authorem pertineare qui proinde nec debet anxiam illius curam gerere , nec illud alio , quam quo aliorum opera , oculo intueri. Si quid tamen juris residuum authori competit in emisissum opus, illo tantum uti potest, ad ea corrigenda quae s cus diem reperientur, cui rite faciendo maxime conducunt varia variorum judicia, sive illa aequa fuerint, si ve iniqua:
AEqua enim nunquam non prosunt,iniqua autem nequeunt
incere . quipse quae jure pomum us negligere. 'Εxigit tamen prudentia; ut iis saepe judiciis aliquid deseramus,quae nobis visa suerint iniquiora; si enim eorum qu e