장음표시 사용
71쪽
deindo unquam Poenus, quo longe plurimum valuerat, equitutu superior fuit. 39 Per idem tempus, quum in arce Tarentina vix inopia tolerabilis esset, spem omnem praesidium, quod ibi erat, Romanum praesectusque praesidii atque areis M. Livius in com-2 meatibus ab Sicilia missia habebant, qui ut tuto praeterveherentur oram Italiae, classis viginti sermo navium RWii stabat. 3 Praeerat classi commeatibusque D. Quinctius, obscuro genere ortus, ceterum multis fortibus factis militari gloria illustris. 4 Primo quinque nRVes, quarum maximae duae triremes, a Marcello ei traditae erant shabuiq; postea rem impigre saeps 5 gerenti tres additae quinqueremes; postremo ipse a sociis, Reginisque et a Velia et a Paesto , debitas ex foedere exigendo 6 classem viginti navium, sicut ante dictum egi, effecit. Huic ab Regio profectae classi Democrates cum pari navium Tarentin strum numero quindecim millia sermo ab urbe ad T Sapriportem obvius fuit. Velis tum sorte, improvidus suturi certaminis, Romanus veniebat; sed circa Crotonem Sybarimque
suppleverat remigio naves, instructamque et armatam egregio 8 pro magnitudine navium classem habebat, et tum sorto sub idem tempus et venti vis omnis cecidit et hostes in conspectu fuere, ut ad componenda armamenta expediendumque remigems ac militem ad imminens certamen satis temporis esset. Raro alias tantis animis iustae concurrerunt classes, quippe quum 10 in maioris discrimen rei, quam ipsae erant, pugnarent, Tarentini, ut, recuperata urbe ab Romanis post centesimum propoannum, Rrcem etiam liberarent, Spe, commeatus quoquo hostibus, si navali proelio possessionem maris ademissent, interclusuros,ll Romani, ut retenta possessione arcis ostenderent, non vi Rel 2 virtute, sed proditione ac furto Tarentum amissum. Itaque ex utraque parte ligno dato quum rostris concurrissent neque retro naevem inhiberent nec dirimi ab se hostem paterentur, quam quis indeptus navem erat, ferrea iniecta manu, ita conserebant ex propinquo pugnam, ut non missilibus tantum, sed
i 3 gladiis etiam propo collato pedo gereretur res. Prorae inter Duilirso by Cooste
72쪽
se iunctae lisarebant. puppeA alieno remigio circumagebantur; ita in arto stipatae erant naves, ni vix ullum telum in mari vanum intercideret; frontibus volui pedestres acies urgebant perviaeque naves pugnantibus erant. Insignis tamen inter 14 ceteras pugna fiait duarum, quae primae agminum concurrerant inter se. In Romana navo ipso Quinctius erat. in Tarentina l5Nieo, cui Pereoni fuit cognomen, non publico modo, sed privato etiam odio invisus atque infestus Romanis, quod eius factionis Erat, quae Tarentum Hannibali prodiderat. Uio Quinctiuin, is
simul pugnantem hortantemque suos, incautum hasta transfigit atque ille praeceps cum armis procidit ante proram. Victor ITTarentinus in turbatam duco amisso navem impigre transgressus quum summovisset hostes, et prora iam Tarentinorum esset. puppim male conglobati tuerentur Romani, repente et alia a puppe triremis hostium apparuit; ita in medio circum- l8venta Romana navis capitur. Hinc ceteris terror iniectus, uti praetoriam navem captam videre, fugientesque passim aliae in alto mersae, aliae in terram remis abreptae mox Praedae fuere Thurinis Metapontinisque. Ex onerariis, quae eum l9 commeatu seqnebantur, perpaucae in potestatem hostium venere; aliae ad incertos vento8 hinc atque illino obliqua transferentes
Nequaquam pari fortuna per eos dies Turonti res gesta. 20Nam ad quattuor millia hominum Dumentatum egressa quum in agris passim vagarentur, Livius, qui arci praesidioque 2 lRomano praeerat, intentus in omnes occasiones gerendae rei, C. Persium impigrum virnm cum duobus millibus et quingentis armatorum Ex Rrce emisit, qui vage effusos per agros pala-22sosque adortus quum diu passim cecidi8set, paucos ex multis. trepida fuga incidentes semiapertis portarum foribus, in urbem compulit ne e multum abfuit, quin urbs Eodem impetu Paperetur. Ita sequatae res ad Tarentum, Romanis victoribus terra. 23 Tarracinis mari. Frumenti spes quae in oculis fuerat. utro'que strata pariter.
73쪽
40 Per idem tempus Laevinus consul, iam magnR parte renni circumsteta, in Siciliam veteribus novisque sociis exspectatun quum venisset, primum ac potissimum omnium ratus Syracusis 2 nova paco inconditas componoro ras, Agrigontum inde. quod belli reliquum erat tenebaturque a Carthaginiensium valido 3 praesidio, duxit legiones. Et affuit fortuna incepto. Hanno orat imporator Carthaginiensium, sed omnem in Mnttino Numi- 4 disquo spem repositam habebant. Per totam Siciliam vagus praedm agebat o sociis Romanorum. neque intercludi ab Agrigento vi aut arte ulla nec, quin Erumperet . ubi vellet. 5 prohiberi poterat. Haec eius gloria quia iam imporatoris quoque famae officiebat. postremo in invidiam vertit . ut ne bene gestae quidem res lain Hannoni propter Ructorem satis 6 laetae essent. Postremo praesecturam eius filio suo dedit. ratus cum imperio auctoritatem quoque ei inter Numidas 7 erepturaim. Quod longe aliter evenit; nam veterem favorem eius sua insuper invidia auxit; neque ille indignitalom iniuriae tulit eonfestimquo ad Laevinum occultos nuntios misit de 8 tradendo Agrigento. Per quos ut est facta fides compositusque rei gerendae modus, portam ad mare serentem Numidaequum occupassent, pulsis indo custodibus aut caesis, Romanos 9 ad id ipsum missos in urbem acceperunt. Et quum agmine iam in media urbis ac forum magno tumultu iretur, ratus Hanno, non aliud quam tumultum ac secessionem. id quod otante acciderat, Numidarum esse, ad comprimendam seditionem 10 processit. Atque ille, quum ei multitudo maior quam Numidarum procul visa et clamor Romanus haudquaquam ignotus ad aures accidisset, priusquam ad ictum teli veniret. cap sitit sugam. . Per reveream portam emissus, assumpto comite
Epicyde, cum paucis ad mare pervenit; nactique opportuna parvum navigium, relicta hostibus Sicilia. do qua per tot annos 12 certatum Erat, in Africam traiecerunt. Alia multitudo Poenorem Siculorumque, no tentato quidem certamino, quum caeci in
fugam ruerent clausique mitu8 essent, circa Porta8 caeSa.
ia oppido recepto, Laevinus, qui capita rerum Agrigenti erant. Disiti so by Cooste
74쪽
Virgis caesos securi percussit, ceteros praedamquo vendidit; omnem pecuniRm Romam misit. Fama Agrigentinorum eladis l4 Siciliam quum pervasisset, omnia repente ad Romanos inclinaverunti Prodita brevi sunt viginti oppida, sex vi capta; voluntaria deditione in fidem venerunt ad quadraginta. Quarum l5 civitatium principibus quum pro cuiusque morito consul pretia
Poenasquo Exsolvisset, coegisset qua Siculo8, Positis tandem armis, Bd agrum colendum animos convertere, ut esset non incolarum is
modo alimentis frugifera insula, sed urbis Romae atquo Italiae, id quod multis smpo tempestatibus secorat, annonam Ie Rret, ab Agathyrna inconditam multitudinem secum in Italiam transvexit. Quattuor millia hominum erant, mixti ex omni l7 colluvione, exsules, obaerati, capitalia ausi plerique, quum in
civitatibus suis ac sub legibus vixerant, et, postquRm eos eX variis causis fortuna similis conglobaverat Agnthyrnam, per latrocinia ac rapinam tolerantes vitam. Hos neque relinquore t 8 Laevinus in insula tum primum nova pace coalescente, Velut materiam novandis rebus, satis tutum ratus est, et Reginis usui futuri orant, ad populandum Bruttium agrum assuetnmlatrociniis quaerentibus manum. Et quod ad Siciliam attinet, eo anno debellatum est.
In Hispania principio varis P. Scipio, navibus deduetis 41
Evocatisque edicto Tarraconom sociorum auxiliis, classem
onerariasque ostium indo Hiberi fluminis petore iubat. Eodem 2 legiones ex hibernis convenire quum iussisset, ipsB cum quin-
quo millibus sociorum ab Tarracono prosectus ad exercitum e8t. Quo quum venisset, silloquendos maxime veteres milites qui tantis superfuerant cladibus, ratus, contione advocRta ita disseruit: -Nemo anto me novus imperator militibus suis, 3 Priusquam opera eorum uAus esset, gratias agero iuro ac
merito potuit; me vobis, priusquam provinciam aut castra 4 viderem, obligavit sortuna, primum quod ea pietate erga patrem Patruum quo meum vivos mortuosquo suistis, doinde quod fiamissam tanta clade provinciae possessionem integram et populo Romano ot successori mihi virtute vestra obtinuistis. Duiligoo by Cooste
75쪽
6 Sed quum iam benignitate deum id paromus atque RgRm IS, non ut ipsi maneamuA in Hispania, sed ne Poeni maneant nec ut pro ripa Hiberi stantes arcoamus iransitu hostes, sed
T iit ultro transeamus transferamusquo bellum, vereor, nΘ eui vestrum maius id audaciusque consilium quam aut pro memoria cladium nuper Reeeptrerum aut pro aetata mea Videntur.
8 Adversm pugnae in Hispania nullius in animo quam meo minus oblitterari possunt, quippe cui pater et patruus intra triginta dierum spatium, ut aliud super aliud cumularetur 9 familiae nostrae funus, intersecti sunt; sed ut familiaris paene orbitas ac solitudo Dangit animum, ita publica quum fortuna, tum virtus desperare do summa rerum prohibat. Ea fato quodam data nobis sors est, ut magnis omnibus bellis victii 0 vicerimus. Vetera omitto, Porsinnam, Gallos, Samnites; a Punicis bellis incipirem. Quot classes, quot duees, quot merit citus prioro bello amissi sunt 3 Iam quid hoc bello memoram Zomnibus aut ipse assui cladibus aut, quibus alat, maxime
unus omnium eas len8i. Trebia, Trasumennus, Cannae quidnliud sunt quam monumenta occisorum exercituum conSulumquel 2 Romanorum 8 Addo desectionem Italiae, Siciliae maioris partis.
Sardiniae; addo ultimum terrorem ne pavorem, castra Punica inter Anionem ae moenia Romana posita et visum prope in portis victorem Hannibalem. In hac ruina rerum Stetit una
integra atque immobilis virtus populi Romani; haec omniat 3 strata humi erexit ac sustulit. Vos omnium primi, milites, post Cannensem cladem vadenti Hasdrubali ad Alpes Italiamque, qui si se eum fratre conitinxisint, nullum iam nomen esset populi Romani, ductu auspicioque patris mei obstitistis: 14 et hae secundae res illas adversas sustinuerunt. Nuno benignitale deum omnia secunda, prospera, in dies laetiora aci 5 moliora in Italia Siciliaque geruntur. In Stellia Syracusae Agrigentum captum, pulsi tota insula hostes, receptaque provincia in dicione populi Romani est; in Italia Arpi recepti, I 6 Capua capta. Iter omne ab urbe Roma trepida fuga emensus Hannibal, in extremum angulum agri Bruttii compulsus, nihil Diuitia oste
76쪽
iam maius preentur deos, quam ut incolumi cedere atque abire ex hostinm terra liceati Quid igitur minus conveniat. l Tmilites, quam, quum aliae super alias clades cumularentur aedi propo ipsi cum Hannibale starent, vos hic eum pRrentibus mois sequentur Enim etiam honore nominis sustinuisse Inhantem fortunam populi Romani, nune eosdem, quum iam illic omnia secunda laetaque sunt, animis deficere 3 Nuper quoque quin l8aeciderunt, utinam tam sine meo luctu quam ) vestro transissent. Nunc dii immortales imperii Romani proesides, qui centuriis omnibu3, ut mihi imperium iuberent dari, fuere auctores, fidem auguriis auspiciisque et per nocturnos etiam visus omnia laeta ac prospera porteridunt. Animus quoque me ιs, maaeimus is mihi ad De tempus vates, pr agit, nostram Hispaniam rase, brevi extorre hinc omne Punicum nomen maria terraique foeda fuga impleturum. Quod mens sua sponte divinat. idem subiicit 20 ratio haud fallare. Verati ab iis socii nostram Idem per legatos implorarit. Tres duces discordiantes, pro pe ut defecerint alii ab aliis, trifariam Mercitum in diversissimaa regiones distraxere. Eadem. in illos ingruit fortuna, quiae mmer nos amisit; nam et 2 ldeseruntur ab sociis, ut prius ab Celtiberis nos, et diduxere eaereidus, quor patri patruoque meo causa exitii fuit; nec discor- 22 dia intestina coire eos in unum sinet, neque singuli nobis resistere poterunt. Vos modo, milites, favete nomini Scipionum, suboli imperatorum vestrorum velut accisis recrescenti atirpibus. Agite, 23 milites veteres, novum Mercitum novumque ducem traducitemberum, tra uelle in terras cum multis fortibus factis εoppe a uobis peragratas. Brevi faciam, ut, quemadmodum nunc nosci-24tatis in me patris patruique similitudinem oris vultusque et lineamenis corporis, ita ingenii, fiat virtutisque emigiem vobis 2 5 reddam, ut revisisse aut renatum tibi quisqtιε Scipionem imperatorem dicat.
Hac oratione accensis militum animis. relicto ad praesidium 42 regionis eius M. Silano cum tribus millibus peditum et trecentis
) Omnia, quae usque ad initium e. 44 inclinatis litteris impressa leguntur, ab homine docto saeculo quinto decimo extremo suppleta sunt.
77쪽
equitibus, ceteras omnes copias erant autem viginti quinque millia peditum, duo millia quingenti equi Hiberum traiecit. 2 Ibi quibusdam suadentibu3, ut, quoniam in tres tam divera
regiones discessissent Punici Mercitus, proximum aggrederetur, periculum e33ε ratu3, ne eo facto in unum omnes contraheret nec 3 par esset unua tot Mercitibus, Carthaginem Novam interim oppugnare statuit, urbem quum ipsam opulentiam guis opibus, tum
hostium omni bellico apparatu plenam sibi arma, ibi pecunia,
4 ibi totius Hispanicie obsides erant , 3itum praeterea quum opportune ad traiiciendum in Africam, tum super portum δatis amplum quantravis classi et raracis an unum in Hispanioe ora, quab nostro adiacet mari. Nemo omnium, quo iretur, sciebat praeter
C. Loelium. Is claεδe circummissus ita moderari curaum navium iussus erat, ut eodem tempore Mercitus tenderet ur et ei sis
6 portum intraret. Septimo die ab Hibero Carthaginem ventum est simul terra marique. Castra ab regione urbis, qua in septentrionem versa est, posita; his ab tergo snam frons natura tuta 7 erat) vallum obieetum. Ceterum alta Carthago aio est. Sinuarat maris med a sera Hispanias ora, maxime Africo vento oppositus, aes duo millia et quingentos pas3us introrsus retractua, 8 paulo pluo mille pMauum in latitudinem patens. Huius in ostio sinus parva insula obiectu ab alto portum ab omnibus ventis praeterquam Africo tutum facit. Ab intimo sinu poeninsulaeaecurrit, tumulu3 is ipse, in quo eo dita urbs est, ab ortu δOtia et a meridie cincta mari; ab occasu stagnum claudit paululum etiam ad septentrionem fusum, incertoe altitudinis, utcunque e ratuat 9 mare. Continenti urbem iugum ducentos fere et quinquaginta pa38M patena coniungit. Unde, quum tumi parvi operis munitio
Superbe Ostentans, sive ut 3ubeunti sinpe ad moenia urbis recuraus 43 pateret. Cetera, quin munienda erant, quum perfecis3et, vectetiam in portu, velut maritimam quoque ostentans ob8idionem ir truxit; circumvectusque clas3em, quum monuisset proefectos navium, ut vigilias nocturnas intenti servarent. omnia ubique 2 primo obses8um hostem conari, regreεsus in castra, ut conδilii εui
78쪽
Liber XXVI. A. Ch. 2 0. 5 irationem, quod ab urbe potissimum oppugnandia bellum orsus esset, militibus ostenderet et spem potiundoe cohortando faceret,
contione advocatu ita disseruit: Ad urbem unam oppugnandam 3 si quis vos adductos credit, is magis operis vestri quam em lumenti rationem exactam, milites, habet; oppugnabitis enim vere moenia unius urbis, ged in una urbe univerram ceperitis Hispaniam. Hic sunt obsides omnium nobilium regum populorumque, 4 qui simul in potestate vestra erunt, eatemplo omnia, quin nunc
stib Carthaginiensibus sunt, in dicionem tradent; hic pecunia Somnis hostium, sine qua neque illi gerere bellum poraunt, quime
qui mercenarios eremitus alant, et quas nobis m-imo usui ad conciliandos animos barbarorum erit; hic tormenta, arma, omnis 6 apparatus belli est, qui simul vos instruet et hostes nudabit. Potiemur praeterea quum pulcherrima opulentissimaque urbe, tum Τo portunissima, portu egregio, unde terra marique, quin belli usus po3cunt, meditentur; quoe quum magna ipsi habebimus, tum dempserimus hostibus multo maiora. Hare illis arae, hoc horreum, 8oerarium, armamentarium, hoc omnium rerum receptaculum est; huc rectus ea Africa cursuδ μις hinc una inter ore eum et
Gades atatio; hinc omni Hispaniae imminet Africa. Sed quoni-m 9
vos instructos et ordinutos cognoreo, ad Carthaginem Novam oppugnandam totis viribus et bono animo transeamus ' '. Quum- l0que omnes una voce hoc faciendum meclamarent, eos Carthaginem duxit. Tum terra marique eam oppugnari iubet.
Contra Mago Pinitorum duae '' a minoraa. Quum terra mari- 44 quo instrui oppugnationem videret, et ipso ita copias disponit. Oppidanorum duo millia ab ea parte, qua castra Romana erant, 2 opponit; quingentis militibus arcem insidit, quingentos tumulo urbis in orientem vorso imponit; multitudinem aliam, quo
elamor, quo subita vocasset res, intentam ad omnia occurrere
iubet. Patefacta deindo porta eos, quos in via ferente ad 3 castra hostium instruxerat, mittit. Romani, duce ipso praecipiento, Parumper cessere, ut propiores subsidiis in certamina ipso summittendis ossent. Et primo haud impares. stetere 4 acies; subsidia deindo identidem gummima e castris non
79쪽
Liber XXVI. A. u. c. b440 averterunt solum in fugam hostes, sed adeo effusis institerunt, ut, nisi receptui cecinisset . permixti sugientibus irrupturi suisse 5 in urbem viderentur. Trepidatio vero non in proelio maior quam tota urbe fuit; multae stationes pavore atque fuga desertae sunt relictique muri, quum, qua cuique erat ProXimum, 6 desiluissent. Quod ubi egressus Scipio in tumulum, quem Mercurii vocant, animadvertit, multis partibus nudata defensoribus moenia esse, omnes e castris excitos ire ad oppugna
7 dum et serre scalas iubet. Ipso trium prae se iuvenum validorum scutis oppositis singens enim iam vis omnia generistolorum e muris volabret) ad urbem succedit; hortatur, imperat, 8 quae in rem sunt, quodque plurimum ad accendendos militum animos intererat, testis spectatorquo virtutis atque ignaviae 9 cuiusque adest. Itaque in vulnera ac tota ruunt; neque illos
muri neque superatantes armati arcem queunt, quin certatim l0 adscendant. Et ab navibus eodem tempore ea, quae mari
alluitur, pars urbis oppugnari coepta est. Ceterum tumultus 11 inde maior quam vis adhiberi poterat. Dum applicant, dum
raptim exponunt scalas militesque, dum, qua cuique proximum est, in terram evadere properAnt, ipsa festinatione et certamino M alii alios impediunt. Inter haec repleverat iam Poenus armatis muros, et vis magna ex ingenti copia congesta telorum 2 suppeditabat; sed neque viri nee tela nec quicquMn aliud seque quam moenia ipsa sese defendebant. Rarsa enim scalae altitudini aequari poterant, et quo quaeque ultiores, eo ita 3 miores erant. Itaque quum summus quisque evadero non posset, subirent tamen alii, onere ipso stangebantur. Quidam, stantibus sensis, quum altitudo caliginem oculis offudisset, 4 ad terram dolati sunt. Et quum passim homines scalaeque ruerent, et ipso successu audacia atque alacritas hostium 5 cresceret, Signum receptui datum est; quod spem non pra sentis modo ab tanto certamine ae labora quietis obsessis, sed sitiam in posterum dedit, scalis et corona capi urbem non posse; opera et difficilia esse et tempus datura ad serendam opem imperatoribus Suis. Disitigod by Coos e
80쪽
Vix prior tumultus conticuerat, quum Scipio ab defessis 6
iam vulneratisque recentes integrosque alios accipero scalas
iubet et vi maiore aggredi urbem. Ipse, ut ei nuntiatum est Taestum docodere, quod per piscatores Tarraconenses, nune Ievibiis cumbis, nunc, ubi eae Siderent, vadis pervagretos stagnum, eompertum habebat, facilem pedibus ad murum transitiam dari, eo secum armatos quingentos duxit. Medium sermo diei 8 erat, et ad id, quod sua sponte cedent in mare aestu trahebatur Rqua, neer etiam septentrio ortus inclinatum Atagnum eodem, quo aestus, ferebat et adeo nudaverat vada, ut alibi umbilico tonus aqua esset, alibi genua vix superaret. Hoc scura ac ratione compertum in prodigium ac deos vertens Scipio, qui ad transitum Romanis mare verterent et stagnRauferrent viasque ante nunquam initas humano vestigio Aperirent, Neptunum ilibebat ducem itineris Aequi ae medio stagno evadere ad moenia. Ab terra ingens labor succeden- 46tibus erat; nec altitudine tantum moenium impediebantur, sed quod tuentes ad ancipites utrinqiae ictus subiectos habebant RomRnos, ut latera infestiora subeuntibus quam adversa corpora essent. At parto in alia quingentis et per stagnum 2 facilis transitus et in murum adscensus inde fuit; nam neque opero emunitus erat, ut ubi ipsiuA loci ne stagni praesidio satis creditum foret, nee ulla armatorum statio aut custodia opposita, intentis omnibus ad opam eo serendam, unde periculum ostendebatur. Ubi urbem sino certamino intravero, 3 pergunt inde, quanto maximo cursu poterant, ad eam portam ciren quam Omn contractum certamen erat; in quod adeo 4 intenti omnium non animi solum suere, sed etium oculi auresque pugnantium spectantiumque et adhortantium pugnantes, ut nemo ab tergo anto sentiret captam urbem, quam tela in 5 aversos inciderunt et utrinque ancipitem hostem habebant. Tunc turbatis desonsoribus metu, et moenia capta et porta 6 intus forisque pariter refringi coepta; et mox, caedendo eon-
seelis ac distraetis, no iter impediretur, soribus. armati impetum fecerunt. Magnst multitudo et muros transeandebat; sed hi TDiuitiaco by Corale