장음표시 사용
281쪽
riam habui, is ultro ad pacem petendum venirem, laetor te 4 mihi sorte potissimum datum , a quo peterem. Tibi quoque inter multa egregia non in ultimis laudum hoc fuerit, Hannibalom cui tot de Romanis ducibus victoriam di dedissent, tibi cessisse, tequo huic bello, vestris plus quam nostris 5 cladibus insigni, finein imposuisse. Hoc quoque ludibrium
casus ediderit fortuna, ut, quum patre tuo consule ceperim arma, cum eodem primum Romano imperatore Signa con-
interim , ad filium eius inermis ud pacem petendam veniam. 6 Optimum quidem fuernt, eam patribuου nostris mentem datam ab dis esse, ut et vos Italiae et nos Africae imperio contontiz e88emus; neque enim ne vobis quidem Sicilia ac Sardinia satis digna pretia sunt pro tot classibus, tot exercitibus , tot tam egregiis amissis ducibus; sed praeterita magis reprehendi 8 possunt quam corrigi. Ita aliena appδtiimus, ut de nostris dimicaremus, nec in Italia solum vobis bellum aut nobis in Africa esset; sed et vos in portis Vestris prope Re moenibus signa arm reque hostium vidistis, et nos ab Carthagine Domi-9 tum castrorum Romanorum exaudimus. Quod igitur nos maxime abominamur, vos autem ante omnia optaro debetis in meliore vestra fortuna de pace agitur. Agimus ei, quorum maxime interest pacem esse, et qui quodcunque egerimus, ratum civitates nostrae habiturae Sint; animo tantum nobis 10 opus est non abhorrente a quietis consiliis. Quod ad moattinet, iam aetas senem in patriam revertentem, unde puer profectus sum, inin secundae, iam adversae res ita erudiverunt, ii ut rationom sequi quam fortunam mRIim; tuam et adolescentiam et perpetuam felicitatem, ferociora utraque, quam quietis
opus est consiliis, metuo. Non temere incerta caSuum reputat
12 quem fortuna nunquam decepit. Quod ego fui ad Trasumennum, ad Cannas, id tu hodie es. Vixdum militari aetato
imperio accepto, Omnia nudaeisSimo incipientem nusquam i 3 fefellit fortuna. Patris et patrui persecutus mortem ab culumitato vestrae domus decus insigno virtutis pietatisque eximiae cepisti; amissas Hispanias recuperasti, quattuor indo Punicis
282쪽
oxorcitibus pulsis; consul creatus, quum ceteris ad tutandam l4 Italiam parum animi Gset, transgressus in Africam, duobus hic exercitibus careis, binis eadem hora captis simul incensisque castris, Syphace Potentissimo rege capto, tot urbibus regni eius, tot nostri imperii ereptis, me sextum decimum iam annum haerentem in possessione Italiae detraxisti. Potest victoriam 15mallo quam precem animus. Novi Spiritus magnos magis
quam utiles; et mihi talis aliquando sortuna affulsit. Quod si is
in secundis rebus bonam quoque mentem durent dei, non ea solum, quae eveniSSent, Sed etiam ea, quae eVenire posSent, reputaremus. Ut omnium obliviscaris ultorum, satis ego documenti in omnes casuου sum. Quem modo, castris inter I TAnienem atque urbem vestram positis, Signa inserentem moenia Romanu tremuerunt, hic cernus duobuS fratribus, fortissimis viris, clarissimis imperatoribus, orbatum, Rnte moenia prope obsessae patriae, quibus terrui V tram urbem, ea pro meudeprecantem. Iluximae cuique fortunae minime credendum l8ost. In bonis tuis rebus, nostris dubiis, ampla ac Speciosa danti est pax, nobis petentibus magiS necessaria quam honesta. Melior tutiorque est certa paX quum sperata victoria; is haec in tua, illa in deorum munu est. Ne tot annorum solicitatem in unius horae dederis discrimen. Quum tuas vires, 20 tum vim fortunae Martemquo belli communem propone animo;
utrinque serrum, utrinque corpora humana erunt; nusquam minuSquam in bello eventus respondent. Non tantum ad id, quod 2 idata pace iam habere potes, Si proelio vincas , gloriae adieceris, quantum ademeris, si quid redversi eveniat. Simul parta ne sperata decora unius horae fortuna evertere potest. Omnia 22 in pace iungenda tuae potestatis sunt, P. Corneli; tunc ea habenda fortuna erit, quam di dederint. Inter pauca felici- 23tatis virtutisque exempla M. Atilius quondam in hac eadem terra fuisset, si victor pacem petentibus dedisset patribus
nostris; non statuendo felicitati modum nec cohibendo efferentem Se fortunam, quanto altius elatus erat, eo foedius corruit.
Est quidem eius, qui dat, non qui petit, condiciones dicere 24 Disiligod by Corale
283쪽
pacis; sed forsitan non indigni simus, qui nobismet ipsi mul-25 tam irrogemus. Non recusamus, quin omni R, ProPter quae
ad bellum itum est, vestra sint, Sicilia, Sardinia, Hispania, quicquid insularum toto inter Asrieam Italiamque continetur 26 mari. Carthaginienses inclusi Africae litoribus vos, quando
ita dis placuit, externa etiam terra marique videamus regentes 27 imperio. Haud negaverim, propter non nimis sincere petitam aut exSpectatam nuper pacem suspectam esse vobis Punicam
fidem. Multum, per quos petita sit, ad fidem tuendae pacis 28 pertinet, Scipio. Vestri quoque, ut audio, patres nonnihil
etiam ob hoc, quia parum dignitatis in legatione erat, nega-29 verunt pacem. Hannibal peto pacem, qui neque Peterem, nisi utilem crederem, et propter eandem utilitatem tuebor 30 enm, propter quam petii. Et quemadmodum, quia a me bellum cceptum eSt, ne quem eius paeniteret, quoad ipsi invidere dei, praesiiti, ita annitar, ne quem pacis per me partae paenitent. 31 Adversus haec imperator Romanus in hanc sere gententiam respondit: -Non mo sallebat, Hannibal, adventus tui spe Carthaginienses et praesentem indutiarum fidem et spem 2 pacis turbasse; nequo tu id sano dissimulas, qui de condicionibus superioribus pacis omnia Subtrahas praeter ea, quae 3 iam pridem in nostra potestate sunt. Ceterum ut tibi curae est, Sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, sic mihi laborandum est, ne, quae tum pepigerunt, hodie subtracta 4 ex condicionibus pacis praemia perfidiae habeant. Indigni, quibus eadem pateat condicio, etiam ut prosit vobis fraus, petitis. Neque patres nostri priores de Sicilia neque nos de Hispania secimus bellum; et tunc Mamertinorum sociorum periculum et nunc Sagunti excidium nobis pia ac iustab induerunt arma. Vos lacessisse, et tu ipso lateris et dei testes sunt, qui et illius belli exitum secundum ius fasque 6 dedarunt et huius dant et dabunt. Quod ud me attinet et humanae infirmitatis memini et vim fortunae reputo et omnia, quaecunque agimus, subiecta esse mille casibus scio; 7 ceterum quemadmodum superba et Violenter me faterer sacero, Disit ed by Corale
284쪽
si, priusquam in Africam traiecissem, te tua voluntato codentem Italia et, imposito in naves exorcitu, ipsum venientem ad Pacem petendam respernarer, Sic nune, quum prope manu 8eonserta restitantem ac tergiVersantem in Africam attraxerim,
nulla sum tibi verecundia obstrictus. Proinde si quid ad sea. in quae tum pax conventura videbatur, quasi multa navium cum commeatu per indutias expugnatarum legatorumque
violatorum adiicitur, est, quod reseram ad consilium; sin illa quoque gravia videntur, bellum parute, quoniam pacem pati
non potuistis. Ita insecta pace ex colloquio ad suos quum 8e recepis- 10sent, frustra verba iactuta renuntiant; Rrmis decernendum esse habendamque eam fortunam, quam dei dedissent. In castra Mut est Ventum, pronuntiant ambo, arma Oxpedirent milites animosque ad supremum certamen, non in unum diem, sed in perpetuum, si felicitas adesset, victores. Roma an Car-2thago ii ira gentibus daret, Rnte crastinam noctem Ecituros; neque enim Africam aut Italiam, sed orbem terrarum victoriae praemium sore; par periculum praemio, quibus ndversa pugnae fortuna fuisset. Nam neque Romanis effugium ullum 3 patebat in aliena ignotaque terra, et Carthagini, supremo auxilio offuso, adesso videbatur pri sons excidium. Ad hoc discrimen procedunt postero Mie duorum opu- 4 lentissimorum populorum duo longo clarissimi dueos, duo
sortissimi exercitus, multa anto parta decora nut eumulaturi eo die aut oversuri. Anceps igitur spes et metus miscebant Sanimos; contemplantibusque modo suam, modo hostium aciem, quum non oculis magis qunm ratione pensarent Vires, simul Iaeta, simul tristia obversabantur. Quae ipsis Sua sponto non Sueeurrebant, ea duces admonendo atquo hortando subiiciebant. Poenus Sedecim alanorum in terra Italia res gestas, si tot duces Romanos, tot exercitus occidione occisos et sua
cuique decora, ubi ad insignem alicuius Pugnae memoria militem Venerat, reserebat; Scipio Hispanias et recentia in TAsriea proelia et consessionem hostium, quod neque non potero
Livius ex ree. Iadvigii. IV IT
285쪽
Liber XXX. s A. v. e. 552. pacem propter metum neque manere in ea prae insita animis
8 perfidia potuissent. Ad hoc colloquium Hannibalis in secretos habitum ac liborum fingenti, qua vult, flectit. Ominatur, quibus quondam auspiciis patres eorum ad AEgates pugnaVerint insulas, ea illis exeuntibus in aciem portendisse deos. 10 Adsisso snom belli ae laboris; in manibus esso praedam Carthaginis, reditum domum in patriam, ad parentes, liberos,li coniuges penatesque deos. Celsus haec eorpore vultuque ita laeto, ut vicisse iam crederes. dicebat. Instruit deinde primos
hastatos, post eos principes; tristriis postremam aciem clausit. 33 Non consertus autem cohorteA ante sua quRmque Signa instruebat, sed manipulos aliquantum inter se distantes, ut esset spatium, qua elephanti hostium adii nihil ordines tur-2 barent. Laelium, cuius unio legati, eo anno quaestoris extra
sortem ex senatuS consulto opera utebatur, cum Italico equitatu ab sinistro cornu, Masinissam Numidasque ab dextro 3 opposuit. Vias patentes inter manipulos antesignanorum velitibus ea tunc levis armatura erat, complevit, dato praecepto, ut ad impetum elephantorum Rut post directos refugerent ordines. aut in dextram laevamque discursu applicantes se signis viam, qua irruerent in ancipitia tela, beluis darent. 4 Hannibal ad terrorem primos elephantos soctoginta nutem erant, quot nulla unquam in acie ante habuerat) instruxit 5 deinde auxilia Ligurum. Gallorumque, Baliaribus Maurisque admixtis; in secunda acie Carthaginienses Afrosquo et Mace-6 donum legionem; modico doindo intervallo relicto, subsidiariam lom Italicorum militum Bruttii plerique erant, vi ac necessitato plures quam sua voluntate decodantem ex Italia secuti)7 instruxit. Equitatum et ipso circumdedit cornibus; dextrum 8 Carthaginienses, sinistrum Numidae tenuerunt. Vnria adhortatio erat in exercitu inter tot homines, quibus non lingua
non mos, non leX , non Rrma, non vestitus habitusque, nons causa militandi eadem esset. Auxiliaribus Et praesens et multiplicata ex praeda merces ostentatur; Galli proprio atque insito in Romanos odio accenduntur; Liguribus campi uberes Diuitiaco by Corale
286쪽
Italiae, deductis ex asperrimis montibus, in spem victoriae ostentantur; Mauros Numidasquo Masinissae impotenti futuro l0 dominatu terret; aliis aliae spes ac metus iactantur. Cartha- llginiensibus moenia patriae, di Penates, Sepulcra maiorum, liberi cum parentibus coniugesque pavidae, aut excidium servitiumque aut imperium Orbis terrarum, nihil aut in metum aut in spem medium, OStentntur. Quum maxime haec imperator apud Carthaginienses. l2 duces suarum gentium inter populareS, pleraque per interpretes inter immixtos relienigenis ngerent, tubae eOrnuaque tibi Onannis cecinerunt, iuratus lite clamor orius, ut elephanti in laSuos, sinistro maxime cornu, verterentur, Mauros ne Numidiis.
Addidit iacile Masinissa perculsis terrorem, nudavitque Ri, en parte aciem equestri auxilio. Unuese tamen bestiarum 14 intropidae in hostem notae inter velitum ordines eum multis suis vulneribus ingentem stragem edebant. Icesilientes enim ibad manipulos velites. quum viam elephantis, ne Obtererentur, fecissent, in ancipitos ad letum utrinque coniiciebant hastas, nec pila ab antesignanis cessabant, donec undique inciduntibus lGtelis exacti ex Romana acie hi quoque in suo dextro cornu ipsos Carthaginiensium equites in fugam verterunt. Laelius ut turbatos vidit hostes, addidit percul Sis terrorem. Utrinque nudata equite erat Punica acies, quum pedes 34 concurrit, nee 8pe nec viribus iam par. Ad hoc dictu parvia, sed magni eadem in re gerenda momenti: congruens clamora Romanis eoque maior et terribilior, dissonae illis, ut gentium inultarum discrepantibus linguis, voces; pugna Romana 2 stabilis et suo et armorum pondere incumbentium in hostem, concursatio et velocitas illinc maior quam vis. Igitur primo 3 impetu extemplo movero loco hostium aciem Romani. Aladeinde et umbone pulsantes, in summotos gradu illato, aliquantum spatii velut nullo resistente incessere, urgentibus et 4novissimis primos, ut semel motam aciem sensere, quod ipsum
vim magnam ad pellendum hostem addebat. Apud hostes 5 auxiliares cedentes secunda acies, Ahi et Carthaginienses, Diuitiaco by Corale
287쪽
Libar XXX. A. v. e. 552. adeo non sustinebant, ut contra etiam, ne resistentes pertinacitor primos caedendo ad se perveniret hostis, pedem reser-6 rent. Igitur auxiliares terga dant repente et in suos versi partim refugere in secundam aciem, partim non recipientes 7 caedere, ut et paulo ante non adiuti et tunc exclusi; et propedito iam permixta proelia erant, quum Carthaginienses simul
cum hostibus, simul cum suis cogerentur manus ConSerere. 8 Non tamen ita perculsos iratosque in aciem accepere, Sed densatis ordinibus in cornua vacuumque circa campum extrR proelium eiecere, ne pavido suga vulneribusque milito Aince-9 ram et integram aciem miscerent. Ceterum tanta strages hominum urmorumque locum, in quo steterant paulo ante auxiliares.
compleverat, ut prope difficilior transitus esset, quam per 10 confertos hostes fuerat. Itaque, qui primi erant, hastati per
cumulos corporum armorumque et tabem Sanguinis, qua quiS que poterat, Sequentes hostem et signa et ordines confuderunt. Principuni quoque signa fluctuari coeperant vagam ante Seli cernendo aciem. Quod Scipio ubi vidit, receptui propere
canere haAtatis iussit, et, sauciis in postremam aciem subductis, principes triariosque in cornua inducit, quo tutior 12 firmiorque media hastatorum acies esset. Ita novum de integro proelium ortum est; quippe ad veros hostes perventum erat, et armorum genere et usu militiae et fama rerum gesta-13 rum et magnitudino vel spei vel periculi pares; sed et numero superior Romanus erat et animo, quod iam equites, iam elephantos fuderat, iam, prima acie pulsa, in Secundam pug-35 nabat. In tempore Laelius ac Masinissa. pulsos per aliquantum spatii secuti equites, revertentes in aversam hostium aciem 2 incurrere. Is demum equitum impetus fudit hostem. Multi circumvenit in acie caesi; multi per pntentem circa campum 3 fuga sparsi, tenente Omnia equitatu, passim interierunt. Carthaginiensium sociorumque caesa eo die supra millia viginti; par ferme numerus captus cum Signis militaribus centum triginta duobus, elephantis undecim; victores ad mille et quingentos cecidere. Duiligod by Corale
288쪽
Hannibal cum paucis equitibus inter tumultum elapsus 4 Hadrumetum perfugit, omnia et in proelio sante aciemJ,
priusquam excederet pugna, expertus, et consessione etiam 5 Scipionis omniumque peritorum militiae illam laudem adeptus, singulari arte aciem eo die instruxisse: elephantos in prima slaonte, quorum sortuitus impetus atque intolerabilis vis signa sequi et servare ordines, in quo plurimum spei ponerent, Romanos prohiberent; deinde auxiliares anto Carthaginiensium Taciem, ne homines mixti ex colluvione omnium gentium, quos non fides teneret, sed merces, liberum receptum fugae haberent, Simul primum ardorem atque impetum hostium exci-8pientes satigarent ac, si nihil aliud, vulneribus suis serrum hostium hebetarent; tum, ubi omnis spes esset, milites Cur-9thaginienses Afrosque, ut, omnibus rebus aliis pares, eo, quod integri cum sessis ac sauciis pugnarent, superiores essent; Italicos, incertos, socii an hostes essent, in postremam aciem summotos. Hoc edito velut ultimo virtutis opero, Hannibal 10 qtium Hadrumetum refugisset, accitusque inde Carthaginem sexto ac tricesimo post anno, quam puer inde prosectus erat, redisset, fassus in curia est, non proelio modo se, sed bello livietum, nec spem sntutis alibi quam in pace impetranda esse.
Scipio, confestim a proelio expugnatis hostium eastris 36 direptisque, cum ingenii praeda ad maro ac naves rodiit, nuntio 2
allato, P. Lentulum cum quinquaginta rostratis, centum Onerariis, cum omni genere commeatus ad Uticam accessisse.
Admovendum igitur undique terrorem perculsae Carthagini aratus, misso Laelio Romam cum victoriae nuntio. Octavium terrestri itinere ducere legiones Carthaginem iubet; ipse, ad
suam veterem nova Lentuli classe adiuncta prosectus ab
Utica portum Carthaginis petit. Haud procul aberat, quum 4 velata insulis ramisque oleae Carthaginiensium occurrit navis. Decem legati erant, principes civitatis, auctore Hannibale
missi ad petendam pacem. Qui quum ad puppim praetoriae bnavis accessissent velamenta supplicum porrigentes, orantes
implorantesque fidem ac misericordiam Scipionis, nullum iis GDissiligoti by Corale
289쪽
aliud responsum datum, quam ut Tynetem venirent; eo gemoturum castra. Ipso ad contemplandum Carthaginis situm, non tam noscendi in praesentia quam deprimendi hostis causa, 7 provectus Uticam eodem et O invio revocato, rediit. Indo procedentibus ad Tynetem nuntius allatus, Verminam Syphacis filium eum oquitibus pluribus quam peditibus vaniro Cartha-8 giniensibus auxilio. Pars Exercitus cum omni equitatu maturantibus primis, Rgmen aggressa Numidarum levi certamine sudit. Exitu quoquo fugae intercluso, parte omni circumdatis equitibus, quindocim millia hominum caesa, mille et ducenti vivi eapii sunt, et equi Numidici millo et quingenti. signa militaria duo et septuaginta; regulus ipso inter tumul-9 tum cum pstucis effugit. Tum ad Tynetem eodem, quo ante, loco castra posita, legatique triginta Carthagine ad Scipionem venernnt. Et illi quidom multo miserabilius quum antea. quo magis cogebat fortuna, egerunt; sed aliquanto minore cum i 0 misericordia ab reconti memoria perfidiae auditi sunt. In consilio quanquam iusta ira omnes ad delendam stimulabat Carthaginem, tamen quum, et quanta res esset et quam longi temporis obsidio tam munitae et tum vnlidae urbis, reputarent. li et ipsum Scipionem exspectatio successoris venturi ad parR- tam ,alterius labore ne periculo finiti belli famam sollicitaret, 37 ad pacem omnium unimi versi sunt. Postero die revocatis legatis et cum multa cnstigatione perfidiae monitis, ut tot cladibus odooti tandem deos et ius iurandum esse crederent. 2 condiciones pacis dictae, ut liberi legibuA suis vivorent; quas urbes quosque agros quibusque finibus ante bellum tenuissent. 3 tenerent, populandi quo finem eo die Romanus faceret; perfugas fugitivosque Et captivos omnes redderent Romanis, et
ni ves rostratas praeter decem triremes traderent elephantos-4 que, quos haberent domitos, neque domarent alios; bellum neve in Africa neve extra Asricam iniussu populi Romani gererent; Μasinissae res redderent foedusque cum eo facerent; 5 frumentum stipendiumque auxiliis, donec ab Roma legati redissent, praestarent; docem millia talentum argenti, descripta Diuitigoo by Cooste
290쪽
pensionibus aequis in annos quinquaginta, solverent; obsides 6 contum arbitratu Scipionis darent, ne minores quattuordecimnnnis neu triginta maiores. Indutias ita se daturum, si per priores indutias naves onerariae captae, quaeque suissent in navibus, restituerentur; aliter nec indutias nec spem pacis
Has condiciones legati quum domum referro iussi in Teontione ederent, et Gisgo ad dissuadendam precem pro effi8set audiretiirque a multitudine inquieta eadem et imbelli indignatus Hannibal, dici ea in tali tempore audirique, arrep-8tum Gisgon in manu sua ex superiore loco detraxit. Quae insueta liberae civitati species quum fremitum populi movisset perturbatus militaris vir urbana libertato -Novem inquit 9-Rnnoriam a vobis prosectus post sextum et trice'imum Rnnum
redii. Militares artes, quas me a puero fortuna nune pri-Vnta, nunc publica docuit, probe videor scire; urbis ac sortiirrR, leges. mores vos mo oportet doceatis. Excusata im- 10 prudentia, de pace disseruit, quam nee iniqua et necessaria esset. Id omnium maxime difficile erat, quod ex navibus liper indutias eaptis nihil praeter ipsas comparebat naves . nec inquisitio erat sucilis. adversantibus paci, qui arguerentur. Placuit naves reddi et homines utiquo inquiri, cetera, quae l2nbessent, aestimanda Scipioni permitti. atque ita pecunia luere Cnrthaginienses. Sunt, qui Hannibalem Ox acie ad mare l3 pervenisse, indo praeparata nave ad regem Antiochum extemplo prosectum tradant. postulantiquo ante omnia Scipioni, ut Hannibul sibi traderetur, r ponsum esse, Hannibalem in
Postquam redierunt ad Scipionem legati, quae publica min navibus fuerant, ex publicis descripta rationibus quaestores quae privata, profiteri domini iussi; pro ea Summa pecuniae 2 viginti quinque millia pondo argenii praesentia exacta; indutiaequo Carthaginiensibus datae in tres menses. Additum, ne 3 per indutiarum tempus alio usquam quam Romam mitterent legatos, et, quicunque legati Carthag nem venissent, ne ante Diuitigod by Cooste