장음표시 사용
201쪽
unum & idem cum Rege sentientibus atque re gente, & armis, lὸ omnino adiuturos offerentibus deliberatum est,ut cum Aragone-sibus montanis, alioqui inter se diuisis, induciae ferent, ut in farracenos communes hostes, suam illi bilem Sc arma conuerterent. Vtq: Rex aestimationem ac iustum monetae Iaccensis pondus,toto Aragonensi Regno, de ciuitatibus Ilerdς, S: Dertosae, & earum territoriis perpetuaret:vtque omnes ab aetatis anno i . illam omnino valituram iurarent proptereaquod tanta cum esset illius copia reprobari non poterat,nisi cum maxima omnium, grauique iactura. Hi ne factum est atque in eisdem conuentibus perpetuo iure decretum, ut aquaq. domo, & inquilino populorum totius Regni,cuius census esset,ad centum dragmas moneta Iaccensis, septimo quoque antio morabatinus unus Regi penderetur. Post haec omnes, qui ob
honoraria stipendia equestria , Regi belli tempore praesto esse
tenebantur, nisi amittere illa mallent, adessent. Dum haec agum tur Montioni , Zaenes audito Iacobi discessu ab Enessa ,ingentes comparauit copias, atque lustrato exercitu , a Selabi urbe usqueondam,quod est insigne oppidum, no longe a Burriana situm versus montana loca,adnumerata sunt,peditu quadraginta millia equites vero sexcenti numero quibus cogregatis,Enessam adire, eiust recenter erecta arcem demoliri decreuit. Itaq. certo die,iuctis V
lentiae copijs, noctu, sic eo properauit ,ut diluculo arci propinquus
esse coeperit. Unde per exploratores certior de illius aduetu factus Guillerimus,conuocatis primoribus exercitus, expositoq. immineti periculo,uisum est,praestare exire obuiam hostibus, atque in capo viriliter dimicare,ouam intra infirmos, ac recentes arcis parietes a tanta innumerabilitate hostium concludi angustoq. loco contineri. Quare diuino Christi eiusque matris sanctissimae confisi numine, quo facile est a paucis permultos deuincisese omnes magno animo ad pugnam extra arcem ineundam pr pararunt. Quod iacinus tanquam monstri simile, atque incredibile , parum fidei prose.cto,minusq. gloriae obtinuisset suturis seculis nisi ipsa Regis historia,atque Ascio ij,aliorumq. illius temporis Scriptorum,qui pratio interfuerunt,monumenta, illud diserte scripsissent, & quam con-eordissime probassent.Itaq. sacris peractis,atq. sanctissimoChristi
202쪽
corpore singulis communicato militibus, qui,perinde ac mariscalent tempestate iactati instante naufragio, te toto pectore ac mente Deo commendabant; protinus sumpto cibo acie instruxit Guil-
lermus. Accum a summo iugo montis contemplaretur tantam, ta-
que i partam tota planitie hostium multitudinem; suorumque animos quodammodo perturbari,ad eos sic verba fecit. Et si scio viri fortissimi, humanum esse, pericula de morte ipsam quem l. pertimescere;ac neq. a ratione alienum sit, paucos hostium multitudinem refoci dare, hanc tamen a paucis ordine, ci)nsilioque Sc viribus sqpius superatam fuisse,atque superari nunc quoque posse,permultis antiquorum, nostrorumq. ostendere est exemplis. Quid enim aliud Xerxem cum millibus nongentorum millium hominu in Europam transeuntem, missis pr lio omnibus, solum ipsum scapha elapsum in Aliam rem care; nisi unius Themistoclis Graci Ducis cum decem tantum millibus occurrentis,consilium in propugnando contulit ξ Qujd Darium decies centena millia quoque ducem tem,ut Alexander non amplius quam quadraginta stipatus millibus vinceret effeci tmisi bene ordinata paucitas,quauis cosula multitudine, viribus de arte longe superior Ad nostra veniamus. Nonne uniuersam Afrorum simul,& Hispaniae Mauroru haud luperioribus inferiorem multitudinem nostri,tum nuper Idube densi prollio superarunt;tum de alias saepe perqua pauci vicerunt, de ad internecione usq. deleverunt Consimilis atque par est illis, non numero, sed confusione,quae vobis sese nunc offert ad dimicandum multitudo; cuius timidiis imus Dux est vecors ille Zaenes tyrannus,qui nuper Regi nostro, cum admodum paucis,bis Valentinum agrum
ante eius oculos depopulanti,ne cum tanto quidem exercitu exire obuiam est ausus;quinimmo turres,a tque oppida Moncadae,&Maseriorum, quae hinc nerspicitis,amittere potius,ne confligeret, ait
sibi eripi est passus. unde cum vilem eius, ac collectitium exercitu.
cum strenua ,exercitatissimaq. vestra pugnandi arteac victrice manu confero; profecto deierare ausim, neminem esse vestrum, qui aperto in campo,cum decem ex illis depugnare non audeat,neque
plures etia detrectet. Accedit caussa belli iustissima,sane issimaq., quam ad impium tyrannum propulsandum, proq. illo Regem nostrum
203쪽
strum pium, optimumque inducendum luscepistisi cumque pro Christi nomine ad impiam Mahometanorum iectam extirpanda penitus pugneti 5 , quid ni victores vos inde iore , atque ipsas coelitum acies,vestrorum non modo spectatricesnctorum, sed in pugnam etiam adiutrices sperata Adesse igitur Christiani commilitones animisque ac viribus in hoc sacrum praelium cuius nullus esse potest infelix exitus,incumbite.Namque hodie aut vincetes,n bilii simum Valetinum Regnum pro mercede reportabiti si aut occumbentes, aetemum atque cάesse Imperium, inuicta cum fama& gloria,m praemium accipietis. His diris, adhortari se inuice omnes, atque ad pugnam animose fortiterque componere coeperunt. Iamque ut superiores essent hostibus, neque arcem deserere vide. rentur, in ipsa acclivitate montis illos expectarunt: quorum Exericani Saguntini, Liriani ,δc Ondenses , tanquam bellicarum rerum Peritiores,Primum agmen ducebanLQui congressu primo, tum a fronte pedite, tum a tergo equite, nostros adorientes, profligare eos,atque in summum montem compellere incipiebant. Quod animaduertens Guillermus,cum ala equitum,magno quoque impetu. b iugo montis, sese in ascendentes sarracenos immisit; adeoque prostratis multis, iterrori fuit omnibus, ut ea parte redintegrari praelium atque victoriae spes nostris aperiri visa fuerit. Veriam a sinistro cornu,tarraceni conferti, tanta vi, atque vociferatione, nωst rum postremum agmen inuaserunt; ut necesse fuerit ipsos ite, rum in celsiorem montem secundum arcem sese colligere; cum siLbito elata vox quaedam e summa arce a dispersis undique Christi nis audita est,personans, Sarracenos fugere. Qua caussa sese in unu recipientes nostri, gloriosum tincti: Mariae nomen inuocantes,
in locum pugnae,in quo paulo post fuit Virgini templum ex dificatum, intenderunt oculos, videruntque a sarracenis nouissimi ag
minis initium fugae Valentia versus seri. Qua perspecta fuga Gui Llermus adiuncto sibi equitatu in obuios quosque magna vi delatus est; perque eos iter ad perrumpedam hostium aciem apertum, d nec in tumulum , ubi coepta est fuga, peruenisset fugientibus insistens. Quod animaduertentes sarraceni toto fusi campo cum & fugientes tuos,& nostros insequetes vidissent;simili se prscipitatione
204쪽
omnes in fugam coniecerunt. Quos nostri secuti usque ad Tomatem, milliario ab urbe peruenere: innumerabilibus Sarracenorum
desideratis, qui partim gladio iugulati, partim a luis in fuga compressi , conculcatique ceciderunt: ex nostris vero tametsi lauciati
permulti, tamen perquam pauci interfecti fuere. Quod plane non humanis viribus,sed d iuinitus fuisse factum a multis fuit assertum
Nam multorum tunc temporis fide dignorum testimonio comprobatum, ac etiam literis consignatum inuenitur, beatum Geo
gium in eo praelio Christianis simul & Sarracenis armatum apparuisse, iisque ademisse Uimum ad pugnandum, nostris vero ad vincendum addidisse. Nec dubium, quin tanta , tam q. continuata in uniuersa Aragonensium Regnorum ditione in eundem ma turem pietas & religio, a d iuino aliquo illlus aut munere, aut aspe Aabili auxilio de ope pro narint. tametsi miru iit, nullam in hiis storia Regis de hoc tam contestato martyris apud Enesam auxiliolato, mentionem facta fuisse: cum de primo illo apud Balearium maiorem, maximam fecerit: forte quoniam illi interfuerit: ab hoc vero abfuerit: sed unius silentium, multorum attestationibus sidederogare non debet. Ac neque insuper praetermittedum est,quod Asclotius, vetus ac peculiaris huius historiae scriptor, de hoc ipso proelio Se victoria retulit: quam plane, uno excepto summo Duce uille o, magna ex parte attribuit nobilissimo illi Catalano equiti Guillermo Aguiloni , quem paulo ante a Sarracenis redem' tum fuisse diximus. Vt qui cum sua turma equitum,in eam partem
ubi praelium truculentius committebatur irruperit, atque dirempto illo, totoq. armoru impetu in ipsum couersio, sic a nostris sum ptis viribus, pugna redintegrata fuit, atq. animose sustelata,vth Itium consecuta illico fuga fuerit. Quin etiam allirmat ide,inuenta fuisse decem millia Sarracenorum interempta, quorum cadauera nullo apparebant sauciata fuisse, neq. perfossa vulnere. Ac insu-ser asserit Christianoru exercitum no amplius centum cataphr iis cum alijs centum leuis armature equitibus, atque ped itibus bis mille constitisset Sarracenorum vero, quadraginta millium, cum sexcentis leuis armatum equitibus fuisse. Caeterum fama de tam
insigni Christianorum victoria quaquauersum peruagata, TurΟ lenses
205쪽
lenses primi cum centum leuis armaturae equitibus , magnis itineribus in Enesam conuolarunt, Rexque, qui tum erat Oicae, audito nuncio laetissimo, maximas Christo, eiusque virgini & matri gratias egit ι totoque Regno datis ad Antistites, atq. oppidorum magistratus literis, supplicationes fieri iniunxit. Deinde conuocatis Regni proceribus, Darocam profectus est , unde Enesianos
commeatu, milite , bc armis, omniq. ope reficere curauit: veni tq.
Turolium. ubi nobilis quidam eques cum literis a Guillermo D ce missus Regem conuenit; deque prelio , eiusque felicissimo successu, & victoria, fusissime omnia ordine retulit : quae magna cum voluptate Rex audivit: ac denuo commeatum, remque frumentariam, per muliones Turoiij, dc Darocae eodem comportari imperauit: ipseque centum iunctis equitibus leuis armaturae Regnum
ingre uus, ad Cupulas oppidulum Segorbio propinquum, vigintiquinque ab urbe distans milliaribus, venit. Quo allatus est nuntius, Zaenem cum magno copiarum supplemento venisse Liriam, celebre nunc oppidum, quod in latissima planitie, copiosissimo quarum ibi nato fonte irrigata, inter Valentiam & Cupulas situm est. Ibi ergo Zaenes magno exercitu cum Iacobo pugnaturus cmstiterat. Verum Iacobus neque regredi propterea, neq. non progredi decreuit: imo premissis sarcinis , atque impedimentis, re.
lina a dextra Liria, ipsoque Zaene prospectante, infestis signis, re cha Enesam petijt: eoque perueniens, a Guillermo Duce ,&Berengario Entensa, atque Guillermo Aguilone alijsque nobili lsimis equitibus, qui ad viam publicam , qua flexus est aa iter Enesam,
obuiam exierant, more bellico, regioque exceptus fuit, atque obortis prae gaudio lachrymis, amantissime amplexatus est Guille mum, aliosque Duces,atque ab uniuerso exercitu adiri, sermones secu conserri, a seq. munera & dona peti, permisit qua humanissime. Ac protinus locum pugne, militum stationes, Sarracenorum irruptiones, praeliique redintegrationes,&a quo tande loco illoruinita fuga fuerat, ostedi, atq. enarrari sibi omnia voluit. Vnde collaudatis omnibus, ad supplendum equitatu , octuaginta sex equos lectissimos, Ducibus,& equitibus , se diuisurum promisit, eisque quintam totius praeda partem ad se pertinentem condonauit: ag
206쪽
norum fuga inita est, atque a nostris victoriae nonae ingeminatum, celeberrimum ab eo templum exrdiscatum; simulque ccoenobiurn constructumiubi ordinem, si te societatem beata Marte Mercedis, cuius,ut diximus,autor extiterat collocari naadauit: ut pro immor tali eius pretii, atque vi Hae memoria, perpetuae apud ipsum, atq immor les gratiarum actio nes Christo, eiusque matri Mariae repilerentur. Tametsi aliam quoque in loco exadificandi caussam ad duxerunt quidam satis graues huius historiae scriptores, fuisse scii licet, ex arce ab ijs , qui noctu excubias agebant, conspecta multa lumina accensorum instar cereorum, quae coclitus in eam partem. quae fuerat ad templum erigendum designata, deicendebant; ac sole in terram magno cum splendore immittebant. Quibus Daci Malijs custodibus patefactis ue dum opera excavandis templi fundamentis nauatur, sonitus valde tinniens auditus est i atque eousque defossum, quoad contactis parietibus,templum, ut apparebat, magnum, sed terra obrutum fuit inuentum. In quo dum profundius. . excavaturai gone aes ictum personuit. Vnde rastris purgato loco magnum quoddam tintinnabulum retectu est ;quo elato, repertae quoque suotus marmorea quaedam tabula altitudine duorum cubi torum latitudine vero sesquialtero tin qua insculpta erat imago sacrae Virginis Dei matris, vinis filiolum gestantis. Quatabula & tria
tinnabulo , alijsque annotatis vestigiis, pro comperto est habitum fuisse olim Gothorum tempore, constructum ibi templum in honorem Virginis, eiusque diuinum cultum frequentatum a religio- ίs Benedictitas,qui eo tempore floruerunt. Postea vero sarraceno vim in uniuersam Hispaniam tiruption templum dirutum, atque a religiosis imaginem cum tintinnabulo in profundo templi relictam, ita siti quingentis & decem annis usque ad Iacobi tempora qui imaginem in nouo supra vetus erecto templo, ad altare maia ius leponi curauit'. Vbi di miraculis claret, Mmagna urbis, totiusque Valentini Regni ab omnibus veneratione colitur. Caete rum, compositas Enelae rebus, distributisque praesidi js, dum i exinurrianam ire parat, Ferdinandus; patruus, qui aut egregius cunctator, aut serus adiutor semper accedebat,Enesam venit, cum Petro Cornelio,nonnullis equitibus comitantibus quos Rex excepit.
207쪽
benignissime; relictisque ibidem illis ipsis Ducibus, cum partec
piarum,ac etiam commeatu, dc omni apparatu bellico munita aruce cum Ferdinando,& Cornelio Burrianam profectus est. quam vix erat ingressus,cum Aguilo mari scapha venit ad eum nuncias. Denem ubi resciuit ipsitim Enes a discessisse , statim uniuertum e quitatum . quem in Castalliae,& Cocentaniae oppidis continebat, collegisse, venireq. iterum arcem demesituru.Quare Guillermum
petere substidium,ieque ad illud implorandum misisse; sufficerm. ad id, si P. Cornelius cum ala equitu mitteretur. Quo audito, Rex non alio, quam se duce ubsidia Guillermo mitti permisit. Itaq. nocte de fecunda vigilia,cum proceribus, atque Turolensibus equitibus, iter ingressus est;iamque Almenaram praetervectus, tam par to ad conflige ndum animo properabat,ut occurrenti cuidam Aragonensi equiti, LopeZio nomine,&abeo quaerenti, ecquid de nobis fiet hodie respondisse feraturiEnimuero Lopezi,hodie a furfure farinam secerni videbis.Innuens fore , Ut ea pugna quantum ignavo praestet strenuus patefieret Cumque pone Saguntum esset,is . sit equitem, qui exploraret, num Zaenes venisset, & arcem obse- disse triui illico reuersus nunclauit, Zaenem neque venisse Enelam; neque Valentia exercitum eduxisse,esseque tuta omnia, nec Enesanos ullo egere Iubsidio.Id audiens Rex, gratias Deo agens, Burrianam reuertitur,decem&septe tantum equitibus comitatus: nam
reliquos Enesam transire iussit,ut adderent Enesianis animum. in eorumque lalutem Regem semperesste intentum, ostenderent. Eq. transducto Palantia Sagunti fluuio, no longe ab itinere,farracenos equites numero centum dc triginta conspexit.ad quos Artatus Alago Blasci filius Regno Aragonio tum exulans, soreceperat. In eos igitur Garcesius Aragonesis, qui paucis cum equitibus Regem antecedebat,temere, nec consulto Rege impetum faciens , protinus fuit ab illis septus. R. cum socijs captus, quem secutus fuisset Co nelius, nisi in eius equi habenas Rex manum iniecisset, coegisset subsistere.Ex quosv paucis relictus ,in maiori,quam unqua, fuit viatae periculo Vtpote que starraceni tuc inuasissent haud dubie cepissent. Id conspicatus Cornelius,unum equitem citato cursu ad Guillermum misit, ut quam citiisime Regem adiuturum veniret. Sed interim
209쪽
210쪽
cum comitatu adsuere; existimantes conuentus agi debere dies - multos. Veruntamen vix Octo elapsis , nuntius Encsa venit, quo Rex factus est certior de obitu Guillermi Ducis, auunculi' qui tot tantisque in defendenda arce excubijs , vigilijsque , ac belli laboribus fractus, tandem libri correptus interierat. Quo nuntio vehementer, ac supra quam dici potest, tristis&contu batus Rex fuit, conquerens se, uno die, & auunculum siti amanti l-simum .& ducem totius exercitus pratiantissimum , tam commemoranda, propeque coelesti de Zaene reportata victoria dec ratum amisisse. eoque magis, quod nullus ei par armis, ac fidelitate, neque ad defendendam arcem , neque ad urbis obsidionem prosequendam sibi relinqueretur. Quod intelligentes consiliarii. Regem contolandi gratia adierunt: luctue tanto aequiore animo,
quanto certius tam erat, eorum in Guillermum inuidiam, morte
illius extinctam fuisse penitus , ex eaque, ut fieri solet, sequutum dolorem. Cumque plurimum,ab omnibus, commendato Gui Llermo, Regiaque ei funeris iusta deberi sentientibus, de sussicien do duce deque prosequendo bello ageretur; Ferdinandus cum primis Regiorum incaeptorum importunus semper interpellator,in ea cum reliquis consiliarijs sententia fuit; ut multis de caus. sis Enesae arx desereretur, ab eaque exercitus deduceretur; ne is amis Io Guillermo Duce fortissimo, adeoque in profligandis Sarrracenis hostibus exercitato, ab ipsis maiori cum multitudine reia uenientibus , contrucidaretur. Ac insuper ad vitandos tot, tam immodicos sumptus, qui in eam sustentandam fiebant; praeci pue vero ad tollendam de medio occasionem, qua toties personae Regia incaute periclitari solebat; cum in tantum vitae discrimen venisset cum sarracenis 3 vi s ape quidem cum paucis, ac vel ex iniquo loco illorum multitudinem aggredi non perhorresceret; timendumque esset, ne in illorum inlidias aliquando incideret, indeque omnia illius Regna turbarentur. Quam Ferdinandi sententiam cum approbarent omnes, ac Regi ne ab ea dissentiret. quasi obstrepere velle viderentur: iratus ille uniuersos circunspectans ac praeclara magnanimitatis sua signa tunc edens, respondit: se,incoeptum praeclarum,a quo non antea destitisset, nunc minime