장음표시 사용
691쪽
I' . 393 . . . Si sensitius fuerit appetitus, quoties quid appetimVs, id nobis opsectum . tanquam bonum repro niamus Is mPer IrofueriI senstiva, quo- oppes,tu, ties quid auersamur, id nobis ranquam malum repraesentamus. Si serest, iis nulla dotur ratio appetitionis, vel averfionis , seu actus appeti. Oersatio. tus iensitivi, vel avertationis sensitivae , nulla quoque in anima datur appctitio, nulla aversio, seu nihil act u appetimus, velaversamur h. Io. OntoLO. Quamobrem si quid appetimus, ratio sui sciens appetitionis ; si quid aversemur, aversionis adesse deber. Ratio vero sufficient appetitionis est repraesentatio boni; aversionis ratio sitficiens mali repraesentatio est S. 686. . Ergo si appetitus sucrit sensitivus . quoties appetimus quid, id nobisrcpraesentamus tanquam bonum. Si aversatio fuerit sensti-Va, quoties quid avertamur, id nobis repraesentamus tanquam
A posteriori veritas asserti eodem modo probatur, quo praecedens confirmavimus. Facilius vero sibi perluadent acu-- mine , quod ad interiora animae rimanda requiritur, destituti nullam adesse repraesentationem boni, vel mali, quod nullius sibi conscii sint, quae in idcis confusis latent non animὼdverten tes , Cum eas evolvere nelciant. Difficilius quoque latens appetitionis, vel aversionis rario in apricum producitur , ut adeo suae ignorantiae facilius fidem habeant, qua sibi rationem nullam
adesse persuadent. - Propositionem praesentem subjungimus praecedens, rie ad appetitum,&aversationem rationalens e stringere Videamur, quod appetitui sensitivo & rationali commune est, praesertim cum in iis casibuς, ubi sine moti vo quid velle, vel nolle Videmur, appetitus, Vel aversatio ut plurimum ex parte rationalis sit. ex parte vernuus sensitivave. P rtinet huc casus electionis ubi in objictis nulla nobis videtur adelle ratio intrinseca, cur unuin alteri praeseratur, cum pro paribus habeantur. Sed haec ex sequentibus magis elu-
692쪽
. 894 Si cui bonum videtur, quod malum es, idem appetit,vel vult:& ex adverso. i cui malum viderur, quod bonum est, idem averra. Iur , vel non vult. Si quid carni alicui videtur bonum quod malum est , id sibi tanquam bonum repraesentat , quod per se patet. Enimvero quam primum quid sibi repraesentat tanquam bonum, idem appetit c g. 689. . Ergo quod malum est appetit, si quidem ipsi bonum videatur. Similiter fi cui malum videtur,quod bonum est,is per ignorantiam, aut errorem id sibi repraesentat tanquam malum, aceo.que id aversatur s.sso. . Ergo quod bonum est aversatur, si quidem ipsi videtur malum. Utrumque confirmatur a posteriori inde, quod quaesiti qui malum appetunt , cur hoc faciant, respondeant quod sibi videatur bonum, & ex adverso quaesiti qui bonum aversantur,
cur hoc faciant, non alias afferant rationes, quam ex quibus apis Paret quod id malum esse opinentur. Vesei cibo, qui sanitati adversus est, malum esse palam est. Sunt qui norunt sanitati adversum esse cibum, eodem tamen hoc non obstante vescuntur. Quaesti cur id faciant, respondent se sapore ejusdem admodum delectari. Cibum adeo appetunt ob saporem, quod bonum judicent vesci cibo , qui bene sapit. Similiter si quis novit medicamentum conducere ad sanitatem restituendam, sed ob saporem ae Odorem minus gratum idem Mersatur , is medici mentum aversatur ; quod malum judicet uti medicamento in
grati saporis. Appetit adeo. in priori casu quod malum est, quia ipsi bonum videtur ι in casu posteriori aversatur quod bonum est, quia ipsi malum videtur.
Exempla frequentissime obvia sunt, quibus propositio praesens confirmatur , ut ideo dudum a Veteribus inter notissima relatum fuerit hoc principium. I ' Diqitigod b. Corale
693쪽
De Volumare ae Noluntate. - . 6 sg. 49 . . Quod bonum cognoscimus, sed certo respectu malum quanam existimamus quoad nos, aversari dicimur sub ratione mali. Et e contrario quod malum cognoscimus, sed certo respeetu bonum existimamus quoad nos, id dicimur a peteressib rotione bsivi, seriis, bis.
Ita cibum sanum ob saporem nobis ingratum aversantes bonum ni a peta- aversamur sub ratione mali: cibum enim in se spectatum bonum mus. judicamus,quatenus sanitati conducit; sed malum existimamus quoad nos reIpectu molestiae, quam ex sapore minus grato percipimus. Similiter cibum sanitati adversum appetentes Ob saporem nobis gratum malum appetimus sub ratione boni. Cibum enim malum ju- .dicamus, quatenus sanitati ad versus; sed eundem bonum judicamus quoad nos. quatenus jucundum nobis est vesci cibo grati saporis. Praevalet autem opinio boni, si magis in bonum, quam in malum dirigatur attentio & contra.
s. 896. Si malum appetimus, id appetimus sub ratione boni i I Bonum
et bonum auersamur, id aversamur sub ratione mali. Si quid modo aver- enim appetimus, vel volumus id nobis repraesentamus tanquam 2μην 'bonum g. 892. . QuamVis adeo malum esse agnoscamuS at- -bὸς que concedere debeamus, quod tale sit , per hypoth. idem tamen Diisinis. eerto respectu bonum videri debet quoad nos. Malum adeo appetimus sub ratione boni j. 91. . Similiter si quid aversamur, vel nolumus, id nobis reprae. lentamus tanquam malum g. 892. . Quamvis adeo bonum esse agnoscamus atque Concedae debeamus, quod tale sit perhi,poth. idem tamen certo respec u malum videri debet quoaditos. Bonum adeo aVersamur sub ratione mali c=. 893. ).
Exempla, quae modo in medium attulimus, propositionem praeis sentem illustrant. Ipsa Vero propositio principium est, quod veteribus tritum ac familiara fuit. . .
694쪽
Si quis minis malum appetit, propterea quod medium esse existimat emitandi malum majus 1, is malum appetit yyb ratione boni. Etenim si quis existimat minus malum csse medium evitandi majus, cum bonum sit evitare magnum malum; is hoc respectu malum minus sibi repraesentat tanquam bonum. Quamobrem idem appetit, quod bonum ipsi videtur hoc respectu quoad te. Idem igitur appetit sub ratione boni 0. 893.). Propositio praesens per modum corollarii subsumi quoque potest sub praecedente. Si enim minus malum appetimus, maioris evitandi gratia, malum appetimus. Appetimus igitur istud sub ratione boni. Confirmatur propositio a posteriori. Si quis aere alieno
gravatus non sit solvendo nec videns quomodo ex periculo Φsbi ae famae tuae inde emergente cluistari possit, nisi mors ab serat finem omnium malorum, manus violentas tandem sibimetipsi injicit; is autochiriam non in se bonam judicat, sed malam, minus tamen malum existimat mortem, quam Vitam taediis sibi intolerabilibus plenam, atque minus hoc malum ideo appetit, quod ipsum liberet a malo majore. Liberatio ab aere alieno ac periculis sibi ex eo imminentibus, quod quis solvendo non sit, bona utique existimari debet. Quatenus itaque eadcm cum autochiria connexa eli ; eatenus eam in hoc casu particulari bonam judicat. Atque adeo hanc imeendit, hanc appetit, dum manus violentas sibi insert. Autochiriam vero tantummodo appetit, quatenus sine ea finem, quem intendit, Consequi nequit. Unicum hoc exemplum satis superque declarat, quomodo minus malum appetatur, proprterea quod sit medium evitandi malum majus sub ratione boni.
Nulla hic objectio est, mortem esse malum majus, quam pericu la ex eo imminentia quod quis solvendo nota sit. Neque enim tac- de Diuitigod by Coos
695쪽
de rei veritate, sed de appetentis opinione agitur. Omnium ver non' eadem opinio est.
Si ex pluribus bonis unum alteri praeferendum ἴ id prae- sudiduam fertur, quod judicatur melius. Etenim si plura sint objecta, alter prinquae bona jurii cantur quoad nos, unum non minus appetimus, stratum quam alterum g. 390, adeoque eX eo, quod singula judicantur bona quoad nos , nondum intelligitur , cur unum alteri praeseratur, consequenter in eo ratio clectionis unius ex aliis sumetens non continetur. Quoniam tamen sine ratione sum- ciente nil quicquam es, potest cf. 7O. Ontol9 3 ratio quoque sumetens adesse debet ar unum alteri praeseratur, adeoque magis appetatur quam alterum. Enimvero quoniam aliquid appetentes id nobis tanquam bonum repraesentamus quoad nos . - . 892. ), id, quod magis appetimus quam alterum, nobis utique tanquam magis bonum repraesentare debemus. Patet igitur, si ex pluribus bonis unum alteri praeserendum, id praeserri, quod melius iudicaturi
Idem confirmatur a posscriori. Ponamus' nobis offerri duos nummos aureos & ex iis unum else eligendum. Ponamus nobis constare, unum habere pondus justo minus , alte- .rum ad trutinam appensum legitimo pondere deprehendi. Ponamus praeter hane ponderis disserentiam nullam aliam notari , aut saltein non attendi, nec animum praeterea ad rationes alias extrinsecas adverti; nemo non novit politis his circumstantiis eligi nummum aureum legitimi ponderis, adeoque praeserri eum, qui est melior. Quodsi enim ex eligente quasi veris, cur hunc potius eligat quam alterum, utique respondet id ideo fieri, quod is quem eligit fit melior. Quaesitus porro cur eum meliorem esse existimet respondet, quod sit legitimi ponderis,
alter vero ab eodem deficiat. Experientia itaque satis superque confirmat propositionem prinsentem. Quodii objicias fuisse qui studio elegerint nummum au-
696쪽
xeum minoris ponderis. & alterum reliquerint alteri, objectionem non moramur. Neque enim in hoc casu desunt rationes extrinseeae, cur electio levioris melior censeatur electione gravioris: id quod ex subsequentibus magis elucescet.
f. 899. imis Si ex plaribus objectis appetibilibus unura eligendum, ηυι
extrinseca Ia uero adsit ratio intrinysica, cur unum altera prseratur , ra-eυςIioni . tio extrinseca qualiscunque svssicit , ut unum p feratur alteri. Quoniam objectum unumquodque in se appetibile per hypoth. ratio ad appetendum sussiciens adest, si in se confideretur. Quamobrem tantummodo requiritur adhuc ratio, cur unum ex iis eligatur , atque hoc ipsis ceteris p ratur g. 7o. Onto . Enimvero ratio intrinseca, cur unum alteri praeferatur, non adinest per bpoth. seu is, qui unum ex iis eligere, adeoque unum alteri praeferre debet, nihil in uno observat, ob quod idem alteri praeserendum esse judicet. Deveniendum itaque ad rationes extrinsecas, quae rationibus, ob quas singula aequaliter ap- .petuntur, accedentes effetant ut unum magis appetatur, quam '' reliqua. Quamobrem cum qualiscunque ratio extrinseca istis superaecedens appetitum augere debeat δ ea utique ad unum alteri praeserendum sussicere debet.' A posteriori idem liquet clarissime, modo attentionem lassicientein afferre Velis, vel possis. Ponamus tibi offerri duos nummos aureos, ut unum ex iis eligas. Ponamus nullum prorsus discrimen intrinsecum facta inquisitione a te deprehendi posse , ut adeo perinde tibi videatur . sive hunc potius, sive alterum accipias. Deficit adeo ratio eXtrinseca, cur unum alteri praeferre debeas. Ponamus vero te haerentem, quemnam eligere debeas, ac nummos contemplantem, ut inquiras in discrimen, Ob quod unus alteri a te praeserri debere videatur, ex adstantium aliquo percipere, quod hunc nummum possederit vir quidam celeberrimi nominis, a cujus heredibus eum acceperit qui eundem tibi Offert. Ponamus .denique possessoris illius me.
697쪽
moriam tibi esse jucundam. Nemo non fatebitur, te ob hanc
rationem nummum istum electurum. Eligis adeo unum ex duobus ob rationem extrinsecam, intrinseca deficiente. Quodsi nulla extrinseca alia occurrat ratio, ob quam nummum unumpi meramus alteri; eum arripimus, ad quem commodius extenditur brachium. Non alitan hic subesse rationem, inde patet, quod quae firus. cur id facias, in vernaculo nobis sermone responis
deas: de e trire , der belle, id est, optimum csse eum, quem
primum apprehendimus. Sufficit adeo ratio levicula ad id, ut nummum unum alteri treseramus , etsi non sufficiat ad id ut eundem appetamus, cum appetitus alterutrius jam sit determinatus per rationes alias prse vias. Non ignoro esse aliquos, qui mirantur, rationem adeo leviculam philosopho videri sufficientem ad appetitum; seu volunt tem determinandum atque eodem magis dignum reputent asserere, quod hic habeamus exemplum volitionis absque ulla ratione. Enim ero mirarer nisi certum ac exploratum mihi esset istam objectionem convenire homini non philosopho. Etenim defectu acuminis philosophici confunduntur , quae a se invicem discerni debi bant & a nobis discreta fuerunt, scilicet ratio , qua appetitus determinatur ad alterutrum objectuin, & ratio, qua unum alteri praesertur , atque adeo appetitus plenarie determinatur ad hoc potius,quam ad alterum. Etenim si rationem sufficientem deside. res, cur nummum hunc appetas, ad eam quoque requiritur id , ob quod alterutrum appetere libuit, antequam ad electionem deveni, retur. Praeterea lubenter audirem,quidnam rationis subsit,cur magis philosophicum videri debeat. si quis dicat appetitum jam ad alterutrum determinatum flecti ad unum eorum sine ulla ratione, quam si affirmet idem fieri ratione quacunque levicula , ubi magis ardua deficit. Enimvero non opus est verbis, ubi rerum testimonia ac sunt i novimus enim homines in rebus maxime arduis, ubi ratio determinandi actum volitionis non sussicit.quam habent, ad consilia amicorum coeca, ad sortem non minus coecam &nesciti quas ratio. nes tibinde prorsus ridiculas confugere. Sane rationes istae si praecisis ceteris circumstantiis spectentur leviculae sunt, immo in se spectatae saepius ridiculae videntur. Sed ubi cI cumstantiis omnibus
698쪽
probe excussis expenduntur,legibus animae generalibus satisfaciunt. Absit igitur, ut dicam us nos sine olla ratione qui 1 appetere. ubi appetituti nascen, flectitur ratione levicula in alterutram partem, Mo bis optime constiis.
I. 9o . Si actiones volumus nee ades .aliqua intrinsica, vel extrinastidi. bis. sca quaedam rotist , c r ex duabus, quibus in dato casiu locus est, aqu*nhisti unam potius ellum is, quJm osteram ; eam eligimus , quae nobis hus quam- mogis fiamiliam es. Etenim si quid duobus modis fieri posse
m eliga- agnoscimus , nec utrum lim: modo' quam altero fiat refert; muti nulla adest ratio intrinseca, cur hoc potius modo, quam altero id fiat, cum omnimoda paritas saltcm opinione appetentis ad-
. . sit. Ad rationes igitur extrinsecas deveniendum 3. 800 ). Iam cum nulla adsit per hypoth. ad actiones , ex quibus altera seligenda auculis nobis succurrit, quod alias hanc ediderimus in simili casu g. iC9.I7q. . Quamobrem eam alteri praeserimus, quae nobis familiaris est. Propositioncm praetentem jam alias in Annotationibus in Metaphyli eam Germanico idiomate editis n. I 8. exemplo luculento cx Algebra perito stabili vi. Sunt nimirum x &3 duae quantitates incognitae, sitque per hypoth. x P I m a & κγ - λSive x denotet quantitatem majorem &I minorem, sive contraria ratione I ajorem & π minorem 3 erit in utroque casu a&υ - b. Quodsi jam aequationes sint reducendae. peroinde est sive reductio ita fiat, ut ex utraque eruatur valor ipsius x, sive ita instituatur ut cx utraque investigetur valor ipsi. us 3. Quicquid horum fiat , in eandem incidis sequationem quadraticam , scilicet v Drab Acax xx b. Utraque aequatio duas habet radices , quarum altera quantitatem majorem , altera minorem indicat. Quae igitur ratio suadere poterat , ut aequationes primum propositas ad x reduceres; eadem quoque luadet, ut eas reducas ad 7. Nulla igitur adest rario intrinseca,cur unu Potius fiat, quam alterum. Neque praeciosis
699쪽
sis circumstantiis singularibus extrinseca apparet ratio, quae adesse possit, nec casius impossibilis intelligitur, quod aliquando extrinseca abesse omnis possit. Quoniam vero vel recenter memoriae inhaeret,uel, quod saepius idem fecisti, nune succurrit, toalias ubi duplex suerat invenienda aequatio ob duplicem quam litatem incognitam x&I aequationes reduxisse ad x; quod alias sacere solitus suisti, id quoque nunc facis, cum nulla adfii r tio, quae te ab agendi contactu Uine abducat. Consuetudo igitur agendi ratio nimiens est cur hoc potius facias, quam alterum. Atque sic patet, nos eam praeferre actionem alteri, quae nobis semiliarior est altera. Exemplo .ugebraico jungimus aliud in gra iam eorum , qui illud non intelliguiit , quamvis tanta ceteris non insit evidentia , quanta algebraico inest , ob peregrina ideis sese immiscentia. Ponamus nos adsuetos esse manum dextram cXporrigere versus sinistram , quoties quid apprehendere ac tollere volumus, aut id fieri, quoties pennam
atramento immergimus inter scribendum. Ponamus porro nos tollere e mensa debere nummum aureum, ex duobus quiadem unum, qui cunnue nobis arriserit , perinde autem nobis esse, quemcunque accipiamus , nulla ratione cludit inem suadente. Satis caeploratum est nos eum clecturum esse, qui sinistrae propior est, dum juxta mensam stamus , propterca quod ad eum tollendum actione nobis semiliari sepus cst a consaetudine autem agendi non recedimus sine ratione sufficiente. Hoc ipsum itaque exemplum ubi per ambages facimus , quod sine iis fieri poterat, satig superque loquitur, consuetudinem agendi esse rationem lassicientem , ubi deficiente ratione intrinseca, vel extrinseca etiam alia, ex duabus actionibus alterutra eligenda,veluti in dato casu sublatio hujus potius,quam alterius nummi
Non mirum videri debet, quod consuetudini agendi, vel modo agendi recentis memoriae tantam vim tribuamus. ut possit flectere appetitum in partem alterutram. Neque enim ignotum est quam
700쪽
pollantia. magnum agendi principium sit imitatio ejus, Vel etiam repetitio ejusdem, quod ante seceramus, in casu simili ss. oI. . Levis m menti vulgo videntur, quae maximi deprehenduntur ab acutioribus, non pertransennam res obvias adspicientibus nec per praecipitant, ain de iis statuentibus.
q. 9OI. Si actiones duae nobis videamur aequipollentes vel obuecta quaecun Iue aequipollentia existimentiir, nec alia si nobis ratio extrin ea, ob quam lina illarum, vel unum horum alteri praeferatur; eani, vel id praeferimus, quae quodve paritatem, velaequipollentiam
expendentium attentionem primum ad se trahit. Etenim cum nulla adsitelethionis,vel praelationis ratio intrinseca, nec eXtrinseca quaedam succurrat per lypoth. ex objectorum appetibilium aequipoblentia colligitur, perinde prorsuS esse, quodnam eorum eligatur, aut alteri praeseratur, ae ideo porro decernitur illud eligendum esse, quod primum nobis obvium est Quamobrem si quid haec animo volventium attentionem in se trahit; nulla prorsus ratio est, cur a propolito nostro recedamuS, atque adeo id eli. gimus, quod isto temporis articulo attentionem nostram quacunque de causa io se trahit. A posteriori idem confirmari potest exemplis algebraicis, ubi v. gr. reductionem instituimus Contra consuetudinem: ibi enim acutioribus innotescit id fieri ideo , quod oculorum aciem & cum ea mentis attentionem in hac magis defi. gamus litera, quam in alia. Idem quoque subinde obtinet in electione nummi aurei ex duobus in mensa collocatis, in qui
bus non eodem modo constanter obtutum defigimus, dum deliberamus, quemnam ex iis eligere debeamus, non rcperbentes rationem intrinsecam extrinsecamve, Ob quam unum alteri praeseramus. Quodsi quis in posterum ad casus electio.
num attentam mentem afferre voluerit, is propriis experimen. tis non modo praesentem, ver*m etiam Praecedcntes propolitiones