장음표시 사용
11쪽
ini in sagens sit separatur ab anima. eansneol. secunda, hi litera C Intellectua agens no separatur ab anima, sed est aliquidelius. r. εν. l. Lin litera CAn in teste s agens sit perpetuita re incomptibilis. ea. r. l. 3. in litera EIntellectus agens perpetuus est re incorruptibilis. car. εν col. an litera E intellestiua γε si unus in omnibus. caris'. colo. tertiam literartatellectus agens non est unus in omnibus. caricis . l.
tertia, in litera FAn duae tantum snt operationes intellectus, induit sibi lium intelligentiai re eo inposito 5c diuisio. . 8 r. l. tertia, inlit GTantum dux sinit operationes intellectus, videlicet tia complexorum, sol in dimisibilium intelligentiae N eompositiore diuisio. r. 8'. col. i. in literas HAn in prima operatione intellectus aliquis error eon in gatior. 8 .col. 4.in litera FIn prima operatione liuellectus,non cottingit errare. ca. ε .col. . in litera EF intellectus noster prius indivisibile attingat, quam diuisibile. car. r.eol. . in litera GIndimisibilium, aliquod pinis attingitur qi iam diuisibiIealiquod est, quod econuerso se habet. cari.sν. l. . in litera HAn intellectus moueatur intelligibili. ear. s.col prum in litera n Intellectus ab intelligibili mouetur. zar. 88.cOl. prima, in
An intes lectus iii telligat sine phantasinate. caris s. l. Prima,in litera CNequii intille ciui si phalnasmate intestigere. ea. εε. l. prima,in literan practicus oc speeulatimis intenectus, duae sint potentiae animae realiter dii lincte, an potiua ratione. cur εῖ. l. i. in thera DSpecillativus de practiciis intellectus, non sunt duae miεlix animae realita distincte sed ratione. car. 88. l. priotria,in litera DAn sicut sensus a sensibili, ita intelliniis ab in ligibili moueati Lear. 83. col. a. in litera CSicut intillectus ab imes ligibili si e sensiis a sensibili in uetur. r. 8 S. col. t. iii litera C D
An intesimum, strahendo a phalasinalibus intestigati
Intellectus intestigiti phantasinaiauis aliquid abstrahDdo. r. 88. col. . in litera EAn planis moueantur motu locali.ea. 8.eoLi. in Ita HPlantae non mouentur motu locali progresstuo. α γmodo mouent ad quamcunqxpositionis disserentiam r. 88. l. s. in litera HAn appe in intes lectivus, i sensithio distinguatur. canε s.col. i. in litera H. recol. . in luto EAppetitus intestictuus,qui dicitur voluntas, specie dissiguitur a sensitivo. rariss . L .in litera EAn appetit in intest uus, in irascibilem&eonei mist, bilem diuidatur .caris s. eol. 4. in litera FAppetitus intes lecti sun irascibissem octam tibilem
diuiditur. r. 88. I. . in litera FAn sit ipsius motivum,habeat phantasm.cari. 83. L . in litera HV numquodq; seipsiam mouet,inquantum phantasiam habet. car. 88.eol in litera GH An homo moueat seipsum, inquatum habet rationenti. r. 89. l. i. in litera AHomo mouet seipsum mediante ratione.ibidon. An ratio Ac intellectus sint duae potentiae. cartisφ. l. .
in litera n Ratio oc intestem. licti idem essentialiter sint, o n
hilominus distinguunt diuerss.canso. l. Primiant itera BC An quodlibet vhiens habeat animam vegetat hiL cans s. l. t. in Iurea DQuodcunm vium quamdiri vicit,nerasse est id habeat
animam vegetatiuam .caris .eol.Lin luera DAn omne vivens sensum habeat cari S . l. x. in Ira ANon quod iam vitiens sensum habetica. 89. L prima in litera DAn omnibus animalibus sensin insiti caris . l. seciminda, in litera C Animalia cuncta sensum aliquem habent ean F . COLM in litera BC An corpora tantum, quibus inest anima vegetativa, viarum habeantior 8 .eol a. in litera E Corpora quibus,inest anima usi uua, vitam habent. car. 89.col x. in litera E F
12쪽
D. THOMAE A NINATIS ORDINIS PRAEDICATORUM IN LIBROS DE ANIMAMARISTOTELIS
Cum duplici textu animus vi teli translationis& Argyro pyle semper autem primo loco Argyropyli translatio deinde antiqua ponitur. v M OMNEM sesetiam rem esse bonam arbitremur ac hono rabilem, & aliam ma/gis,ex eo talem esse putemus M vel exactior est, vel rerum est e rum quae magis prae
admirabiles scientiam animae nimiru obhaeeutral no iniuria ponenda in primis esse censemus.
Bonorum & honorabilium notitiam opinan
tes, magis autem alteram altera, aut secun
dum certitudinem, aut ex eo quod bc meliorum, ecmirabiliorum est, propter utraq; haec, animae histiriam rationabiliter utiq; in primis ponemus.
DIVI THOII E COMMENTARIA LECTIO PRIΜα
ic vτ docet Philosophus init de anis malibus in quolibet genere rerum necesse in prius considerare commmuniat seorsunt, α postea propria uniciam illius generis,quem quidem modum mi stoteles seruat in philosophia prima. In
metaphysica enim primo tradiat conliderat communia entis inquantumens, postea vero essiderat propria unicuit ei ui. Cuius ratio est, quia nisi hoe fieret,idem diceretur irequenter. Rerum autem animatarum oninium qiioddam genus est,cicideo in consideratione rerum animatarum oportet prius considerare ea quae sunt communia omnibus animatis, postmodum vero illa quae sunt propria cuilibet res animatae. Commune aute omnibus rebus animatis est antina, in hoc mi omnia animata e5.
Deniunt. Ad tradEdum igitur 9e rebus animatis scientiss. nec inarium fuit primo tradere stientiam de anima tanu communem eis. Aristo.ergo volens tradere scientiam de ipsis rebus animatis, primo tradit scientiam de anima, postmodum vero determinat de proprna singuli sani. maiis in seqiuntibus libris . In traitatu autem de anima quem habemus premanibus, primo i onit prooemium, in quo facit tria,qus necessaria sunt i quolibet prooemio. Qui enim facit procvminm tria intendit, primo enim ut auditorem reddat beniuolum .seeundo ut reddat docilE. tertio ut reddat attentum. Deniuolum quidE reddit,osi dendo utilitatem scientiae,docilem praemittendo OrdinEec distinctionem tractatus, attentum attestando diis utatum tractatus. Q De quidem tria Aristo. iacit in proce mio huius tractatus. Primo enim o si Edit dignitatem hi ius scientis. Secundo vero ordinem huius tractatus. qui sit, si itere dc qualiter sit tractandum de anima. ibi. Inquiri mira autem. Tertio vero ostendit disseultatem hunis scientiae. ibi. omnino autem dc penitus difficillimorum oce. γ taxea primum duo facit. Primo etiam ostem A dit dignitatem huius scientiae. Secundo villitatem ius. ibi. Videtur autem dc ad veritatem ααλ Circa γυmum sciendum est quod omnis scientia bona est, et non solum bona,verum etiam holiorabilis.Nihilomulus tamen una scientia in hoc super excellit aliam. autem omnis scientia sit bona, pate quia bonum res eii illud, seeundum quod res habet esse persectum, hoc enim una quaeq1 res quaerit oc desiderat. Cum igitur scientia sit peraiectio hominis i ii quantum homo, scitita est bonum ho minis. Inter bona autem quaedam sunt laudabilia, illa sellieri quae sunt utilia in ordine ad finem aliquem. Iau damus enim bonum equum, quia bene curriti quaedam vero sunt etiam honorabilia, illa scilicet quae sunt pretrapter tapsa. honoramus enim fines. In sciretis autem quidam sunt practi ,oc quaedam speculati v dc hae disse, runt,quia practice sunt propter opus, speculatius autem propter seipsas. Et ideo scis,s speculatiuae ecbonae sunt B ochoii orabiles sunt, practi vero laudabiles tantum. Omnis ergo seicitia speculativa bona est 5 honorabilis. Sed re in ipsis sciei as speculatiuis iiivenitur gradus qua tum ad bonitatem Ochonorabilitatem. Scientia nan pomnis eκ alia laudatur, omnis autem a ius laudatur ex duobus, ex obiecto, re qualitate seu modo, sicut aedili. care est melius quam sacere lactum, quia obiectum aedifi, eationis est melius lecto. In eodem autem, resperui esuMEres,ipsa qitalitas gradum quendam facit, quia qusto modus aedilien est mestor, tanto mesius est stificium.Siere, go, si consideretur scienti seu actus esus ex obiecto, pa/tet quod illa scientia est nobilior, qus est meliorum re honorabiliorum. Si vero consideretur ex qualitate leu mo
do, sic scientia illa est nobilior qus est certior.Sic ergo di citur una scientia magis nobilis altera,aut quia est meliorum re honorabiliorum, aut quia est magis ceris. Sed hoe es in quibusdam scieni is diuosum,quia aliqus sunt C magis certae at is, re tamen sunt de rebus minus honorabilibus,aliae vcto sunt de rebus magis honorabilibus ocmelioribus, oc tamen sunt minus certae. Nihilomitius tamen illa est melior, quae de rebus melioribus 5c honora bilioribus est. Cuius ratio est, quia sicut dicit Philosophus in libro undecimo de animalibus. Magis coneu piscimus scire modicii de rebus honorabili , re alus Iuniis,lasi topice et probabiliter illud sciamus, Φ scire multum oc per certitudinem de rebus minus nobilibus. Hoeenim habet nobilitatEm sedc ex sua substantia, illud M. ro in modo x ex qualitate. Haec autem scientia, scilicet de anima,vtruo habet, quia re certa est, hoc n. quilibet inperitur in Mido , P.Lhabeat alam,ocet aia vivificet. Et quia est nobilior, anima. n. est nobilior interinserior raereaturas. Et hoc est quod dicit. Nos sopinantes noti fiam, idest scientiam spe latiuam omnium esse bo nonin F .i. de num reo bonorum Uc honorabilium, D altera scientia est magis bona cic honorabilis aliora, dupliciter, aut quia est magis certa, vidi inest. vnde dicit ori certitudinem, aut εκ eosemelioris, illoru.cquae sunt in sua natura bona coc mirabiliora, i. illorii quoru causa ignoratur Upto utra phi. pz hse duo
anims historiam. γ Et dicit historiain. γ Quia in qua
Gi summa tractat de minis, no perii enim ao ad ii ii Iem inquisitionem omnium quae pertinent ad ipsam animam,in hoc tractatu. Hoc enim est de ratione histori
nioraliuBonitas actionis eκ duo hus,pendet, en
obiecto, oc qualitate seu modo. Vel. t. libriden ii. aialia
13쪽
Seiadeat a mi' i moduviilis E.
sidera os sunt. Hie ati Eiu iacit,pria diis ficultas.
primit , hoe si aeripiatur quantum ad totam sereno iam naturarem, non dicit ordine , sed dignitatem. Si vero ad metiam de rebus antinans tantum, sic ly in pruinis dicit ordinem. Consequenter cum dicit.
Videtur autem de ad I ritatem omne, ipsius ani mp cognitio vehemet donferre, de maxime ad ip/sius naturς scieritiam Est enim anima quasi princi
pium omnium animalium. Videtur autem dc ad veritatem omnem cognitio ipsius multum conducere, maxime autem ad natu
rapa. Est enim tanq principium animalium.
Reddit auditorem bensvolum ex utilitate huliis scientis dicens, in eognitio de anima videtur multum proficere ad omnem Veritatem qiix traditur in alns sciti's. Ad omnes eni partes philosophiae insignes dat occasiones, quia si ad philosophiam primam attendamus, non possumus deuenire in cognitionem diuinarum o altissimariam causaruita,nis per ea qlix ex virtute intes lectus pose sibilis aequirimus.Si. n. natura intellectus possibilis esset nobis igno non possemus scire ordine substantiarii st. paratais, sicut dicit C5mtiator superr i metaphysici. Si vero attendatur quantum ad motati n5 possumus per secte ad scientia moralε peruenire, nisi sciamiis potentias aninis Et inde est in Philosophus in et hic. attribilit quaslibet virtutes diueriis potetiis animae. Ad naturalem vero villis 'quia magna pars naturalita est habens alam,oc ipsa alaeu sons cte principium cis motus in rebus aiatis. Est citi in anima laquam principiunt animalium,ly tanquam Fn5 ponitur similitudinari sed expressiue Consequenter eum diciti
Atm perspicere cognoscere* natura eius de sui, stantiam quaerimus, deinde ea quae cirra ipsis, acci/dunt, quorum quaedam aifestiis ipsius esse proprii, qurdam animalibus etiam per ip inesse, compe
Inquirimus autem considerare Sc cognoscere natura ipsius dc subam, postea quaecunq; accidui circa ipsam. Quorum alip propris passiones animae esse videntur,aliae autem communes dc animalibus prupter illam inesse.
Ostendii ordine hilius tractatus dicens, Q, in ted in considerare per signa.c re cognoscere per demonstrationem,scilicet quid sit anima, seu natura ipsius 5c si tan
sones eius. Et in hoc est quaedam diuersitas, quia qiitida videntiir passiones animae tantum, sicut intelligenia ocspeculatio,quedam voo per ipsam animam inesse vidEtur commun-animalibus, licui delectatio oc tristitia, scitias oc phantasia. Conquenter cum dieit.
V .n. omni ex Pte,aim Oino dissiciliu est,fidem ali si de ipsa lade accipe. Na cu hic qstio communis sit et cit aliis rebus copluribus de suo dico, bc quid
est, iis cuipia festasse modus, una via qda esse vi detur, a cognoscere qdna sit aqum; possumus reru,quaru su tam percipere volumus, de peride at a modus unus est hisce, quo Pprii rem demo strantur
affectius. Qua py qu endu est, quaena fit illa via, mille minius unus,quo res sube pripi possunt. a sino unus qda atq; cois sit ille modus, longe difficiistior ipsa Etractauo fit. Oportebit. n.de unaquaq; rem accipere, sis ad unaquas modus accomodabit .
E Si vero pateat illu, demostratione vel diuisione vel et quenda altu modu esse, coplures insuper difficultates errores, emergur.i iis exqrlatis e qbus unius
cuiuis pficienda est diffinitio. Alias nanim res alia
pricipia sunt ut numeros super erui . Prima aut Drtasse necessariu est, diuidere atq; accipere in quona genera collocetur,qccp sit aia, vim sit suba an in qualitate, vel i quatitate, vel in alio quod i Niminet om genere, collocetur. Deinde pervestigidum est vim eoy subeat rone q pothia sunt, an potius qda sit astas. No.n .paue interesse vides. siderandu est prpterea ,si partibilis sit, necne. Et virum eiusde sit anima speciei ois, an non. Si aut non similis speciei, virum berie latum, an etia genere differat. Nucm. ii et dicunt at* qrunt de ala, de humana tin quaeros re perisularissi videtur .At cauendu est ne, nos prς ' tereat utru una sit eius ratio, ut aialis, an uniuscu/iusq; sit alia ratio, ut equi, canis, hominis, aut des.
Animal autem uniuersale aut nihil est,aut posterius est, dc quicquid itidem aliud comuniter prsdicatur. Omnino aut e dc penitus difficillimorum est, accipere aliquam fidem de ipsa, cum . n. sit quaestio coisre multis aliis dico aute ea quo est circa substitiam, de eam quae quid est fortarus alicui videbitur una quaedi methodus esse de omnibus de quibus volu/mus cognoscere subam, sicut& eoru il sunt smac. idem .propriora demonstratione. Quare quaerem dii utiq; erit methodii ita. Si aut non est una quςda& comunis methodus de eo quodqui dest, amplius difficilius est negociari. Oportebit .n .accipere circa Unumquodq; quis modus. Si aut e mani testum fit, G vim demostratio sit aut diuisio. aut etia aliqua alia methodus, adhuc multas habet dubitationes de eo rores,ex quibus oportet quaerere.Alia. n. alioru pricipia, sicut numeroru & planoru. Primu aut fortassis necessariu est diuidere in quo genes. & quid sito dico aute virum hoc aliquid & suba sit aut qualitas aut quantitas, aut etiam quodda aliud diuisorii prς
dicamelorii. Adhuc autem, utrum eorum qup in potentia sunt an magis entelechia quidam sit, differt .naro aliquid parum.Considerandum aute dc si partibilis sit, aut impartibilis, de vim sit similis species
omnis anima,an non. si aut non similis species utruspecie differant:aut genere. Non quidem .n. dicen/tes de quaerentes de animaide humana solum videntur intendere. Formidandum autem quatenus nono lateat virum una ratio ipsius est sicut animalis, aut smi numquodipaltera, ut equi canis, hominis, aut
dei alat aute usae, aut nihil est. aut posterius. Similiter autem 5e si aliquini communealiud pudicetur.
Ostendit difficultatem huius ira latus. Et hoc quatuad duo. Primo illum ad cognoscidiim substantia in ais. Secundo illum ad cognoscendu accidentia seu proprias passiones ibi. Dubirationem aut Sc. γ ualitum aut ad primum, ostendit duplicem dissicultatem. Et primonium ad modum diffiniendi ipsam Seeudo ut uiri ad ea quae intrat dissinitionem. ibi. Primum autem sortassis it ergo luis sit utilis scientia de anima, tamen difficile est scire de anima quid est, ct lixe difficultas est in qualibet re, cum si una communis quaestio animae ocmultis altis,circa λbstantiam eorum,oc circa quod quid si Est ergo prima dissicultas,quia nos nescimus per qua
Viam procedEdum sit ad diffinitionem, quia quidam di
14쪽
euntia demonstrando, qui dativis diuidendo, q iidamve incomponendo. Arist. autem voliti tu, compone
do.Secunda dissicultas est de his q1ix ponuntur in distinuione. Dusmmo enim notificat essentiam rei, quae non
potest sciri nisi seiantur princioi sed diuersorum sum diticisa principia, et ideo dicticile est sciseeκ quibus sumantur principia. Illa ergo quae ingerunt difficultatem ponEtibus N inquiretitibus distinuionem reducuntur ad tria, quorum primum est circa substantiam animae. Secunda circa paries eius . Tertium circa adiutori u quod ii est Missi est i dissinitionibus ex acciduibus animae. Circa sub/sianuam est dubitatio degenere. Hoc mina primo quaerimus in dissinitione cuiuslibet res vi. s. sciamus genus. Et ideo quaerendum est in quo genere sit ponenda anima. virum. s. in genere substantis vel in quanto, vel in quali. Et non solum in aecipere genus sit premum, sed propinquum. Ne in enim quando hominem diffiniuius,substatiam accipimus,sca animal. Et si anima inuenitur in genere substantis,adliue eum unumqtiodcv genus dicatur dupliciter i quidem potentia,hoc autem actu,quae Ea dum erit virum sit potentia ves actus. Item quia substan. tiam quaedam sunt compositae,quaedam sunplice quaerendum erit virum anima sit composita, aut simple et utrum partibilis vel impar tibilis. En ei iam qui stio utrusit unius speciei omnis anima ad omnem animam , aut non. Et si non sit unius speciei, adhue est quaestio virum diiserant etiam senere vel non. Item adhue dubitatio est circa ea q ix participant dissinitione. Qiisdam enim dis finiuntur vigentis,quaedam vero ut species. Et ideo via detur esse quxilio, utrum diffinitio animae sit scut gene sis, alit sicut speciei specialissimae. Nam aliqui quaerentes de anima videntur intendere solia de anima hii maiia. Et quia apud antiquos Philosophos erat dupleκ opinio de anima. Diatonici enim Qui ponebant viii uersalia separat sq, ehem forinx oc latae, re erat ust rchus particularibus eognitionis oc esse, volebant molet quaedam antima separata per se,qus esset causa re idea animabus par. ticularibus,et Q quicquid inuenitur in eis, derivatur ab illa. Naturales autem Philosophi volebant et, non essem substantiae uniuersales nisi particulares citum, re viii. Dersalia nihil sint iii ros natura. Et propter uoceu quae sito. vinam sit qui enda solum una dommunis ratio ani nix, sicut diccbaait Platonici,vel huius vel illius animae, sicut dicebam naturales. Lutantinae equi, vel hominis,
aut dei. Et dieit dcly quia credebant corpora eslestia esse deos rediectam ea esse animata. Aristote. autem utilier quaerati irratio Virhasin, oc communis animae,5c euis libet speciei. autem circa hoe dicit, animal autem uniuersale,aut ni nil est, aut posterius, sciendum est inde antiis, uniuersali possinius loqui duplicito;quia aut E sinni vii se I leti uniuersale,rid. Lest viisi in mi ilus, aut de multis aut ipsi ii Finipest animal, et hori vel secundum pestin amnatura, ves secundum in est in intellecto. Secura aut qa est in remim natura, Plato voluit animal uniuersale aliquid
esse, se esse prius particulari, quia ut dicta est, posuit viii uersalia separata cic ideas Aristo. autem vult Q ut se, nihil est in rerum natura. Et si aliquid est,dixit illud esse ponerius. Si autem accipiamus naturam animalis non secudum subiacet intentioni untiaretalitatis sic aliqiiid estoc prius, sicut quod in in potentia, prius est . id q κ destinaetii. Consequenter eum dici
Pr erea, si no plures sint animae, sed partes, utruanimam totam aut partes quaerere prius oporteat.
Dissicile autem est id qu6 determinare, quamam in si partes a quibus diu. sint. Et virum ipsas par
tes an ipsarum partium erationes prius quaerere Perscrutarim oporteat, ceu intelligere, aut intello
buum, Sc sesitire aut sensitiuu, de eodem modo de
, cpteris. Quod si operationes sint exquirendo prius rursus profecto quispiam dubitabit,ii obiecta horuprius imi inquirenda,ut sensibile priusu sensitio, S intelligibile,si intellectivum.
Amplius autem &si non multae animae, sed par Tis etes, verum mortet quςrere prius totam anima, aut partes. Dinicile autem & determinare qu altari T me5 natura alterae abinuicem sint. Et virum partes oppr io. tet quaerere primum aut opera ipsarum, ut intelli. gere,aut intellemim,re sentire aut sensitiuu. Similiter autem & in aliis. Si aute opera prius, item uti v
dubitabit alias, si obiecta horu prius quo edu, sicut sensibile sensitiuo,6 intelligibile intesiectivo. .
Tangit difficultates quae emergunteirea pol tias anu '. nix. In anima enim sunt paries potiuales. s. intellectivit, , sensiliuilin, o vegetatiuum. Est ergo quaestio virum hae sint diuersae animae, sicut Platonici volebat, re etiam ponebant,an sint paries pQtentiales anmis. Et si sint partes potentialta animae, quaeritur etiam utrum primo de a. mus qusrere potentias ipsas Φ actus, alit primo actus uipotentias, ut intuli gere ante intellectum, re sciit ire quod est actus, ante sensitii iuni quod est potetitia,et similiter in
aliis potentiis re actibus. Et si primo debemus quaerere actus J potentias, adhuc erit quaestio virum snt priusqii Helida oblacta horum actuum qua potentis, ut pittar tu, debeat quaeri sensibile b sensuitium, aut intelligibi
eo intellectitium. Consequenter cum dicit.
Non solum autem ipsius quid est cognitio coserre videtur ad perspici edas eorum causas accident tu, quae per se subtantiis insunt, ut in mathematicis co
r fert quid est rectum & quid curuum, vel quid li/
nea quid superficies, ad cognoscendum quot rectis, trianguli anguli sunt aequales, nam ipsum quid est, omnis est principium demonstrationis, sed econueris etiam accidetia magnam asserunt opem ad illud percipi Mum. Nam cum per imaginationem de ac cidentibus, aut omnibus, aut pluribus reddere possumus, tum aliquid etiam de substantia dicere poterimus optime. iare patet eas omnis diffinitiones disserendi modo vaneq; dictas & assignatas esse,qui in sinibus non sit, ut accidentia percipiantur, aut de ipsis
coniectura facilis habeatur. et curvans
Videtur autem non solum quoquidest cognoscere, utile esse ad cognoscendas caulas accid)tium sub :. zzis, stantiis, sicut in mathematicis quid rectum de quid Tex.co. obliquum,& quid linea,re quid planum, ad cogno M. scendum q, rectis trianguli anguli sunt inuales, sedec econtrario accidentia confici ut, magnam partem
ad cognoscendum quodquidest. Cum enim habe, mus tradere, secundum Phantasiam de accidBibus, aut omnibus, aut pluribus, tunc & de subflantia ha hebimus dicere aliquid quam optime.Omnis enim demostrationis priticipiti est, quodquid est. Quare secundum quascunci diffinitiones non confinῖit accidiua cognoscere, sed item coniecturari de ipiis fa
Ponit difficultato, qusenu sunt ad illa quς si in tin adiutoriis disii nitionis animae, quia i dissinioste oportet non solum cognostra e principia essentiali sed etiam accidissia.Si. n. recte diffinirentiir, oc possent gnosci princisa essenuali diffinitio no indigem accidetibus.
15쪽
ed quia principia essentialia teritin sitiit nobis ignota, ideo oporias viamiis dii serenius accidentalibus in de signatione clientialium, hipta enim non ines uale, sed ponitur tu designatione essentialis. Et per eas. s. per differenti's acciduales potienimus in cognitionem essentia. lisi. Ei io dissicile est, quia oportetnos cognoscere qdadest anima, ad cognoscendum lacilius aecidentia animae, sicuti mathematicis valde utile est praeaccipere quod vid tesserem re curui re plani ad cognostendum quod
rectis uianguli, anguli situ itales. Ec nue oetiam a radentia si praeaccipiatur, multum conserunt ad eogno
scredum Dodquid erat esse, ut dictum est. Si quis ergo ac
signet dirimitionem perquam nou deueniatur in cognitionem accidetium res diuiniis ita diis nitio non est rea. Iis,sed remota cic dialectio. Sed illa dissutilio per qua de
Denitur in cognitio iem accideri ni est realis oc ex pro.
Lege in Est etiam dea fila tibus animae dubitatio, numterius, te Cinti S communes sint cum eo quod habet anima,ctio. o. an sit de ipsius animae proprius aliquis.
Dubitationem autem habent εἰ passiones animo virum sint omnct communes & habentis, an Mali qua&mumae propria ipsius. I c. ii.
1 os T V AM philosophiis ossedit dissicultaia qε inscia dea inina ex parie si ibstatis re quodquidest animo hie consequenter ostreidit diffici iliai E qii seu ex parte passionum oc accideriti in animae. Et circa hoc duo taciti Primo mouet dubit. ilionein circa passiones animae, sol uit eam. Secundo ex huiusmodi solutione ostendit in eognitio de anima pertinet ad Philosophia naturalem seu
ad physicu. ibi. Ei propter hoe igitur ia physici oce.F.
Dicit ergo primo in cubitatio est circa passiones animae dc operatiora, virum. s. essent aniliis propris sine comis nicatione eo oris,ut Platoni videbat, vel nulla sit propriamini sed omnes sint communes corporis occompos n. Deinde cum dicit.
Hoc enim ipsum accipere quidem necessariu est, no tame accipi lacile potest. Atq: plurimi sunt, quo
rum sine corpore nullum aut agere, aut pati vide tur, in irasci,cofidere, pere,dc omnino sentire. Maxime aut ipsum intelligere proprio simile est .a si hoc etiam imaginatio sit quNam aut sine imagi
natione non sit nec istud Ge sine corpore potest. Hoc. naccipere quide necessarium est. no autem facile. Videtur autem plurimoru quieta nullu sine corpore pati,nem facere, ut irasci, confidere, desidorare,dc omnino sentire, in i me aut vides propriu,
ipsu itelligere. Si aut e dc hoc pharisia qda, aut noime phalasia,n ptiget vii , neq; hoc sine corpe ee.
Et circa hoc duo facit. Primo. n. ost dit difficultatem huiusinodi quastionis. Sedo vero necessitatem. ibi. Si quidem initur est aliquid. γ Dicit ergo primo, accipe re hoc. s. vi in passiones oc operationes animae sint eo munes vel propriae, est necessariis,oc non est me, sed valde dissicile. vi et, si difficile ostendit dicens, q, causa di incultatis est,quia in apparenti videli ir Q mulis passiones
sint communes,oc non sit pati sine corpore, ut puta ira sci,5 sentire et hitiusmodi. quorum nihil patitur anima sine corpore. Sed si aliqua operatio esset propria an inas, Pppareret hoc de operatione intellectiis. intelligere enim quae ea operatio intellectus, maκime videtur proprium eanimae. Si quis tamen recte eosderet,no videtur propriuantius intelligere. Cum enim intelli ere vel sit plautasia ut Platonici ponebant, aut non sit line phantasia, fuerunt enim quidam si ictu antiqui naturales ) qui dici
ham intellectus non disserebat a sensu, dc si hoc esset, tune intellectin in nullo differret a phalasa,& ideo Pi tonici moti sunt ad ponendum intellectum esse phanta
fiam. Cum ergo phalasia indigeat corpore, dicebant in intelligere non est proprium animae, sed commune anumhec corpori. Si autem detur Q int lectus non sit pha tasia, nihilominus tamen non es' intelligere sine phantiista. Restat igitur in intelligere non est proprium animae, cu phantasia indigeat corpore. Non rigo eontingit hoc. s. intelligere esse sine corpore. Quamuis alitia hoc Arist. satis aperte manifestet in tertio huius, nihilominus tamequantum ad hoc aliquid exponemus. Nam intelligere quodammodo in proprium animae, quodammodo es coniuncti Sciendum est igitur in aliqua operatio animae aut passito est, quae indiget corpore, li tinstrumento ocsicut obiecto, hicut videre indiget corpore, sicut obiecto quia color, qui es obiectum visus,est in corpore. Item si cui in strii mento, quia visio re si sit ab anima, non est ta/men nisi per organum visus. s. pupillia quae est ut instru mentum, re sie videre non est animae tantum , sed etiam organi. Aliqua autem operatio est quae indiget corpore. non tamen ricut instrumento, sed sicut obissio tantum. Intelligere. n. non est d organu cortale, sed indiget oblo corporali. Sicut. n. Philosophus dicit inicitio huius, ις κἀH. hoemo phalasinata se lint ad itelliri,sicut colores ad vissum.Colores aut selint ad visu, sicut obiecta, pharasmata ergo se habent ad intellectum stetit obiecta. Cum autephantasmata non sim sine corpore, videtur et intellige.' re non est sine eorpore, ita tamen o sit sicut obiectum oc pria hurion sicut histrument uni. Et ex hoc duo sequuntiir. Vnu o pati
est v, intelligere est propria operatio animae, re non indi quaget corpore nisi ut obiecto tanti im,vidictum est, videre sola autem oc aliae operationes re passiones non sunt aniliis sine lio tantum,sed coitincti. Aliud si in illud quod habeto e om norationem per se, habet etiam essedc subsistentiam per se, oc illi id quod non habet operationem poscino habet esse per se. Et ideo intullectus est forma subsistens, aliae po mori tritae sunt formae in materia. Et in hoc erat dissictilia, hu liβiusmodi qliaestionis, quia. s. omnes passiones animae mapparentia vi resse coniiiiiisti. CosequEiercu diciti
si igitur operationum animae, vel affectuum ali/
quis proprius sit ipsius, fieri potest ut ipsa anima se
paretur. Sin vero nullus sit eius proprius, non separabilis est, sed est de ipsa perinde atque de recto, cui
multa quidem, ut rectum est, competunt. veluti piicto pilam aeneam tangae, non tamen ipsum unquaseparatum laget. Est enim inseparabile, quippe cum semper aliquo cum corpore sit. Siquidem igitur est aliquid animae operum aut τὸ I ionum proprium, continget utili piam separa.ri. Si vero nullum est proprium ipsius, non utique erit separabilis. sed sicut recto, inquantum rectum,
multa accidunt, ut tangere aeneam sphaeram secum dum punctum, non tamen taget hoc, separatum ip/
sum rectum, Inseparabile enim, siquidem, semper
Assigna retam necessitatis huius q5nis, qiua. Leκ hochlatir unu . ota maxime scire desiderat circa alam, utra. s. cotingat alam separi dicti , in si coligat alio propria
Oper ationem,aut passionem ni scis uti v contingo
ipsam animam separaria corpore, quia ut dictum est quod habet operationemper se, habet etiam esse re subliuentiam per se. Si vero no esset aliqua propria operatio seu passio antinae, eadem ratione non contingeret ipsam animam separari a eorpore, sed erit de anima, sicut de recto. tacet enim multa accidant lecto inquantum rectum
. si ageresaea sph a Fin puctu,nsi in a dii ei nisi i in ieris,no. n. Eigit rectui pucto inea sphyallisi i materia
16쪽
Sie erit de anima si no habet propriam operationem,
licet ei multa accidant, non tamen accidunt ei nisi in materia. Consequenter cum dicit.
Videntur autem omnes affectus animς cum cor pore esse,ira,mansuetudo,tiinor, misericordia, con/1identia,gaudium, tum deni F,ati amor.Na una
cum his ipsum corpus aliquid patitur.Quod quide
ita esse ex eo patet. Interdu enim non iralcutur ne timent,etiam si se vehemeses ipsis manifestaeue causae offerant.Interdum a paruis, quibusdam mouem tur atq; exiguis, si seruet concitatur* corpus, pe/tide se habet at 3 cum afficitur ira. Hoc magis ex eo patet, quia nonnulli nulla re penitus accidente, quς quidem possit terrere, nulloq; imminente periculo ut hi qui metuunt, perturbantur ac afficiutur timore. Qitae si ita sint, patet affectius rationes esse maioriales .Quare de dimnitiones ipsoru sunt tales . Ir,sci namq; motus quidam talis est corporis, aut par tis, aut potentis, ab hoc,huius gratia. Videtur autem &animae passi nes omnes esse cucorpore ira,mansuetudo timor,misericordia, confidentia,adHic gaudium,& amare de odire. Simul .n. cum his patitur aliquid corpus. Inditat autem hic
aliquando quidem duris de manifestis passionibus
concidenti,is nihil exacerbari, aut timere.Aliquando autem & a paruis de debilibus moueri, cum accedatur corpus.& sic se habeat sicut cum irascitur. Adhuc autem magis hoc manifestium, Nullo. n. terribili imminente,in passionibus fiunt. iis inet quibus ti/mes. Si autem sic haber, manifestu quoniam passio nes rationes i materia sunt. Quare termini tales, ut irasci, motus quidam talis corporis, aut partis, aut potentiae,ab hoc,& gratia huius. Manifestat illud quod supra supposum a QT qusdapassolus animae sunt coniuncti re non animae tantum. Manifestat autem hoc eκ uno quod eo sistit ex duobus. Cuius ratio talis est . Omne ad quod operatur coplexio corporis,non est animae tantum sed etiam corporis, sed complexio corporis operatur ad omnes passiones ani mae,Vlpura ad iram,mansuetudinem,timorem,confideriam,misericordiam,oc huiusmodi. Videtur ergo anims
Passiones omnes esse cu corpore.Et.ad huiusmodi passiones operetur c5pleκio corporis probat dupliciter. primo sie. Quia nos videmus in aliquado superueniunt durae oc manifestae passiones, re ho non proiiocatiar, net timet,sed si accedatur ex surore seu ex complexione cor Pus a Valde paruis et debilibus mouetii sire se se habet si
A Et propter hςc ip tur iam physes est considerare
de anima,aut omni,aut huiusmodi. Concludit ex his qliae dicta sunt Φ c5sideratio de anima pertinet ad naturalem. Et hoc eκ modo diffiniEdi eo cludit. Et ideo hic duo facit. Primo probat propositum. Secundo insistit circa diffinitiones. ibi. Dissererer auie dissiliet &c. FProbat aute propositu hoc modo. Oporationes animae re passiones sunt operationes corporis repassiones ut ostensum est Omnis aut passio,cum disefinitur, oportet . habeat i sui diffinitione illud euius est passio. nam subiectum sempercadit indisfinitione pansionis. Si ergo patriones huiusmodi non sunt tantuani me,sed etiam corporis,de necessitat e oportet in in diffinitione ipsarum ponatur corpus , sed omne in quo est coralliis seu materia,pertinet ad naturalem. ergo et passiones uiusinodi pertinent ad naturalem. Sed cuius est coside, rare passiones,eius est cosderare subiectum ipsarum. Eta ideo iam phviici est considerare de anima ut omni Psimpliciter aut huiusmodi).s de ea quae est inixa cor pori. Et hoc dicit, quia reliquerat sub dubio utram inreu
lectus potentia affixa corpori. Consequenter cum dicit.
Diuerso autem modo naturalis, 3e disserendi antifex Hauquodq; ipsorum diffiniet. Nam alter ira appetitionem esse dicet doloris vicissim aduerlatio
interendi,aut aliquid tale. Alter sanguinis aut calo/ris eius qui circa cor est, feruorem ebullitionemve, ait alter materiem, alter formam hoc pacto reddit&rationem .inc enim est ratio res,quam necesse est .
si fuerit,in tali materia esse. Sic enim de domus assi/gnari diffinitio solet. Nam quida talem eius ratio domonem assignat,esse dicens tegmentum quod quidem prohibere propulsareq; potest incommoditates easi hisce ponti rum dicendo gratia. Quis igitur istorum est naturaliscis ne qui materiam assignat, de ratione ignorat, an is qui solatia rationem reddit,& materiam ipsam amittit,an is potius qui utraml complectitur At illorum uteri quis est At enim costat neminem esse qui circa materiae versetur affectus non separabiles
vino separabiles sunt, praeter ipsum Philosophu
naturale. Etenim naturalis circa omnia ea versaturquς talis corporis talisv materiei sui operationes ait affectius. Circa autem ea quae talia non sunt, ito naturalis, sed aliud solet ver i. Atq; de nonnu llis
ut cum irascitur.Seculi do probat dicens. Adhue fit ma tarte fuerit arti Sis inaniustum. ad hiliusmodi passiones ope eius eo, M Vς mζdi De his autet up separabilia quidem Lege. a. -- - non sunt,attamen non, ut affectus corporis tests, sed ii Pby
abstractione sumutur,mathematicus, at ea qus sunt sepata,& ut talia sunt, ipse primus Plis coteptatur. Differenter autem diffiniet physicus 6e dialecti cus unumquodq; ipsorum, ut ira quid est. Hic qui
dem enim appetitum recontristationis, aut aliquid huiusmodi, ille autem feruorem sanguinis,au t cali di circa cor .Horum autem alius quide assignat naviniam,sius vero speciem dc rationem. Rario qui de. n. l c 'ecies rei.Necesse est aut hac ee i materia huiusmocii, si erit,sicut domus, ratio qde talis quς dam,quia operimentu prohibis corruptiones a ve/tis de imbribus 8e caumatibus . Hare autem dicit lapides de lateres de ligna.Alia vero in his, specie. ypter
plexio corporis. Videmus enim Φ etiam si nullum im/mineat periculiini,silit in aliquibus passiones similes his passionibus quae sunt circa animam, utputa melancoli ci frequerer si nullum periculum immineat, eκ ipsa comζlinione inordinata fiunt ii mentes. E mo quia sic se ha/e sq, coplexio Operetur ad passiones huiusmodi,m nisestu est,huiusmodi passiones csunt rationes in ma/t abi. habentes esse in materia. Et propter hoc termini tales. i.dissinitiones harum passi unusn non assignantur sine materia,sicut si diffiniatur ira. dicetur . est motus talis corporis siue cordis,aut partis,aut posetis. Et hoc discit *tum ab subsicitiam seu causani materiale ab hocFquantum ad causam efficientem gratia huiusγ quai
tum ad causam finalem. Consequialter cum dicit.
Idcirco naturalis est, de anima,vel omni, vel tali
17쪽
ima ration asit ignorans, aut quς circa ratione so/ Εlii,aut magis quς est ex viris stillos aut quis uterm
An non est aliquis,qui circa passi ones materiae no separabiles,& quatenus non separabilea versetur, sed physicus circa omnes talis corporis,& talis materia, actiones & passiones versatur. Quaecuta' aute non quatenus talia, alius .Et de quibutana quide est artim,si confingat,ut structor,aut medicus, At non parabiliu quidem inqtum aut no talis corporis passiones,sed ex remotione, mathematicus. Secudum
autem Q Dparatae primus Philosophus.
Insul ire diffinitiones. a. n. ossedit i in dissi nitionibus passion uanim aliqvssunt in quibus ponitur materia Oc corpii aliqtie veroin quibusam ponitur materia sed forma tantii, ossedis Q h usinodi vis initiones sunt insussicientes. Et ei rea hoeinuestimidisserentiaqus inuenitur in istis dissinitionibus. Aliqn.n dat aliqua dii Ffinitio in qua nihil est ex parte corporis: sicut in ira est ap' petitus viridi illae, aliqn assignatur aliqua diffinitio i qua est aliquid eκ parte corporis seu materis, sicut Q ira est accisio sanguinis circa cor. Priina est dialectica. Scaa vcto e phy sica,cu ponas ibi aliqd ex pte materis, ptinet ad nate. Hic.n.Lphysic' assignat materia cu dicit,. ε aς cesto saguis circa cor. Alius ro. s. dialecticus poli spem Ocrsine. Hoc.n. s. appetitus vidicte Ero ire. in aut disi 5. prima sit insuffciens manifeste apparet.Na ois forma qε i msi determiata,nisi i sua dissone ponat ma illa disso eiulassiciens,sed haec forma. s. appetitus vindictae est forama in materia determinata, unde cum non ponatur in
eius diffinitione materia, constat in ipsa diffinitio est in/lassicita. Et ideo necesse est ad diffinitionem . in dissi nitionς ponatur hoc. s. sormam esse in materia lauiusmodi uis. . 'doerminata. Et sic habemus tres diffinitiones,qa una misi, ais assignat speciem respeciei rationε,5c est formali stiri, si, Geut si dissiniatur domus Φ sitoperimentum prohibens aventis oc imbribus re caumatibus. Alia autem assignae materiam,sicut si dicatur in domus est opertinuit quoddam eκ lapidibiis,lateribus,et lignis. Alia vero assignat .i.in dissinitione ponit utru*,materia. s. et sorma dices, Q domus est operimentu tale c5stans eκ talibus, et in ta
Iia.Lut prohibeat ventos Scire ideo dicit,q, alia dissinitio.f. tria ponit in hisγ. s. in lignis lapidibus quae sunt ex parte materiae speciemγ . i. formam propter istaγ. s. ut prohibeatvtios. Et sic complectitur materiam .cia
dicit in hisy fc larinam eum dicit spemγ oc causam
finale eum dicit propter istaFquae tria requiruntur ad persecta dissinitione. Sed siqvsraturqus istarii diffinitionu sit naturalis,oc qitae non. Dicendum . illa qus considerat forma iiii,n si est naturalis,sed logica. Illa aute quae est circa mauriam,ignorat autem formam, nullius est nisi naturalis.Nullus.n.h3c5siderare materiam nisi natin Hralis. Nihilominus tame illa qus eκ viris in est. sed ex materia re forma est magis naturalis. Et dus ham dissi nilio iiunxi nent ad naturale, sed una est imperfecta. Lilla quae Donit materiam, alia veronsecta. s. illa uesteκ utriscit. Non.n. est aliquis qui conficieret passiones materis, non
separabiles,nili physiciis. Sed quia sunt aliqui qui aliter
considerant passiones materiae, ideo ostendit qui sint ocqualiter c5siderent,et dicitu, sunt tres. Vnui genus est qd dissere a naturali diu ad principiit,li ac5sideret passio nes prout sunt in materia, scut artifex qui co siderat sor/Mithimi. ii materia,sed disserui,quia huiusmodi principi uestare,phy sici vero principiti est natura. Aliud genus est in quidem considerat ea quae habent esse in materia sensibili,sed no recipit in dissinitione materia sensibile,siciit curuu rem,oc hinsit, licet habeant esse in materia re sint de numero no separabiliu iutu ad esse,in mathematicus nodeterminat sibi materia sensibile. Cuius ratio est,quia res
aliquae sunt sensibiles per qualitaiε *states aua pueκlu
ssunt qualitatibus, unde mathematiciis coeernit latu id quod Atitatis est abGluis, non determinans hae vel illa materiam. Aliud genus est quod quidem considerat illa quorum esse vel non est in materia omnino,vel quorurnine potest ee sine materiaec hic ε Philomphus primus. Et notandum'tota ratio diuisionis philolaphis sumi mr Fm diffinitionem et modii dissiniendi, cuius ratio est quia dissinitio est principium demostrationis rerum, res aurein diffiniuntur per essentialia. Vnde diueres dissi ni/tiones rerum diuer rincipia essentialia demonstrant,eκ Abus una scia dissere ab alia. Coiisequetercu dicit.
Sed eo redeundum est, unde nostra deflexit ora/tio, Dicebamus autem affectus minis esse insepara biles ab animalium naturali materia ut tales sunt, dino ut separatur linea supficie ;, sic ira & metu a su/biecta sibi materia separi .Ves.n.vero necesse est c5 siderates de aia,& de his dubitates ac ambighes, qnos opue procedentes inuenire, ali 2cipere, i mediueos antiquoF afferamus opiniones, qui de ala tra/ctarui aliud at b dixerui, ut ea qde accipiamus quae bene sunt dicta, ab his autem caueamus qua non bene recte. dicta fitere. Sed redeudu est unde sermo. Dicebamus autemst passiones aninas no separabiles a physica materia
animaliu, insitum tales existut furoride timor,'no
sicut linea & planu. Intedlaes aut de ala, necesse est simul dubitates de qsiis bene dubitare op , Piram seutra priOF opiniones, coprelicdere quicul aliqd de ipsa enutiauerunt, ut bene quidem dicta accipi
mus.si vero aliquid non bene,hoc vereamur. Quia videbatur fecisse quasda digressiones eκ hoc Pinstitii ad inquisitione dissinitionum, reducit sed ad ma
teriam propriam, dicens in re sciita dum est ad materiam propriam,Vnde est sermo habitus .sq, passibiles animς Vt atrio tin or,et huiusmodi,no sunt separabiles a physica inateria animalium in*tuita tales eκistunt .s. in*tu passiones quae non sunt sine corpore,ctc non sunt sicut linea re planum. i. stiperficies quae ratione possunt separari a materia naturali.Si ergo ita est,ad naturalem spectat consideratio earum,ec etiam alii nix, sciit sit pra dictum est. De qua). cantina intelideres ad prssens necesse est accipere opiniones antiquom,quicunm sint qui aliquid
enuntiauerint de ipsa. Et ii quide ad duo erit utile: pri mo sa illud qd bene dictu est ab eis,accipientiis i adiuto xiv nim. Scdo ga illud qd male mutiatu est. cauebimus.
Initiu aut iqsitionis hoc erit secto pgruit, si pus
posuerimus ea qus maxime videsur alae competere suapte natura. Ani tu ital duobus his ab inaiato maxime differre videtur, motu ac sensit. A maiori bus etiam nostris hcc duo fere de anima accipimus.
. v P R A positit Philosophus prooemium,i quo re in
tetitionem suam,qiiid agedum,*dissicultate huius operis ost dit, hic vero prosequitur tractatii in fini ordinem promissum.Diuidi uir autem tractatus iste i duas partes. Primo enim tractat de natura animae Fin opinionE ali rum Philosophorum. Secundo vero sin veritatε,α hoc in secudo libro. Prima pars diuiditur in duas partes. Primo enim narrat opiniones aliorum Philosophorum de anima. Secundo vero inquirit de opinionibus illis. ibi
Consideradum est autem oce. FPrima pars diuiditur in duas. Primo enim ostendit ex quibus Philosophi h
18쪽
humi minima clim xsigaminam de anima Secundose A bctanimalibus motum, quia nec ipse r quiescutro ostendii quomodo dureris demen etiam iii dui rsas op succursum auxiliu respiratione fieri dicut,ingrenio ues de anima. ibi. Dicitii ieiunab Dicuomprimo R, principiunt nosrsqucstionis. i. inqui sui us est apponere omnia quae feci indum naturam videntur inesse animae. Circa 'iod sciendum est Φ ouando inuenis uulaliqua duo din me se eundum aliquia manifestum,& se dicinis exitidum aliud immanifestum, celetum est in in id quod irinoio, est mani sessu,veni in iis i notitia illius adestim manifesto Et hune modona tenum ni Philosoplii adinvenudum
naturam de anima. Animata enim ab inanimatis disse, rimi, per hoc in animata habet animam, inanimata v ro non. Sed ciuia natura animae erat immanifesta, rena poterat inites ligari nisi d aliqua manifesta in quibus dis,lerunt animata ab inanimatis,inuenerunt illa, Ac se duilla conati sunt deuenire in cognitione naturs aix. Illa aut e manifesta iii quibus aiata disserui ab inalatis,sunt duo
di rebus aliis figuris similibus, dc quae quidem egredi prohibent ipsis quae animalibus insunt, id repel/lendo quod contrahit alip premit, de eoui, uiuere
atu malia, quous v id facere possunt. Vnde Democritus ignem quendam aut calorem
dicit esse ipsam.Infinitis enim existenti a figuris de Opinis athoniis,qup , ciet rotundp,ignem & animam di/
vit, ut in aere mora corpora qur vocant decisiones
Rus videntur per portas in radiis, quarum omne se '
vim,elementa dicit totius naturr . Similiter autem Oolniri Leucippus. Horum autem sim io, animam. pro Leuei in
liter id quod niaxime possunt per omne penetraro Pi. huiusmodi figurpe mouere reliqua cum moueam. s. sentirere ni oueri. Nam animata videmur disserre ab A tur α ipsa, arbitrantes animam elie efficiens in ani/
in alaus maxime motu, ut. s. moueant seipsa, Ac sensu se ii cognitione. Vnde oedebant in qiuado scirem principia istorum duorum,scirent quid est anima. Vnde laborauerat causam motus 5e sensus scire, ut per hoc scilla natur1anuns,oc credebant in id qii est eausa motus re sensu. essetallinia,S in hoc omnes antiqui Philosophi conuositebant. Sed ex hoe antiqui in diuersas opiniones diuisistitit. Nam aliqui conati sunt deuenire in cognitionε anim per motu, aliqui vero per sensum. Et ideo eu dicit.
Inquiunt enim nonnulli anima id esse quod ma/xime primoq; mouet.At φ existimantes fieri no posse: ut id aliud qtii cu moueat, quod non mCuratur, anima , ii qd eoF esse putarui, qup motu cientur. Dicunt enim quida dc maxime de primo alam esse id quod est movens. Existimantes aute quod non
malibus motum. unde de vivendi terminum esse respirationem. Constringente enim eo quod conti. net, corpora,& extrudente figliras probentes anima lalais motum, ex eo oe non e si ipsis quiescere nulla
tenus, auxilium fieri de laris ingredi laibus aliis hu/iusmodi in respirando. Prohibere enim has & quae insunt animal unis disgregari, simul prohibentes eo stringcs de comprimens, ec vivere autem quamdiu possunt hoc facere.
Ponit primo opinionem Democriti de anima dicens. Vnde Democritus qilidam. s. antiquiis philosophus,a excogitans illud quod maxime molietur,esse nati ira animae. et quia illud quod maxime mouetur, videtur esse dena utra ignis. Et ideo dicit ipsam animam esse ignem qiiε
- , damalit calorem .Et opinio sua sui italis.Ipse enimn dili mouetur ipsum,non contingere mouere alteruJlis C ponebat esse in rertim natura nisi sensibile α eorporale, quid eoru qus mouensaiam sic arbitrati sunt esse. oc volebat in principia omnium rerum sim mora in Oileiidit notum diuersi ratein. Et pruno de illis qui inquirebant naturam alii inae a motu . Secundo de illis qui inquirebam eam a cognitione seu misi. ibi. Qui eun ii autem ad cognoscere oc sentire. γ Tettio eoru qui inqui
rebam naturam eius eκ viro p. ibi. uiloniam aureinet
motivum. γ pCirca pinnum scien auiti est in illis qui in.
quisieriant alumae naturam a motu erat Vnum comm uo
ne. s. si mouentur animata, in anima sit mouens oc mota. Et huius rivio est, quia existimabat in id quod no moucturno cotingit mouere ait i. i. q, nihil moliet nisi moueatur Si ergo ala mouet aiata, oc nihil mouet alterii nisi
moueat ipsum,mani sessu in q, aia maxie mouet. Et hoc in propter quod antiqui naturales arbitrati simianima sti eorum quae mouentur. Sed ex hoe etiam dii erila opiniones proueneriim. Et ideo cum dicitire volebat principia omnium rerum snt corpora in diuisibilia.infinita quae vocabat athomos. Quae qui dem dixit esse unius naturae, sed distine abiimicem ligura, positione, re ordine, licet hic tantum ponat de figura,quia lixe sola disserentia quae est se dum figuram ne cessaria est. Et ista disseremia quae est secundum figuram, in q, quaedam erant rotunda,qusdain quadrata, qusdapyramidatis 5 huiusmodi. I)onebat etiam lix cesse mobilis,oc nuna quiescentia,ec ex concit u ipsorum atho moriim casu este mundum factum aiebat. Ei,hxe indi ii sibilia eorpora situ mobilia, dabat exemplum dedecisionibus quκ mouentur in aere, etiam si nulla tempestaadi sicut apparet per portas i rad is solis. Vnde cum ista sint multo inmora,quia sinit indivisibilia, illae vero quae Nparem in radiis decisiones sum diruisibiles , manifeste apparet in sint maxime mobilia. Et quia inter alias figmQuocirca Democritus igne atq; talorem ipsam D ,as, figura rotunda est magis apta ad motum, eu non hacensuit esse. Nam cum sint infinitr figurae, ac indi/uidua, ora rorada. dicit ignem ex animam esse. Hoc individua corpora Mia corpusculis iis esse, quo in aere fieri vidisur, in ipsis inquam radiis, quae per
fenestram ingrediutur,oc rerum clementa generam virum, seminam totius esse naturae dixit. Eadem de Leucippiis ille censebat . Horum igitur corporu ea sup sunt rotunda,ignem ac anima alierunt esse, propterea quod maxime omnium figurr tales totu corpus igredi penetrare* possunt, ni caetera mouere cum moueanturWipsa. Arbitramur enim anima id tesse quod motum animalibus praebet. propter ec respirationem, vita edi rationem, aloe causam esse talit. Nam eo quod continet contrahente corpora,c rimenteue,ac extrudite figi a. ras,quae prae
beat angulos quibus impediatur a motu. α quia crede haut animam maxime moueri his eo quod arbitrati sunt antinam inicere motum animalibus, ideo inter ista infibnita corpora, illa quae erant inter illa rotunda corpora, dicebat esse animam. Huius etiam opinionis suit Leitcipvua qui fuit socius eius. Et ad hoc habebat umina signis,
quia voluit Democritus terminum viis. i. ratioticari,consistere in respiration licet insufficienter, quia no omnia viva respirant, quae quidem respiratio necessaria erat se cundum eum,quia corpora rotunda implent corpus,eia sitit causa motus in corpore atii malis secundum eum, re
ham in continuo motis, Meo et continet. i. corpora nc .
si aere constringente se extrudento. i. exterius iniit ae illas qux sunt de numero figurarum quae sunt pWben aes animalibus motum, ex eo quod nullo modo qtii seunt, ne sorte eis omnino eκ piri sis a corporibus ii mis, cilicerent corpora. ideo necessaria est respirauo per
19쪽
quam de intromittantur alia eorpora,&ea quae sunt in Et abistis ouae respirationem inuant, impediantur ab exi . Et iadiu dixit vivere animalia, quamdiu possunt hoc Lico e. crespirare. Et vis huiusmodi signi est, quia curespiratio eκ hoc dieatur esse ratio vitae, id continet ipsa corpora rotundam corporibus animalium, re immittit etiam ea intus, ne propter exeuntia corpora qus cotinue mouentur,deficiat eo us animalis, manifestu est,ipsa corpora sint aia,qus quidem corpora voluit Demo. esse de natura ignis, ec ex ris causari tuorem. Sciro eu dicit.
Videtur autem dc id quod a nonnullis pythago ricis dicitur, eandem habere sententiam. damenim ipsarum ea corpuscula quae agitantur in aere
quidam id quoel illa mouet ac agitati anima esse di
xerunt: propterea φ continue moueri videsur, etiasi nullus ventus penitus afflet. Videtur autem dc a pythagoricis dictum,eandem habere intelligentiam. Dixerat enim quidam ipso rum, animam esse quae sunt in aere decisiones. Alii autem has mouens. De his autem dictum est, pro pter ea quod continue vidctur moueri, di si sit ira quillitas nimia.
Ponit opinionem quorudam pWhaetoricoriam, quae similis erat opinioni Democriti. nam illud quod pythasorici dicunt de anima, eandem habent intellitiam eum quod dicit ipse Dein trusilicet pythaeorici in ean.
dein sententiam non coueniant. Nam quidam ipsortim convenientes cum Democrito, dixerunt animam esse derisones quae sunt in aere .i. corpora indivis bilia re infi, nita: sicut Democritus dicebat. Alii vero in ipsis philo sophis non dixerunt ipsa corpora indivisibilia re mobilia esse animam: sed illam virtutem quae mouet ea wr Dor animam dicebant. Et huius opinionis suit quida Ar, chelaus philosophus magister Socratis, ut Augustinus cnarrat in libro de civi. dei. Et ratio horum. s. quare dic hant huiiusmodi corpora esse animam dicta est, quia si cutiam patet, volebant.illud quod maxime molietur est anima,unde propter hoc in haec corpora cotinue mo eri videbatur, sicut apparet in aere in quo moulaur etias sit tranquillitas, dicebant ista corpora esse anima. sequen ter cum dicit.
Eodem feruntur&ii qui dicunt antinam id essest seipsum agitat motu Ietenim omnes ii motum videntur putasse maxime proprium esse animς,& alia quidem uniuersa per animam , hanc autem a stipsa moueri, quia nihil videbant mouere, quod no miueatur & ipsum. In idem autem feruntur quicun* dicunt animi
in seipsum mouens. Videntur autem hi omnes existimates motum maxime proprium esse animae, IEt alia quidem omnia moueri propter animam, linum autem a seipsa, propter nihil videre mouens, quod non de ipuam moueatur.
Reducit in quandam summam opinionem plurium philosophorum de anima ad has opiniones dicens , in omnes illi qui dii sitientes animam a motis,dixerimi iposam esse illud quod stipsum mouet seruntur in idem, . i. in eandem intelli glaiam cum praesitas. Omnes enim concordant in hoc oc e ueniunt videntur existimasse motum maxime de praecipue eiti proprium anims. αquicquid mouetur,mouetur anima, ipsam Vero aiami noueri a seipsa. Et ratio horum, sicut iam taetiam eruerat quia communiter opinati sunt nihil mouet alterum nin moueatur oc ipsum. Unde anima moueat aliarcre debat aiam maxime dc pcipue moueri. Tertio cu dicit.
inuliter de Anaxagoras id quod mouet, anim esse dicit. Et si quis alius censuit uniuersum metem
mouisse,no in perinde penitus atque Demomtias. Similiter autem dc Anaxagoras animam dicit esse Tex.e5. mouentem, de si aliquis alius dixit Q omne mouit xi. intellectus. Non tamen penitus sicut Demoaitus. Opinio
Ponit opinionem Anaxa.denauira aninis. Et primo ponit in quo Anaxa. concordabat cimi superioribus dicens. Φ axa oc qui in alius dixit . intelle basinouet omnia,dicit animam esse mouentem omnia, sicut ocilli dictit. Sed i hoe differt, Aa noluit omne quod mouet alterum, moueatur oc ipsum, immo dixit esse viiiiiii intellei bina separatum et immixtum qui alia molieaceo non moto,oc de natura huiusmodi dicit esse ait ima. Vii de eκ hoc insurrexit error quorundam, qui dicerent an Lmam esse de natura diuina. Sic ergo patet in quo concordabat cum superioribus,in hoc. s. st dixit ali ima esse moventem. Sed differebat in hoc in dixit animam non tuo ueri, cuius contrarium illi dicebant. Disserebat elio a Dei nocrito in acceptione intellectus. Et ideo eum dicit. .
Is enim animam de intellectum simpliciter idem esse putauit. Etenim id quod videtur, verum esse dicebat.Quocirca re te dixisse inquit Homerum, HOctora iacere alia sapientem. Non igitur et potentia quadam circa veritatem, utitur mente ac intellectur1ed idem esse animam dicit de intellectum. Ille quidem enim simpliciter dicit idem esse ani/ .mam re itellectum, verum enim esse,quod videtur . . Vnde bene facere Homerum, Q Hector iacet aliud sapiens. Non itam utitur intellectu tanquam Poten imoerilitia quadam quae est circa veritatem i sed idem dicit Rammam de intellectum. xago. Ponit hane isserentiam. Et primo opinione Democriti dicens, et, ille. s. Democritus dixit simplicite0. t. ubi* α uniuersaliter intellectum oc animam esse idem. Cuius ratio est . quia Democritus credebat . nihil esset in mundo nisi sensibili et sicut nihil erat in mundo nisi sensibilia, ita dicebat Q nulla vis apprehUma erat in anima nisi sensitiva. Vnde iiiit huius opinioni in nulla veritas determinare haberetur de rebus, re Q, nihil determi nate cognoscitur, sed quicquid apparet, veru esset, re nomagis illud quod cogitat unus de re aliqua, . illud qaec viat alius de eadem re, eodem tempor verum esse: ocre hoc sequebatur Φ poneret contradictoria simul es se vera. Cuius ratio est, quia ipse ut dictum est non vi batur intellectu qui est circa veritatem.i. Virtute intes lectitra,quam anima intelligit intelligibili sed solum vi senis
si uua, oc . nihil eognosteretur nisi sensibile, eum nihil oneret in rerum natura nili sensibile. Vnde cum sensibia sint in continuo motu re nuxu, opinatus est nullam . veritatem determinatam esse in rebus. Et quia non perue, nit ad hoc in cognosceret intulectum esse potruam qua dam quae est circa veritatem. i. cuius obiectum est verum re eκcedit omnes alias potentias an inis, sed a 'it tali, tum potentias animae lensitivas, ideo communiter Oc indifferenter idem dicit animam dc intellectum, quem quibdem intellectum dicit transmutari se dum hominis ita smutationem. Et propter hoc mendat Homerum qui dixit, Hestoriacet aliud sapiens, . i. i, secudum sui mutationem,mutatus est intellectus eius,dum aliud saperet victus,oc aliud inuictus. Secundo cum dicit.
Anaxagor. autem minus de ipsis explanat. Multi enim in locis boni rectio tractem causam esse dicit. Alibi autem animam ipsam mesem esse asserit, nam animalibus uniuersis tam paruis qua magnis, tam
pustabilibus quam minus etiam prcstabilibus mearem inesse dicit.
20쪽
Anaxagoras autem minus certificat de ipsis. Mul ATem totiens quidem enim musam eius quod bene & r cfi te, cit intellinalibi aut intesta hunc esse aiam. In omnibus enim ipsum inesse animalibus magnis ia
m paruis &honorabilibus&inhonorabilibus.
Ostidii in quo disseres at AnaMa Donoerito. Et cira ea hoc duo facit. Primo ponit opinionem Anaxa. Secudo reprobat eam. ibi Non vicietur autem oce. FDicit ergo primo in Ana κα loquitur de anima magis dubie, re minus Grufirat de ipsa. Nam ipse Ana κa. muliotita dicitii itellectum esse caiisam ei ira quod est bonu opera ori. Lbonsopctatisiis.Alibi Vero. i.inat is locis dicit hue intellectum. L qui est eausa bons operationis Manimam esse idem. c. hoc appxtet, quia costatinanima inest om/nibus animalibus tam vilibus Φ honorabilibus, oc tam magnis Φ paruis. Viide eum in omnibus his dieat intellectum esse, manifestum est idem dicit animam cic in Atellectum. Secundo eum dicit.
At ea mens tamen S intellectus cui prudentia tribuitur,no uniuersissimiliter animali ruis: quin etianem cunctis omnibus inesse videtur. Non ridetur antem sis prudentiam dictus intellectus, omnibus similiter inesse animalibus i sed ne que hominibus omnibus.
OstEditeontrarietatem esse in huiusmodi acceptione intellectus Fin Anaxa. Laliquando hoc quod dicit intellectum non esse idem eum anima, aliquando vero dicit ipsum re animam esse idem, quae sunt contradictoria, ocnon possunt simul stare. Et hoc probat tali ratione. ii stat in bene operari est proprium intellectus fim pruden. , t iam persecti, quia bene operari pertinet ad prudentia in . Si ergo idem esset itellectus, qui est causa bonae operatio. nis,cum anima, sequeretiiris intellectus pnidens idem Celaeum anima. Sed hoc est salsum, quia anima inest omnibus animalibus. Intellectus aut e siri prudentia dictus, non videtur inesse non solum omnibus alii malibus: sed nee omnibus hominibus, ergo non est idem quod anuma. Deinde cum dicit.
Omnes igitur ii qui ad animantis respexere in
tum,maxime motivum animam esse putarunt.
Quicunt quidem igitur animatum in mouerias aerunti hi quidem maxime motitium opinati
sunt animam ine. Ostendit pomnes illi qui considerauerunt animata Fili motum. i. fim id quod in moueri a seipsis, in opinati sunt animam esse illud quod maxime est moituum: si/cut patet in opinionibus iam dictis.
Atqui cognitionem animaduerteriant ipsius ac sensum: quibus res cognoscit & sentit i dicunt mismam iplam,principia rerum esse.At qui plura primcipia: qui vero unum adipsum animam esse cesent. autem ad cognoscere& sentire ea quae
sunt isti dicunt anima esse erincipiant ii qui de plu, ta lacities haecalii vero unu hoc. Lect.iiii.s VPc3 Ius ostendit philosophus quomodo aliqui
venerunt in eo itionem aninis per motum i hie vero ostendit quomo aliqui venet ut in cognitio leni anima:
n sensum seu cognitione. Et circa hoe duo facit. Primo enim ostendit in quo comtenerunt philosophi qui consideraueriint animam ex sensu. Secundo vero hi quo disse runt. ibi. Sicut Empe. quidem 5 c., Dicit ergo primo
P omnes qiii ip venerunt in cognitionε animae quam tum ad cogit oscere oc sentire. i. per cognitionem re
iuimin hoc conueniebam i quia dicebat animam esse ex
nebant esse plura r at i vero unum tantu. Ad ponenduautem animam esse eκ principiis eonstitius mouebanliga ipsi antiqui philosophi quasi ab leta veritate eoacti.
somniabant quodamodo verit πιε. Veritas autem est cognitio fit per similitudinem rei cognitae in cognosceno te. oporaetenim in res cognita aliquo modo sit in eognoscente. Antiqui vero philosophi arbitrati sunt Φopor teret similio idinem rei cognit sese in cognoscEte Finesse naturale: hoe est sin idem esse quod habet in seipsa dice bant eni Φo potiebat simile simili eognosci: vii de si anima cognomi omnia et oportet ' habeat similitudinent omnium in se fini esse natiiraleucut ipsi ponebanti Notamim enim distinguere illum modum quo res est in in tellectu seu in illo: vel imaginatioe: A quo res est in seis
ipsa: Unde quia illa quae sunt deessentia rei sunt pricipia illius rei: oc qui eognoscii pricipia huiusmodi cognoscitipiam rem: posuerutu exquo anima cognoscit omniat esset ex principijs retram. Et hoc erat omnibus comune.
Sed diuersificati sunt Fin Q disserebam in principiis qus
ponebaiit. Non enim omnes ponebat eadem principiat sed vitiis plura: alius unum: unus hocialius illud: oc fimhoe differunt in ponendi principiat eκ quibus princi
piis anima constituatur. Et ideo consequEier cum dicita
Enyedocles enim ex elementis quidem uniuersis ipsam constare censet: tamen Sc vi quodq; ist
rum animam esse putat. Dicit enim. Terram nam terra .lympha cognoscimus aquam.
Et heram ethere sane i ignis dignoscitur igne. si e & amore amor: ac tristi discordialite. Si cu Empedocles quidem ex elementis omnib' esse:&vnuquod horum animam dicensi sicut terram quidem terra cognoscimus r et here ethera di/uum:aquam autem aquar sed igne ignem obscuru, ac latentem,manifestum est, concoraea autem com cordiam: discordiam discordia tristi.
Ponit quomodo disserunt. Et primo ponit opinionε Enipe. dicens Φ antiqui philosophi qui per sensum eon.
siderauerunt animam: diculit ipsam constare ex elemen.
tis. Et illi quidem qui unum faciunt principiu:illud unudicunt esse animam. Et qui plura:ex illis eam G poni: si cut Enipe. dicit animam esse ex omnibus clementis, Muniiqii odi horum dicit anima. Orea quod scienduest. Empe. posuit seκ principia. . materialia. s. terram aqua: oc aer Wignem: ec duo activare passiva. s. liaec amicitiam. Et ideo exquo ponebat anima omnia cingnoscerer diκitaninia esse ex huiusmodi principiis quae ponebat. Secundu enim Q est ex terra, terram cognosci mus, de fini Q est ex stinere. i. ex aere aerem: Neκ aqua πι ruam. sed oc ignem ex igne manifestu es:&per concora iam cognoscimus Geordiam: oc eκ tristi distordia eo,
gnoscimus discordia, reponit ibi. tristi Fquia Empti
metrice composuit libros suos. Secundo eum dicit.
Eodem de Plato modo animam in Timaeo ex elementis costare censet. Simili nan peiusqnoq; sente Opiniolia,co 'oscitur simile: dc res ipsς ex principiis sunt. Eodem autem modo δc Plato in Tin o animam V facit ex elementis.Cognosci enim simile sinuli: res autem ex principiis Ate.
Ponit opinionem Platonis dieras i,Plato etiam is, Opinio citanimam ex clementis. i. dicit anima ex principnseo. Diato. stitutam eis.nq, hoc sit verum. s.cν Plato dicat antina compositam evrincipηs rerum probat per tripleκ disctum Platonis.Primum est quod ipse dicii in Timeo. Ibi enim dicit duo esse elementa seu principia renim. s. idemocdι.