장음표시 사용
231쪽
bus spatiis, trahendo eos a porta, lusu sermonibusque variatis, longius solito, ubi res dedit, progressus, inter stationes eos hostium castraque inde Romana in praetorium ad Camillum perduxit ibi scelesto facinori scelestiorem sermonem addidit: Falerios se in manus Romanis tradidisse; 'umd eos pueros, quorum parentes capita ibi rerum sint, in potestatem dediderit: ' Quae ubi Camillus audivit, v Non ad imitem, inquit, v tui nec populum, nec imperatorem, scelestus ipse cum scelesto munere venisti. Nobis cum Faliscis, quae pacto fit humano, societas non est 3 quam ingeneravit natura, utrisque est, eritque Sunt et belli, sicut Paeis jura Iusteque ea, non minus quam fortiter, didici,
inus gerere Arma habemus, non adversus eam aetatem, cui
etiam captis urbibus parcitur sed adversus armatos, et ipsos, qui, nec laesi, nee lacessiti a nobis, castrae Romana ad nos DP gnarunt. Eo tu, quantum in te fuit, novo scelere vicisti: ego Romanis artibus, virtute, opere, armis, sicut Veios, Tincam. Denudatim deinde eum, manibus post tergum
illigatis, reducendum Falerios pueris tradidit virgasque Sis, quibus preditores agerent in urbem verberantes, dedit. Ad quο spectaculum concursu populi primum facto, dein
sede a magistratibus de re nova vocato senatu, tanta mutatio animis est injecta, ut, qui modo, efferati odio iraque Vesentium exitum peno, quam Capenatium pacem, maellent, apud eos pacem universa pomeret civitas. Fides Romana, justitia impexatoris, in foro et curia celebrantur et consensuque omnium legati ad Camillum in castra, atque inde permissu Camilli Romam ad senatum, qui dederent Falerios, proficiscuntur. Introducti ad senatum ita locuti traduntur: Patre eonscripti, victoria, cui nec Deus, nec homo quisquam invideat, victi a vobis et imperatore vestro dedimus nos obiss rati, quo nihil victori pulchrius est, melius nos sub imperio vestro, quam legibus nostris, victuros. Eventu
citius belli duo vularia exempla prοdita humano generi
sunt. Vos fidem in bellο, quam praesentem victoriam, ma- uistis Cnos, fide provocati, victoriam ultro detulimus. Subditione vestra sumus. Mittite, qui arma, quilabsides, qui urbem patentibus portis accipiant. Nec vos fidei nostrae,
nec nos imperii vestri paenitebit.ra Camillo et ab hostibus et a civibus gratiae actae. Faliscis in stipendium militum
ejus anni, ut populus Romanus tributo vacaret, pecunia imperata. Pace datti, exercitus Romam reductus. XXVIII. Camillus meliore mulio laude, quum quum fri-umpliantem albi per urbem vexet aut equi, insiti ni iustitiae
232쪽
fideque hostibus letis, quum in urbem redisset, taciti ejus
verecundiam non tulit senatus, quin sine mora voti liberaretur: crateramque exuream sinunt Apollini Delphos legati qui ferrent, L. Valerim, L. Sergius A. Manlius, missi longae una nave, haud procul freto Siquio a piratis Liparen uni Meepti, devehuntur Liparas. Mos erat civitatis, velut publico latrocini partam pr*edam dividere fori eo anno in
summo magistraetu erat Timasitheus quidam, Romanis vir similior, quam suis; qua legatorum nomen, donumque, et Deum, cui mitteretur, et doni causam veritus ipse, multitudinem quoque, quae semper ferme regenti est similis, reli*onis justi implevit adductosque in publicum hospidum legata, cum praesidi etiam navium Delphos prosecutus, Romam inde sospites restituit. Hospitium cum eo senatusconsulto est actum, donaque public data, Eodem anno in aequis Eri bellatum Cadeo ut in incerto fuerit et apud ipsos exercitus et Romae, vicissent, victine essent. Impe ratores Romani fuere ex tribunis militum C. milius, v. Postumius. Primo rem communiter gesserunt fusis inde acie hostibus, milium praesidi Verruuenem Minere flacuit, Postumium fines vastare. Ibi eum incomposito agmine negligentius ab re bene gesta euntem, adorti aequi, terrore injecto, in proximos compulere tumulos et pavorque inde Verruginem etiam in praesidium alterum est perlatus. Postumius suis in tutum receptis, quum concione adracata terrorem incremret ac fugam fusus esse ab ignavissimo et fugacissimo nosteri concsamat universus exercitus, merito se ea audire, et lateri admissum flagitium et sed eosdem correcturos esse, neque diuturnum id gaudium hostibus fore. Poscentes, ut confestim inde ad castra hostium duceret, in conspectu erant posita in plano nihil poenae recusabant, ni ea ante Rοctem expugnassent. Collaudatos corpora curare, Pararesque esse quartae vigilia jubet; et hostes, nocturnam fugam ex tumuI Romanorum ut ab ea via, quae ferebat Verruginem, excluderent, fuere obvii proeliumque ante lucem sed luna pernox erat cominissum est et et haud incertius diuino proelio fuit. Sed clamor vel ru*nem perlatus, quum castra Romana crederent oppugnari, tantum injecit pavoris, ut nequicquam retinente atque --secrante milio Tusculum Palai fugerent. Inde fama Romam perlata est, Postumium exercitumque occisum. Qui, ubi prima lux metum insidiarum elluse sequentibus sustulit, quum perequitaSSet aciem, promissa repetens, tantum
injecit ardoris, uti non ultra sustinuerint impetum AEquid
233쪽
MBRRV. Edrati es in i ta inclum, qualis ubi ira magis, quam virtute,
rei gerhur, ad perniciem hostium facta estri tristemque ab Tusculo nuncium, nequiequm exterritis civitate, lite re ae Postumio laureatae sequuntur: victoriam populi Romani
eSsed aequorum exercitum deletum.
XXiX. Tribunorum plebis actiones tui nondum invenerant sinem, et plebs continuare talaribus leues tribunatum, et Patres reticere intercessores leues annisi sunt; sed
plus suis comitiis plebs valuit quem dolarhm ulti Patres
sunt, Senatusconsulto facto, ut cc nsules, invisus plebi magi. tratus, crearentur. Annun post quintum decimum creati consules L. Lucretius Flavus, Ser. Sulpicius Camerinus. Principio hujus tam ierociter, quia nemo ex collegi intercessu us emi, coortis ad perfereidamdeshm tribunis plebis, nec segnius ob id ipsum consulibus resistentibus, omnique civitate in unam eam curam conversa Vitelliam coloniam Romanam in suo agro qui expugnant colon Tum parathaxima incolumis, quia noete Proditione oppidum captum liberam per aversa urbis fugam dederat, Romam perfugere. L. Lucretio consuli ea provincia evenit; is, cum exercitu prpfectus, acie hostes vicit victorque Romam ad majus
aliquanto certamen redit. Dies dicta erat tribunis plebis biotinii superioris A. Virginio et Q. Pomponio et quos uesendi Patrum conseilsu ad fidem senatus pertinebat; neque enim eos aut vitae ullo crimine alio aut gesti magistratus quisquain arguebat, praeterquam quod gratificantes Patribus, togae ioni tribuiticis intercessissent. Vicit tamen gratiam senatus plebis iras et pessimo exempl. innoxii denis millibus gravis aeris condemnati sunt; id aegre passi Patres Camillus palam sceleris plebem arguere quae jam in suos versa. non intelligeret, se praevo judicio destribunis infercessionem sustulisse intercessione sublata, tribuniciani potestatem evertisse. Nam, quod illi sperarent, effrenatam lieentisim eius a stratus Patres laturos, falli eos. Si tribuniciae vis tribunicio auxilio repelli nequeat, aliud telum Paetres inventuros esse. Cotisulesque increpabat quod fide publica decipi tribunos eos taciti tulissent, qui senatus auctoritatem secuti essent II et propalam concionabundus in dies magis augebat iras hominum. XXX. Senatum vero incitare adversus legem haud desistebat: ' ne aliter descenderent in forum, quum dies ferendae legis venisset, quis ut qui meminissent, sibi pro aris focisque et Deum templis ac solo, in quo nati figent, dimicandum fore. iam quod ad se priva sim attineat, si
234쪽
suae Horiae sibi inter dimicationem patriae meminisse Mitas, sibi amplum quoque esse, urbum ab se captam frequentari, quotidie se frui monumento gloriae suae, et ante oculos habere urbem Iatam in triumpho suo, insistere omnes vestigiis laudum suarum ; sed nefas ducere, desertam ac relictam ab Dii immortesibus incoli urbem et in captivo solo habitara populum Romanum, et victrice patria victam mutari. ' is adhortationibus principis concitati Patres, senes juvenesque, quum ferretur lex, agmine facto in forum venerunt: dissipatique per tribus, suos quisque tribuIes
Prensantes, orare cum lacrimis coepere. v die eam Patriam,
pro qua fortissime felicismmdiu ipsi ac patres eorum dimicassent, desererent, ' Capitolium, aedem Vestae, cetera circ templa eorum ostentantes,' Ne exsulem, extorrem populum Romanum ab sol patrio ac diis penatibus in hostium urbem agerent eoque rem adducerent, ut melius fuerit, non capi Veios, ne Roma desereretur. qui movi agebant, sed precibus, et inter preces multa Deorum menti erat, religiosum parti maximae fuit, et legem una plures tribus antiquarunt, quum jusserunt. Adeoque ea
victoria laeta Patribus fuit, ut postero die, referentibus consulibus, senatusconsultum fieret, ut agri dentani septena jugera plebi dividerentura nec patribus familiae tantum, sed ut omnium in domo liberorum capitum ratio haberetur; vellentque in eam spem liberos tollere. XXXI. Eo munere delenis plebe, nihil certatum est. quo minus consularia comitia haberentura creati confines L. Valerius Potitus, M. Manlius, cui Capitolino postea etiae fuit cognomen. II consules magnos ludos fecere, quos M. Furius dictator voverat denti bello. Eodem anno aedes Iunonis Reginae, ab eodem dictatore eodemque bello vota, dedicatur celebr tamque dedicationem ingenti matronarum studio trisun Bellum haud memorabile in Algido cum aequis gestum est, fusis hostibus prius pene,
quae manus consererent. Valerio, quod perseverantior
caedendis in fuga fuit, triumphus Manlio, ut ovans in ederetur urbem decretum est. Eodem anno novum bellum cum Volginiensibus exortum et quo propter famem pestilentiamque in agro Romano, ex siccitate calόribusque nimiis ortam, exercitus duci nequivit ob quae Volsinienses, Salpinatibus adjunctis superbia elati, ultro afros Romanos incursavere Bellum inde duobus populis indicium C. Iulius censor decessit in ejus locum M. Cornelius suffectuS, quae res postea religioni fuit; quia eo lustro Roma est
235쪽
uapta Nec deinde unquam in demortui locum eres raucficitura consulibusque morbo implicitis placuit, per interregnum renovari auspicia. Itaque, quum ex senatusconsulto consules magistratu se abdicassent, interi ex creatur M.
Furius Camillusa qui P. Cornelium Scipionem, is deinde L. Vale tum Potitum interreget prodidit ab eo creati sex tribuni militum consulari potestate; ut etiamsi cui eorum incommoda valetudo fuisset, copi magistratuum reipublicae
XXXII. Glenia Quinctilibus magistratum occepere L. Lucretius, Ser. Sulpicius M. Igmilius, L. Furius Medullinus septimum Agrippa Furius, C. milius iterum. Ex his
L. Lucretio et C. Igmilio Viasiniensis provincia evenit et Salpinates Agrippae Furio et Ser. Sulpicio. Prius cum Volsiniensibus pugnatum est bellum numero hostium ingens, eertamine haud an asperum fuit. Fusa concursu primo acies in fugam et millia octo armisto is ab equitibus interclusa, positis armis, in deditionem venerunt. Eius belli fama effecit, ne se pugnae committerent Sali nn eas moenibus armati se tutabantur, Romani praedas passim et ex Salpinato agro, et ex Volsiniensi, nullo eam vim arrente, egerunt donec Volsiniensibus fessis bello ea conditione, ut res populo Romano redderent, stipendiumque ejus anni re, ercitui praestarent, in viginti Ennos induciae datae. Eodem anno M. Caedietus de plebe nuncia fit tribunis, se in nova via, ubi nunc sacellum est, supra sedem Vestae, vocem noctis silentio audisse clariorem humana, quae magistratibus dici juberet, Gallos adventare. Id, ut fit, propter auctoris humilitatem spretum, et quod lon*nqua, eoque ignotior, gens erat. Neque eorum modo monita, ingruente fato, spreta sed humanam quoque opem, quae una erat, M. Furium ab urbe amoveres qui die dicis, L. Apuleio tribuno plebis propter praedam dentanam, filio quoque adolescente per Idem tempus orbatus, quum, accitis domum tribu-tibus clientibusque, magna pars plebis erat percunctatus
animos eorum, responsum tulisse se collaturos, quanti damnatus esset, absolvere eum non posse, ' in exsilium abiit precatus ab Dii immortalibus, si innoxio sibi ea injuria fieret, primo quoque tempore, desiderium sui civitati in- iratae facerent; ' absens quindecim millibus graevis aeris
3OLXIII. Expulso cive, quo manente, si quicquam humR-norum certi est, capi Roma non potuerat adventante fata-
si urbi clade, legati ab Clusinis veniunt, aurilium adversus
236쪽
Gallos petenim Eam gentem traditur timi dulcedine
frugum maximinue vini, nou tum voluptate, cassain, Alpes transisse, agrosque ab Etruscis ante cultos possedisses
et invexisse in Galliam vinum illiciendi genii caus Amn-tem Clusinum, ira coritumae uxoris ab Lucumone, cui tutoris iuerat ipse, praepotente juvene, et a quo expeti poenae, nisi exterea vis quaesita esset, nequirent; hunc transeuntihus Alpes dueem, auctoremque Clusium oppugnandi susse. Equidem haud abnue rim, Clusium Gallos ab Arunte, seu quo alio Clusino, adductos sed eos, qui oppugnaverint Clusium, non fuisse, qui primi Alpes transierint, satis con-εiat duceutis quippe annis anto, quam Clusium oppugna rent, urbemque Romam caperent, in Italiam Giali transcenderunt: nec cum his primum Etruscorum, sed milito anae cum iis, qui inter Apenmnum Alpemue incole ut saepe X- emitus G Iici pugnavere Tuscorum ante Romam in imperium laterieris 'M.quo opses patuere; mari supero intero qua, quibus Italia insulae modo cingitur, quantum potuerint, nomina sunt argumento; quod alterum Tuscum coin, muni vocabula gentis, alterum,adriaticum mare, ab M-dria Tuscorum colonia, vocavere Italicae gentes. -- --dem Tyrrhenum atque uadriaticum vocant Ii in uminaque mare vergentes incoluere urbibus duodenis terras: prius cis Appenninum, ad inserum inre postea trans Appeaminum, totidem, quoi capita origima erant, coloniis mims: quae trans Padum omni loca, excepto Venetorum anguis, qui sinum circumcolunt maris, usque ad Alpes tenuere Alpini quoque ea gentibus haud dubii origo est, marum I-- iis r quos loca ipsa efferarunt, ne quid ex antiquo, praelargonum linaeuae, nec eum incorruptum, retinerent.
XXXIv. De transitu in Italiam GaIIorum haec Me-inus. Prisco Tarquinio Romae regnante, Celtarum, quae pars Gallia tertia est, penes Biturin summa imperii fuit in regem Celite datant. Ambigatus is fuit, virtute fortunaque quum sua, tum publica, praepollens, quod imperio ejus Gallia adeo frugum hominumque fertilis fuit, ut abundans multitudo vix Tegi videretur posse. Illa mavo natu ipse
jam exoninetae praegravante turba regnum cupiens, Bellovesum ac si vehum, sororis filios, impigros juvenes, missurum se esse, in uas Dii dedissent auguriis sedes, ostendicQuantum ipsi vellent numerum hominum excirent, ne quagens arcere advenientes posset. Tum Sinovem sortibua dati Hercynii saltus Belloveso havd pavit Iaetiorem in Ita iam viam Dii daba Is quod ejus ex populis abundabat,
237쪽
Bituriges, Arvemos, Senones, duos, Ambitreos Camulas, Aulercos, excivi Profectus ingerilibus pedituti, equitum- qud opus, in Tricastinos venit Alpes inde oppositae erant quas inexsuperabiles visas haud equidhm miror, nunc dum via quod quidem continens memoria sit, nisi de Her cule fabulis credere libet superatas. Ibiquum velut septos montium altitudo teneret Gadios, circumspectarentque quanam per uncta coelo juga in alium orbem terrarum transirent resigio etiam tenuit, quod allatum est, advenas quaerentes agrum ab adum gente oppugnari. Massiliensis erant , navibus il Phocaea princti H GaIl sertunae suae omin rati aciuvere, ut, quin primum in terem egressi -- eupaverant, locum patentibus silvis communirent; ipsi per Taurinos saltusque invios Alpes transcenderunt fusis sacie Tuscis haud procul Ticino flumine, quum, in quo consederant, agrum Insubrium appellari uvissent, cognomina Insubriuus pago AEduorum talia ornen sequentes laci, condidere urbem et Mediolanum appellarunt. XXXV. Mia subinde manus Cenomanorum, litorio dure vestiue primum secuta, eodem saltu, favente Bellove so quum transcrudisset Alpes, ubi Minc Brixia ae verenaeumes suist, locos tenuere Libui eonsidunt; post hos inluvii, prope antiquam hi, in Laevos Limures, incolentes circa Ticinum amnem Penino deinde Boii Lingonesque transgressi, quum jam inter Padum atqueAlpes omnia tenerentur, Pado tibus trajecto non Etruscos modo, sed etiam Unstros, agro pellunt intri Apenninum tamen sese tenuere. Tum denones, recentissimi advenarum, ab Utente miti usque ad sim fines habuere. anc gentem Clusium Romamque inde, veni se comperios id parum certuni est, solamne an ab omnibus Ei alpinorum Gallorum populis adjutam Clusini, novo bello exterriti, quum multitudi nem, quum formas hominum invisitatas emerent et genus armorum, audirentque, saepe a limbis Padum ultraque, Iemones Etruscorum furus, quan am adversus Romanos
nullum eissas societatis amicitiaeve erat nisi quod sontes
consanguineos adversus populum Romanum nim de disserit, legatos Romam, qui auxilium ab senatu peterent, misere. Deauxilio nihil impetratum legati tres M. Fabii -- busti filii missi, qui aliis mulique Romani nomine agerunt eum Gallis, ne , quibus nullam injuriam accepissent, socio Dopuli Romani nive mucos oppugnarene Romanis eos bello quoque, si res cogat, tuendos esses sed melius visum bellum ipsum amoveri si posset et Gallos, novam gentem, pace potiua cognosci, quam armis.
238쪽
XXXVI. Mitis legatio, ni praeforores lagitios, Gallisque
magis quam Romanis similes, habuisset quilms, Postquam in udatis ediderunt in concilio Gallorum, datur responsum WEt si novum nomen audiant Romanorum, tamen credere viros fortes esse, quorum auxilium, Clusinis in re trepida sit imploratum het, quoniam legatione adversus se maluerint, quam armis tueri socios, ne se quidem pacem, quam illi aseserant, aspernari, si Gallis, Mntibus agro, quem latius Possideant, quκm colant, Clusini, partem finium concedant: aliter pacem impetrari non pysse. Et responsum coram Romanis accipere vellera et, si negetur ager, curam iisdem Romanis dimicaturos, ut nunciare domum possent, quantum Galli rirtute ceteros mortales praestarent' ' Quodnam id jus esset, agrum a possessoribus petere, aut minari arma pD Romanis quae rentibus, et, quid in Etruria rei Gallis esset y 'quum illi, se in armis jus ferre ' et 'omnia fortium virorum esse, ' ferociter dicerent, accensis utrinque animis ad arma discurritur, et proelium conseritur. Ibi jam urgentibus Romanam urbem fatis, legati contra jus Pntium arma capiunt; nec id clam esse potuit, quum ante signa Etruse aeum ires nobilissimi fortissimique Romanae juventutis pugnarent; tantum eminebat peregrina virtus. Quin etiam Q. Fabium evectus extra aciem equo dueem Gallorum ferocia ter in ipsa signa Etruscorum incursorem, per latus transfixum hasto, occidit spoliaque ejus legentem Galli agnovere, perque totam aciem Romanum legatum esse, signum datum est omissa inde in Clusinos irsi, receptui canunt, minantes Romanis. Erant, qui extemplo Romam eundum censerent vicere seniores, ut legati prius muterentur questum injurias postulatumque, ut pia jure gentium violato Fabii dederentur. Legati Gallorum quum ea, sicut erant mandata, exposuissem, senatui nec facium placebat sibiorum, et jus postulare harbari videbantura sed, ne id, quod placebat, decemeret in tanta nobiIitatis viris, ambitio obstabaei. Itaque, ne penes ipsos culpa esset cladis forte GaIlico bello acceptae, c nitionem de postulatis Gallorum ad populum rejiciunt; ubi tanto plus gratia atque opes valuere, ut, quorum de poena agebatur, tribuni nullium consulari potestate in insequentem annum crearentur. Quo facto, haud secus quam dignum erat, infensi Galli bellum propalam minantes, ad uos redeunt. Tribuni militum cum tribus Fa-
is creati Q. Sulpiciui Longus, Q. Servilius quartum, Ser Coimelius Maluginensis.
239쪽
XXXVII suum tanta moles mali instaret, adeo occe
sat animos fortuna, ubi vim suam ingruentem refringi non vult civitas quae adversus Fidenatem ac deniem hostem aliusque finitimos populos, ultima experiens auxilia, dictatorem multis tempestatibus dixisset ea tunc invisitato atqus inaudito hoste, oceano terrarumque ultimis oris bellum
ciente, nihil extraordinarii imperii aut auxilii quaesiviti
Tribuui, quorum temeritate bellum contractum erat, summae rerum praeerant delectumque nihilo accuratiorem,
quam ad euia bella haberi solitus erat, extenuantes etiam lamam belli habebant. Interim Galli, vostquam accepere, ultro honorem habitum violatoribus iuris tinniani, elusamque
legationem suam esse, flagrantes Ira, Nus impotens est gens, confestim signis convulsis, citato agmine iter ingrediuntur. Ad quorum praetereuntium raptim tumultum quum exterritae urbes ad arma concurrerent fugaque agrestium fieret, Romam se ire, magno clamore significabant quacunque ibant, equis virisque longe ac late fuso agmine Immen sum obtinentes loci Sed antecedente lania nunciisque Clusinorum, deinceps inde aliorum populorum, plurimum terroris Romam celeritas hostium tulit quippe quibus velut tumultuario exercitu raptim ducto, aegre ad undecimum lapidem occursum est, usi gumen Allia Crustuminis montibus praealio defluens a lueo, haud multum infra viam Tiberino amni miscetur. Iam omnia contra circaque hostium
Plena eraui, et nata in vanos tumultus gens, truci cantu clamoribus lue variis horrendo cuncta compleverant sono.
xxxviIL Ibi tribuni militum, non loco castris ante capto, non praemunit vallo, quo receptus esset, non Deorum saltem, si non hominum, memorem nec a picMo, nec litato, instruunt aciem deductam in cornua, ne ciroumveniri multitudine hostium po sent nec tamen aequari frontes poterant, q ium extenuando infirmam et vix cohaerentem mediam
aciem haberent. Paullum erat ab dextera editi loci, quem nubsidiariis repleri placuit eaque res, ut initium pavoris aefugae, sic una salu labentibus fuit. Nam Brennum regu- Iussanorum, in paucitate hostium artem niaxime timens, ratu, ad id captum superiorem locum, ut, ubi Galli cum acie Iegionum recta fronte concucurrissent, subsidia in aversos transversosque impetum darent, ad subsidiarios stan convertit et si eos luco depulisset, haud dubius, facilem in aequo campi tantum superanti multitudini victoriavi fore adeo non fortuna modo, sed ratio etiam cum barbaris stata In altera acie nihil eimile Romanis, non apud duces, non apud
240쪽
milites, erat pavor fugaque occupaverati animos, et imis hominum oblivio, ut inuit major pars Veios, in hostium urbem, quum Tiberis arceret, quam recto ninere Romam ad conjuges ac liberos fugerent. Parumper subsidiarios talatus est locus in reliqua acie simul est clamor, proximis ab latere, ultimis ab tergo, auditus, ignotum hostem prius prehXam viderent, non modo non tentato certamine, sed ne amore quidem reddito, integri intactique gerun Feculla caedes pugnantium fuit terga caesa suomet ipsorumeertamine in turba impedentium di m. Circa ripam Tiberis, quo armis abjectis totum sinistrum com defugit, magna strages facta est et multosque imperitos nandi aut invalidos, graves loricis aliisque tegminibus hausere V tes maxima tamen pars incolumis Vrios perfugit; unde non modo praesidii quicquam, sed ne nuncius quidem cladis, Romam est missus. Ab dextro comu, quod procul a flumine ei magis sub monte steterat, Romam omnes petiere, et, ne clausis quidem portis urbis, in arcem confugerunt. XXXIX. Gallos quoque velut obstupefactos miraculum
victoriae tam repentinae tenuit et ipsi pavore defixi primum steterunt, velut ignari, quid accidisset; deinde insidias
vererio postremo caesorum spolia legere, armorumque cumulos, ut mos eis egi, coacervare. Tum demum, postquam nihil usquam hostile cemebatur, viam ingressi, haud multo
ante solis occasum ad urbem Romam perveniunt; ubi quum praegressi equites, non portas clausas, non stationem Pro portis excubare, non armatos esse in muris, retulissent; allaci priori simile miraculum eos sustinuit noctemque veriti et ignotae situm urbis, inter Romam atque Anienem consedere, exploratoribus missis circa moenia aliasque portas, quaenam hostibus in perditare consilia essent Romani, quum pars major ex acie mos petisset, nemo superesse quemquam praeter eos, qui Romam refugerant, crederet, complorati omnes, pariter vivi mortuique totam prupe urbem lamentis impleverant. Privatos deinde luctus stupefeeit publicus pavor, postquam hostes adesse nunciatmnest mox ululatus cantusque dissonos, vagantinus circa moenia turmatim barbaris, audiebant. mne inde tempus suspensos ita tenuit animos usque ad lucem alteram, ut identidem Iam in urbem futurus videretur impetus primo adventu, quo accesserant ad urbem a mansuros enim ad uiam fuisse, nisi hoc consilii foret. Deinde sub occasum solis quia haud multum diei supererat, ante noctem rati se invasuros i vim in noctem dilatum consilium esse, quo Hasba