장음표시 사용
161쪽
ne ad rari ra. Ad primam dicendum negando con At sequentiam ecratio est. quia potentia materiae est ad actu' primum i potentia vero formae est ad actum secundum. t unde non est simile. Ad secundam rationem dubii di cendum quando dicitur.mens intes lectiva re volun tas sunt una essentiaeibi non est pudicatio essentialis, sed
magis materialis: ct sensus ipsistit una essentia. i. sum in aestiuia subiective. Dubitatur secundo. virum omities potentiae animae sint subiective in anima. Et videtur Q sic. quia omnes operationes animae attribuuntur toti composito ratione animae. erae videtur . potentis ani ms omnes,qus sunt principia istarum operationum sint subiective in anima. Dicendum breuiter in non omnes
potentiae aniliis, sed solum potetis inteluctius sunt subiective in anima: quia non omnes operationes potentiaruaninis sunt in anima si tin sublino, licet omnes auri hiramur anims tanquam in incipio. Et inde est . omnes potentis sunt in anima tanquam in principio, sed non si titi subie . oc per hoc patet solutio ad dubiu. D Utatur tertio utrum potentis animae fluant ab eius essen tia. Et videtur et, noli. Illud , a quo aliquid fluit est causarsed anima non est causa potentiarum: ut patet discurren
quod fluit ab alio , sequitur illud: potentiae vix stinui
sunt cum ipsa es a. ergo oce. Dicendum addubiuino spoliatiae anims fluunt ab inis essentia. Quod se patet. sta subiectum in causa propris passionis: sed anima est subiel Gm, cui spris passiones sunt ips potentis. ergo occii Ad primam rationem dub idicendum panima ratio
natis est eausa materiali in qua potentiarum: dceste sa eiciens earum, non Didem et, agat peruansmutationem realem, sed per concomitantiam naturalem. Haeci
omnia Doctorian sin prima parte. q. r. quas per totum. Et per hoc patet latituo addubium.
Sequitur in textu. Quare primo de alimento Hoeti lecto septima eiusdem libri: dc in
Tertium capitulum huius secundi Tractatus comprehis dii duas lectiones eommenti .c septimam Moci,
ii uam huius libri, cuius octauae textus est. O
Empedocles autem α cxte. FISiud est tertium capi nil ut in quo Philosophus d imminando de operationibus animae vegetastix seeunt dumo anima est principium earum ponit quinque conclusiones. iaitarum prima est. Prius determinandal est de potentia vegetat sua eum suis operationibus et
i ctis,a de aliis partibus animae. Haec conclusio probaturi tali ratione. De communioribus prior est speculatio: ut Patet primo physi. sed portantia vegetatiua inconilia I Dior in omnibus vitientibiis. Ipsa enim separatur ab aliis partibus: sed alis non separantur ab ea. ut supra ductum in. ergo pinis ueteraninandum est de anima vege ratiuat cuius operationes sunt auginenratiore ilia uino. Contra hane concitisionem breuiter arguitur. De prioribus prior est spe latio:sed ponentia in Alinia prior est ipsa vegetaritia cum sit persectionemo prius vidciur esse
determinandum de potentia iiitellecti . sexterea. Illi id, siae quo alia non possunt esse non est separabile ab eis: sed sine potentia vegetativa aliae potentis ellensi possunt, cum in eis eon liciatur sicut trigonum in tetram. no. ergo dcc. Ad primum dicendum duplex est ordo. s. ordo generationis oc ordo naturae. qui est duplex. viis delicet ordo naturi generatiotis et ordo naturi psectais. I sectiora aut si int priora ordine natur π psectionis: noaut ordine natur Agenoationis seu cognitionis. Ad se.
eundu dilaeditu, aliquid potest dici separabili aliqdu
pliciter. Omoso in alterum posset essem non existerire: sicut a d Es est separabile a subiectis. θc isto modo potentia vegetatiua non est separabilis ab alnt. Alio modo quia inuenitur in aliis omnibus, in quibus alis inueniuntur re non in quibusdam aliis, sicut genus dicitur separa bile aqualibet specie eius seorsim sumpta. oc isto modo
potentia vegetativa est separabilis ab alqs. Secunda eo nclusio. Generatio uitae est operatio potentis vegetatiuae, pertinet ad potentiam vegetatiuam. Hae e conclusio probatur tali ratione. Omnis operatio, qlix naturaliter inuenitur in omnibus viventibus pertinet ad potentiam ve/mtativam: sed generare inuenitur in omnibus vivetibus oc ineli eis naturaliteri ergo generare pertinet ad potentia vegetatium. Probatio maioris: quia potentia vegetati ua est secundum quam primo vivere inest omnibus. Eκ praedictaeonclusione infert Philosophus unum eo lolari uin, videlicet in naturali minis opus in vitientibus est
A sibi simile. Culiis ratio est duplo. Prima quia
in hoc conuenit cum at is rebue animatis, qlix etiam Roneratiotiem habent, licit alio modo viiii a patebit. Se cunda quia nati iratissimum est inutii bus ammi lari primo esse seeundum postasia primum esse, videlicet diui
num,est immobile et perpetuum: ergo naturale est viventibus appetere animitari esse perpetuor sedaton possinit perpetuari nisi generando sibi simile seeundum speciei nunde naturalissimum in viventibus sacere alteriam tale, qualet pium est. videlicet generare sibi simile secundiim speciein. Con derandum est secundum Doctorem sanctuminesse diuinum est, cuius caiisa naturalia agunt. qapolinii uelligi dupliciter. Vno modo Q fit illud, cuius eausa naturalis res directe agit. si e dicimus in sanitas 'est, ius eausa medietis a t. Alio modo,sit illud, quo aliquid agit, vel stilliid, line quo res agere non potest. si eut dicimus-sine calefacere medicus sanare non potest.
C Primo igitur et se rido modis intelligitur in esse diuina
est,cuius causa agens naturale agit. Contrayraedicta es clusionem se arguitur. Illa operatio,qiix est operatio naturi ni est operatio animae: generati in I eratio an mactavi infra patebit. ergo generatio non est operation eum. oc per consequens generare non eo mienit natisrali ter viventibus. Diaterea. Illa operatio, quae reperituri 1 inanimatia non pertinet ad potentiam vegetat imam: Da generatio reperitur in inata tisi ergo n5 pertinet ad potentiam vegetativam. Praeterea. Generare non conuenit .
pueris, nec etia animalibus imperiectis: ergo sequitur in generarensi csiuenit naturaliter vilestibus. quia illud, qaeconuenit naturaliter alicui, semper ei conuenit. Ad p mmum dicendum-natura potestaecipi dupliciter. Vno modo secundi uri in distinguitur contra hoe esse qities, eontra naturam oc isto modo generatio est operatio naturalis. Alio modo vidisti tiguitur coto principium n turale determinatum, quod δε anima. 5c isto modo generatio non est naturalis. Ad seoindum dicendum Q goneratio alio modo reperitur in inanimatis inanim, imalis. Nam in animata habent generationem ab eiaritaseco generamri sed viventia habent generationem a prii, ieipio extrinseco, hi quantum generantur eκ semine. Vn
de ratio non sequitur . Ad tertitam dicendum in a prae dicta generatione viventium eκcipiuntur tria securi dum Philosophum, quibus generare non conueniti Pri/mo illa, quae sunt impei secta ut pueri qui non generat. quod enim potest alterum sacere tale quale ipsuin est: hoc in Vnoquoq; genere periectu est. Seeudo excipiuntur illa quae patiuntur aliquem delectum alicuius principq naturalis, sicut sunt spadones/frigidi . Tertio excipiuntur militialia oc plantae, quae generantur sine semine pia tresa tione. In his enim proptersui imperfectionem, suscicit agens uniuersaltis virtus corporis coelestis oc natura
disposta. vi deducit Do runct. Licet om generare
162쪽
sibi naruraliter omnibus viventibus receptis tribus praeditas, non tamen propter hoc sequit PQmieniat omnibus simpliciter vel absolute. Tettia eo elusio. Anima est eausa viventis eorporis ut forma. Hsec5clusio probas dupliei ratione Philosophi. Qi iam prima est. Na illud est causa alicuitis ut fornaa,quo est causaesendi, quia per larma unumquodqi est actu: sed ala est viventibiis Ei essendi ergo ala in ivtu tibus ut forma.
Probatio minoris,quia per animam viutita viuunused vivere vivetitibus est esset ergo per animam habet esse. Secunda ratio talis est. Illud, quod est actus alicuius est ra/tio re forma eius ,quod est in potesta: sed anima est aevia eorporis viventis: ut ex supradictis patet. ergo anima est causa viventibus ut forma. Qiis eoia lusio satis superius declarata est. Quarta coclusio. Anima est causa corpo/ris viventis ut finis. Hse coetuso probatur tali ratione. Sicut intellectus operatur propter nnem,ita re natura:ut
patet secundo physi. sed intellectus in his, qus fiunt per
artem, materia ordinat redisponit propter larma transsi propter finem .ergo oc natura. Cum igitur anima sit for ma viuriis corporis: seqilitiir,st finis eius. Si dieatur finisWiorma sunt diuersa genera causarunxi sed anima est forma viventium: ut iam dictum est. No aio est finis. Dicendum Q duplex est finis . videlicet finis Mnerati nis: oc finis rei genitae. uerum est Q forma re linis rei gonite non coincidunt i sed in forma est finis generationis inquantu terminat eam. Ex hac conclusione inseri Philosophus unum eorrotarium. videlicet q, anima no est solum finis corporum vimentium, sed etiam omni u na turalium corporum in istis inferioribus, quae se proba.tur in Philosophum. Nam instrumenta ordinantur ad causas principales tan*ad fine: sed omnia corpora animata sunt instrumeta animatorum,oc sunt propter ipsa etiam animata minus persecta sunt propter animata magis persectar ergo omnia corpora naturalia in seriora, tam in animata ibanimaia ordinantur ad animat an ad finem. Quinta concluso. Anima est eausa viventius cui principio unde motus. Hae eed lusio probanir tali ratione. Omnis sorma corporis naturalis est principiumotus proprq illius corporis: sed quida motus sunt proprii rebus viventibus . videliceti sentire, moueri tamen, progressiti augeri,& minui Sc. ergo est principiti unde motus. Et si dicatur. principia uia de motus dicitur camsa efficians: sed anima non est causa efficiens. ergo no est principium unde motus. Dicendum' principiit unde motus potest accipi dupliciter. Vno moco proprie, pro eo quod est principium producti uti ipsius motus ret isto modo principium unde motus dicitur causa efficiens. seeundo physi. Secundo modo accipitur comuniter pro eo, quod est principi u actuale motus, siue tale sit forma siue iniciens, oc isto modo forma dicitur principiti unde motus. Eκ predictis eonesusionibus insertur unum eo
inllarium fini Philosophum quod est principale intentia
in hoc capitulo. vid licet in operationes,qus attribuuntur potentiae vegetatiuae sunt ab antina, quod patet inliratione Nam anima est principiu Oc eausa viventis cor poris: ut a tres pridictas coclusiones patet. ergo est primcipium Operationum eliisdem. cum igitur operationes, quae attribuunε potentiae umetatius sim operationes corporis vimentis: sequitur,sint operationes aninas. Contra predictum corollami sic argitur . primo ratione Em mcloclis. Elementa sunt causa augmentationis re dimisnutionis. ergo sequitur Φ anima non est principis augmentationis. α per cosequens operationes potentiis vosetatiuae non sunt ab anima. Disterea. Quod numis
alicui per se, st principiu omnium illoriam,quae particis pant illud i sicut ignis qui est calidus per se est eausa eato rix in re mixtis, sed inter alia elementa soliis ignis m. detur augerio nutriri, ergo videtur Φ solua ignia est carula augmenti Be nutrimen , 5e non antina. Ad pH. um indicit Philosophus desiniendo opinionem Empedoclis Q augmentum in sursum redeor a in animalia procidit ab anima-non ab elementis, quod patet duo pliciter. Nam si procederetabelementis sequeretur. iii omnibus viventibus sumeretur eodem modo sursum ocdeorsum re aliae differentie positionis r sequeretur etiam . in ovibus essent duae disserentiae positionis fim natiram distincte, essent omnes seeundum natura distincte. consequens est manifeste falsum. Nam in plantis sursum dicitur radix: re locatur ei a terram: sed in hominibus sursum loratur ei rea celum: re dicitur caput: in Brittis vero sursum locatur medio modo. Seeundo. illud est primcipium,oc causa augmetiti,qiu,d continet elenitia ne totaliter separentur abinuicem i hoc autem est anima in re hus inuentibus .ergo anima est principiti principale augmenti 5c non elementa. licet ad augmentum in Mumeri taliter eon citreant. Eκ quo patet in primum argumen tum soluitur negando antecedens. Pro ampliori iamε declaratione sciendum est seeundum Doctorem san.in presenti lectione indifferentis positionis, scilicet sursum re deorsum,ante,retro, dextrii, oc sinistrum in aliquibus distinguuntur secundum naturam,in aliquibur vero di stinguuntur solum positione quoad nos. In illis autem in quibus sunt determinatae partes, quae sunt naturaliter principia aliquorum motuum, distinguuntur predi
differentiae fini naturam in uniuerso,ad cuius median turaliter seruntur grauia Et ad citius circunferentia smin turleuia. Similiter in viventibus secundum motum avg. menti oc decrementi, distinguuntur sursum de deorsunt Nam sursum dicitiir illa pars unde viventia alimentum accipiunt,deorsum autem pars alia, unde rupei fluitates emittuntur ante vero, ocretro,in quibusda determinanis tur secundu sensum, dextrum de sinistrum determin Murseeundum motum localem. In his vero,in quibus no est determinata pars aliqua,quae in principiti vel terminus alicuius motus t preditu dis lix noti distinguuntur secundum naturam, sed solu positione quo ad nos ut in rebus in an imatis. unde eadem columna dicitur sinistrare dextra Fin q, est ad dextram nostram vel ad sinistra Hee omnia Docisan. in lectione. Ad secundum diem dum. ιν licet ignis sit causa instrumentalis alimenti re nutritionis oce. iam Eanima est causa principalis. Cuius ratio Philosophi est i quia in unoquo ii vivente fini na tiram est certus tominus, ac determinata ratio augmui ocmagnitudinis. ergo illud, qtiod est causa determinatioia magnitudinis re alignam, is causa principalis augmen s. hoe autem est anima-no ignis. Nam ignis in infinis tum potest extendi si in infinitum sit materia eobustituistis, aut inueniatur. ergo ece. Ex predictis patet remolio duarum opinionum. Quarum prima est, qum attribuit operationem potentiae vegetaturae ipsis clementis indis. se tenter secundum quod, leuitas dicitur causa motus suris sum, oc grauitas motus deorsum. Secunda vero opinio
altribuit praedictas operationG ipsi igni ianuam oc non
Sequitur in textu. Q niam eadem est potentia ααγHee est lectio nona eiusdem libiure in
Istud est quartum rapitulum se di tractatus, in quo
Philosophus ponit duas conclusiones. quarum Prisma est. Alimentum oportet esse coirarium siquod alitur. Hse eonfusio probatur duplici ratione, quarum prima est. Nam alimentum decoquitur de mutatur in itati Ruod alitur siue nutrituri sed nil mutatur nisi in eo Dariun uergo alimentu est contrariis es, in quod mutatur Puterea. Omne asens est uarium patientimam simis le
163쪽
Ie a simili pals M.tat alimentiam pati uir ab eo, quod uali iurinam alteratur ab eo redigerituri ei reci intra hane Gelusionem arguitur primo ratione Philolaphi. Nam alimentitui est causa augmentit sed oportet,simile simili augeaturinam si aliquid diuersum apponeretur, non esset eiusdem augmentum: sed esset naturri extranegadiunctio videtur ergo p oportet simile a simili ali, ecper sequens alimentum no debet esse cotrari uel quod alitur. Petterea.arguitiar contra primam ration . Nam
aliquod mutatur in medium, ut puta de albo in pallidis ergo Lusum est diecte nihil mutatur nisi in eoirarium. Ad primum diem dum se eundum Philolaphum Φ alis
mentum potest duUticiter eonsiderat. Vno modo ante
de ctionem .seen couariu re dissimile ei, quod alituro Alio modo eo sideratur alimentum secundum in iam de comm est, Dei indum in collertitur in substantiam aliti, sie est simile et , quod alitur. unde uno modo simile a simili alitur,oc alio modo a filo contrario. Sed contra. In substantia nulla es contrarietas: sed alimentu est sub flantia. ergo oce. Dicendum, in licet in genere substatiae non sit contrarietas proprie diei scilicet physica: est ta/men c5trarietas largo modo sumpta .videlicet pro qua cun dissimilituditie.Vel dicendum,intieet in substanotiatio sit contrarietas secundum sermas substantiales, in ea tam ε est c5irarietas formas accidEtales, sicut patet de clementis. Ad secundium dicenda in mediu compa
ratum ad unum extremorum, inquantum ration habet alterius intremi,in quodam modo intrarium, sicut palinlidum albo comparatu, diciturnigmam,nigro vero comparatum dicitur album . unde ratio non sequitur. Pro
maiori declaratione praeeialatum Philosophus assignat tres coditiones in capite capituli qus requiruntur ad hoc. aliquid sit alimentu. barum prima in q, alimentum videtur esse esitrarium et,quod alitur propter rationes supra assignatas. secunda est,no quodcunt contrarium
sufficit δε rationem alimenti,sed oportet,sit de illis e5trariis,quae habent generationem eκ stinuicem:qDia ni trimentum couertitur in substamia nutriti . tertia eoditio est-su ex illis cotrariis, quae augmentum suscipiunt eκstinuieem:quia ex alimento sequitur augmentum. Vnde licet eκ igne generetur aqua, no tamen dicitur ex igne nutriti iraqua ed potius econuerso. Secunda conclusio est in tres sunt partes potentiae vegetatiuae videlicet potetia nutritiis augmentatiua,5c generativa. Haec coelusio probatur duabus rationibus, quae eliciuntur in Philosopho. Quarum prima est. Nam alimentum est obsectum potentix vegetatiuae. vel ergo est obiectum eius in quan, tum est in potentia per se ad corpus animatum roc se simitur potentia nutriti . vel tale alimentum vitia polentia ad eorpus quantum:α sie sumitur potentia augmen rativa. vel tale alimentum est in potentia substantia generans,dc si esumitur potentia generativa. Pro declaratione huius rationis, cosidetaduni est secundum D .san.
in Iecmonem nihil nutritur,nisi quod est parti ipsis vita:
sed omne participans vita est alatum: ergo corpus quod alitur est animatum t sed alimentum est in potentia adit. Iud, quod alitur: couertitur. n. in ipsum. in quo relinqui. Marcu alimentum, inquantum est nutritionis obiectium, est aliquid existens in potentia ad corpus animatum pers no per accidem. Eκ praedicta ratione inseri Philosophus definitionem potentiae nutritiuae. videlicet ιν potEtia nutritiua est principium nutritionis mediante alimoto salvans suum hisceptiuum. Et si dicatur. Alimtium est principium nutritionis. ergo non potentia nutritiua.
Dicendum.iti nutritione, siciit dicit Philosophus hie, sentiri videlicet quod ali iuriquo alitur, Oc alens,quod in duplex, scilicet primum oc proximu. Alens prurium in ipsa anima . Alens proximum in anima vegetativa.
Rud vero, quod alitur est corpus histi hanc animam sed illud, quod alitur in strii mentali ex in allinentium: Eκ
quo patetina limentum re anima vegetativa siue poten ita eius diuersim de sunt principia nutritionis eius . SOeunda ratio est. Tantum sunt tres operationes potentiae vegetatiuae. videlicet nutritio, qua aliquis saluatur in esse indiuiduali,oc avgnitiatio,qua aliquid proficit in maiorem persectionem secundum qi latitatem re virilitem,regeneratio, perqliam aliquid quasi in seipso perfectu mi uens, alteri esse re perti nem tradit. ergo im sunt tres potentiae animae vegetatiuae: cum potentiae distingu1tur ter operationes. Ex hac ratione infertiirseetidiim Phisosophum in inter predictas operationes est ordo. Nam nutritio est prima. Secunda augmentatio. ia vero αperiectissima est generatio. Cuius ratio est,quia per nutritionem aliquid saluatur in esse, per augmentum vero su scipit debitam quantitai laec per generationem producit sibi simile . sed manifestum est in primo oportet reni ha/.here esse ocesi seruari inesse, b habere debita quatitatem, ec necesse est in habeat deterini natam quatitatem antei possit generare.ergo inter praedictas operatioci es ordo. Secundo inseri definitionε animae vegetati ux. videlicet est generativa alterius, similis sibi secundum speciem. si dicatur ipsius animae vegetatiuae sunt alis persectiones Φ generare, ut patet in dictis quae sunt priores,ergo
inconuenienter diri initur anima per generari tantum.
Dicendum fecitndum Philosophum quia omnia de
nominanti ir a fine, finis autem operationum animae Ve
gerativae in generare alterum tale quale ipsi im est ideo ipprima anima est.videlinet vegetatiua,e5uenienter dis finitur perho P est generativa alterius oce. Cotraprs dictam eonclusionem se primo arguitur, potentia animae est altior virtus, Φ natura corporear sed natura coroporea eadem virtute dat viii esse 5c determinatam quam titatem et ergo a sortiori ipsa anima eadὶ virtute dabit rei esse ec determinatam quatitatem. oc per consequens P tentia augmentativae generativa non differunt. Ita interea. Per generationem res aequirit esse, similiter re perint tritionem: ergo potentia nutritiua generat uia non differunt. Ad primum dicendum in res corporea inanimata acquirit esse ab age te extrinseco eantum, quod agit
in materiam iam disposiam. ideo dans esse dat α quantitatem debitam. Sed res animata in principiosus gelu
rationis requirit partiam quantitatem: in perducatura principio intrinsecorVidelicet a pruicipio seminis, unde ratio no sequitur. Ad secundum. dicendum.allinen tum no est principium generationis eius quod alituri sed alterius quod est tale secundum speciem, quale est in alituriquia substanti quae alitur iam est:& quod no genoraturiquia nihil generat sciosum, quia quod generat iam
est: oc quod generat ii si eae se quo patetinaluid in quod
aequirit esse per alimentuna, ocaliud per generationem. Circa praedicta dubitatur primo. Vtrum ratum corpus animatu nutriatur,oc videturinnon. Nam ignis diei iurnutriri ex aqit arm qua: videlicet liquores humidi cedunt in ignis nutrimentum: sed constat ligni no est corpus
animavim: ergo non solum corpus animatum nutritur.
In oppositum est Philosophus hie in litera. Dieendum Q aliquid potest nutriri dupliciter. Vno modo proprietia sie solum corpora alata augmtur oc nutriunturi qui dum cc mus animatum augetur et nutritur,quslibet eius para augetur oc nutritur. Alio modo aliquid dicitur ii .
triri secundum quanda similitudinem, oc isto modo corpora in animata possunt dici nutriri. Ad ration dub Qicendum, et, licet ignis dicatur nutriri improprie, no tamen dicitur nutriri proprie,quia illud dicitur nutriri proprie, quod in seipso aliquid recipi ad si psius conseruatione quodno accidit in igne, licre videatur accidere, quia ut hie dicis Doctor sanctus, du in materia accensaiad imauriata uitalis, nouus 'diis generaturi non
164쪽
mitem sic o illud combustibile additum cidat in conserauationem ignis prseedentis in alia matre a prius accesa, puta si aliquod lignum de nouo ignitur per hane ignitionem n5 construatur igni illa alterius ligni prius igniti: totus enim ignis,qui est ex aggregatione multorum ignito rum,non est unus simpliciteri sed videtur unus aggregatione: sicut aceruus lapidum est umis:oc propter tale unitatem, est ibi qusdam similitudo nittritionis. Dubitatur
secundo. Vtrum alimet uin sit instrumetitu nutritionis, Oc videtur not Nam calor naturalis est instrumentum nutritionis. ergo no alimentum. In oppositum est Philosophus inlitera. Diciatim ad dubium secudum Phi Iosephum duplex est instrumentum nutritionis. videlicet coluiti iam oc separatum,calor naturalis dicitur in
strumentum colun tiam alimetum Vero dicitur separatu instrumentum nutritionis. Dubitatur vltimo. Vtrum generatio solum reperiatur in animatis, et videturinno, quia ex aqua generatur ignis: sed aqua oc ignis non sunt corpora animatarergo Sc. Praeterea. In diuinis reperi, turgeneratio:5 tis deus non dicitur anti ratust presertim anima vegetativa. ergo idem, quod prius. Inco trarium
arguitur. Nam generatio est operatio potεtis vegetatiust sed potetia vegetativa solii reperitur in animatis. ergo regeneratio. Ibicendum in generatio potest accipi tripliciter. Vno modo comuniter . videlicet prout estvigressio deno esse ad esciet isto modo generatio reperitur tam in animalis Φ in inanimatis. Secundo modo accipitur proprie. videlicet ut est progressio alicuius vititiis ab aliquo vitilae coitincto secundu ratione similiti id in is in specie. Et isto modo generatio reperitur in animatis: re proprie vocatur natiuitas.Tertio modo accipitur generatio promissi met videlicet ut est progressio alicuius Vi uelitis ab aliquo vivente coluncto secundum rationem identitatis in esse. Et ino modo generatio no potest reperiri in cre
turis: sed solum in Deo: quia in creaturis generas S geni teum disserui secundum esse: no autem in diuinis. Ex quo Patet solutio ad rationem dubii Sequitur in textu De terminatis a item 5 c. γHxe est lectio decima eii isdem librii re in commento Sancti Thoms.
ISiud est quintum rapitulu prsseniis tractatus, in quo
Philosophus determinando de parte senstiua in esim uni ponit duas conclusiones. quarum Prima est sensus est pol Elia passiva. Haec eocluso probatur tali ratione Philosophi.Sentire est quoddam pati. ergo sensiis est potui a passiva. assumptum patet: q uia sentire cosi sithr motu, elim sensatio in actu lit quaedam alteratio, ocvnumquodq; secundum in alteratur patituri ergo sentire est quoddam pati. Cotrahanc coelii sionem sic argui tur. Sensus est qlioddaens in acti uvi in hoc capitulo c5-
odii Philosophus, sed esse in actu magis pertinet ad age Ire Φ ad pati: cum vniim quodqi agat secundum in est in
actu. ergo seti sus est potentia activa. Praeterea. Potentia Passiua comparatur ad suum obiectum sicut essectus ad suam causam, siue principium: sicut supra cocessum est, sed sensus no comparatur ad suu obiectum sicut ad sua causam. ergo idem quod supra. Probatio minoris, quia obiecto no existente sensus existit. ergo obiectum no est
causarius. I raeterea. Illud quod est principium oper tionum est potentia activa: sed sensus es prineipium operationis oc agiauergo sensus est polἔtia activa. Ad pri muni diem dum in aliquid dicitur ege in actu duplici imVt dicit hieme san. Vno modo in ame5pletore persectoi 5c isto modo esse in acti, pertinet ad agere magis Φad pati. Alio modo dicitur aliquid esse in acti, ineoploto re impersector si eut motus cum dicitur actus entis inpotentia,oc isto modo esse in actu bene pertinet ad pati. Sinsus autem est in secundo modo et no primo mo.
do. Ad secundum diem dum obtesta sensus en prinicipium ipsius sensus no quantum ad esse naturae absolio te,sed quatrum ad actum sentiendi re licit obiecto no exi s te seeundum actualem exist tia remaneat sensus, n5 t fi potes remanere sensus, nisi remaneat naturalis habitudo ad ipsum obieetum, ut supra declaratum est. Ad tertium diadum P duplex est operatio. nam est qiixda, qua aliquid producitur ab aliquo extrinseco: qus dicitur operatio trasens, sicut domi ficare vel verberare. alia est operatio qua aliquid suscipitur in operant Qqiis vocatur. oinatio immanti. Illud autem, quod in pritici; tu opo rationis primo modo sumptae, bnes pol Elia activa, noautem secundo modo. Sensiis aut est principium opera tionis secundo modo dictae. unde ratio non sequituri Secunda coclusio. Sensius in actu no est ipsa sensibiliarii
scilicet . ex eis componaturi ut antiqui voluerunt. Haec
coelusio probatur duabus rationibus t hilosophi. qua rum Prima est. Nam si sensus esset ipsa sensibilia in actu, sequereturq, ipse sensua posset semiritia sequens es sal fiam, occ5tra extrinentiam. oc cos lientia patet: quia ipsa sibilia possum sentiri. Seeunda ratio. Si sic sequere tur in sensus posset sentires ne exterioribus Dii sibilibitu sequens est saliuia . ergo Occ. Patet sequela. Sensus p
res sentire prssentibus sensibilibus. ergo si sensus esset sensbiliai actu sequeretur' posset sentire, sine sensibilibus
exterioribus. Eκ hae eos ii sione insertur unum corollarium. sensus non est in actu sine sensibili biis exterioribbus, sed in potentia tantum: sicut eombustibile, qnodest potentia taliam ignitum, DO comburitur a seipso sine ex teriori combustione nam si esset actu ignitum, comburem seipsum re tisi indigeret exteriori igne ad hoc P comis bureretur. Ex prsdictis etiam patet falsitas opinionum
Empedoclis 5c illorum, qui posuerunt sensum actu esse sensibilia ipsa, propter hoc in simile sinuli eognoscitur Voluerat enim Q anima sensilii esset composita in sensibilibus: vi eognosceret omnia sensibilia. Coimprsdictam coclusionem et eius corollariit, se primo arguitur.
Intellectus in actu est illud ,quod intelligitur: quia ex in tellectu & intellecto fit unum: ut patet tertio huius. ergo a simili sensus in actu est sensibile in actu. Praeterea. Ilo lud, quod semp est in natura animali exist te, est in actur sed sensus est huiusmodi ad minus sensus tactus. Ut supra.
concessum est, ergo sen sus est in actu et n5 in potui M Pr terea. Illud, quod est coitinctum operatu ni, in ens in actu: sed sensus in eoiunctus operationi: ut visus eoiun
situr ipsi videre. ergo ece. Ad primu dictdum Q dum dicitur.intellectus in actu oc intellectum sunt vitu, ibi est pridieatio causalis re no essenitalis: Oc est sensus in exintellectu & intellecto fit unum. Vnde nO Oportet ut linis intillectus in actu si ipsum intelligibile. oc simili ire di oendum est de sensu Oc sensibili. Adsecudum dicendii. licet sensus quantum ad esse naturs semper sit animalι existente: no in semper est quantia ad actuan sensationLvnde sensum esse in actu potest intelligi dupliciter. Vno modo pinsentialiter re quantum ad esse naturetct isto
modo eonceditur argum Hum. Alio modo quantum adactum sentiendi, re isto modo non oportet. Ad tertiis dicendum' ipse sensus dicitur aliquando esse in pol tisa iuncta actui, videlicit quando actualiter sentit per iiii praessionem similitudinis exterioris sensibilis. Aliqua . do vero dicit esse in potentia distante ab actu: vi pato in dormientibus ab actu scilicit sensationis, secus autem loquendo de actu actualis existentiae.
Sequitur in textu tacendum auiE 5 αγHse lectio vii. decima eiusdE libri re in eo mento Sancti Thome . ISiud est sextum rapitulum presentis tractatua, in quo Philosophus ostendendo qualiter sensus reducatur de potentia ad activmponii duas conclusioues. qua
165쪽
rum Prima est Φ alidi illi,qui reducitur potiatia ad am Aserenus,dicitur pati. Haeeiaclusio probatur tali ratione, quia passio importat quadam receptione r sed dum aliis quis reducitur de potentia ad actum sciendi, recipit alti quid ι ergo oce. Pro declaratione huius coclusionis ad timendum est secunda Philosophum in liter . aliquis dicitur in pol ita sciens dupliciter. o modo, quia n turalem potentiam habet ad sciendum: se ille dieitur demumero nabentium scientiam. qui habet natura ad sciendum. Secundo modo aliquis dicitur in potentia ad sciendum, qui habet iam habitum scientix, no tamen actu Gsiderat. Considerandii est secundo in praedicti duo modi potentiae dii mi, quia ille, qui estin potentia primo modo n5 potest reduci ad actum sine exteriori agrici sed bene secundo modo. Ille enim,qui habet naturale aptitudinem ad sciendum & nsi habitum scientis, reducitiir ad
a m per doctorem, ain intrinsecum, aut extrinsecumtoc per aequisitionem doctrinae. Ille autem, qui habetha. Bhitum scientiae, potest speculari dum vult. Considerandum est l. o Q ille,s est in potentia primo modo,dum reducitur ad acium scientiae alteratur per doctrinam i ocmultotiens talis mittatio est eκ eoirario habitu. videlicet
in ignoratia: sed ille, et est in potetia secudo modo:dum
reducitur ad actum no alteratur, nec miti sit de eotrario
habitu. Consideradum est quia fecitndum Doetorem sanctum ς, duplex in ignorantia. Quaedam est ignorantia piars negationis: quando sciliore aliquis veritatem n5
cognoscit, neq; cotrario errore detinetur. Alia est ignoratia prauae dispositioni rutqu1do aliquis detinetur erro re cotrario viatast. quando autem aliquis de ignorantia prima reducitur ad sciitiam, fit actu scietismo quasi in latus de coirario habitu, sed sicut aequitens sciuiam,qui vero de ignorantia secunda reducitur ad scientiam, reducitur ad actum quasi de cotrario habitu mutatus. Cossi
derandum est quinto duplex in passio, quaedam est Crassio corruptiua, perquam scilicet aliquid remouetur a patiente. Alia est passio persectiva, qua aliquid recipitur in pati die. Cum autem dicitur in ille, qui reducitur dem tentia ad actum scientiae, patitur, intelluendi est depas.
sione pirsectiva re non corauptiua . Cuius ratio est, quia quod est receptiuum alterius,comparatur ad ipsum D cut Potentia ad actum tactus autem est persectio potentiae:
ideo dum aliquis reducitur ad actum seseluiae suscipi do scientiam, patinar passione perfectiva. Consideradum sexto Φ passio accipitur dupliciter. Vno modo proprie secundum habet fieri enm quadam corruptione,quae fila eotrario. Passio enim proprie dicta videtur imporatare quoddam detrimentu pauentis,inquatuin ab agem radetrimentum aecidit patieti secim dum in aliquid a p, sente ab citur, quae quidem abiectio est quaedam eoumptio. vel simpliciteri sicut quando abiicitur forma sub stantialis, vel secundu quid:quado ab icitur forma a b Ddentalis. Alio modo accipitur passio comunito oci Mus proprie secundum in importat quandam receptio . nem, Sisto modo accipitur hie. Considctandum viii. mo P duplex est alteratio. qusdam est proprie dicta, qtis sellicet est de eoirario in contrarium vocatur alteratio corruptiua . Alia est alteratio comuniter sumptaequae est mutatio in habitum ec naturam fecitndum . in aliquo recipiatur formae se habitus siue persectiones t oc dicitur alteratio persectilia. Quando aut habens habitum scio, tiae reducitur ad actum considerandi, alteratur alterati ne secundo modo dicta, α no primo modo. Qu1do vero reducitur de potentia ad habitum scientiae, alteratur etiam secundo modo n5 primo modo, secundum mveritatem: liuet sit quaedam similitudo alterationis, quae est de eotrario in coirarium. Haec omnia Doctor lan. iniectione. Cont radictam eo lusionem arguitur sic.
Vbi iis est passio ibi si pilatio alicuius Mectionis sed quando aliquid esseItur sciens non es ibi in eo priuatio persectionis, sed magis perficitur:ergo non patitur. Proerea. Vbi es passio ibi est alteratio: sed st recipit scientiam n5 alteratur aeum alteratio sit solum ad tertiam spociem qualitatis. ergo oce. Praeterea. Si esset ibi passio vel
alteratio in receptione scientiae, aut esset de contrario in contrarium, aut no si secundo modo,sequitur in ibi non esset alteratior eum alteratio si de eotrario in cotrarium. si primo modo tunc in receptione talaiae esset corruptio
quaedam,quod est falsiim . ergo &e. Ad haee argum uapatet soli itio eκ dictis. veruntamen cons derandii est hies indum Doctorem sanctiim in lectione, . quando aliquis ab ignoran ita prauae dispositionis. videlicet ab eo rore reducitii rad viam veritatis, est ibi quaedam similitudo alterationis, quae est de cotrario in contrarium,n5 t, men vere est ibi talis alteratio. Nam alterationi, quae est de trario in contrarium vinum p persere inentialiter,
oc per eonsequens semper ei copetita videlicet et, si a contrario,& Q sit in esitrarii mi,ut dealbatio,sicut no es nisi ad albis, ita non est nisi a nigro ves a medio colore,quod respectu albi est quodammodo nigrum, sed in aequisitione seientiae, haec n5 essentialiter Ac per se competunt, sed accidit in ille, qui acquirit tacitam veritatis in principiosuerit in errorer quia abs* hoe potest reduci ad scientiam
veritatis. unde ii 5 est vera alteratio de cotrario in cotra
ritim. Et si queratur virum ille,qui accipit scientia re fit actu sciens, semper fiat acta sciens a inagistror videtur in no, quia multotiens aliqui aequimini sciEtiam ab sin magistro per se inueniendo. Ad quod respondet Doetor sanctus in eum aliquis est in potentia sciens, si fiat aevi sciens, oportet in hoc fiat ab eo, cruod est in actu sed alia quando ille, qui est in potentia reducitiira principio ex trinseco: sicut aer illuminatur ab eo, quod est actu lucida qitandoqi autem reducitur ad actum a principio intrin. Deo: siciit aliquando homo sanatur a natura, ocisto vitimo modo se habet in aeqtii sitione scientiae . homo enim aequirit seientiam a principio intrinseco inueniendo, oca principio extrinseco addiscendo. Secunda eo lusio. chlando aliquis reducitur de potentia initiεdi ad actum dicitiir pati modo supra posito. Hxe coclusio probatur tali ratione. Sicut se habet potentia sciendi ad actum scio di, ita se habet ratio sentiendi ad actum eius: sed dum aliis quis reducitur de potentia ad actnm sciendi, patiturier. go oce. Pro euius declaratione cosiderandum est,in aliis id dieii esse in potentia sentiendi duobus modis. Vno modo illud dicitur in potentia sentiendi,quod nondum habet sensum, natum tame est habere. - modo quod iam habet sensum reno sentit, sed in in poclita sentiensi deprima autem potentia aliquis reducitur adactum per generatione: quia sensus naturaliter est in animali, secus est de scienti quae non inest homini per naturam,sed de secunda potentia aliquis reducitur ad actum per praesentiam obiecti de determinatam dispositionem organi. Considolidum ulterius a sensus n5 potes reduci depotentia secunda ad actu perea,qus intra ipsum sunt. tua ratio est secundum Doc. san. quia obiecta sensus sunt eαν tra animam, re percosequens sunt singillares: tactia voro est uniuersalium, quae quodammodo sunt in anima. Vnde ille qui iam habet scientiam,n5 oportet in qu at exteriora sua obiecta. sed habet ea in se,& pereosequens potest considerare eam vult, nisi per accidens impedia tu sed sentireno potest aliquis eum vult: quia sensibiliano habet in se. Grea praedicta mouet Doctor sanctus duas dubitationes. quam Prima est utrum sensus sit sim gularium tantum, scientia uero univcit salium. 5c videtur in no.Quia illa potina, cuius obiectum habet rationem comunem dc uniuersalem, non dicitur esse singulari vim
sed sensus est hiriusinodi: eum obiectum rius siteolor incommunio non hic vel ille colonergo ece. Praeterea. Quo n
166쪽
rosingularium squoitet. ligatur.
Quoriim scientia, eonim est sensiis r cima nihil sciatur quod non eadat sub sensu, sed scientia est uniuersaliuintergo sensus similiter erit utiliterialium. Dicia uiri in sensum esse uniuersaltu potes intelligi dupliciter. Vno mo do accipiendo sensum pro operatione sentiendit re isto modo sensus est singularitim: quia operationes sitiit sin gularium. Alio modo aecipi do seii sim pro potentia sensitiua, ct hoc dii pliciter, va si ibiective, vel obiecti uris primo Diodot sic etiam sensi is est singularium si secun do modo i hoc ite in dupliciter, vel per se, vel per accudens. si secundo modo t se selisus est bene uniuersalium. si primo modor se sen sus no est nisi singularium. euius rationem assignat Doctor sanctus in testione. Nam sensus in virtus in organo corporali exHEM et unu quod recipitur in alio per modis sit tergo oportet in sensus m a. terialiter re eorporaliter recipiat sinii litudinῆ eius, quod ineorporaliter intelligitur . , quia intelleistus est virtus
immaterialis, ideo oportet Q recipiatur immaterialiter et
ineorporaliter illud ,quod intelligiti ir. Illa aute,qus sunt materialia re corporalia,sunt sngularia. Illa autem,qussi int immaterialia re incorporalia per abstractione sunt uniuersalia: ideo sensus dicitur esse singularium, scientia vero uniuerialium. Ad ratio item dubii dicendii sen sus n5 pereipit untatem ratione sui obiecti, sed seriurimmediate ad individuum vagum alicuius generis,ut pura ad aliquod eo us coloratu, re no ad hoe vel ad illud, secundum,huiusmodi, ut ratio volebat. Ad secundudicendum Φ,quorum est scientia,eorum est sensus. no tamen eodem modo,quia illa, quae prius sunt in sensu ma terialiter re corpor iter, intelligutur postea ab intellectu immaterialiter absqi ebnditionibus indiuiduanti biis. Dubitatur Dei indo. vir u via habeat esse in anima sicutiam dictiim est, & videtur*non. Nam ure es in singularibus: ergo non est in intellectu. Praeterea. Vniuersale est in praedicamento Oc est essentia quaedam: ergo est enseκtra ait imam. patet consequenti quia nihil ponitur in pridieam to nisi sit ens extra animam, tit vult docisan. Ad dubium dieendum secundum Doctore sanctuin in se accipitur duplicitre. Vno modo pro ipsa natura comuni prout subiacet intentioni uritatis. Alio modo po test considerari secundu sere abstalite. Et hoe dupliciter. iVno modo secudum esse materiale, quod est in materia naturali. Alio modo secudum esse immateriale secunda. quod est in intelle . si coli sideretur secundu esse, quod habes in materia naturali, no potest ei aduenire intentio vntatis:quia per maloiam indiuiduatur, sed ei aduenii intentio uniuersalitatis secundum in abstrahitur a mate ria naturali, no realiter sed per abstractionem intes lectu, per primam eius operationem, intelligendo scilicet naturam no appuliendendo princi ima indiuiduantia. Paulergo.intentio Vntatis non potest attribui natu is secundum ne, quod habet in indiuiduis, sed secundum esse, quod habet in intellem per respectum tamen ad singularia. oc sie una se dum intentionem untatis csiliderata,
sunt in intellectu,de quo clariux in Μ physica habebitur re disputabit. D 2 hoe patet solutio ad r5nes dubη.
Sequitur in te κm. Dicendum autem secundum Unum qixod ii &αγHie incipii lectio duodeeima clusdem libri,S in commemto sancti Thonis.
1 Siud est septimu capitulum, in quo Philosophus pin
nens dissi remiam inter sensibilia communia oc proopria ponit unam c5clusionE. videlicet in sensibile bone diuiditur in sensibile per se, 5 sensibilem accidens. sensibile autem per se te subdiuiditur in sensibile pro prium ec sensibile commune. Haec eo lusio probatur tali ratione secundum me. san. Nam,cum sentire comat
in quodam pati oc ali rari, ut supradictitanestinis en ita sensibilium stimenda Bisecim dii in disserentia Immii rationis. Ves ergo tale sensibile nil saeta immutationε sensus: vel aliquid facit. Si primu: sie est sensibile peraeci detis. Si secundum: sic est sensibile per se,& hoe est dupli citer, veI quia immutatio attenditurqxiatum ad speciem agentem: sic est sensibile per se proprium, vel qustum admodum ae nisi se in sensibile perseeommune. Pro huius coesusonis ampliori declaratione e5siderandum in primo in sensibile per accidEs dicitur illud, quod acei dit sensibili per se, sed sensibile per se dicitur illud, quod ratione sui oc no alterilis aptum natu es percipi a sensu. Sensibiletiero proprium dicitur illud,quod aptum natu est percipi ab uno solo sensu tanimi& sunt qii in m vide
licet colo sonus, sapor, orire quati orqMalitates tan
gibiles , sed sensibile e5mune dicitur illud, quod aptum natum est no ab uno solo sensu , sed a pli iritius percipi: sicut ista,motus, quies,numerus, figura,& magnitud quae dicuntur sensibilia esimunia, no quia ab omnibus sibilibus percipiantur,sed quia apta nata sunt percipia pluribus sensibilibus in ab uno. Considerandum vi terius Q sensus potest decipi circa sensibilia communia, nim* ramE potest decipi circa sensibilia propria: de hoe tribus coditionibus obseruatis. quarum Prima est Q ibist debila disposito organi. Secunda Φ ibi sit debita di spositio med h. Tertia in ibi sit determinata discitia inire sensum resensibile. Considera dum tertio P, ad hoc in aliquid si sensibile per aecidens,dux conditiones requi runtur.quarum Prima est . illud accidat sensibili per se. Secuda nq, illud percipiatur immediate ab aliqua alia potentia, percepto sentibili per se, re hoe fit Pel ab alio sensit, vel ab intellectu, vel a vi cogitativa, vel a vi xui
maliva. Exemplum primi ut dulce percipitur per aeci dens a visu. Exemplum secundit ut cum aliquis videt aliquem moueri percipit per intellectunt Q habet vitam. Exemplum terin t ut dum aliquis videt aliquem eolora. tum per vim eogitativam percipit Sortem uel Platon E. Exemptu quartii vidum ouis vid re lupum pre vim esti. minuam precipit ipsum esse inimicum rius. Considorandum qilario in vis cogitativa pertinet ad paraE sensi tuta: cte dicitur alio nomine ratio particularis: quia sciit ratio vΠs est collativa intentionum Urium, ita ratio parii Iaris dicitur collativa intentionum particulario, siue indiuidualium. 5c illa vis,quae dicitur cogitatiua in homine dicitur estimatiua in brutis, quae tamε disserunt inhoriquia vis cogitanua apprehiau individuum, ut exi. stens sub natura comunii sedestimatiua appraehendit individuum seindu . interminus aut principiti alicuius actionis. Cotra praedictam coclusionem arguitur prismo se . Numerus eum sit multitudo mξsurata per Vitu solum appraelicii ditiir per intellectum reum ordinareeolligere ad intellectum pertineat, ergo numerus non est sensibile. Pr oea. Numerus no percipitur ab omni seri tergo n5 est sensibile commune. Drstinea. Animal est sensibile preset per se enim competit ei quod sit corpus animatum sensibile, oc tamen no immutat sensu iuergo
insufficie liter dictum est,sensibile per se est illud , quod
poli, rensi ratione alterius immutat sensim . Ad primum dicendu Q numerus potest considerari dupliciter Uno modo secundum situm esse essenti sie solum percipitur ab intellectu. Alio modo se dum si uesse materia ter sie percipitur a sensu. Ad secundum die dumo sen
sibile commune no dicitur comune, quia aptum natu in
si sentiri ab Oibus sensibus, sed a pluribus, ut dictu est. Ad tertium dicendu in sensibile potest accipi droliciter. Vno modo active secundum in descendit a sciuio senti semiiu& sie anima dies sensibile po se. Alio modo pas surivi quado descendita sentiori larii sedc se accipitur in proposito,et isto modo animal no in sensibile per se. Opo accidens. inopi dicta dubitatur secundum
167쪽
me. san. in lectisne, utriam illa, quae di untur scii sibilia . communia possint dici sensibilia per se re propria. detur Q sierationibus aliquorum. Nam huiusmodis n. sibilia sum; a sensui e5muni, si talia sensibilia sunt propria singulis sensibus t ergo videtur in sint sensibilia persere propria. Praeterea sensibilia .ppilano possunt Hie sine munibus sensibilibus per se,ci tib per accidis.
Inctuarium arguitur. Nam sicut sensibilia peracti ditis M approelienduntur, nisi inquantum sensibilia propria oppraehendunnir, ita nee sensibilia communia . NunΦenim visus apprshendit magnitudinξ aut figuram, nisi ha quantum ' prothendit coloratum, es ergo ex hoe di eantur alia est e sensibilia per accidetis r sequnuru, sensi bilia Gmunia sint sibilia per accidens. Di uni paliquid dicitur per aectius dupliciter. Vno modo ut per accidens distingi itur coira per scidi isto modo pracdicta sensibilia dicuntur sensibilia per accidens. Aliis modo ut distinguitur eontra per se, re esitra per alterum:& ulo modo dicuntur sensibilia per se, non per accidens. Ad primam rationem dubii dicendum vi negando as. sumptum: qitia ut dicit hieme. san. salsum est in ista sensibilia e5munia sint propria obiecta sensus commu
nis.Nam sensus eoin unis est quaedam pol ita, ad ovam mninantur immutationes omnitim tensuumtunae cir ea ipsas immutationes propriorum senstitim a suis oblo nahei sensus communis aliquas proprias Operatio.
nes, quas sens ypm habereno possunt. percipit enim immutationes sensitum: α discernit inter eas,& inter sensibilia diuersorum sensuum. Ad secundum dicendum est negando G smitentiam, quia non dicitur sensibile pres ex eo-non potest esse sine alio, sed ex eo dicitur sensi hile per se, quia aptum natum est percipi ratione sui, ocnon ratione alterius. Ad rationem in contrarium ne satureonsequentia.
Sequitur in reκtu. Cuiua quidem visus hoe es vi,nbile oce. FHxe est lectio qliartadecima clusici ni libri,& in commento
san& Thomae. Istud is octauum rapitulum huius se di tractatus
in quo Philosophus determinando de eotore, tumune, ecdiaphano quantum adquid sunt, ponitdu conclusiones. quam Prima est. Color est vis Ditis per se. Haec conclusio probatur tali ratione. Illud , quod habet in se eausam alicuius praedirati, tale pridicatum couenit sibi per se in secundo modo di Adi per servi patet primo roste. sed eolor habet in se eausam visibilitatis tirgo se/quitur in color est visbilis per se. Probatio maioris,quia omnis colorest motitius diaphani seoindum acti imi sed illud,quod molio diaphanum secundum a m est visibile:ergo sequitur u color insiti naturam invisibilis. Pro huius obesusionis deelaratiotie considerandum est
smin dum Philosophum, diaphanum est illud, quodno habet proprium eolorem in actu, sed est sit sceptiuum
extransi eoloris. Et Vocatur alio nomine eo us trano parens ves perspinum sicut sunt aer, qtia, α multa eo
spora solida i ut sunt lapides quidam Sc aurum. nee istadia ancitas contietist eorporibus praedictis serundum
riuiam naturam elementorum, sed secundum quanodam naturam eo muniorem: cum diaphan eito rem M.tur etiam iii eorporibus estestibus. Considerandum es secundo in lumen est actus diaphani secundu γ diaph num est. Nam sicut se habet color ad eorpus terminatu, ita se habet lumen ad diaphanum i sed manifestuni est colores actus corporis tuminati temo lumen est actus Saphani secundum phuiusmodi. Consideradum est mi -lux,lumen, radiis, de splendor, se inter sedisset liquia luκ est qualitas primi corporis alterantis, i
inen urio est qualios a corpore lucido suscem in alio.
O si tale lumen perrectam lines ad eorpus lueidum perueniat, tunc vocatur induis .si vero causetii rex reueriaratione radii ad corpus lucens,vocatur splendor. Consis derandum esto Dario et, aliqua sunt eorpora actu lucida quaed ani diaphana, quaedam opaca, quia, eum lux sit qualitas primi altersitis, quod est maxime persectum, ocsbrmale, illa corpora, quae sunt maxime nobilia suntl eida acturqux autem sunt pr inqua his, sunt receptiua lumilito, no tamε suntllicida sicut sunt eorpora diapha na t quae autem sunt maxime materialia non sunt lucida actu, nee sunt susceptima luminis sicut sunt opaca. m.
tra prs dictam eon lusiotiem sis primo arguitur. Illud, quod eouenitaliciti per se,in de ratione eius i sed visibileno est de ratione loris, ut dictilila Philosophus: ergo color per se n5 in visibilis. Proclero. Color n5 est visi bilis sine lum ἐν rem no est visibilis per se. Ad primudieendum.illud, quod conuenit alicul per se in primo modo dicendi per se bene est de ratione eius: n5 autem illud,quod c5ueni alicui per se in secundo modo dicendi per se. Visibile autem eouenit lori per se in se do modo dictdi per ser unde ratio n5 sequitur. Ad secundum dicendum Q lomen no requiritur ad vidMum proptereolorem, sed propter medium ivt infra patebit. Se daesi clusio. Lumenno in eorpus, haec e5clusio probatur tali ratione Philosophi. Impossibile indito corpora si mul in eodem es sed lumen simul est eum diaphano: ergo si lumε esset eorpus duo eorpora essera simul. Proba tio minoris. Nam cotrariorum est idem subiectit mr sed
lumen re tenebra sunt eo traria secundum modum, ciuo priuatio dc habitus c5trariamurt ec subiectum tenelare est diapha mergore luminis,& per consequens liimε erit simul cum diaphano. Praeterea. si lumen esset cor pus oporteretinis luminatio esset motus localis sed illiminatio no est motus localis eum sit in instantire solis. mcn no est empus. Pro huius eoclusionis declaratione
siderandum est ιν aliqui antiqui Philosophorum ducibant Q lum esset corpus. Alii dicebant ipsum esse na turam spiritual . Alia autem dicebant ipsi im esse euiden tiam coloris. Alii vero dicebant ipsum esse formam substanti alcin solis .m primum starensi potest propter ra.
tiones praediata . cai secundum: quia si lumen est natura spi imalis: nsi ea dei et in comprocnensione sensus: c5. sequens est c5tra expertiniam remo lumen no es natura spiritualia. Et quod utamur nomine luminis in spiritu
libus, hoe est quia visus est spirint,liore subtilior estoris sensibus,quod patet primo ex parie obiecti r quia altiqua eadum sub visu secudum proprietate in quibus in
nrunicant inferiora eorpora cum superioribus . Patet etiam ratione immutationis, nam sensus visus est spiri tualioreκ modo immutationis, nam in solo visu estim. mutario spiritualis abso naturali. Pro quo notandum Q immutatio naturalis vocatur quado qualitas suscipi tur in patitie seciuidum esse naturs: sicut eum aliquis inis
frigidatur. Sed immutatio spiritualis est se dum in spe. cies recipitur in organo sensus per modum initiionis αper modum naturalem. nem tertium stare potest. Nasi lumen no esset nisi midἡlia coloris: sequeretur Q nulla essent, quae lucerri de nocte: esismilens est falsum Sc esitra experiuiam: ergo Stati ecp Vltimu stare potes:quia nullata forma substantialis est per se sensibilist sed lumen per per se est sensibile. ergo Se. Cotra predictam cocluti
nem sie arguitur. Illud, i competum proprietates cor poris est eorpus: sed lumini competunt proprietates corporur ut puta reuerberatio: ergo lumen est corpus. Dicidum Q reuerberation si competu lumini nisi secundum quadam si illi in . Nam scutaliqua eorpora reuero berantur Oe reuertuntur ad eorpus,a quo extersit,ita etiare radia luminis reuerberantur a corpore opaco ocresso
Miur. Ideo similitudinarie ei proprietates corporis cru
168쪽
unt.Vimm ainε tumen sit qualitas aut aliquid,aliud inserius declarabitur. Circa praedicta dubitatur viruintumen requiratur ad videndum propter medium tantii, re non propter colorem. Et arguitur Φ non rationibus Alberii tenentis istam partem.Nain color no potest mouere diaphanum sine luminet ergo sequitur Π, lumen re quiritur propter colorem cic non propter medium tan iam. Praeterea. Vnius potentiae debet esse unum obi olim: si ergo lumen requireretur propter medium et non propter colorem,ipsius visus essent duo obieetaret sic visus non esset una potentia. Praeterea. Qui est in obscuro videte quae sunt inlumine,&n5econuersor ergo signit est ιν lumen requiratur propter colorem. Ad dubium dicendum est secundum Doctorem sanctum, lumen roquiritur propter medium tantum, re non propter colo/fem.Cuius rationem assignat. nam colorest viribilis per
se, ut dicit hie Philosophus t ergo habet in se causam ut
possit videri,& per consequens lumen no requiritur propter colorem ut videatiar. Ad primam rationem dub idicendum.Φ color secundum suam propriam naturam aptus natus est mouere diaphanu imperfecte. Pro cuius
euidentia coiisyderandum est ut dicit hie Doctor san. Q disserentia est inter virtutem persectam oc impersccta. nam forma,quae est virtutis persedis in agendo, non χλlum potest inducere suam similitudinem in susceptibili, sed etiam potest disponere patiens ut sit proprium eius susceptiuum:quod non potest sacere si sit impersedis vir.
tutis. cum ergo virtus coloris in agendo sit imperfecta respectu luminis:quia color nihil aliud est Φ Iuκ quaedam
quodammodo obscurata ex admixtione corporis op
Q. ideo non habet virtutem ut faciat medium in sita duspositione,qua sit susceptiuum coloris: quod tamen prurest facere luκ pura. Ad secundum dicendum . unius potetiae possunt esse plura obiecta subordinata: ita quod umini sit obiectum quod, re alius si obiectu in quo. c lor autem dicitur obiectum quod,& materiale visus: lii.
men vero extrinsecum dicitur obiectum quo. Vnde non
sequitur ratio. Ad tertiam rationem patet solutio eκ dictis. Nam in aliquis in obscuro eκistens possit videre ea, qtiae sunt in lumine, hoc est i quia lumen requiritu plermedium re non propter colorem. Et si dicatur ratio formalis alicuius obieeti requiritur propterobiectum: sed lumen est ratio formalis eoloris. ergo occ. Dicenduis du/pleκ est lumen,videlicet Iume extrinsecvire lunae intrin/secum,quod includitur in lore. lumen autem extrins
cum non est ratio λrmalis coloris, de quo dubium pro cedit. unde ratio est nulla. Sequitur in teκtu Est autem coloris susceptiuum non
color ααγ Hic incipit lectio decimaquinta eiusdem libri,dc in commento Sancti Thomae. I Stud est nonum capitulum praesentis tractatus i quo Philosophus ostedens qualiter diaphantini se habet ad colorem,habet quin* coclusiones. Qitarum Prima est ci, Diaphanum H sine colore. Hse conclusio probatur tali ratione Philosophi. Nam illud,quod est suscitiuum alicuius non habet illud, ni nihil sitscipiat,qdabetised diaphanum est susceptiuum coloris: ut en su/pradiciis patet.ergo diaphanum est sine colore. ει hac conclusione infertur primo et, diaphanum secundum se non est visibile:quia unumquod est visibilesecundum colorem: sed diaphanum non habet hi se colorem: ergo diaphanum fim se noli est visibile. Secundo insertur Φdiaphanu est actu tenebrosum t quia diaphanu est aptunatum suscipere colorem,oc no habet in se colorem ne plumentergo diaphanum est etiam tenebrosum. Secunda conclusio. Aliqua sunt visibilia, quae nonὶlum viden tur in lumine: sed etiam in tenebris. Haeceonclusio patet
ad senium. Nam qusdam sunt animalia oc alia quisam
enii a quoriim non est unum nomen eoinmune quae vetdentur in tenebris ignitar& in nocte lucentia: ut sunt ea pira quorundam piscium re squam mΠα oculi quorun dam animalium,quae videsur de nocte. ergo aliqua sunt visibilia,quae videntur in tenebris. Sed con syderanduest . talia visibilia videntur in lumine re in tenebris: sed in lumine videntur ut colorata:& in tenebris ut luctita. Cuius ratio est.quia in eorum compositione habet aliadlucis inquantum lucidum ignis4diaphanum aeris ocaqus non est in eis totaliter comprehensum per opacum terrae: ideo videntur in lumine re in tenebris.Et quia lino modicum,de luce,ideo per praesentiam maioris luminis talis luκ ossuseatur. ideo in lumine siue in die non videntur ut lucentia, sed ut colorata: quia etiam talis luκ non potest immutare diaphanum sicut color, ideo talia vidEtur in tenebris ut lucentia & non colorata. Tertia con. cliisio.Color non potest videri sine lumine. Haec concluso probatur dupliciter. Primo ratione. Nam hoc est de ratione coloris , Q sit quid motivum diaphani secudum actum:sed non potest mouere diaphanum,nisi mediam te luminet ergo color non est visibilis sine lumine. Secundo probatur a signo. quia si ponatur sensibile immedia. te si pra visum,non percipitur a visit. nam sensibile positum sit pra sensiim notacit sensationem: ergo signum esso color non potest videri sine lumine. Qitaria eones sio.Si inter oculum videntem,& rem visam esset vacuit, non fieret visio. Hxecoesiisio probatur tali ratione Philosophi. Nam ad hoc . fiat viso oportetu, organu vi
sus patiatur a vis bili,sed no potin pati a visibili nisi per
aliqd mediu i si aut esset vacuu no eo mediu. ergo si esset Vacuti no esset visio. Ex quo patetfalsitas opinionis Domocriti, qui opinatus suit Q si inter rem visam re oeuluesset vacuum P posset aliquis quam ni rem paruam videre per quamcun* distantiam. Quinta conclusio, Aliqua sunt visibilia, quae videntur in icnebris non solum ut lucentia, sed etiam ut colorata: oc quae videntur in lumine non solitin ut colorata, sed etiam ut lucentia. Haec concluso probatur etiam ad sensum. Nam ignis habet tantum de lumine quod potest sacere omnino diali anum in actu.ergo ignis videriir ut quid coloratum. t quia ignis non habet ita debile lumen, quod ad prae/setitiam maioris luminis obumbretur,ideo videtur in Iumine non solum ut quid coloratum , sed ut lucidumo Circa praedicta dubitatur utrum color sit propriis obitactum visus. Et videtur primo'non. Nam proprium obie ctiim alicuius potentiae potest mouere potentia: sed non potest mouere per se visuim cum non possit mouere visiim sine lumine,ut concessum est.ergo Sc caetera. Preterea. Non potest percipi ab aliqua potentia quod non contineatur sub subiecto:sed visus potest percipere,quod
non est coloratum: utputa tenebras ct stellas. ergo occae.
Dicendum breuiter quod color est obiectum visus com prehendendo sub colore lumem quod est pro prium sormale eius . quod se patet . quia illud est obieetum per se alicuius potentia sub cuius ratione formali comprehεduntur omnia, quae apta nata sunt apprehendi a tali potetiae sed eolor est huiusmodi respectu visust emo de Ad primum dicendum quod lumen requiritur propter medium,ut supra dictum est,re non propter colorem. Vnde ratio non sequitur . Ad secundum dicendum quod visus non percipit tenebras per se, sed solum per accidens./licet stelis non habeant materiale coloris, tamen in eis est larmale,scilicet lumen. ιSequitur in textu Nue aut pmo desono et olfectu occiγissc est lectio. i5.eiusdElibri: ec incomEto.S. o. -
ISiud est decimum capitulum praesentis tractatus im
quo Philosophus determinando de generationes et . ni ponit quatuor conclusionea. Quarum prima est.
169쪽
conclusio probatur tali ratione elicitive secudum Philosophum. Illud,quod quandom est o quondom non est aliquando est in actu,aliquando est in potitia: scalanus quandocp est et quandoq; non ut paret decampana,
quae quando p sonat quandOP non . ergo sonus quai
domest in actu quando i in potentia. Contra hanςωHunonem arguitur.illud,quod non est, non est in ahut sed sonus non est:ergo sonus no est in acti Probatio minoris.quia quod fit non est:sed lanus solum habet esse in keruergo sonus non est. Praeterea. Illud, quod est senis hile in actu habet propriam speciem in re sensibili, per quam actu potest percipi: sed sonus no habet propriam speciem in re sonantciergo non est actu. Pro declarationeriorum con*derandia n est primo it corpora lan'n tia sunt in quadruplici differentia.Nam quaedam sunt secun in actum bene sonantia, ut campana dum actu pulsaturiquaedam vero sunt iis sonatia secundum po/ 'tentiam,vt puta de campana, ius non actu sonat, sed ta men habet potentia bene sonare. Hi sunt,quae non sunthene sonantia nec in actu nec in potista, apta tamen na/Mi esse lanantia: ut patet de lana ec sinitibus. alia sint, qu non sunt apta nata bene sonare: Dec sonarealiqἡo modo. Vt aer- Consyderandum est secundo ΦM
dicitur in actu dupliciter. Vno modo livam permanen ,6 isto modo color habes esse in actu. Atho modo in Usesii ccessivo, ocisio modo sonus habet esse ut diu. ει per hoc patet solutio ad primum argumentum qhia illauit oritas,Illud quod fit S c habet intelligi ει permansilibus re non de succestiuis. Permanentia enim dum sui non sunt: successiua vero duni fiunt sunt: oc dum lact sum non sunt. Consyderandum est iretio:q, aliquid clicitur esse sensibile in abu dupliciter. Vno modo quia habet speciem,per quam sentitur extra inedium re sensum. Videlicet in re eκteriore: oc isto modo color odor re sopor sunt in actu oc non sonus. Alio modo quia habet peciem,per quam actu sentitur in medio vel organo: dcisio modo sonus dicitur esse in actu. on est enim aliqua species soni in campana sonante, formatur tamen spe cies in aerere in organo auditus. Et per hoc patet soli tio ad secundum. Secunda conclusio est.Tria requiritiatur ad generationem soni, videlicet percutita, percussum re medium. Haec conclusio probatur tali ratione, quae es iureκ dio Philosophi. Nam sonus causatur ex stactione aeris,qus fit eκ vehementi percussionersed in omni percussione requiritur percuritias oc percussum , Ocrsequiritur etiam tertio istius percutientis, qui non potestneri sine motu locali:motus vero localis non potest fieri sine medio: ergo i generatione soni requiritur percuties, percussum, Oc medium. Vnde Philosophus dicit in litora sp sonus est semper alicuius.i. percutientis, ad aliquid .upercussum,o in aliquo. i. in medio. Pro huius conelia D soni declaratione est aduertendum secundum Philosophum v, ad hoc ιν praedicta laciat sonum, prssertim bonum, quatuor conditiones requiruntur. arum prisma est,u, talia corpora sint dura. Secuda est Q sint lenia Tertia est in sint concaua. Quarta et, sint velociter mota ita quod motus percutientis prsueniat diuisionem aeris. Contra praedictam concili sionein sic arguiturire primo contra suppositum. Nam Philosophus non determinat hic de generatione coloris: ergo non habet determinare hic de generatione soni. Praeterea. Ad generationem soni requiruntur motus localis, Oc ieius verberantis i ergo non siissiciunt praedicta tria. Ad primum dicendum negando consequentiam: quia non est similis ratio de so/no oc colore es odore dc sapore. Nam colosiodor,oc sapore calix qualitates tangibiles ut dicit hic Doc. san. habent esse liκumwpermanens in suo subie . Vnde est taratiosioriun sensibilium secividum se, dc secun dum miminatant sensum Sed sonus cum e litur amom non habet esse fi κum requietu in subiecto,sed inquat dam immutatione consistit. Ideo eum Philpsophus iii hoc lisro intendat determinare de sensibilibus seeuiluini, habetit immutare sensum, simul re semel determinate immutatione soni ct generatione eius. Ad fini dicedu, Q ictus pereulientis, re motus Iocalis comprehendun/tur sub percutiente dc percusso concomita qe. Tertia c5ellisio. Aerest proprium medium sosii, Aqua vero miniis proprium. Haec conclusio probatiar tali ratione. Il/Iud est proprium medium soni, quod Melliter rarin αcondensatur,oc pex quod sonus faciliter potest diffunde.
resuas species ad organum auditust sed aer est huiusnio. di.ergo occi Exhae nclusione sequitur cvaern est corpus sonans, quia si esset forpus sonans non suscipq ret sonum: minius enittens prohibeat extranea. μ' tra hanc conclusionem sic arguitur. Aeris ad sonum nulla est resisteti a. ergo si aer sit proprium medium: seqvj ΗΦ sonus fiat in instanti. Nam ratio quare vis0 fi at in livsanti est quia aeris ad Iumen nulla est resi finiat cum aersit dispositus vlii in adispositione ad susceptionem luminis. Consequens est salsum.ergo oce. Praeterea. Illud,q est subiectum alicuius quantitatis sensibilis non est moduim eius: sed aeresi subiectum sonii ergo aer non hi medium soni. Praeterea. Quantitas sensibilis habet esset tentionalein suo medio: sed sonus habet esse reale in aer eum nullibi habeat esse nisi in aeret ergo idem ut supra. Ad primum dicendum Q licet aeris ad sonum nullia si, resistentia. quia tamen sonus nun potest fieri sue motulo li: ideo non oportet v, sonus fiat iii instanti: quia miradictionem tinplicat motum localem esse in instanti Ad secundum dicedum v, sonus est in aere propinquo corpori sonanti subiectimedii aere vero magiadistanti vitanqua in medio, in quo habet esse intentionale. Et perho patet solutio ad tertium. Quarta conclusio. In omni lanatiotie fit reperciissiu soni a corp eQpposito corpori sonanti. Hse eo lusio probatur tali ratione. In omni illuminatione. fit repercussio luminis iergo a sortiori in omni sonatione fit repercusso soni. Sed si arguatur contis hanc concitisionem.Si in omni sonatione esset repereiisso solii seqiteretur id in omni sonatione causareotiir sonus echoii conseqiiens est salsum:oc contra omnεeκperientiam. ergo dcc. Dicendum ιν in omni reuerberatione soni causatur sonus echoni sed talis sonus non semper est manifestus. oportet mi ad hoc quod fiat ma
nifestus cui dicit hic Doctor sanctus quod repercus
fio soni fiat ad corpus concauum, quo natus est mulotiplicari sonus.Si autem fiat talis reuerberatio ad alia eorpora , quae non sunt apta nata multiplicare sonum, fiet quidem soniis echon, sed iion manifestus. Pro ampliori declaratione huius soni echon, con derandum est se cundum Doctorem sanctum, quod cum generatio soni seqitatur motumaeris, sic contingit de immutatione a ris apud generationem soni, sicut de immutatione aqus: eum aliquid in aqua proqcitur. Manifestum est autem Φfiunt quaeda regyrationes in circuitu aquae percussae,quscirea locum pecussionis sunt paruae α. motus est sortis. ubi autem sunt maiores regyrationes est motus debilior. Tandem motus totaliter deficit oc regyrationes cessant. si autem antequam motus cesset regyratiore ille aliquod obstaculum inuenirent, fit motus α regyratio in contrarium,fc tanto vehementius quanto propinquius fuerint primae percussioni. Parisormiter intelligendum est quda ad percussionem corporum sonantium aer in quodam gyro moueturire sonus diffundit circillariter.et in prapiquo ills gyrationes sunt minores, oc motus est sortior. in remoto autem gyrationes sunt maiores, re motus est debilior,oc sonus obscurior auditur. tandem autem deficit torum. si autem antequam deficiant huiusmodi gyra
170쪽
eonei,siat inurberatio aeris se moti,*sonum deserem, iis ad aliquod corpus, uls rein rationes reuermnlim in contrarium, de audinar soniis quasi eae aduerso, qiii di
tur echon re extera. Sequitur in aeuum mitem recte dicimiis
propritim audiendi Hore es lectio de cima septima Hiisdem in riere in comis tmento Sancti Thomae.
ctatus ,in quo Philosophus determinans de immutatione audinis a sono,ponit tres conditiones, quae re mittuntur ad hoc auditus possit immutari a sono.quariam prima est quod ibi sit unitas ct eontinuitas aeris, occontimius motus ab aliquo corpore mido re firmo. M. cunda eonditio est in in organo sit aer intraneus inelusi in quadam pellicula. ia esiditio est Q talis aer sitim. mobilis. Ex his conditionibus elicii intur tria impedim tam opposito, per quae impeditur talis immutatio. Pri . nium est quando ille aer in organo eorrumpitur. Secun dum est quando illa pellieula cireundans illum aerε cor rumpitiir vel laeditur. Tertium est quado talis aeresimo
tulis. Consyderandum est ulterius secim dum Philoso Phlim in litera in duae sunt disseremiae soni, videlicet gratie et acilium. Sonus enim aetatus est,qui in pauco tempore multum moliet auditu, sed sonus grauis 'qui in multo tempore panim mouet auditum. Et si diearurestali, ouis sonus moderatus re circumfleκus ergo praedictae et entiae non bene assignantur. Dicendum Q lamis circunflexus re sonus moderatus eoiiunentiat sub puctis, sicut media colores sub eκtremis: quia participut aliquid de sono actito, re aliquid de sono graui, vi patet in
musitanoem. Si dieatur ulterius, sonus acutus resonu grauis simi species soni tergo a tum re graue non sunt idisserentiae rius. Dicendum in gratiere acutum possunt accipi dupliciter. Vno modo formaliterin sie sunt direntiae soni. Alio modo materialiter pro ipso sono, qui est acutus,vel pro illo sono,qui est grauis: oc se sinit spescies soni. Cons yderandum ulterius in acutum de graue non sunt idem quod tardum de Velox: quia sonus no est Idem quod motus .ergo disserentiae soni non sunt eidem cum disseremus motus: sed acutum re graue sunt disse λtiae soni,ut ex dictis patetire tardum y velox sunt disserentiae motus. ergo Ne. Veriin tamen quia sonus causa tur a motu, ideo a tum re graue in sono caiisantur a velocitate Octarditate motus. Grea pudicta subitatur primo. Vtriam tam percutiens Q per i sum sint eausa a Malani. Et videt uis non .Nam illud, quod est causa activa n5 es causa passiua respectu eiusdem: sed corpus per cussum est caiisa passiuar ergo i si videtur Q sit eausa actitia soni. In contraritim arguitur per Philo scintium in litera. Dicendum in tam percutiens Φ per uum incausa activa soni. euius ratio Philosophi eis, quia sonus ge/neratur eκ fractioris aeris: sed corpus percutiens est causa activa huius fractionis r ergo corpus percutiens concur rit active ad generationem soni. et quia ad talem stactionem aeris requiritur Φ eorpus pereuisum sit durum et firmum,ideo iacit illum aerem resilire. ad quam resilitionε corpus percussum concurrit acti ire. ideo corpus per D sum actime ad generationem soni concurrit. Ad ration εdubii dicendum inlicet corpus percussum passime cocurrat ad fractionem aeris: active tamen concurrit ad praedirim resilitionεqus ad generationem soni eocurrit. Dii Litatur seeudo, utrum sonus sit proprium obiectum amditus .ec videtur in non. Nam nullum sensibile minuisne, in proprium mectu alicuius sensus: sed soniis est sensibile is munere oces Probatio minoris. quia motus in sensibile eommunei sed sonus n5 est nisi quidam mi
r tus aeris: ut hie eoneedit Philosophi ut ergo soniis est serisbile commune. Praeterea. Illud, quod immutat ausi. tum est obiectum maditust sed corpus percutiens siues Dans immutat auditum remo corpus percutiens siues nans est obiectum auditus, re per consequens no sontis, tam tamen unitri potentiae situmini obiectum. Dideridumu, sonus est propritim re per se obieruim alitatus.
Quod sic patet. Nam illud est proprium re per se bio
m ali ius potentis, sub cuius ratione sormali omnia senstiua illius potentiae apprehenduntur ab illa possita sed semis es huiusmodi. ergo oce. Ad primam ration εdubii dicendum Q sonus non est motus essentialiter, sedeflective solii quia causatur a motu de cosequitur ipsum. Ad secundum dictatim in corpus sonans immutat per accidens auditum oc non per se. unde ratio nulla.
Sequitur in textu. Vov autem in sonus quidam ' ς animaticte. Fidie incipit lectio decima a ilia eiusdem libri, re in commemto Sancti Thomae.
Istud in duodecimum capitulum praedicti tractatus in quo Philosophus determinando de quadam spe
cie soni, vides ieet devore, ponit unam conclus Evidelicitu, vox est repercussio aeris respirati ab anima recundum imaginationem , quae est in his parti x ad arteriam vocalem. Haec conclusio probatur quantu ad singulas partes. Et primo et, vox sit reuerberatio aeris.
Nam omnis sonus in reuerberatio aeris .i. eκ reuerbera. tione aeris causi turista omnis vox ε laniis. et omnis vox estere reuerberatione aeris. autem vox sit reuer
heratio aeris res ratisbat Philosophus duobus signis. Quorum primum est. Nam non potes formare vorem nisi eκpirando vel respirando retineat aerem: ergo signia: in q, vo Nest reuerberatio aetis respirati. Seoidum signia
est,quia animalia non respirantia non possunt formare vocem: ergo oc . autem vox streuerberatio aeria respirati ab anima ad arteriam vocalem patet. Nam s.cut in sono, ita in v e reperitur corpus per numi sed vocalis arteria videtur corpus percussiim in generatu ne vocis .ergo &e. Ex hae conclusione insertur in inanimata non possunt formare vocem. Insertur secundo. animalia non respirantia non possunt formare voci, reperconsequens piscis non possunt sormare vocem. Infertur tertio,in animalia carentia sanguine ii 5 possunt etiam sormare vocem. Consyderandum esseeundum Philosophum inlitera. Primo P aer respiratus es me dium vocis. euliis respirationis organum in v alisteria, quae est quaeda vena procedens a pulmone ad gut, turi clantra praedictam conclusionem sic arguitur timiliter. Reverberatio est quidam motus t sed vox non esti motus t ergo vox non est mare ratio aeris. Praetero. Si vox esset mire ratio aeris ab anima: seqtie irci, in strii menta mustalia non formamit voce .cons s una in salsum, Neontia communem modiim loquendi. erapocte. Praeterea. Respiratio est nauirali saniniali. ergo si vox esset reuerberatio aeris respirati, sequeretur in quaelibet vox esset naturalis: oc per eonsequens signifiealii a naturaliter. Ad primum dicendum,dum dicitur voκes reuerberatio aeris est stdicatio eat italis re n5 essenii lis. Ad seeunda dicendum in iii strumenta musicalia,Nalia inanimata dictitur larmare vocem similiti ita inalis. cum primo propter continuitatem lani. tum secudo propter eon innatiam. tum tertio propter interpretationem, non tamen dicuntur sermare vocem proprie. Ad tentium dicendum quod licet mare vocem in communi sit natiuale animali: conditionibus praedictis reseruat ut tamen formare hae vel illam voci no est naturale aiali. Vnde non oportet equslibet vox sit naturalis animali. Sequitur