장음표시 사용
721쪽
secum habere debet sese determinandi principium ἔ 866.
Ontol. . Volitiones igitur ac nolitiones animae spontaneae sunt.
De hac spontaneitate nemo dubitat ted ultro eandem animae tribuit, qui novit termini significatum. Ceterum spontaneitas animae non rantummodo apparens est, qualis est in gravi, dum spontaneomo descendere dicitur; sed vera: id quod uberiori luce illustrabitur in P 'chalogia rationali, quamvis jam ex iis satis evidens sit principiis,quibus ad e Vincendam Veritatem propositionis usi sumus. Patebit vero deinceps spontaneitatem ingredi notionem libertatis. Unde Aristoteles quoque ad actionem liberam requirit spontaneit1-tem, seu ut ipsa sit spontanea.
Volitisnes ae nolitiones animae in se contingentes sunt os contingenetiam motus corporis a voluntate pendentes .contingentes sium tia solitioinse. Si quid volumus , id nobis representamus tanquum num ac no bonum, M si quid nolumus, id nobis repraesentamus tanquam iit 'num σmalum s . 802. Enimvero cum motiva sint istae boni ae mali g V μ repraesentationes f. 89O. , motiva vero animam non cogant sum. ad appetendum, vel aversandum G. 9;I. , quin potius ubi ratio nobis succurrit, cur potius volitionem omittamus,vel quod volebamus nolimus , volitio cesset, vel ejus loco nolitio nascatur 3. 133. 0nto ), ik idem eodem modo sese habeat in casti nolitionis; volitiones ac nolitiones mutabiles sunt S. 29O.ontol. , adeoque contingentes f. 296. Ontol. . Similiter motus corporis, quos anima vult,& qui ad nu- tum ejus in corpore consequuntur, ita comparati sunt, ut corpus ad eos atque oppofitos iisdem aeque dispofitum deprehendatur. Ita per structuram corporis aeque possibile est, ut jam sedeam, quam ut stem, vel ambulem; ut os aperiam , vel ut idem claudam 3 ut brachium extendam, vel ut immotum idem detineam. Quoniam itaque motus oppositi aeque posse sibiles sunt, .adeoque contradictionem nullam in se involvunt,
quatenus scilicet istiusmodi corporis motus sunt 33. Onto ideo coattagentes sunt cf. 224. Ontol. .
722쪽
nam volantarιi quinam i ινο- Iuntarii. Cur anima velit vel nolit.
Actiones humanas, ad quas pertinent motus corporis a volun. tale mentis pendentes. esse contingentes jam monuimus not. . 29 . Ontot . Ceterum hanc actionum contingi ntiam ad libcria. tem requirit Aristoteles, ac quod id recte fiat vi propositovis pia sentis patet.
Motus corporis, qui pendent a voluntate animae dicum tur voluntarii. E Contrario involuntarii appellantur , qui ab
eadem non pendent. Pendent autem a volui irate amnia, quatenus per eam intelligitur, cur jam fiant, leu ratio 1pibrum ea vo litio animae cf. 8 St. Orito P.
Ita brachii extensio est motus voluntarius, quando fit anim volcnte. Sed motus cordis est motus involuntarius, qui sit sive velimus, sive nolimus.
s. 9 7. Anima ex possibilibus euit , quod ipsi maxime placet; eae quia ipse placet, nou vult nisi quia iis placet quod vult , nec
non vult , nis quia displicet quoa non vult. Quando enim aes ma quid vult, id sibi repraetentat tanquam bonum g. 892. , at que adeo voluptatem exco percipit tanto majorem, quo me jus bonum videtur 6. 612.), conlequenter non vult. nisi quia ipsi placet quod vult fg. 342. . Similiter quando anima quid non vult, id sibi repraesentat tanquam maluiuo. 892. , atquς adeo taedium eX eo percipit tanto majus, quo majus malum videtur * 6l3. , consequenter ideo anima quid non vult,quia displicet quod non vult q. 42. . Quoniam vero nolitiones ac volitiones in se contingentes sunt f. 933'. ), adeoque earum Oppositum contradictionein nullam involvit l. 294. Ontol. , consequenter aeque possibilo est 3. 8S. Ontol. ), volitio vero in anima datur, quod ipsi pla cet quod vult; nolitio autem, quod displicet quod non vult .pcrdemonstrata; ideo anima praesert volitionem& nolitionem Liui usque omissioni,seu statui indisserentiae c* 883. quod ipsi placοδ Simi.
723쪽
Similiter quando ex pluribus , quae ipsi bona videntur, unum alteri praefert, id ideo fit, quod illud hoc melius esse judicetc f. 898. . Quare eum ex eo majorem Voluptatem percipiat, quod praefert alteri g. 6u.9; id praeseri,quod ipsi placet S. Αι.), adeoque etiam quia ipsi placet vinum. a. Immo quia rationibus intrinsecis descientibus aliquid praesert ob rationes extrinsecas I. 899.) , & ob easdem rationes actionem unam alteri praesert S.9oo.); ideo bonum judicat hoc praeserri alteri, vel actionem hanc alteri praeserri g. 892. , adeoque denuo ex hoc agendi modo &clectione ita instituta voluptatem percipimus g. 6la.),consequenter hic agendi modus& electio hoc modo facta nobis placet I. 342. . Anima igitur eligit quod placet, consequenter electionem ita potius instituit, quam aliter, & hoc potius modo agit, quam alio, quia electio ita determinata,& hic agendi modus placet vinum. 2. Lubenter facere dicimur, quando iacimus quod nobis placet. MDitis lubenter vero sacore dicimur,quando secimus,quod quid Ais. io se spectatum nobis displicet.
E. gr. Si nobis offertur occasio inserviendi alteri, quam diu expectaveramus; placet nobis succurrere alteri, cum ex eo voluptatem percipiamus , immo iapius de oblata nobis occasone gaudeamus. Lubenter facere hoc dicimur , immo id contestaturi hanc refcim v, rationem. quod non sine gaudio hoc faciamus. Enimvero ubi displicet. quod ut faciamus ab altero petitur, id minus lubenter nos facere dicimus. Minus nempe lubenter facimus , quatenus actionem in se con sideramus. scilicet quod commendare debeamus hominem commendatione nostra indignum: etsi lubens id faciamus respectu circumstantiarum specialium , quod sic jubeat patronus, quem offendi a nobis consultum non est.
g. 939 . Anima lubenter vult, quicquid vult. Etenim ideo quid L entia vult, quod ipsi placet, & ex pluribus possibilibus eligit, quod Vim
ipsi maxime placet, & quia ipsi placet cf. 937. . Enimvero qui
724쪽
lubenter vult, quicquid vult. A posteriori probatur ex eo, quod cum insantes, qui ratio. nes consulas, ob quas quid appetunt , vel etiam adulti, quando rationem cur quid Velint, vel appetant, aut ignorant, aut celant quaesiti cur id velint, vel cur hoc faciant espondere soleant e se' hoc velle, vel fatere lubenter in sermone nobis vernaculo. Id
vero ita respondent 7 Sane non alia de causa, quam quod sibi opibme conscii sint, quod lubenter id vesint, Vel faciant.
Volitiones ac nolitiones per essentiam animae determinatae ηοη Auti Volitiones enim ac nolitiones in se contingentes sunt ἔ.num Per m 93 I. ,ad que mutabiles f. 29 . Oim ),eonsequenter salva essem sentiam δε- tia non ines e possunt 3. 29o. Ontol P. Quoniam itaque interrerminatα modos animae reserendae sunt 9 isti Ontol. , per essentiam ejussit τε determinatae non sunt f. I 48. Ontol.).
Propositionis praesentis veritas clarius elucescet in Psycholotia rationali, ubi ostenderimus,in quonam essentia & natura animae commat. Sane si per essentiam determinata esset anima ad has socius volitiones, quam ad alias; motivis OpuS non haberet, quae sunt rationes ab objecto petitae, adeoque non ab anima Volente desumin veluti motus cordis per essentiam ipsius determinatus rationem sui agnoscit in cordis structura, sive essentia,Ob quam non alius, quam
qui contingit, possibilis. f. 94LDDHath Animae libertas-saeuitas ex pluribus possibilibus sponi. d si, iri eligendi, quod ipsi placet , cum ad nullum eorum per essentiam
determinata fit.' Ad libertatem adeo requirimus volitionum re actionum , quas volumus, contingentiam; intelligentiam objecti appetibilis, vel , versabilis, spontaneitatem ac lubentiam. E. gr. Librum in biblio, potio libere e min. Eum vero cognoscimus,qualis sit, antequam emendi cupiditas animum incedit. Non minus possibile est, ut li. hrum emamus, quam zon emamus ἔ emimus auxerub quod is no-
725쪽
his placet, ac lubenter emimus. Quae igitur in actione libera observamus, ea definitionem liburtatis, quam hic damus, Ingrediuntur.
Anima in volendo ac nolendo libera est. Antequam ει Lister ων σni in Objectum appetit, vel aversatur , idem cognoscere studet 'G. 9:90 , quodque sibi placere deprehendit & quod plurium pos - .sibilium maxime placet. id eligit β 937. , sponte k. 934. ictu-benter f. 939. , per essentiam ad volitiones hasce ac nolitiones minime determinata 3 9 O. . Est igitur libera g. 94I. .
Istiusmodi libertatem animae competere a posteriori liquet. quotiescunque libere agimus, seu actionem odimus a voluntate animae pendentem. Patet id ex eo, quod ad illustrandam definitionem adduximus, exemplo not. . 94I.), ut adeo aliud afferri praeterea non opus videatur.
Habemus hic notionem libertatis, qualem nobis suggerit experientia. Non fingimus ad arbitrium, quod an animae insit ostendi minime potest. sed tribuimus animae ea, quorum unusquisque sibi conscius est.& quorum observatio notionem libertatis animae in. vexit. Notio quoque ista soccunia est, quemadmodum in moralibus suo loco constabit. Rationi eadem conformis est, cum magno illo principio rationis lassicientis sit consentanea. Tota etiam pragmatica est, cum ex hoc fonte omnis Ethicae praxis fluit.
Libretatis definitio non contrariatur recepto termini si Num dongnificatui. Libertatem definit D. Thomas per vim seu lacultatem mxio libem . electivam. Definimus de nos libertatem per facultatem eligen - di; quid sibi vero velit ista electio clarius ostendimus. D. Baptistis II ' '' 'du Himel in Phil. Vet. & Nov. Tom. I. Phil. mor. Trail. 2. ira ' disp. 3. quaest. S. p. m. 98. desinitionem Tho ne defensurus: Libertatis, inquit, usus in electione consistit, ac sublata electione , Omnis actus libertatis tollitur. Cum enim voluntas ita in Objefium propositum determinate sertur, ut eo relicto in aliud flecti non possit, aut sitem quoad circumstantias id non fit aliquo modo indeterminatum, tum nullus relinquitur libero arbitrio locus. Ex nostris autem principiis patet, assimam per essen- Uu uu a ' tiam
726쪽
7os Part. II. Sessi. II. Cap. u. tiam suam non esse determinatam ad volitiones ac nolitiones fingulares 94o. ; sed sponte eligere, quod maxime placet S.
9s T. . Atque adeo cadem definitioni nostrae inseruimus, ut esset completa. Monet idem ita Hamel loc. cit. Libertatem posse definiri per vim sui ipsius determinatricem , quia scilicet UO-luntas nec a natura, nec a causa eXtrinseca ad agendum determinata. Nos vero itidem evicimus animam non esse ad volitiones ac nolitiones singulares determinatam 3 94o. , sed semet-- ipsun determinare motivis su is convenienter q. 932. . Sumimus libertatem pro facultate animae electiva & sui ipsius dete minatrice, quemadmodum vult D. Thomas & si Hamel: qualis vero sit ista electio & determinatio experientiae ac rationi Convenienter explicamus. Atque adeo certi sumus, nos vocabulum in significatu recepto adhibere, quamque eidem assignamus B tionem possibilem esse.
Non plura afferimus ad evincendam veritatem propositionis prae sentis: issicit enim ea, quae de libertate docemus, veritati esse Conissentanea ac saecunda in philosophia morali ac civili principia:id quod suo loco abunde patebit. Nostra philosophia tota quanta pragmatica
est,de conformitate notionum cum ratione ac ea perientia unice sollicita, consensum vero aliorum, vel dissensum parum curans.
Notio liber' Libertas animae non consistit in facultate sese e motivis, Othis immo contra moima sese determinandi. Etenim si sese determinat fine motivis ad volendum, vel nolendum 3 in anima dari possunt volitiones ac nolitiones absque motivis: quod, cum &rationi,& experientiae repugnet I. 839 1 absurdum est, conla-quenter animae istiusmodi facultas competere nequit, adeoque . vera, quae eidem competit, libertas in istiusmodi facultate comsstere nequit. Ponamus animam sese determinare contra motiva, nulla ratione in contrarium oblata, quae istis praevalet: id quod hic supponitur. Quoniam motiva objectum nobis repraesentant tanquam
bonum quoad nos, vel tanquam malum quod nos o 8so. ; id
727쪽
quidem nolemus , quod nobis tanquam bonum repraesent mus, at volemus, quod nobis repraesentamus tanquam malum. Objectum igitur aliquod volemus, quatenus malum est; nol mus, quatenus bonum est, non autem malum volemus sub ratione boni, nec bonum nolemus subratione mali: quod, cum denuo & rationi,& experientiae repugnet g. 806. , absurdum est , consequenter istiusmodi secultas animae competere ne quit, adeoque vera, quae eidem competit, libertas in istiusmodi lacultate consistere nequit.
Inutilis animae seret istiusmodi libertas, quemadmodum facile perspicit, qui in philosophia morali ac civili hospes non est ac ad n
gotia humana attentionem assert ; immo nocua prorsus foret, cum ipsi nil prodesset rationis Cultura.
f. 9 Determinatio animae ad volendum O nolendum est funda- Fundamen- mentum totius philosophiae moralis atque civilis ,seu ideo philoso- tum philo phia moralis ta civilis una cum jure naturae datur, quia anima RAMAE mst per motiva determinat ad volendum s nolendum. In Iure na-rεβν σturae demonstratur, quaenam actiones sint per se honestae, quae ς V iis σε nm per se turpes , quodque ad illas committendas, id has. Σ - omittendas obligetur homo. Quoniam anima se determinare. potest ad volendum, quatenus sibi quid repraesentat tanquam bonum,& ad nolendum, quatenus quid sibi repraesentat tanquam malum 3. 892. , ideo ad committendas actiones hone-sas. ad omittendas turpes se determinare potest . quatenus cognoscit illas esse sibi bonas, has esse sibi malas. Praestribi adeo ipsi potest lex naturae, quatenus habet facultatem sese determinandi per motiva, hoc est, quatenus vult, quod sibi tanquam bonum repraesentat; non vult, quod sibi repraesentat tanquam malum. Adeoque ista determinatione admissa possibile est homini praestribi jus naturae, quod urget actiones per se bonas committendi, per se malas omittendi. Similiter in Ethica ostenditur, quomodo homo eo perduci possit, ut volitiones ac nolitiones determinet legi naturae com
venienter: ubi enim id saepius secerit, habitum sibi acquirit juri
728쪽
natum convenienter actiones tuas d terminandi, in quo virtutem consistere constat. Jam ubi anima se determinare potest per motiva, reprae lentando sibi actionem t3nquam bonam, ut eam appetat : tanquam malum, ut eam avertetur per motiva
ad actiones jure naturali praescriptas quomodo determinetur voluntas atque noluntas doceri potest. Ethica igitur possibilis, quia anima se per inotiva determinare potest. In philosophia civili omnia tandem ex eo pendent, quod homines civiliter obligari possint ad aliquid fasiendum, vel
omittendum. Compellimus vero eos ad obedientiam imperantibus praestandam partim metu poenarum, Pascina metu execuistionis ; subinde cos excitamus praemii S. Poenae 32 eXecutio malae sunt; praemia bona. Cedit poenis, cedit executioni,instigatur praemiis homo , quia se determinare potest ad agendum de nolendum, quatenus quid siti repraesentat tanquam bonum de tanquam malum. Philosophia adeo civilis datur & constitutio Rerump. possibilis, quia anima se per motiva determinat ad
volendum ac nolendum. Singula haec suo tempore ex philosophia practica,quam finita Μειtamylica dabimus, clarius multo ac si videntius constabunt. Hic tamen consultum duximus monere,quos serat fiuctus notio libertatis genuina, ne qui sibi aliisque persuadere nituntur libertatem animae in eo consillare, quod possit agere sine moti vis au contra motiva, existiment admisi, determinatione animae ad volendum & nolendum per motiva tolli jus naturae tolli Virtutem,tolli foetetates civiles cum potius eadem posita poni positi jus natur , poni virtus, poni societates civiles possint; ex eo autem , quod anima Velit sine motivis ac contra moti Va nemo deducere valeat, quomodo homo vel nataraialiter, vel civiliter obligari& ad virtutem fugamque vitiorum perduci possit. Sed plura suo loco.
Quo sensu dici possit animam per se esse Indifferentem ad agendum, vel non agendum atque adeo eidem tribui indifferentia exercitu cum Scholasticis, At in Annotationibus in Metaphysicam Germanicam docui , dc ex iis perspicue docuit Thum
729쪽
uinmigius in Instituti Psychol. empla. q. I a. Nimirum quia anima et i gere potest, quod ipsi maxime arridet, vi notionis libertatis s. 9 I. , quam ipsi vindicavimus f. 9 2. : ideo ex necessitate naturae suae determinata non est ad hoc , vel illud agendum, ad agendum hoc vel isto modo g. 4o. . Hoc observantes Scholastici eidem indisserentiam exercitii tribuerunt.
Sive quis vomissa utatur, sive ab eadem abhorreat, nobis quidem perinde est,cum a denominatione nulla pendeat veritas. Neque ulla necessitas est, ut termino isto utamur, cum de ista exercitii indisserentia nihil nobi, sit deinonstrandum, sed quicquid potius ad facultarem appetiti vian spectans demonstrandum venit,id omne deducitur ex lege appetitus & aversationis f. 9o . 9o7. ac inde deri-Vatis regulis s*.9C9. & seqq. . Lex appetitui ac aversationis est principium rationi & experientiae consentaneum,ormat aevo agnitum& Theologis dudum approbatum.
I, 947. DF commercio inter mentem G corpus non tradimus, nis Dintutumque indubia experientic Me consuetat. Versamur enim autori in Psychologia empirica. Quare cum in cam nen admittantur nisi ea, quae de anima per experientiam nobis innotescunt f. I.) , de commercio quoque inter mentem de corpus tradi hic nequeunt, nisi quae indubia experientiae fide
constant. Quae igitur hic traduntur, ab omni hypothesi libera sunt, ac a nemine in dubium vocantur vel vocari possunt,principia inconcussa Ethim ac Politica' immo Theologiae, ideo ab hypothesibus separata, ne quid ab earum incertitudinς ὴrahere videantur iis, qui non satis acuti sunt.
730쪽
Si objecta externa in organa senseria rite constituta agunt;
eo ipso momento oriuntur quoque in menIe perceptiones, quibus eadem ιanquam extra nos repraesimamus. Si oculus obvertitur arbori nores ac frondes tetirpore verno emittenti, ut lumen in
eundem illabi possit 3 eo ipso momento conscii nobis sumus arboris cum frondibus atque floribus tanquam extra nos praesentis certoque intervallo a nobis distantis. Lumen hic inducit mutationem oculo 3 quae qualis sit hic non disquirimus, suo tempore in Physica explicanda & experimentis confirmanda : Mens arborem cum floribus ac frondibus sibi repraesentans eandem percipit β 24. . Posita igitur mutationem oculo
ponitur perceptio in mente : cessante mutatione in Oculo eandem quoque eessare constat. Nullum vero percipitur temporis intervallum inter mutationem,quae fit in oculo,& inter mutationem in mente contingentem. Obverte enim arbori oculos clausos. Dum cosdem aperis arborem in eodem temporis momento vides. Lumen illico ingreditur in oculum apertum εsed illico etiam vides. Ne minimam igitur morulam observabilem inter mutationem oculi atque animae intercedere certi
sumus: an inobservabilis quaedam intercedat, experientia definiri nequit. Similiter dum sonus in aurem illabitur,ejus nobis conscii sumus tanquam extus exissentis & ubi vox loquentis ad aures desertur, ejus nobis optime conscii sumus , eamque dustincte percipimus. Nullius quoque morae inter mutationem, quae auri inducitur, suo tempore in Physica explic andam , &inter perceptionem intercedentis nobis conscii sumus: an vero im perceptibilis quaedam morula intercedat experientia decidere minime licet. Eodem modo sese res habet cum gustu , cum olfactu, cum tactu: quae cum notissima sint ut specialibus ex .plis illustrentur opus non est. Abunde igitur constat propoli.
tionis praesentis veritas. Coincidit haec propositio cum lege sensationum . quam supra s. explicavimus,ut adeo hic ad eandem provockre potuissemus,nisi