장음표시 사용
41쪽
Liber XXVI. A. Ch 543. ne in foro quidem aut publico loco principum quisquam apparebat; domibus inclusi patriae occasum cum suo exitio in
10 dies exspectabant. Summa curae omnia in Bostarem Hannonemque, praesectos praesidii Punici, versa erat, Suo, non SOCiOil rum periculo sollicitos. Ii, conscriptis ad Hannibalem littoris
non libere modo, Sed etiam a8pere, quibus non Capuam solam traditam in manum hostibus, sed se quoque et praesidium in 12 omnes cruciatus proditos incusabant: abisso eum in Bruttios velut avertentem Sese, ne Capua in oculis eius caperetur; at hercule Romanos ne oppugnatione quidem urbis Romanae abs-13 trahi a Capua obsidenda potuisse; tanto constantiorem inimicum Romanum quam amicum Poenum esse. Si redeat Capuam bellumque omno eo vertat, et se et Campanos paratos 14 omptioni fore. Non cum Reginis neque Tarentinis bellum gesturos transisso Alpes; ubi Romanae legiones sint, ibi si Carthaginiensium exercitus debero osse; sic ad Cannas, sic ad
Trasumennum rem bena gestam, coeundo conferundoque cum
15 hosto castra, fortunam tentando; in hanc sententiam litterae conscriptae Numidis, proposita mercedo eam professiS operam, dantur. Ii specio transfugarum quum ad Flaccum in castra venissent, ut inde tempore capto abirent, samesque, quae iam diu Capuae erat, nulli non probabilem causam transitionis is faceret, mulier repente Campana in castra venit, scortum transfugarum unius, indicatque imperatori Romano, Numidas 17 fraudo composita transisso litterasque ad Hannibaelem ferror id unum ex iis, qui sibi rem aperuisset, arguere sese paratam se. Productus primo Butis eonstanter, ignorare so mulierem, simulabat; paulatim dein convictus Veris, quum tormenta posciet parari videret, fassus est id ita esse, litteraeque prolatae.18 ΓΕtJ additum etiam indicio, quod celabatur, et alios specio transis fugarum Numidas vagari in castris Romanis. Ii supra septuaginta comprensi et cum 'transfugis novis mulcati virgis manibusque praecisis Capuam rediguntur. Conspectum tam 13 trista supplicium fregit animos Campanorum. Concursus ad curiam populi factus coegit Loesium senatum vocare; et pri-Diuitizod by Corale
42쪽
moribus, qui iam diu publieis consiliis Aberant, propalam minabantur, nisi venirent in senatum, circa domos eorum iturosso et in publicum omnes vi extracturos esse. Is timor se
quentem senatum magistratui praebuit. Ibi quum ceteri do 2 legatis mittendis ad imperatores Romanos agerent, Vibius Virrius, qui desectionis auctor ab Romanis fuerat, interrogatus fiententiam negat eos, qui do legatis et do pace ac deditiono 3 loquuntur, meminisse, nec quid saeturi fuerin si Romanos in potestate habuissent, nec quid ipsis patiendum sit. - Quid 3 4 vos inquit sieam deditionem fore censetis, qua quondrem, ut
adversus Samnites auxilium impetraremus. nos nostraque Omnia
Romanis dedidimus Z Iam o memoria excessit, quo temporo et bin qua sortuna a populo Romano desecerimus 3 iam, quemadmodum in desectione primidium, quod poterat emitti, per cruciatum et ad contumeliam necarimus 3 quoties in obsidentes, 6 quam inimico eruperimus, castra oppugnarimus, Hannibalem vocaverimus ad opprimendos eos 3 hoe quod recentissimum est, ad oppugnandam Romam hinc eum miserimus i Ago contra, 7 quae illi infesto in nos secerint, repetito, ut ex eo, quid SPeretis, habeatis. Quum hostis alienigena in Italia esset, et Hannibal hostis, et cuncta bello arderent, omissis Omnibus, omisso ipso Hannibale, ambo consules et duo consulares exercitus ad Capuam oppugnandam miserunt. Alterum annum 8 circumvallatos inclusosque nos fama macerant, at ipsi nobigeum ultima pericula et gravissimos labores perpessi, circa Vallumae fossas saeps trucidati ae propo ad Oxtremum castris exuti. Sed omitto haec; votus atque usitata ros ost in oppugnanda shostium urbe Iabores ac pericula pati; illud iras atque odii exsecrabilis indicium ost. Hannibal ingentibus copiis peditum l0 equitumque castra oppugnavit et ex parte cepit; tanto periculo nihil moti sunt ab obsidione. Prosectus trans Uulturnum perussit Calenum agrum; nihil tanta sociorum clade avocati sunt. Ad ipsam urbem Romam infesta signa ferri iussit; lleam quoque tempestatem imminentem Spreverunt. Transgressus Anienem amnem tria millia passuum ab urbe custrn posuit
43쪽
postremo ad moenia ipsa et ad portas accessit; Romam soadempturum eis, nisi omitterent Capuam, ostendit; non omise- 12 runt. Foras bestias, caeco impetu ac rabio concitatas, si ad cubilia et catulos garum ire pergas, ad opem suis serendam 13 avertas; Romanos Roma circumsessa, coniuge8, liberi, quorum ploratus hine prope exaudiebantur, arae, foci, deum delubra, sepulcra maiorum temerata ac violata a Capua non averterunt; tanta aviditas supplicii expetendi, tanta sanguinis nostrit4 hauriendi est sitis; nec iniuria sorsitan; nos quoquo idems issemus, si data fortuna esset. Itaque quoniam aliter dis immortalibus est visum, quum mortem ne recusare quidem debeam, crueiatus contumeliasque, quas parat hostis, dum libor, dum mei potens sum, effugere morte, praeterquam honesta, 15 otiam leni possum. Non videbo App. Claudium ot Q. FuIvium victoria insolenti subnixos, nequa vinctus per urbem Romanam triumphi spectaculum trahar, ut deinde in careere ad palum deligatus, lacerato virgis tergo, cervicem securi Romanae subiiciam; nec dirui incendi quo patriam videbo, nec rapi ad stuprum matres Campanas virgineSquo et ingenuos pueros. 16 Albam, undo ipsi oriundi erant, a fundamentis proruerunt, ne stirps, no memoria originum suarum exstaret: nedum eos Capuae parsuros credam, cui infestioras quam Carthagini sunt.17 Itaque quibus vestrum ante fato cedere, quam haec tot tam acerba videant, in animo est, iis apud me hodio opulse in- 18 structae parataeque sunt. Satiatis vino ciboque poculum idem, quod mihi datum suerit, circumseretur; ea potio corpuS Rcruciatu, animum re contumelita, oculos, aures a videndis audiendisquo omnibus acerbis indignisque, quae manent victos, vindicabit. Parati erunt, qui magno rogo in propatulo sedium is accenso corpora exanima iniiciant. Haec una via et honesta et libera ad mortem. Et ipsi virtutem mirabuntur hostes, et Hannibal fortes socios sciet ab se desertos ac proditos GSe.'14 Hanc orationem Virrii plures cum assensu audierunt
quam sorti animo id, quod probabant, exsequi potuerunt. 2 Maior pars senatus, multis saepe bellis expertam populi Romani Diuiti co by Corale
44쪽
legatos ad dedendam Romanis Capuam decreverunt miseruntque. Vibium Virrium septem et viginti sermo senatores do- 3mum secuti sunt epulatique cum eo et, quantum sacere potuerant, alienatia montibus vino ab imminentis sensu mali, Venenum Omnes Sumpserunt; inde, misso eonvivio, dextris 4 inter se datis ultimoque complexu, collacrimantes suum Patriaeque eaSum alii, ut eodem rogo cremarentur, manserunt, alii domos digressi sunt. Impletae cibis vinoque venae minus Semeacem in maturrenda morte vim veneni secerunt; itaque noctem totam plerique eorum et diei insequentis partem quum animam egiSSent, Omnes tamen prius, quam aperirentur hostibus Portae, ex8pirarunt. Postero die porta Iovis, quae adversus castra Romana 6 erat, iussu proconsulum aperta est. Ea intromissa legio una et duae uisa cum C. Fulvio legato. Is quum omnium primum Tarma telaque, quae Capuae erant, ad Se conferenda cura8Set,
custodiis ad omnes portas dispositis, ne quis exire nut emitti posset, praesidium Punicum comprehendit, senatum Campanum ire in castra ad imperatores Romanos iussit. Quo quum 8 venissent, extemplo iis omnibus catenae iniectae, iussique ad quaestores deserre, quod auri atque argenti haberent. Auri pondo duo millia septuaginta fuit, argenti triginta millia pondo et mille ducenta. Senatores quinque et viginti Cales in custo- 9diam, duodetriginta Teanum missi, quorum de sententia maximo descitum ab Romanis constabat. De supplicio Campani sena- 1δtus haudquaquain inter Fulvium Claudiumque conveniebat. Facilis impetrandae vcniae Claudius, Fulvii durior sententia erat. Itaque Appius Romam ad senatum arbitrium eius rei 2 totum reiiciebat: percontandi etiam sequum esse potestatem 3 fieri patribus, num communicussent consilia cum aliquis Sociorum Latini nominis ot num opsi eorum in bello forent adiuti. Id vero minime committendum esse Fulvius dicere, ut solli-4 citarentur criminibus dubiis sociorum fidelium animi, et subiicerentur indicibus, quis neque, quid dicerens, neque, quid
45쪽
Libor XXVI. A. v. e. 543. facerent, quicquam unquam pensi fuisset; itaque se eam quae-5 stionem oppressurum exstincturumque. Ab hoe sermone quum
digressi essent, et Appius quamvis serociter loquentem collegam non dubitaret tamen litteras super tanta re ab Roma 6 exspectaturum, Fulvius, ne id ipsum impedimentum incepto foret, dimittens praetorium tribunis militum ac praefectis socium imperavit, uti duobus millibus equitum delectis denuntiarent, ut 7 ad tertiam bucinam praesto essent. Cum hoc Equitatu nocte Tennum prosectus, prima lues portam intravit atquo in forum perrexit; concursuque ad primum equitum ingressum saeto, magistratum Nidicinum citari iussit imperavitque, ut produ-8 ceret Cnmpnnos, quos in custodia haberet. Producti omnes virgisque caesi ac socuri porcussi. Indo citato equo Cales percurrit; ubi quum in tribunali consedisset productiquo Campani deligarentur ad palum, eques citua ab Roma venit litterasque a C. Calpurnio praetoro Fulvio et senatui con-9 sultum tradit. Murmur ab tribunali totam contionem pervasit, differri rem integram ad patres do Campanis; et Fulvius, id ita esse ratus, acceptas litteras neque resolutres quum in gremio reposuisset, praeconi imperavit, ut lictorem lege agere iuberet. Ita de iis quoquo, qui Calibus erant, sumptum 10 supplicium. Tum litterae lectos senatusque consultum, Serum ad impediendam rem actam, quae summR OPe approperatali erat, ne impediri posset. Consurgentem iam Fulvium Taurea Vibellius Campanus, per mediam vadens turbam, nomino inclamavit, et quum mirabundus, quidnam Aeso Vellet, resedisset 12 Flaccus, ἡ Μe quoque' inquit seiube occidi, ut gloriari possis multo fortiorem, quam ipse es, Virum abs te Oeelsum Se. 13 Quum Flaccus negaret profecto sntis compotem mentiS esSe, modo prohiberi etiam so, si id vellet, senatus consulto diceret,l4 tum Vibellius si Quando quidem' inquit, si capta patria, Propinquis amicisque amissis, quum ipgo manu mea coniugem liberosque interfecerim, ne quid indigni paterentur, mihi no mortis quidem copia eadem est, quae his civibua meis, petatur al 5 virtuto invisae huius vitae vindicta.' Atque ita gladio, quem Diuitiam by Cooste
46쪽
veste texerat, Per Rdversum pectus transfixus, ante pedes imperatoris moribundus procubuit.
Quia et, quod ad supplicium uti inet Cnmpanorum, et 16
ploraque alia do Flacci unius sententia acta erant, mortuum
App. Claudium sub deditionem Capuae quidam tradunt; hune 2
quoque ipsum Tauream nequo Eua Sponte venisse Cales neque
sua manu interfectum, Sed, quum inter ceteros ad palum deligatus quiritaret, quia parum inter strepitus exaudiri possent, quae vociserabatur, silentium fieri Flaccum iussisse; tum Tauream illa, 3 quae ante memorata Sunt, dixisse, virum so sortissimum ab nequaquam pari ad Virtutem occidi; sub haec dicta iussu proconsulis praeconem ita pronuntiasser si Lictor, viro forti addo virgas et in eum Primum lego ago.' Lectum quoque sena- 4tus consultum, priusquRm Securi feriret, quidam uuctores sunt, sed quia adscriptum in senatus consulto fuerit, si ei videretur, integram rem ad senatum reiiceret, interpretatum esse, quid magis o re publica duceret, aestimationem sibi permissam. Capuam a Calibus reditum ost, Atellaquo ot Calatia in 5 deditionem acceptae; ibi quoque in eos, qui capita rerum erant, animadversum. Ita nd septuaginta principes senatus 6 intersecti, trecenti formo nobiles Campani in carcerem conditi; alii per sociorum Latini nominis urbes in custodias dati variis casibus interierunt; multitudo alia civium Campanorum venundata. De urbe agroque reliqua consultatio fuit, quibusdam 7 delendam consentibus urbem praevalidam, propinquam, inimi- .cam; ceterum praesens utilitas vicit; nam propter agrum, quem omni fertilitato terrae satis constabat primum in Italia osse, urbs servata est, ut esset aliqua aratorum sedes. Urbi ho- 8quentandae multitudo incolarum libertinorum quo et institorum opificumque retenta; ager omnis et tecta publica populi Romani faciti. Ceterum habitari tantum tanquam urbem Capuam 9 frequentarique placuit, corpus nullum civitatis nee senatum nee plebis concilium nee magistratus esse: Sine consilio pub- 10 lico, sine imperio multitudinem, nullius rei inter so sociam, ad consensum inhabilem sore; praefectum ad iura reddenda ab
47쪽
Liber XXVI. A. v. e. 543. 11 Roma quotannis missuros. Ita ad Capuam res compOSitae consilio ab omni parto laudabili. Sovere at celeriter in maxime noxios animadversum; multitudo civium dissipata in nullami 2 spem reditus; non saevitum incendiis ruinisque in tecta innoxia murosque, et eum emolumento quaesita etiam apud socios lenitatis species incolumitate urbis nobilissimae opulentissimaeque, cuius ruinis omnis Campania, omnes, qui Campaniam circa 13 accolunt, populi ingemuissent; consessio expressa hosti, quRnta
vis in Romanis ad expetendas poenas ab infidelibus sociis et quam nihil in Hannibalo auxilii ad receptos in fidem tuondos
17 Romani patres perfuncti, quod ad Capuam attinebat, Curre, C. Neroni ex iis duabus legionibus, quas ad Capuam habuerat,
sex millia peditum et trecentos equites, quos ipso legisset, et socium Latini nominis peditum numerum parem et octingentos 2 Equites decernunt. Eum exercitum Puteolis in naves impositum Nero in Hispaniam transportavit. Quum Tarraconem navibus venisset, expositisque ibi copiis et navibus subductis, socios quoque navales multitudinis augendae causa armasset, 3 prosectus ad Hiberum flumen exercitum ab Ti. Fonteio et 4 L. Marcio accepit. Inde pergit ad hostes ire. Hasdrubal Hamilcaris ad Lapides atros castra habebat; in Ausetanis is locus est inter oppida Iliturgim et Mentissum. Huius saltus 5 fauces Nero insedit. Hasdrubal, quum in arto res GSet, cadu- eeatorem misit, qui promitteret, si inde emissus foret, So on 6 nem exercitum ex Hispania deportaturum. Quam rem quum laeto animo Romanus accepisset, diem posterum Hasdrubal colloquio petivit, ut coram leges conscriberentur do tradendis arcibus urbium dieque statuenda, ad quam praesidia deduce-7 rentur suaque omnia εine fraudo Poeni deportarent. Quod ubi impetravit, extemplo primis tenebris atque inde tota nocte, quod gravissimum exercitus erat, Hasdrubal, quacunque Po88e 8 evadere e saltu iussit. Data sedulo opera est, ne multi ea nocte exirent, ut ipsa paucitas quum ad hostem silentio tali endum aptior, tum ad evadendum per artas semitas ac difficiles Disiti Cooste
48쪽
esset. Ventum insequenti die ad colloquium est; sed loquendo splura scribendoquo dedita opera. quae in rem non essent, die consumpto, in posterum dilatum est. Addita insequens nox 10 spatium dedit et alios emittendi; nec postero dia res finem invenit. Ita aliquot dies disceptando palam de legibus noctes- ilque emittendis clam o castria Carthaginiensibus absumptae. Et
postquam pars maior emissa exercitus erat, iam ne iis quidem, quae ultro dicta erant, stabatur, minusque ac minus, cum 12 timoro simul fide decrescente, conveniebat. Iam ferme pedestres omnes copiae evaserant e saltu, quum prima luco densa nebula saltum omnem camposque circa intexit. Quod ubi
sensit Hasdrubal, mittit ad Neronem, qui in posterum diem colloquium differret: illum diem religiosum Carthaginiensibus
ad agendum quicquam rei seriae esse. No tum quidem su- 13 specta fraus. Quum esset data venia eius diei, extemplo Hasdrubal cum equitatu olephantisquo castris egressus sino ullo tumultu in tutum evasit. Hora sermo quarta dispulsa l4 sole nebula aperuit diem, vacuaque hostium castra con8pexerunt Romani. Tum demum Claudius Punicam haudem agnoscens, 15 ut se dolo captum sensit, proficiscentem institit sequi, paratus confligere acie; sed hostis detrectabat pugnam; levia tamen is
proelia inter extremum Punicum agmen praecursore8que RomR-norum fiebant.
Inter haec Hispaniae populi nec, qui post cladem acceptam 18
defecerant, redibant ad Romanos, nec ulli novi defietebant; et Romae senatui populoque post receptam Capuam non Italiae 2 iam maior quam Hispaniae cura orsti. Et exercitum augerist imperatorem mitti placebat; nee tam, quem mitterent, satis 3 constabat, quam illud, ubi duo summi imperatores intra dies triginta cecidissent, qui in locum duorum succederet, e trROrdinaria cura deligendum esse. Quum alii alium nominarent, 4 postremum eo decursum Est, ut proconsuli creando in Hispaniam comitia haberentur; diemque comitiis consules edixerunt. Primo exspectaverant, ut, qui se tanto imperio dignos crede- brent, nomina profiterentur; quae ut destituta exspectatio est, Distram by Corale
49쪽
redintegratus luctus aeceptae cladis desideriumque imperatorum 6 amissorum. Maesta itaque civitas, Prope inops consilii, comitiorum die taesen in campum doscendit; atque in magistratus versi circumspectant ora principum aliorum alios intuentium fremuntquo, adeo perditas res desperatumque de ro publica 7 esso, ut nomo audeat in Hispaniam imperium accipere, quum subito P. Cornelius, P. Cornelii, qui in Hispania ceciderat, filius, quattuor et viginti fermo Rnnos natus, profrasus Se S petere, in superioro, unde conspici posset, loco constitit. In
quem po8tqunm omnium ora eonversa Sunt, clamore ne favores ominati extemplo sunt felix faustu in quo imperium. Iussi deindo intro suffragium ad unum omnes non centuriae modo, sed etiam homines P. Scipioni imperium esso in Hispania
l0 iusserunt. Ceterum post rem actam, ut iam resederat impetus. nnimorum ardorque, Ailentium Subito ortum et laetia
cogitatio, quidnam egissent; nonnΘ lavor plus valuisset quam ii ratio. Etatis maxime paenitebat; quidam fortunam etiam domus horrebant nomenque ex funestis duabus familiis in eas provincias, ubi inter sepulcra patris patruique res gerendaeis essent, proficiscentis. Quam ubi ab re tanto impetu acta sollicitudinem curam quo hominum animadvertit, advocata contione, ita do aetate sua imperioque mandato et bello, quod 2 gerundum esset, magno elatoque animo disseruit, ut ardorem eum, qui resederat, eXcitaret rursus novaretquo et impleret homines certioris spei, quam quantam fides promissi humani3 aut ratio ex fiducia rerum subiicero solet. Fuit enim Scipio non veris tantum virtutibus mirabilis, Sed arto quoquo quadam 4 ab iuventa in ostentationem earum compositus, pleraqua apud multitudinem aut ut per nocturnas visa species aut velut divinitus mente monita agens, Sive et ipsa capti quadam superstitiono animi, sive ut imperia consiliaque velut sorte oraculi missa 5 Sino eunetatione exsequerentur. Ad hoc iam indo ab initio Praeparans animos, ex quo togam virilem sumpsit, nullo dio prius ullam publicam privatamque rem ogit, quam in Capitolium iret ingressusque aedem considerat et plerumque solus in Diqiti oste
50쪽
secreto ibi tempus tereret. His mos, quem per omnem vitam 6 Servabat, seu consulto Reu temere vulgatae opinioni fidem apud quosdam fecit, stirpis eum divinae virum esse, retulitque famam Tin Alexandro magno prius vulgatam, et vanitato sit fabula parem, anguis immanis concubitu conceptum, et in cubiculo matris eius visam persaepe prodigii eius speciem interventuque hominum ovolutam repente atque ex oculis elapsam. Huius 8miraculi nunquam ab ipso elusa fides est, quin potius aueta arto quadam nec abnuendi tale quicquam nec palam affirmandi. Multa alia eiusdem generis, alia vera, alia assimulata, admira- 9tionis humanae in eo iuvene excesserant modum; quibus freta tunc civitas aetati haudquaquam maturae tantam rerum molem tantumque imperium permiSit. Ad eas copias, quas ex vetere Oxercitu Hispania habebat, l0 quaeque a Puteolis cum C. Nerone traiectae erant, decem millia militum et mille equites adduntur, et M. Iimius Silanus propraetor adiutor ad res gerendas datus est. Ita cum triginta linavium classe somnes autem quinqueremes erant) ostiis Tiberinis profectus praeter Oram Tusci maris, Alpes atque Gallicum sinum et deindo Pyrenaei circumvectus promuntorium, Emporiis, urbe Graeca oriundi et ipsi a Phocaea sunt), copias
exposuit. Inde, sequi navibus iussis, Tarraconem pedibus 12 profectus conventum omnium 8ociorum etenim legationes ad famam eius ex omni se provincia e derant) habuit. Naves ibi subduci iussit, remissis quattuor triremibus Massi- l 3Iiensium, quae officii causa ab domo prosecutae suerant. Re- in sponsa inde legationibus su8pensis varietate tot casuum dare coepit, ita elato ab ingenti virtutum suarum fiducia animo, ut nullum forox verbum excideret, ingensque omnibus, quae diceret, quum maiestas inesset, tum fides. Profectus ab Tarracone 20 et civitates sociorum et hiberna exercitus adiit, collaudavitque
milites, quod duabus tantis doinceps cladibus icti provinciam
obtinui ent, nee fructum secundarum rerum sentire hostes 2 passi omni cis Hiberum agro eos arcuissent, sociosque eum
fide tutati essent. Marcium secum habebat cum tanto 3 Diuiliasu by Corale