장음표시 사용
51쪽
g. I. cuuisiure RNη cstgnoscere idem est ac ejus notionem, vel ideam quid sit. sibi aequirere.
Ita Deum eognoscit, qui sibi aequirit notiones attributorum divinorum. Triangulum cognoscit, qui trianguli notionem sibi eom. parat. Animam cognoscimus, dum nobis comparamus notiones eorum , quae ipsi insunt.
f. Sa. cuisItis Cognitio est actio animae, qua notionem vel ideam rei quia sti sibi aequirit.
Actionem animae eum essem ejus pro uno eodemque habentes per cognitionem ideam quoque & notionem intelligere solemus, loquendi inconstantia: sed nostrum est fixum verborum tueri significatum. Animam nobis concipimus tanquam causam esset entem. idearum atque notionum . quae virtute sua ideas produeit & inde por-- ro notiones formar. Hic igitur distinguimus ideam a notione, actionem animae, qua ideam ct notionem producit atque format. ab uir
que, productionem ideae a notionis formatione. Idea est rei singularis imago g. 48.), quae entis in universali imaginem seu notionem in se continet S. 49. l. Actio. qua idea producitur, est pereeptio I. 24. , cui appereeptio superaecedit g. 23. . Actiones, quibuS noDonea re-- rum praesertim distinctae formantur, complures sunt, de quibus postea agemus operationes intellectus explicaturi: hoc enim nomine appellantur. Perceptio & operationes intellectus simul communi nomine cognitio dicuntur. Apparet igitur, vocabulia sngulis ex nostris definitionibus respondere sgnificatum realem S per ea discerni , quae menii diversa insunt. Atque hoc sufficii in definitionibus nominatiobus. Quamobrem cum nemine serram contentionis reciprocabimus, si aeumine susseiente destitutus non separat a se invicem uiscernenda, atque ideo pro synonymὶs habet rerminos. quoa nos tanquam sorma. - liter diversos a se invicem distinguimus.
Facultae Quatenus cognitio in mente possibilis est, hoc est, quate-cU Ucendi nus fieri potest, ut rem cognoscamus, menti facultatem cogno vi H- scendi tribuimus l. 29. : ut adeo Facultas cognoscendi ea sit, qua ideas ac notiones rerum uobis acquirimuS.
52쪽
De disserentia perceptionum formali.
Definiri etiam potest per saeuitatem . qua res cognoscimus, cum S saeuitas in superioribus suerit definita q. 29. , ct quando rem cognoscere dicamur explicatum g. fr. , ut adeo definitum non possit diei ingredi definitionem contra expressam Lcgicae legem I68. Lol. 2. In est denominationi veritas, quemadmodum in ter. minis complexis haud raro aeeidere solet, si nempe ex simplicium notione deducitur notio complexi,veluti hie ex notione facultatis G. 29.) ct cognitionis g. si. sa. notio saeuitatis ognoscendi resultat per combinationem, si uti terminus complexus per combinationem simplicium resultat.
-- 4. Facultatis cognosicendi pars inferior dicitur, qua ideas de Racultatis
notiones obscuras atque confusas nobis coiri paramus. cstgvscendi Plurimum interest saeuitatis cognostendi partem inferiorem distingui a superiori. Diserimen hoe j un annotarunt veteres,etsi in Logica, arte inveniendi S moralibus non eum secerint usum, qui 'inde expectandus.
Facultatis cognoscendi pars superior est,qua ideas & notio- Metilia ianes distinctas acquirimus. cognoscena
Nemo offendatur partis appellatione , inde inserens nos menti pq ope humanae contra ejus simplicitatem tribuere partes, ae inde materia- ερ' lismum exseulpere eonetur , ut dignum inter consequentiarios obtinear locum cI. IΟ47. Log. . Pars enim facultatis eognoscendi imistior S superior terminus philosophieus est, cui nulla inest veritas. Ex terminorum adeo simplietum notionibus non derivanda est notio eidem respondens; sed dispieiendum, utrum ea, quae eidem tribuitur, in anima eontineatur, nee ne. Non ideo Astronomus as firmar, planetas incerta lege hine inde ei reumvagari S affixas supersei et sphaerae mundanae assio, quod illas stellas planetas,sive errones, has vero affixas appellet.
53쪽
Ο eruamus abiquod corpus G in eo mutationes , quibust
conIingentibus, corpora istarum mutationum eausas percipimus. Immo quae sunt in mundo adspectabili , non aliter percipimus, nis quatenus mutationes quasdam cor pori tale inducunt. Etenim si corpora lumen in oculum, quae corporis issius pars est , immittunt de mutationem quandam eorpori inducunt, in Physica distincte explicandam , illorum nobis tanquam extra nos nobis conscii sumus, adeoque ea peseipimus s. ι4 . Similiter si corpus aliquod corpus istud tangit , contactus hujus nobis conscii sumus,eumque adeo percipimus. Quodsi impediatur, ne istae mutationes in hoc corporaeontingant, v. gr. si Oculos claudimus, vel corpus a contactu arcemus yomnis quoque statim cessat perceptio.
Dissecentis corporis hujus a eorporibus aliis, qyae percipimu . euilibet adeo obvia est, ut, velit nolitve, eam animadvertat , ejusque sibi eonscius sit, utut in eonfusa pereeptione aequiescat nee eam ad disiunctam redueat, sicuti nune a nobis factam.
Quoniam per mutationes, quae in corpore isto accidunt, ' istelligimus, cur res materiales in mundo adspectabili percrupiamus, & cur tales potius percipiamus, quam aliter; ratio perceptionum rerum materialium in mutationibus, quae in corpore isto contingunt, continetur β. 86. Ontol. , adeoque perceptione rerum materialiam in mundo a inpectabili a mutationibus in corpore icto contingentibus dependent , 8 I. Ontol.
Dependentia haee adeo obvia est,ut nemo eam in dubium vocare
ausit; sed quilibet ejusdem intime sibi sit conscius. Quamobrem sumi poterat, nisi terminum dependentiae in philosophia prima distinctempli. Diuitigod by Cooste
54쪽
explicassemus, adeoque de pereeptionibus rerum materialium in munis do adspectabili a philosopho nil praedirari conveniret, nis quod ei dem eonvenire ex ipsis notionibus colligatur. Ceterum hae ipsa applicatione notionis philosophae primae fiunt clariores, earum que M. cunditas, utilitas ct cum notionibus communibus consensus clarissime pei spicitur, ut tanto securius iisdem in posterum fidamus.
f. 38. Corpus istud dicimus nostrum, a quo dependent per- cor orirceptiones rerum materialium in mundo adspectabili, quas noscineri habemus.
Atque ita apparet, quod aliquam corporis nostri notionem ha. beamus, & quaenam sit illa notio. quomodo ad eam perveniamus. Nemo ex st mei, nos terminum notionis hie de re singulari usurpare. Quando enim corpus nostrum distincta definitione explieamu , idem per modum rei universalia consideramus. Plura enim sunt eo ora. quae a diversis subjectis dicuntur eorpora sua,& quorum unum quod.que individuum aliquod appellat coryoris mei nomine. Immo quando ego corpus hoc, quod jam tango propriis manibus pro corpore meo agnosco, facta distincta applicatione notionis. quam dedimus. corporis nostri ad se, tum corpus meum in propositione majore per modum rei universalis concipio, quemadmodum in syllogismo pro
prio fieri solet S. 3s 3Ia. LV. .i . g. 39. 'Corpora in mundo adspectabili nobis praesentia dicun- corporum
tur, quae mutationem corpori nostro inducere valent, nisi sci- pro mi licet ullum superaccedat obstaculum accidentale.
Ita solem dicimus praesentem, si eum videre possiamus. Horol gium est praesens, si ejus sonum audio. Flor est praesens, si odorem naribus pereipio S ira porro. Scilicet tum nobis dieitur praesens eorpus alterum, si in eorpus nostrum agere valet. Impedimenti enimaeeidentalis rationem minime habemus. Sol nobis praesens est, dum eum respectu eo oris nostri obtinet situm, ut eundem videre possemus; etsi objecto quodam interposito visus intercipiatur.
S. 6o. Quoniam corpora nobis praesentia sunt, quae mutotiin Gobfum E a m nissemia a
55쪽
nes corpori nostro inducere valent, nisi ullum obstaculum a cidentale id impediat 3. 39. , corpora vero ista percipimus, quae mutationes corpori nostro inducunt S. 36. ), tales scilicet, a quibus perceptiones rerum in mundo adspectabili pendent
g. 68. corpora ista nobis praesentia sunt, quae eum ad corpus nostrum habent stum, ut percipi a nobis possimi, nis accidentale aliquod obstaculum adst.
Si tempore nocturno in hypocausto nostris oeulis directe opponatur aliquod obiectum. eandela accensa, idem videmus, adeoque nobis praesens est S. s9. . Quod si candela extinguatur, accidentale quoddam impedimentum superaecediti ne videri amplius possit. Non tamen ideo priesens esse desinit, sussicit enim objectum eum ad oe Ium retinere situm, ut videri possit. nisi ex areidente eesset visionis actus, veluti in casa nostro ob desectum luminis.
g. 6I. Corpus aliquod dicitur praesens aliquo in loco, si intra terminos consistit, quibus locum istum definimus.
E. gr. Hypocaustum terminatur parietibus : quamobrem qui quid intra horum ambitum continetur, in hypocausto praesens est. Non eonfundenda est pi aesentia in dato aliquo laco eum ea, quae eorpori alleui tribuitur respectu nostri. Praesentia terminus relativus est, qui objecti unius existentis ad coexistens aliud relationem involvit. Ideo objectum in eodem loco constitutum diverso respectu & praesens diei potest, & absens. Ita campana, cujus sonum percipio, praesens mihi est; non autem praesens est in eo loeo, ubi ego sum, nisi quando turrim conscendens ibidem commoror. ubi eampana suspensa conspistatur. Visus eum sit sensus potior, S cum' tactus objectum supponat propinquissimum; in praesentia corporum dijudicanda vulgo vis fila magis atque tatara, quam aliorum sensuum habetur ratio.
g. 62. Pr sentis . Corpus nostrum nobis semper praesens est. Illud enim φγε - η- corpus nostrum est, a quo dependent perceptioneS rerum ma-μi- terialium in mundo adspe stabili , quas habemus f. 38. . Enimvero continuo, experimur, ipsum hoc corpus a nobis percipi:
56쪽
paries enim ipsius tangere licet propriis manibus & videre propriis oculis partim visione directa, partim reflexa, seu mediante speculo. Quare cum partes eorporis nostri istiusmodi mutationes in ipso corpore nostro producere valeant ut easdem percipiamus, idque nullo non tempore accidat; corpus nostrum nobis continuo praescias est fg. 39Nemo non praesentiam corporis sui continuam inde colligit, quod idem continuo percipia etsi abesse subinde possit appereeptio, ut scilicet perceptionis istius non semper actu nobis simus conscii g. 2I. . Unde & hoe eorpus nostrum esse ex eo colligi solet. quod nobis sem. per sit praestas, cum corpora alia nunc sint praesentia, nunc absentia.
Absens dicitur, quod praesens non est. Corpora igitur absens qui absentia a nobis sunt, quae istiusmodi mutationem corpori nostro M a nsibi in inducere minime valent, a qua Ierceptio aliquo pendet g. 9. , aut quae talem ad corpus nostrum situm habent , ut a nobis percipi non possint , etiamsi accitaeniale obstaculum nullum adst
Ex eo . quod aliquid praesens non sit, absentiam eius colligunt vul go omnes. Quamobrem si constet, unde innotescat rei praesentia, hoc ipso etiam liquet, unde absentia manifesta sit.
similiter quia absens est, quod praesens non est I. 63. 7 Absititia seria dato loco absens es s intra terminos istos non couvix, quibus dato laco. Acum istum de imus . 6 I. .
Ita abest e hypocausto, qui in spatio illo non est, quod parietibus hypocausti continetur. Haec facilia sunt; non tamen inutilia, prinsertim si ad universalia, quae insunt, attendituro
Perceptiones , quarum ratio continetur in mutationi- snfatis bus, in organis corporis nostri qua talibus contingentibus, dicun- quid Antur Sesationeso Desiniri etiam posset Sensatio, quod sit per-
57쪽
33 eeptio per mutationem, quae fit in organo aliquo corporis nostri uua tali, intelligibili modo explicabilis.
E. gr. Quando objectum aliquod intuens percipio. ex mutatione, quae in oeulo eontingit, intelligibili modo explicari seu ratio reddi potest, cur tale appareat potius, quam aliter. Illa igitur objecti repraeis sentatio e sensationum numero est. Similiter dum dolorem vulnere corpori inflicto percipio , eue eam percipiam & cur talem percipiam, ratio redditur ex mutationibus, quae in loco vul ieris corpori accidunt. Quare pereeptio doloris e sensationum numero est.
q. 66. Organum feUmrium appellarur organum seu pars or
ganica corporis, in cujus mutationibus Continentur rationes perceptionum rerum materialium in miando adipectabili.
Ita organum sensorium est ocilus: ex murationibus en im , quae eidem ab i bj ctis externas inducuntur, per orga ucam i sius structuram possibiles, intelligitur, cur j m hoc potius videamus objectum, quam aliud,& eur tale hoc appareat objectum.
S. 67. neultat Ientiendi sive Sensus est secultas percipiendi
objecta extorna mutationem Organis sensoriis qua talibus i ducentia, Convenienter mutationi tu organo Distae.
Facile perspiciunt attentioreS, cur addamus ciuirictionem. GL sunt aecidere organo sensorio a causis extrinsecis murationes, quae astructura organica minime pendent, veluti si oculo vulnus infligitur, vel si idem contunditur. Neque enim vulnus vel contusio est mutatio, quae oculo vi structurae suae organicae, seu quatenus est organon ad videndum aptum, accidit. Ceterum hic sensum coneipimus, quatenus in
anima est,quemadmodum & sensationem 6s. , ei si non negemus ad sensationem & facultatem sentiendi pertinere etiam ea, quae in corpore illi. quod in anima est , respondent, quatenus facultas sentiendi spectatur ut saeuitas hominia & sensatio ut quid ad hominem spectans. E-- nimvero quod ad eorpus spectat, in Physica explieari debet suoque tempore explicabitur: neque adeo hujus loci est.
Quoniam quinque daatur in eorpore humanς organa,
58쪽
quorum qua talium mutationibus suae in anima perceptiones respondent, quemadmodum unusquisque in se experitur; sensus quoque quinque numerantur , scilicet visus , auditus, olfactus, gustus, tactus.
Cur non plures quam quinque sint sensus, nostrum jam non est inquirere. Lubet tamen iundamentum illorum sensuum exponere,crura ad intelligendas definitiones sequentes plurimum faciat. Scilicet aut corpora alia nostrum immediate contingunt, aut mediate. Si immodiatus est contactus, tactui locus est. Quod si eorpus immediate n sirum tangere nequit, aut in ipsum agiti mediante lumine,aut mediante sono.aut mediantibus es Iluviis,aut mediantibus quibusdam corpusculis, quae ejusdem massae permixta senti In primo casu visui, in secundo auditui, in tertio odoratui, in quarto gustui locus est.
69. Rucultas videndi sive Visus est iacultas percipiendi objecta, RUM quia
convenientur mutationi vi luminis in oculo factae. m.
Definimus hie visum res penu animae: quid enim in corpore eon- . tineat, domvidemus, in Physica exp icabimus. Idem tenendum est de sensibus ceteris, de quibus in prcxime sequentibus articulis agitur. Mutat em igitur. qi ae in ocula contingit, dum videmus , hie ut e plicemus necesse non est. modsi tamen dependentiam perceptionum in mente a mutatione in organo dist ncta comprehendere volueris.
eum ista per hane intelligibili modo explicabilis sit, aff perceptionem mentis penitius intelligendam non parum conducit, si mutatio in om' gano penitus intelligatur. Ita v. gr. vilio clara est, si elara fuerit in oculo imago. quae in ejus fundo radus luminis illapsis delineatur; di- ,stincta est visio, si imago ista distincta fuerit. Qui vel opticam didicit, vel in Physica probe versatus est; is dependentiam visus a mutatio unis oeula vi luminis factam optime perspicit.
um, eomenienter mutatio ui per eundem in aure sectae. qui sis. Discernimus auditu sonos omnis generis. quos intra etiam sunt vocia animantium atque D aura, itemque logola.
59쪽
di odores rerum, convenienter mutationi , vi essi uviorum a corporibus odoriseris exhalatorum in naribus saeta. Quod corpora odorisera emittant essi avia & qualia sint ista essia. via, in Physica disquiremus.. . f. Ta.
Facultas gustandi, sive Gustus est facultas percipiendi
sapores, convenienter mutationi, quam objecta sapida dentibus comminuta in lingua producunt. Quidaam sit in objectis sapidis, quod linguae mutationem quandam indueit, dum comminuta saliva persundantur, denuo in Physi- ea disquiremus.
quanam sortiora Sensatio Menam uor
meustas tangendi, sive Iactus est iacultas percipiendi
qualitates ili quantitatem Corporum, Convenienter mutationi, quam per contactum corporis nostri in codem producunt.
Istiusmodi qualitates sunt asperitas, laevitas, duraries, mollities, gravitas. Tactu etiam discernuntur nonnulla, quae visu alias discerni solent, veluti figurae & magnitudo: utut hie perceptiones aliae foetae suppetias serant, veluti in discernendis figuris perceptio motus digitorum vel manus juxta ductum perimetri.
g. 74. Sensatio unafortior dicitur altera, quae majorem clari- tatis gradum habet, seu cujus nobis magis conscii sumus quam alterius. Idem intellige de perceptione quacunque.
E. gr. Major est claritas in perceptione luminis solaris, quam lunain naria, eademque in priori casu sensatio sortior, quam in posteriori. Sia militet major esuiras est in scetore asae Re idae, quam liliorum conubiorum, adeoque in illo casu sensatio sortior, quam in hoe est.
60쪽
Ita minor est claritas in perceptione luminis lunaris, quam solaris, adeoque illa debilior hac altera. Similiter in perceptione stet oris liliorum contritorum minores telaritas, quam in perceptione stet oris ala stetidae, adeoque illa hae altera d bilior eILS notio frtior obscurat debiliorem, ita ut iubinde debi- olfurati, liorem promus non appercipianius. Lumen Solis atque Lunae se attonis quando simul percipimus, Luna instar tenuis cujusdam nubecu- unius perlae pallet. Luminis lolaris perceptio clarior est perceptione lunaris, consequenter illa sortior f. 7 J; haec debilior g. 73.), quemadmodum nobis innotescit, si comparemus objecta lumine lunari persus a cum objectis lumine solari collustratis. Quare cum interdiu lumen Lunae palleat, quod noctu solum perceptum fatis clarum deprehenditur; sentatio sortior obscurat debiliorem. Similiter lumen stellarum noctu satis clare percipitur, ast interdiu lumine solari vel luce diurna oculos occupante adeo obscure percipitur , ut ejus nobis prorsus non simus conscii, consequenter Omnis cesset apperceptio cf. 2 . . Sensatio luminis solaris multo fortior est sensatione luminis stellarum sq. 4 ). Quare denuo patet, sensationem debiliorem obscurari a fortiori, & quidem ita ut debiliorem prorsus non appercipiamus. Idem obtinet in sensationibus aliis. Ita quilibet experitur verba loquentis non percipi prae lonitu campanarum. Est autem sonitus campanarum sonus Vehementior voce loquentis, atque adeo ille clarius hac percipitur. ioniam itaque illa
sensiatio sortior , haec debilior 3.74.7s ; sensatio sortior in
auditu quoque debiliorem obscurat. Similiter sapor unus impedit , ne alium percipiamus. Et in vulgus notum est, odore gravi effici, ne laetorem clare percipiamus. In utroque autem casu denuo ut ante colligitur, sensationem sortiorem obscurare debiliorem.
Magnum principium experientiae est propositio praesens, quam ideo inserius ad majorem universalitatis gradum evehemas. Usus in