Ars cogitandi in qua præter vulgares regulas plura nova habentur ad rationem dirigendam utilia

431쪽

tat fit verisimiles: i& GEt 4 rati e alienum mγ-i ibinones posvivas. postulare C m. quim re ipsa, abiistia piabata fuerit., iniquin urit Idutundem de t caeteris; ciecumstat m, expinare. . Aliter dubitari possit de millenas. ii rationibus , iisque certissimis,4 iquarum tamen chesi aliis non minus certis cons - ilumem invenire mori possumus, nisii per conject . lvas, , i quas iae sibilε erit posuivis probationibus l

Exempli causa. in libris Regum S Paralipome . snon quae narrantur: de annis, quos varii Reges Iu ldae & Israelis regnarunt ad consensum trahi non possisnt. nisi Regum adnuurus duo regnandi initia

assignem , alterum, vivis,i alterum, mortuis ρο ,rentibus. Si verti quis emat . . ni probemus hune Regem cum Patre regni societatem habuisse , f tendum quidem est id nos non posse positivε probai re , dicendumque sumoere , quod id possibile sit, aliasque fenus acindisse; ut ponid hoc iure supponi

tanquam necessaria circumstantia ad historias alio r

quin certas conciliandas.

propter nihil insulsius quorumdam hujus seculi Harieticorum conatibus rad. probandum Divum Petrum Rome nunquam fuisse. Negare, quip-Pe non possunt hane veritatem Scriptorum Ecclesiasticorum omnium , etiam antiquissimorum ut Popiae, Sancti Dionasii Corinthii, Gaii. Sanctr Irenaei. Tenuissiani testimoniis firmatam ; Chm tamen nec unus possit produci qui id negaverit. Attamen rentur . posse se hanc veritatem solis conjecturis labefactat e , cum ' dixerint D. Paulum non meminisse

Eancti Pelei in Epistolis Roma scriptis, 'di quando audiunt illum tunc temporis' potuisse Roma abfuis-sς , neque enim ita sedem illla fi isse dicitur , quin

432쪽

Cap. XIV. SIVE ARS CO TANDI. 36

quin saepissimi e digressus aliis in locis Evangelium di inaverit) oggerunt tin sine probatione dici, quod affatim ridiculum est, quia, cum res ina. quam nituntur convellere , certissimis connrma. tillimisque accenseatur , quae in Historias Ecclesiastiuis narrantur . illorum erat ostendere , ejus cum sacris litteris cmntrarietatem , Cum Catholicis su ficiat umbratiles illas ' contrarietates eluere r emadm6dum eluuntur illae quae in sacris litteris reperiuntur es ad quas tollendas ostensum est sufficeie solam possibilitatem.

Caput Decimum quartum. . /mum Regula Uri in Miraculis credem

n Misa modo explicata proiuldubio utilissima

eli ad dirigendam rationem . fidemque in rebus particiaaribus credendis suos intra limites . circumscribendam ; cum periculum sit , si ab ea tantisper aberremus , ne in . Ierniciosa nimiae .vel creduli tis .. vςi incredulitatis extrema' praecipites

Suot, EN. ca. aliqui, quibus religio en de quovis miraculo subdubitare , quia sibi pei suasere de omnibui esse dubitandum ., li de uno aliquo dubi- . taverint. Li cum norint omnia Deo possibilia esse , nihil audiunt quod non j jure merito sibi videntur credere , si ab eius omnipotentia dicatur

433쪽

3εῖ LOGICA. Pars IV.

Alii absurdε rentur se iugenii vim ostendere , cum Omnia omnino miracula in dubium vocarint non alia impulsi ratione , quam quod aliqua facta inaudiverint, quae falsa posteὲ comperta sunt, neque videant cur tax potius, quam illa aedant. Fatendum quidem est hisce illos alios minus malos esse , sed vcium itidem est utrosque ex aequo male ratiocinari. Utrique namque hinc & illinc ad locos communes diffugiunt, sed oppositos Hi ad potentiam' bonitatemque Divinam, ad miracula certa & indu-hia, quibus autumant dubiis & incertis fidem posse astrui; Illi ad impiorum caecitatem, apud quos nihil fidem invenit, quod ad ipsorum captum non est. Nihil sane hic habemus . quod in se sincerum non sit, sed tamen id totum maximoperε invalidum est . ad fidem alicui particulari miraculo faciendam. Neque enim Deus illa omnia facit, quae potest fa-' cere , neque credendum est hoc miraculum mntigisse , quia alias contigerit. Praeterea possumus equidem jure ad aliqua supra captum nosuram a dendum propendere, non tamen ideb tenemur cr i dere , quicquid hujusmodi malε feriati homines pro libitu finxerint, inutiverintque. Illi ad locos communes alterius generis divagantur Veritaris inquit eorum nonnullus , es. mendacii idem vultis, idem incessus , eadem grad i rion . Noxurrumque eodem inruemur oeulo. Ego 'se,. . . - hoc , qua vivo remesare . miracula facta audiui , quamvis ilia inrer nasendum evanuerrat , non ramen

latere nos Poreri , quam sibi idem Dissent factura , si

434쪽

Cap. XIV. SIVE ARS COGITANDI. 369

hae minima distat res maxima. Iam vero qui eviri insolentis miraeuIi infirmem narrarioltem Mussere . ilbus postea historiam narrando retexent , exfactis ab incredu is objectionibus distini ubinam loci fra sir Mei faciundaed cult- : quem demum locum obducto fucatae cujusdam probabilitaris gus confodanr arque complanant. Singularis c uoiam error , primo fr error ρublic :ae tum demum , inversa vice , error pubilcm evadit error sngulorum. Nunc iraque in modum haec miraculi

manvi aucta , tandem conjuuir : adeo tit restis is regesta omnium remoris mus , viciniore in fructior evadat; ae is qui ultimo rem factam audivit , pruno narratore fur in credendo confirmarior.

En sane orationem ingeniosam . nec forte inutilem ad nos sistendos, ne omni famae rumuiculo circumducamur l Sed insolentis clementicae esset hinc concludere suspectae fidei illa omnia esse , quae demiraculis narrantur. Nam palam eii , quae hic dicuntur . ea tantum spectare , quae , a communi fama hauriuntur, nulla in ipsam famae Originem &causam facta inquisitione, & fatendum quidem est, quae hoc modo noscuntur , stabilem cellamque fidem non mereri. Sed quis non videt posse confici locum communem, huic contrarium, & qui ad minimum ei pro- habilitate non cedat Nam licui quaedam miracula, explorata famae origine malae fidei comperiuntur, ita alia ex hominum memoriis , evanescunt , veInullam fidem inveniunt; quia homines illorum cer tius cognoscendorum curam laboremque detrectant. Non uni morborum generi mens nostra

obnoxia est , pluribus , imo prorsus oppositis distrahitur. Est quaedam Stolida simplicitas ea

A a credens, l

435쪽

; o LOGICA. Pars IV.

credens, quae sunt maximi incredibilia; est super' bia non minus fatua , quae pro falsis illa proscribit omnia , quae archis intellectus sui cancellis nequit

concludere. Saepe nugacissimas nugas curiosa Venamur . cum res graves & momentosas negligit mus : falsae narratiunculae passim circumferuntur ,& fidem inveniunt ; ctim verillimae vix foras egrediantur. Paucissimis notum est ad Sanctae Farae monasterium factum hac nostra tempestate miraculum, cum Sanctimonialis , quae ita caeca fuerat, ut vix illi oculorum orbes superessent, momento tactis Sanctae Fara reliquiis visum recepit : ut mihi constat ex viri testimonio , cui utraque caecae videntisque

conditio nota erat. .

Narrat Divus Augustinus suo seculo plurima contigisse miracula certa & indubia, quae tamen ad paucorum notitiam Derveniebant , quorumque fama, licet stupenda estent. & obisvatu dignissima, vix ex una in aliam urbis regionem spargebatur. Hinc ansam arripuit scriptis mandandi, ac pro concione populo narrandi, ea quae extra omnem suspicionem certa erant & indubia. Quinimb L. a a. de Civitate Dei observat intra biennium , ex quo in honorem Sancti Stephani constructum Hipponi sacellum erat , decem supra Sexagena conti isse miracula, praeter alia plura quorum mentio inscripta relata non erat, cum ' tamen & illa se certo sciville testetur. Satis itaque evidens est, nihil esse a ratione alienius , quam ex horum communium locorum dictamine sententiam serre, clim de omnibus univertim miraculis vel acceptandis vel rejiciendis agitur : led ad examen vocandae sunt omnes illorum particula

436쪽

Cap. XIV. SIVE ARS COGIVANDI L71

res circumstantiae, atque ex illis testiumque fide &' scientia pronunciandum. Pietas Religioque non exigunt ut quis sanae mentis. Omnia miracula credat quae in Legenda aurea vel Metaphrasto narrantur. Tot enim fabulis hi scriptores referti sunt , ut nihil sit ob solam ipsorum authoritatem credendum , quod de horum ultimo

liberε fassus est Eminentissimus Cardinalis Bellaseminus Contendo tamen omnem hominem, cui mens sana. religionis licet expers, sit, teneri ad ea credenda & pro veris miraculis agnoscenda . quae Divus Augustinus vel in Confestionum libris , vel in illis aliis de Civitate Dei , narrat suis se oculis vidisse, 'vel quorum notitiam ait .se habuisse ab illis ipsis, quibus ea contigere. Tale illud est Caeci illuminati attactu Reliquiarum SS. Gervasit & Protasii, inspectante omni Populo Mediolanensi. Hujus mentionem facit in Confessionibus, & de eo l. χχ.

cap. 8. haec verba habet. Miraculum quod Mediolani factum est , cum illic essemus , , quando illuminarus e 'Gacux , ad muirorum poruit noritiam pervenire , quiae, grandis Givitas est , ibi erar tune Imperator immenso populo urie res gesta est concurrente ad corpora Mar rum Gemasii'Prorasti

Tale illud mulieris in Africa Sanatae floribus , qui Reliquias Sancti Stephani tetigerant, ut eodem

loco narrat.

Tale miraculum nobilis Faeminae a Cancro ut putabatur , incurabili , sanatae per signum Crucis, quod sibi λ recens Baptigato imprimi curavit , secundum revelationem hac de re habitam. Tale miraculum erat Pueri sine Baptismatis Sacramento mortui, cujus vitam Mater suis a Divo A a 1 Stephano

437쪽

LOGICA. Pars. IV.

Stephano precibus quodammodo eXtOrsit, eundem vehementi fide abrepta compellans his verbis :Sancte Martyr , redde mihi situm p rure nini me om.iram non aIiam ob causam petere , quam ne aeternum

Deo carear.

Si supponantur haec omnia eo , quo reseruntur, modo contigisse , nemo sui rationisque compos poterit in iis digitum Dei non agnoscere. Ac proinde ad illorum lidem labefactandam quaestio tantum excitari potest de ipso Divi Augustini testimonio

affirmarique illum veritatem corrupisse ad authoritatem venerationemque Chriistianae Religioni apud Ethnicos conciliandam. Sed nec hujus verique ulla similitudo est. Primb quia verisimile non est virum gravem &prudentem voluisse mentiri de rebus ada notoriis & populo manifestis. Poterat enim illicd menda. cii inlinito testium numero coargui, quod ad Christianae religionis dedecus & ignominiam non potuit non cedere. Secundb , quia nemo unquam Augustino juratior mendaciis hostis extitit , cum

integris libris constanter doceat non tantum non licere unquam mentiri, sed etiam horrendo crimine non carere eos , qui etiam ut homines ad fidem facilius alliciant, mentiuntur.

Et hoc illud est, quod nos in ultimam admirationem rapere debet , clim videmus hujus seculi Haereticos . apud quos Divus Augustinus vir est illuminatis limus & veracissimus) non percepisse , quando Sanctorum Cultum , Reliquiarumque venerationem pro rebus superstitiosis & Idololatriae

proximis traducunt , se machinamenta erigere ad omnem Religionem funditus evertendam. Nam

Meridiano sole clarius est Religionem caritu amfulcimentia

438쪽

Cap. XIV. SIVE ARS COGITANDI. 3 a

fulcimento Solidissimo , si miracula ea , qua ad

veritatem confirmandam pollent, authoritate exuantur. Nec minus clarum est miracula hac authoritate

exutum iri, si dicantur a Deo cudi in gratiam cultus superstitiosi S idololatrici. Cum tamen hoc ipsum est quod Haeretici moliuntur , dum hinc cureum venerationemque Sanctis Sanistorumque reliquiis exhiberi a Catholicis solitum innerstitionis insimulant: illinc nequeunt non agnoscere Dei amicos quam maximε intimos , qualis ipsis confitentibus

it Augustinus , nobis fidem dedisse , Deum

morbos insanabiles curavisse . caecos illuminasse , mortuos resuscitasse ad eorum remunerandam pietatem , qui sanctos invocabant , eorumque venerabantur Reliquias. Profecto vel haec unica consideratio omni homini sano Religionis praetenta reformatae falsitatem poterit manifestare. In celebri hoc exemplo deducendo , quo decernitur quom b de rerum gestarum veritate judicandum sit, uberior fui, ut illud regulae loco esset in similibus casibus , quia in talibus Iarpissime erramus : Unusquisque enim credit, ut de illis recti statuat, sussicere si locum aliquem communem condat , qui saepe eritis constat non tantum non veris universaliter, sed ne quidem probabilibus , si ad particulares rerum , quae sub judicium cadunt, circumstantias applicentur. Conjungendae itaque,& una comparandae rerum circumliantiae , non .seorsim considerandae sunt , cum frequenter accidat , ut quod secunddm hanc circumstantiam, falsitatis plerumque indicem, minus probabile apparet, secundum alias omninb verum haberi debeat. Et E contra in quod verum videtur secundum cir-

A a 3 cumstantiam

439쪽

cumstantiam aliquam veritatem ut plurimum denotantem, secundum alias hanc enervantes falsum debeat pronunciari , uti capite sequenti explicabitur.

Caput Decimum quintum. Alia observationes de eodem , sis sic eventibus praestania.

ΗΕ ea, quae haberi debet eventibus fide , observatio utilissima restat, atque Ec mi inter circumstantias , quae ad examen vocandae sunt, ut sciamus fideliae rei gesta danda negandave sit, quaedam sunt , quas circumstantias communes licebit appellare . quia saepissime occurrunt , & veritatem ferme semper , fallitatem rard comitem habent. Si his aliae circumstantiae particulares non opponantur, quae debilitant vel. tollunt credibilitatis motiva, a circumstantiis histe communibus oblata, debemus,

si non certissimi , saltem probabilissim ε audicarerem factam esse. Sufficit autem haec probabilitas , quando scit. de talibus tenemur sententiam dicere. Nam scut nobis satisfacere certitudo moralis debet ubi Metaphylica haberi non potest, ita quando certitudinem moralem plenam assequi non possumus, si sententia dicenda sit , quam optimh fecerimus, si, prpbabilissimam amplexemur , minus etenim probabilem sine rationis judiciique eversione sequi non possumuS. Si verb hae circumstantiae communes , quae alias fidem facere potuissent . aliis particularibus junctae sint, quae, ut nuper diximns, debis ant motiva credibilitatis

440쪽

Cap. XV. SIVE ARS COGITANDI. 3 ue

dibilitatis nobis a circumstantiis communibus oblata, vel saltem tales sunt, quales rard sine falsitate inveniuntur, hoc casu ad quid credendum pari ratione non feremur ; sed mens nostra vel assensum inhibebit , si circumstantiae communes tantum debilitentur a particularibus ; vel judicabimus rem factain non esse, si tales sint, quales ordinario falsi1-tatis indicia sunt. Exemplum habe ad hujus observationis clarigationem.

Pletisque itipulationum contractuumque instrumentis communis additur circumstantia , duorum norariorum signaturae. Hi publicδ ad hoc muneris

deputantur, horum quam maximδ interest falsarios non esse , agita enim non tantum de probitate &fama , sed etiam de fortunis & vita : Haec unica consideratio, si alias contractus circumstantias perspectas non habeamus, sussicit, ut judicemus, post designatum in instrumento tempus , illud conseis ctum non esse: Non quod hac in parte fraus subesse nequeat , sed quia E millenis contractibus certum est , nongentos, nonaginta novem sinceros esse: aded ut longe probabilius sit hunc, quam prae manibus habeo contractum , ε nongentis nonaginta novem esse , quam δ millenis illum unicum qui dolo malo , tempore quam debuit alio confectus est. Quod si praeterea mihi cognita est notariorum inte-Εritas , tum certo certius nihil fraudis arbitrabor intercellisse. Si vero huic communi circumstantiae , notariorum scit. signaturis quae sufficiens erit imodo nuulis contrariis circumstantiis labefactetur in ut credamus contractum sincerum esse & bonae fidei, alias adjungamus, ut Notarios in munere turpiter sine ulla conscientiae aut famae eura versari, illos ex A a ui tali