Historiæ Academiæ Pisanæ volumen 1. 3. auctore Angelo Fabronio ejusdem Academiae curatore 3

491쪽

s It sententiam ipsi Gran dio objecit, Iegi possunt in parte I. voluminis II.

Commentariorum Aea demiae Bononiensis. Post haec interrogatus Grandius a Francisco Ferronio de iis, quae conducere putabat ad exsic- eanda ipsius praedia posita in Val Ie Nehulae . tribus editis scri tis, ostendit, quae commoda ex derivatione turbidarum aquarum in eadem praedia sperari potuissent. & quae detrimenta non bene antea institutae derivationes vicinis agris intulissent. Agros P sanum, Grosse tanum, aliaque loca saepe jussu Pi incipis invisit; saepe etiam caeli salubritati civiumque utilitati consuluit. Cum de reducendo Rheno in Padum aeerrime inter se disputarent Bononienses ti Ferrarienses, aliique Cis1lpinae Galliae populi, hujus controversiae caussa, rogatu Sum- sui Pontificis, Grandius Romae suit toto serme anno I7I7. ibiqire plurimum Sc voce Sc scriptis savit Bononiensibus. Neque id re incognita secit. Antea enim eum Domini eo Riviera Praesule amplissimo i viserat loca, unde averti. 8c per quae deduci Rheni aquae debuissent. Invisit iterum anno III , Sc eo, qui eonsecutus est, cum Praesule Rinuecinio. 6c tertio demum an . i7a9. invitatus a Bononiensi-hus . Harum rerum caussa saepe Grandio congressus de colloquia sum runt eum nobilioribus hydraulicis . omnibusque ostendit quantum M quarum scientia excelleret. Solebat vero dieere Eustachius Mansit edius neminem se nosse, quem Grandio hac eadem scientia compararet . ei nimirum homo modestissimus tribuetis, quod sibi merito potuisset arrogare . Vincebat enim omnes usu , diligentia atque prudentia . Praeter quam quod videbatur interdum Grandius nimium induIgere & eonincedere geometriae & ealculis, qui quidem partes agere debent in re

aquaria, sed minime primas. Etenim naturae experimentis res universa praesertim subiitti dehet. At si sesellit nonnunqtiam Grandium gemmetria , saepissime eumdem direxit ad veritatem . ut mihi utrunque collaudandu m esse videatur. quod res hydraulicas pertractans suis erratis cautiores, & praeclaris inventis prudentiores seeerit homines . Idem vero Sc de ipsa selenita, deque Italia , cujus illa est propria , praesin re meritus est, cum auctor Ec adjutor fuisset Thomae Bonaventurio

492쪽

sta ad perficiendum opus. quod inseribituri Raecolla di Autori, che traset no det moto deste acque . Ab Archimede initium iaciendum ipse putavit ; obtinuitque a Io. Bottario politissimo sane scriptore, ut in Italicum converteret . quod ad nos pervenit, ejusdem opus de rebus iis, quae aquae insident. Contulit vero ipse plurimum laboris ad contexendum librum , qui valeret non solum ad augendam collectionem illam, sed etiam ad hydrometriam amplificandam. Sunt in eo nonnulla, quae non semper cum experientia congruunt; quaeque propterea ad ealculos geometriae frustra revocaveris . Sunt vero alia multa 8c subtiliter inventa, Se eleganter firmeque probata, quibus Saepe cum

laude Grandii usus est Eustachius Manstedius in illis suis doctissimis commentariis ad aureum Gulielminii opus de numinibus dirigendis.

Prae ceteris plurimi saeere videtur locum tractatum uberrime de impe tu aquae in aggeres ad cursum aquarum quomodocumque inclinatos, quo in loco demonstrat Grandius vim , quam aqua in eosdem aggeres exercet, se habere, ut aggeris longitudo , quadratum sinus inclinationis, nec non quadratum velocitatis aquarum. Multo ante a se meditata attulit Grandius ad definiendam velocitatem aquarum . Sc hane subduplicatam esse altitudinum declaravit. Huic vero innixus princia pio consucit tabulam par olieam, cujus ope velocitates 8c quantitates aquae e vase essiuentis diversis altitudinibus respondentes inveniri possent. Arbitratur aquam prodire e vasibus eadem velocitate, quam decidens corpus e suprema aquae superficie in Ioeum foraminis aequireret . Inaequalitas iandi 8c riparum ex ejus sententia parum, aut nihil fluminum cursum retardat . Secutus exemplum Bernardini Lendrinii ,εc Ioannis Bemoullii transferre se posse putavit ad motum fluminum . quae de virium compositione Se resolutione tradiderunt mechaniel. Inclinabat animus illius , ut arbitraretur fluminum iandum ad cycloidis sermam excavari, quod haec sit curva linea celerrimi descensus, quodque aequalibus prematur ubique momentis . Haec Sc alia hujusmodi dum proferret Grandius, non dolere debebat , ut doluit interdum . si vispiam ab eo dissenserit. Profecto in hoc rerum genere omnis co-

493쪽

gnitio multis est obstructa dissicultatibus, eaquE est in ipsis re hiis obis Scuritas, ut non sine caussa e doctissimis viris nonnulli invenire se posse , quod cuperent, dissisi sint; alii vero . sicuti Alem hertius, omnia ea , quae sciri queant, ad duo vel tria capita redigἱ debere putaverint . Sed id satis superque de hydrometricis Grandii scriptis e non enim Omnia, quae ex arxvit, enucleanda , Sc quae gessit aut Principis

jussu. aut aliorum invitatu commemoranda esse existimavi. Neque vero Bonaventurio tum primum auxilio fuit . Etenim magna in eum Grandii merita jam ante constiterant. cum ipse novam operum Gali-Ieii editionem perficiendam suscepisset. Hae in re eas sibi sumpsit partes Grandius, ut, quae inchoaverat Vivianius de Resistentiis ad illustranda Galileii cogitata, ipse perficeret 8t in ordinem redigeret . Et demonstravit quidem, qua ratione infinita solida aequalis resiste

tiae inveniri possem sive ex una, sive ex utraque parte in muro Ggerentur; sive ratio haberetur, sive non, eorumdem ponderis; sive

partes ejusdem solidi, sive plura Sc diversa solida ejusdem nominis inter se compararentur ; cujus rei omne artificium in accurata conside ratione duarum figurarum, a quihus solida genita esse intelligere possumus, consistere videtur. Transtulit haec omnia Grandius in novum opus, quod injuria fortasse dixeris supplementum Vivianei, adeo sunt multa, quibus illud ornavit . quaeque attulit non solum ad illustranda , elegantissimisque demonstrationibus confirmanda , sed saepe etiam ad illius eogitata divinanda . Neque est eredibile , quam multa quoque ei venerint in mentem acuta atque subtilia, cum nonnulla, quae vivianius minus beue declaraverat , defendenda atque exeuSanda su seepit . In his excudendis noluit Grandius egredi fines , quos sibi Galilejus 8c Vivianius constituerant, eaque propter in revocandis ad geometriae calculos solidorum corporum resistentiis nullam rationem ha-huit illorum texturae, flexibilitatis , viriumque , quas eorporum fibrae exercent, quanquam intelligeret ea omnia expendi 8c probari debere in tractatione artis atque usu . Nihil enim ex iis est, quod non ad opus iaciendum, quasi at scopum collineet . Dum haec scribit, exul

494쪽

eetati animi prodit indiciat neque enim ita sibi imperavit . ut non aliqtibus responderet sibi a Marchetto Ohjectis , quamvis responsione

indigna videri potuissent. Cetera suppeditata a Grandio, quae comitantur oper hiis Galileii. non minorem laudem merentur. Spectant ea ad motum solidorum eorporum in fluidis, M praesertim ad illustranda decreta Galilejana de accelerato motu cadentium corporum. Accurata definivit plana Sc scalas virium , velocitatum , temporum & spatiorum , seu constans. seu varia sit gravitatis actio. sive per rectam, sive per curvam lineam eorpora ipsa cadant; ostenditque mirum Galilej-narum legum usum vel in majoribus a centro distantiis, in quibus Ioeum habere possit gravitatis varietas. Inter multa praeelara a Grandio hoe in loco demonstrata illa praestantissima merito judicantur . quae ad celebre problema de linea Brachystochrona pertinent. Nemo ignorat Galilejum putasse lineam cetersimi descensus circulum esse , quod erratum Deile ii exeusabunt , qui animadvertent , quae sit rei dissicultas, Se quo in statu temporibus illis esset geometria . Primi, qui palmam in hoe stadio tulere , suerunt Ioannes Sc Iacobus Fratres Bernoullii , Ne tonus, Leibnitius . Sc Hospitalius ; sed nemo eorum arbitratus est ad id , quod volebant, perveniri posse via veteribus geometris usitata. Hane seeutus est Grandius felicissime ἰ nee sane di bito . quin si exposita ab ipso pervenissent ad manus Ioannis Berno ullii, idem dicturus suisset, quod . accepta , quam Ne πtonus secit, ejusdem problematis solutione, pronuntiavit, se nosse leonis unguem. Post haee librum Grandius vulgavit de sectionibus eoni, in quo pressius ae clarius exposuit inventa Apollonii . Mirabitur fortasse aliquis hominem . qui longe plurimum in geometricis rebus valebat, descendisse ad elementa seientiae tradenda. Sed ipsum non tam propria gloria , quam publica utilitas delecti hat: quanquam ex eo labore plurimum eepit gloriae. Etenim non solum celebriores Italicae scholae, sed etiam exterae eomplures utilissime illo se uti posse iudicarunt , quod neminem parem haberet elegantia, Sc copia rerum eum brevitate

coniuncta. Paullo postquam haee edidit Grandius, dono misit Regiae

495쪽

Londinensi Academite lihellum, cui nomen inditum Florum geom

tricorum maniptilas . Lectissimi sane flores. quos geometriae hortiis a prima adolescentia ab eo cultus, Sc semper attinus surpeditaverat. Horum nomine ipse signavit figuras , curva linea quadam per aliquot soliorum ambitum ab uno centro se se explicantium ducta, circumscriptas . Habet vero pro numero siliorum sores bifolios, trifolios, tetraseolios, pentinosios, ea otios, quibus methodi gratia addit uni folios. Lineae, quae flores generant , Rhodoneae ab ipso appellantur . Hae autem per terminos incedunt infinitorum ramorum ab eodemeentro prodeuntium, nee non aequalium Finubus angulorum in data aliqua ratione respondentium angulis , quos ipsi rami eum recta datae positionis comprehendunt . Constans illa angulorum ratio Illiodoneae

ipsius ratio propria appellatur. Simplex Rhodonea est , quae unica petficitur circulatione, duplex quae duplici, triplex quae triplici, atque ita deinceps. Ejusmodi Rhodonearum proprietates praecipuas elegantis

si me enucleat Grand iis . spatia 6c perimetros dimetitur, omnia XII. propositionibus complectens. Harum proprietatum ea maxime comm

morabilis mihi videri solet, quod Rhodonea, quae unica circulatione perficitur. dimidium sit ejus circuli, a quo circumscribitur ; quae vero binis, aut quae ternis circulationibus gignitur, ea duorum trium vacireulorum dimidium aequet , idemque proportione de reliquis dicito . Ad haec nonnullas earum partes. quin etiam integros flores exhibet , qui absolute quadrati possint. Erat haec spinosa quaedam tractatio atque aspera, quam tamen expeditam explicatamque reddidit industria aua , calculis praesertim longissimis ad synthesin redactis , qua in te mira ejus perspicuitas, elegantia. brevitas fuit, Sc quasi honum illius ingenii proprium atque perpetuum. An vero natura cum flores atque arbores alit, succum iis alimentumque Sussiciat ea Iese , quae ad Rho doneas generandas maxime est necessaria , hujus rei pervestipationem phγsicis integram reliquit. Et tamen ita rem esse inclinabat animus ut crederet; eo quia facilis & prona sit ejusmodi curvarum ab cireulari figura derivatio. ae verisimile sit nutrientem hamolem in orbem

Vol. III. R r r

496쪽

is diffundi. mee si stem, illad consequi videbat, plantarum figuram

aliam esse in seminibus, aliam in ipsis plantis maturitatem consecuintis . Etenim Rhodoneae nondum evolutae nil nisi circulos imitantur. Exceptus cum adprobatione plausuque omnium liber animos Grandio addidit; quare altero libro alios stores eomplexus est , sive curvas lias , quas honoris caussa dicavit Claeliae Borromeae ingeniosae juxta ae nobili feminae; eamque ob rem Claetias appellavit; quarum gen ratio a Rhodoneis superficie tenus differt, quod illae in eurva , hae vero in plana describantur . Id vero ad detegendam illarum eum his convenientiam mirifice prodest . eo quod applicationi innitatur plani ad innumeras superficierum curvarum species ; sicque geometrica illa apparet Simplicitas , qua a planis ad solida gradus sit , & quae maxime ad generales constituendas methodos conducit . Est autem Clae. liarum genus unum, quod maxime consentit velis a Vivianio quadratis, de quibus supra mentionem fecimus; idque contingit eum constans angulorum rati , qua determinantur sinus, per quorum extrema

curva linea ducitur . est ratio aequalitatis. Adjeeit operi corollarium , quo nova traditur mesolatii construendi ratio ad geminas proportionales expeditissime inveniendas . Utraque pars operis in lucem edita an . IIa8. postero deinde anno in Italicum e Latino eonversa studio Thomae Narduecti Patricii Lucensis , viri in omni geometriae parte praestantis, Lucaeque recusa est. Aeeesserunt quaedam ab Auctore

ipso additamenta , ex quibus aliisque indiciis intelligere possis . in his inventis valde sibi Grandium placuisse. Auxerant etiam iis dignitatem nobiles Angliae Mathematici, qui Rhodoneas illas miris laudibus o

narant, atque in Transactiones Philosophicas retulerant duobus eonisi inuis mensibus Quintili Sc Sextili an. Ira 3. Neque tum primum detoratum est ab Aeademicis Londinensibus Grandii nomen. Ab eo enim tempore , quci ipse in Aeademiam fuit cooptatus, arbitratus est posse suo jure quodammodo sibi vindicare, ut quaecumque mitteret probarentur , 8c eivitate donarentur . Multum valuit ad conciliandam hane doctrinae opinionem Epistola geometrica in systema Sonoru

497쪽

Narcissi Archiopiscopi Armachani, quam rogatu Laurentii Magalotii

Scripsit, quaeque relata suit in volumen Damaetionum anni Iros. Secundo & tertio auctiorem rosi ea edidit Grandius , quod ea non mediocriter gloriaretur. Et merito quidem , cum minime ignoraret i tam maxime probasse NeM tonum Sc IIalleyum, ejusque commendati ne praesertim factum esse. ut ipse in Academiam adscisceretur. Proposuerat Narcissus problemata quaedam , quae maxime idonea putavit ad aeusticam provehendam , analogia ducta ab iis , quae de propagationum reflexione & refractione lucis iis temporibus demonstrata fuerant. Aenigmata potius , quam problemata dixisses; obscure adeo proponebantur, ut ne inspecta quidem, quae iis adjuncta erat , figura , Auctoris mentem assequi te posse putares. Hanc divinare aggressus Grandius existimavit Narcissum in ea fuisse sententia, sonoraS undas in hyperbolas sinuari concentricas, ita ut spatium omne, in quod diffunditur sonus, sit solidum hyperbolicum, cujus basis sit terrestris hemisphaerii superficies , altitudo vero ipsius terrae diameter . Hac reposita, investigavit . quas in curvas insecti deberent radii phonici, ut omnes eodem tempore ad hyperbolici hujus spatii fines appellerent ;invenitque has esse alias hyperbolas, quibus undae omnes Soni rae ad perpendiculum secentur. Neque haa investigatione contentiis Grandius , quaesivit etiam qua proportione aeris densitas in diversis a tellure distantiis decresceret , si quidem radii phoniel eidem ae radii lu-eidi restactionis legi obtemperantes in memoratas hyperbolas flecterentur ; deinde , quae foret lex refractionis, si dum radii phonici in easdem se luntur lineas, aeris densitas eadem proportione cum auῖ-scente a tellure diisantia decresceret. Ex his plura insert jucunda quidem Sc ingeniosa, minime vero ad usus physieos transferenda; nam, ut ipse Grandius initio epistolae animadvertit , luminis ae soni proprietates immane quantum inter se discrepant . Quae adhue retulimus Grandii geometrica scripta talia quidem sunt, ut eum in magnorum

geometrarum numero collocent; si vero ea praesertim spectes, quae ante annum I7IO. exaravit nam post id tempus visus est nonnihil R r r a

498쪽

in suo cursu constit sse) non dubitabis quidem eum nobilioribus, qui iis temporibus floruere , geometris ipsum comparare . Neque hac una laude contentus theologi quoque & antiquitatis investigatoris nomen sibi ipse merito arrogavit M in suis libris inscripsit. Utramque vero se agere personam putavit, cum scriptum quoddam Iacobi Laderehii de S. Damiani vita non consutaverit modo, sed & mordaciter ear erit, editis colloquiis quatuor . quae inscripsit: calculus , ferula, scutica, O censura, quibus postea addidit quintum, cui nomen manubrium sc ticae, asperiori etiam sale aspersum : sed hoc minime in lucem vulgavit . Negotium quoque habere voluit eum Fidele Soldanio Monacho Vallis Umbrosae , adversus quem emisit epistolas quasdam apologeti- eas, latens sub Vitalis Martii nomine. Sua enim interesse putavit confirmare, quod protulerat suis in Dissertationibus Camaldulensibus. S. Romualdum Magistrum fuisse S. Io. Gii alberii, & ante hune Umbrosa in Valle habitasse. Habuit etiam Grandius, harum dissertationum caussa, adversarios alios , Sc in his reliquos enim haud commemorandos esse putamus) Apostolum Zenum. Edito hic scripto sane eruditissimo, probavit Grandium XVII. annis citius notasse tempora , quibus Petrus Urseolus Venetorum Dux ad Principatum pervenit, Meo se abdicavit. Quae eum starent , plura alia. quae Grandius in signandis temporibus ortus obitusque, gestorumque quorumdam S. Ro- inualdi, affirmaverat, corruere necesse erat . Quaedam ad Urseolum

pertinentia emendavit Grandius in eo, quem de ejus vita vulgavit, libro an. I733. rogatu Petri Garzonii Veneti Senatoris praestantissimi. Quod vero ad Romualdum spectabat, visus sibi est posse in sua vetere permanere sententia. Ajebat enim Romualdum in vitam introiisse

an. 9I7. atque ah ea excessisse an. Io I. quae decennio citius accidisse assirmabat ranus . Ex multis, quas habuit Grandius, eontro- . versiis nulla profecto aerior molestior fuit illa, quam ei Bernardus Tanuceius, ut alibi innuimus, intendit. Seripserat Grandius ad Iose pirum Averanium Latinam epistolam , in qua multa sane collegerat idonea ad eonvellendam IIenrici Brenc manni, aliorumve opinionem .

499쪽

quae oppleverat Italiam, Pandectarum eodieem , quem diu possedere Pisani. extitisse temporibus Iustiniani Caesaris hune I juris prudentiae

thesaurum ipsos reperisse Amalphi, dum hane urbem an. II 33. depopularentur, Sc in patriam adsportasse; ac demum eosdem Pandectarum. jure non antea uli coepisse, quam exeunte saeculo XI II. Porro certissimis antiquitatis monumentis probavit Grandius a Saeculo Nil. 8: ante

Amalphitanam vastationem Pandectarum juri Pisanos fuisse subjectos , Scvel ante illa tempora iuris Iustinianei cognitionem atque interpretationem nonnullis in Italiae locis, ac Bononiae praesertim, in honore suisse. Hujus vero rei principium se invenisse gloriabatur in iis, quae Robertus e Monte Monaeho Beccensis Coenobii ad Chronicon Sigeberti Monachi Gem. blaeensis addidit. IIaee enim habet ad annum M xxxv. Lanfrancus Papiensis, o Carnerius socius ejus, repereis apud Bononiam legibus Romanis Ius niant Imperatoris , operam dederunt eas legere, O aliis exinponere . Non aeque certa statuere se posse dixit Grandius de loco, unde Pandectae Pisas delati fuere. Con; iciebat tamen aut Bononia per Bulgarum , aut Constat. tinopoli per Io. Burgundium, utrosque Pisanos jurisconsulios, illos in Etriuiam venisse, quam posteriorem conjecturam Superiori praetulit Grandius, cum secundo epistolam suam typis commisi set . In hac quaedam esse putavit Tanuectus in se acet he dicta . quae ulcisci 8c persequi statuit . Multa in publico proposuit ad attenuanda non modo adversarii argumenta, sed existimationem etiam Sc famam, quae perpetua obrui oblivione merentur. Studuit Sc concitare Pisanos in Grandium, criminans hune ingratum injustumque suisse, quod ipsos Pandectatum inventionis gloria privare tentaverit. Paria paribus sic respondit Grandius, ut se quoque defensorem nimium litigiosum eon- eitumque ad rixam ostenderit. Cum vero in eo reprehensus suisset . quod dixerit: antiquiorem fortasse mentionem Pandectarum apud Petrum Blaesensem Occurrere , qui floruit an. II 6o. nec universum Digestorum opus , sed duntaxat ejus lucinias aut fraementa innotuisse Aoni Carnotensi s Gratiano, nihil non erit , ut objecta sibi ab adversario, respondens ad singula, dilaeret. Eo facillia Ot, ut

500쪽

iterum prodierit in publieum Tani elus, qui etsi pugnaeissime defenderit sententiam suam, Pisanos inventores fuisse Pandectarum. horum

siue persectam cognitionem habuisse Ivonem , Gratianum . aliosque illorum temporum scriptores , rem tamen ita egit, ut excusans aestum

quemdam gloriae bc aetatis praeterit .m acerbitatem improbare videretur. Nihilo tamen minus edita a Iani ccio magis magisque incenderunt Pisanos in Graridium . adeo ut ipse verens populi natura asper

injurias & eonvici, , aliquandiu domi se continuerit. Haec dolentes ..qui Academiae praeerant . obtinuerunt a Magno Duce , ut ipse juberet finem aliquando sciibendi fieri . Fraenum aliquamdiu momordit Grandius, mox impotentia elatus sub Barioli Luccaberii nomine novum librum , Faventiae dum esset, vulgavit . quem ad rejicienda omnia adversarii dicta , 8c ad sua confirmanda plurimum valiturum sperabat . Is vero liber, ut Florentiam pervenit, magnos excitavit rumores, Parumqua abfuit . quin publiee . cum flammis jam esset damnatus, combureretur. Quamvis judieatum fuerit eruditius M olegantius, quam antea , tum Grandium disputasse , & multa protulisse ad illustrandam histori χm juris prudentiae sane utilissima, nemo tamen approba it. illum vulnera, quibus aliqua obducta esse cicatrix videbatur, restica se . in eo etiam merito reprehensus est, quod ad conciliandam quihusdam dictis suis auctoritatem opusculum de interpolatione Gratiani, quod tum ex sua osticina exibat . finxerit a Diomede Brava Patricio Tranensi consectum fuisse, editumque Bononiae an. I 694. Νihil severe pro rei indignitate respondit Tanuccius ; plurimumque ii laudandi sunt , qui pacem inter hos viros honoratos M in Pisana Academia principes conciliarunt. Pacis conditio fuit . ut se abstineret Grandius a consutando libro Ioannis Baptistae de Vieo de novae scientiae principiis, cujus auctoritate abusus erat Tanuccius. Neque hoc solitin secit, sed nullum etiam responsum dedit Brenem anno , qui oppugnator sententiae suae fuerat. Ad eas laudes, quas Grandius a multis . Se praesertim a Ludovico Muratorio M Uberto Renvolientio accepit obccnvidios vulta res errores de inventione Pandectarum, Se ob heue de-