장음표시 사용
21쪽
rios saepe adhibuit suosque secit Seneca. Hi et alii quibus usus est, Aristotelis libris usi sunt, haud pridem ab Sulla, Athenis expugnatis, Bomum translatis et haud ita longe post Tyrannionis amiseni diligentia et studio publici iuris lactis.
Ium vero hos et alios de rebus physicis auciores, quos omnes sere graccos fuisse constat, ita in rern Suam convertit, ut opinionibus atque cogitatis eorum expositis iudicium suum admoveat, observationibus propriis admixtis, et vel refutet vel astirmet, aut omnino aut ex parte. Atque hoc ea experientia atque modestia sacere solet, ut non solummodo eruditi viri personam induere videatur, sed revera doctum et humanum se praebeat commendetque. Quod quidem , si in ullo philosophiae loco , in hoc certe ,
qui est de rerum natura , quemcumque huic inquisitioni deditum eo magis observare et exercere de cebat , quo spinosiores et incertiores quaestiones , praesertim isto nostxis instrumentis ac praesidiis destituto tempore , huius doctrinae studiosis obiiciebantur, quae omnem in iis diluendis audaciam et temeritatem prohibeant. In primis autem admiranda
est tum acumen atque doctrina Senecae, tum Hodestia eius, quum in permultis Quaestionum reliquis locis , tum vero maxime in libro VII , qui est de Cometis , ubi praestantia iudicii nemini non se probabit. Quare non mirum est, quod tanto studio per
omnia sere saecula nostrae aurae Naturales Quaestiones Senecae lectae atque descriptae inveniuntur. In quo tamen eas celebrandi ardore haud exiguus quoque sons vitiorum quaerendus est, quibus tum Codd. mss. tum Edd. antiquiores Quaestionum Nat. scatent: quandoquidem emblemata diversi generis , utrζωγρο p , glossemata , cic., margini primo adscri-
22쪽
pta, deinde a librariis textui immissa, ultra quam
dici potest Nat. Quaestiones commacularunt. Nec
nobis tam emendatas nunc tractandi eas Copia esset,
nisi viri priorum temporum eximii, tum ingenio et virtute critica, tum doctrina , diligentia atque assiduitate praestantissimi identidem omnes vires intendissent , ut et codicibus contendendis et lectionibus diiudicandis librariorum aliorumque emblemata detegerent , et vitiis textum quem vocamus liherarent. In his eminent post Matthaeum, Fortunatum, Pannonium a Ioechero prorsus omissum , qui Aldum in hisce Naturalium Quaestionum libris castigandis
Venet. a IS 2 2, 4, optime adiuvit, Fendin. Pincianus, M. Ant' mretus , Lautis Gnuterus et Ioh. Fred. Gmnouius : nam Iustus sitis , aetate et morbo
ingravescente, libri primi capite primo absoluto,
ab opera sua, quam usque ad hunc locum maximo cum honore litteris honis promovendis dicaverat, absistere cogehatur. Editionem lamen eius inchoatam Quaestionum continuavit et ad exitum perduxit Libertus Fimmo tu, in Academia Lovaniensi Philosophiae professor mori. 1655 , vir excimius, qui antiquitatis studium et scientiam cum philosophia et mathesi probe. coniungebat , atque a peripateticis sui temporis physicae doctoribus haud semel et quidem in primis discedere' nudebat. Iam vero horum virorum laude mea maiorum inevita de Senecae Naturalibus Quaestioni hus egregia sunt, sive criticum Partem, sive exegeticam spectaveris. Sed illum magis excoluisse, quam hanc, si a Lib. Fromondo disces-Seris , explevisse dicendi sunt, quippe qui non tam id se spectasse prae se tulerunt, ut res ipsas ibi tractatus exponerent , quam ut Potius Quaestionestiuum emendatissime MPira oderent. Vnde haud dubie
23쪽
PRAEFATIO a lsactum est, ut multis partibus emendatior evaderet textus, quam antea legebatur , quanquam non ita auctorem usquequaque perpurgatum obtulerunt . ut nulla amplius ope evitica indigeret. Multa enim loca upersunt quae aperte corrupta sunt, alia quae suspicionem corruptionis haud iniustam iniiciunt. Quare nisi recensionem plenam et iustam offerre possimus, tamen recognitio diligenter et sobrie instituta nonnullum huic egregio operi auxilium allatura videbatur. Fortasse tam felicibus nobis esse continget, ut Volumini subsecuturo subsidia addamus, quibus teXtus
multo emendatior sat. ' De sis in praetatione isti volumini praemittenda uberius loquendi locus erit. Vale studiisque nostris save. Datum Bileseidae ipsis
Πaee subsidia adhue sphrantur.
24쪽
Si quis, cui propositum Est auctorem explicaro veterem, non eadem, i immo non maiore diligentia, quam qua singula inte pretatur, de universo dispicit eius opere, aut hanc sui muneris partem superiorem , quam quis vocaro possit heri neneuticam , plane negligit, id quod toties iit, is similis est homini, interiora domus alicuius curiose perlustranti, neque tamen scienti, quum formam ista domus, extrinsecus a se non conspecta, quamquo partium inter se relationem habeat. Talem veteram interpretem penus antiquaria non probe alit ; noli instinctus est spiritu antiquitatis: invenis certe eius atque medullis illius genius penitus non insidet. Quid mirum, quod Eius ratio visque hermone utien, quae in inferioribus angustioribusque iisdem regionibus versantur, unaque cum ea Criticiun iudicium , quum istius contextum non pervidens lacunas Et manca prael ervideat , emblemata et aliena non deprehendis , non sint tam vegeta, stabilia , constantia atque circumspecta, quam ea esse par est ac decet. Ingenuum eorum vigorem absorpsit sere vanum vanarum Terum studium , quo nihil habent antiquius, quam ut phrases novas sic culosque, Ceu pueri popiliones, captare geatiant, de interiore veraque Et locis Commoda eorum vi parum solliciti, maioreque ardore ad id incumbunt, ut acumen ingenii ostentantes insignivisse novi quo
25쪽
quid dixisse videantur, quam ut animum suum ad totam et verata nuctorum mentem explicandam simpliciter et candide exigant. . Itaque de praeclaro' hoc Senecae opere generalia aliqua , bifariam divisa disputabo, ita ut tu prima parte de argumento Rutde materia eius agam , comparata cum iis, quae eidem generi subiecta non complectatur, eit ad suam inseriptionem relata ἔ in ultera caetera tractem, quae de eo, quule sit, veniunt disquirenda. IIuc pertinebunt primo loco sontes unde hauserit, altero Causa, ratio et consilium quae eum ad scribendum permoverint, tertio homines ac personao quibus scripserit, quarto tempus quis hocce opus condiderit; quinto denique eiu qualitas auctorisque meritum de naturae studio, atque hic quidem exigetur, an integritas quaedam ratusque ordo hisce Quaestionibus constet sive manu librariorum et opera, sive voluntate Senecae atque consilio . et disquiretur, quomodo utraque illa iis vindicari queant, quoque meliore ordinE Seneca quum universas has quaestiones digerere atque tractare potuerit, tum singulas tractaverit. I.
De argumento et materia Nat. Quaest.
Praelatus Seneca primo libro quam gravis sit ea pars pbilos Diae , quam tractaturos sit, , i , a, 3. corripit homines, qui
se supra corpoream suam naturam non extollant, non pessimos
se esse eontenti, 4, non sicut vere beati , 5, etsi ditissimi atque potentissimi sint, 6, 7, quo pungit Caesares , si orum potestas
exigua sit comparata cum mundo, 8, quo qui nuimus se levet, solum vere beatum esse, B, IO, terrena Contem tentem, contemplationeque dei felicem, ra, qui mundum, quem multi fortuitum esse opinentur, creatum disposuerit, i 3, alienumque ab aliorum circa haoc erroribus, x4, quibus excussis vera meditando eruere eo tur, supra se ipsum elatus, a S.
Tum ad rem accedens agit de mereoris igneis, de evris , haedis, igneis globis, stellis cadentibus potissimum , de electricis igniculis, in iisque praecipue de Dioscuris, quibus uoti nihil de trabibus cl=meisque subiungit capite I, de halonum natura aeprognostica vi II, do arcu caelesti III-VIlI, ubi in rationes opticas late methodoque dialeelica excurrit. II inc transit ad Mirgas
26쪽
IX, quomodo a coronis disserant ostendens X , deque singula rum earum specie nonnulla addens initio capitis XI, quae usque nil verba quomodo nunc eo sunt transferenda. Reliquam huius capitis partem una cum duobus proximis NII et XI H rectius eum postremis huius capitis verbis Num quid reddat coniungendis , quorum priori modum quo observatur solis desectio, quam obiter describit, illustrat. Parheliis describendis transigit. Abhinc percurrit reliquos ignes , cornetis similes , ut bothims, Pithias, chasmata , XIV, fulgores , ardores , in quibus Cometas
attingit, atque illorum substantiam cum arcuum coronanumquct substantia, nonnullis de eorum natura repetitis, comparat XV. A mentione per hanc occasionem speculorum facta adduci se Patitur ad enarrandam solertein Hostii , hominis nequissimi ,
tibidines XUI. Ita sensim devenit ad deridendos philosophos,
qui inter alia vana quaerant de inventionis speculorum ratione, quae facta fuerit, non ut luxus iuvetur, sed ut sol deficiens, et luna, nique homo a se ipso melius cognoscatur. Atque hostei simplicitatem priscorum ante specula cognita hominum in memoriam revocat, quibuscum seriorem corruptam aetatem Componit.
In I capite secundi libri, qui praesutione caret, nisi quis tria
prima huius capitis membra . praelationem esse putet, ubi I a, 3 , suam naturalium quaestionum divisionem proponit , aut pomtius totum caput, in cuius parte reliqua remondet ad obiectio nes, quae sibi de loco quaestiouis de terrae motu fiunt, obiterquanonnuli i de terra quaerit 4 ct S , quibus sibi quasi viam munit ad subsequentem qunestionem; proptereaque hoc caput Pro Prae futioue, qua tres postromi quoque libri carent, habere nolim ;nretius etiim cstin quaestione ipsa cohaeret, neque Seneca a rebus aut quaestionibus universalibus ad rein pertinentibus argumenta suarum praefationum, sed a anoribus sui saeculi corruptis peterct solet. Hinc accedit ad praeviam de phoesica unitate quaestionem, C. II, qua ut o natae totum , ita mundus constet ex Partibus , uquibus in mundo distinguit materiae loco relicta, quatenus puries compage quadam inter se atque serie continua ordinatae oculis in spatio discerni possunt, materia unde constaut non item III. Haec applicat ad aera , de cuius natura cosmologica Donnulla
dicit, et ut partem , quam dicunt, essentialem v quasi partibus disterminat, i. e. iis , quae Salvo toto abesse aut interire possint, IV, et ad terrain , quam cosmologic adumbrat V. Iam ad naturam aeris singularius traetandam propius aggreditur,
27쪽
derivatque ex eius unitate, quam nonnulli iniuria negent, eius intenSionem , i. e. vim cohaesio vis aut elasticam, quam exemplis illustrat, eiusque utilitatem ostendit II, refutatque, quos modo tetigerat, aera in particulas dioidentes VII, cuius intensionem novis documsentis inculcat VIII , oi imprimis , quam in aquam exerceat, et in solida comora IX. Sequuntur aliae proprietntes veris physicae aut vires, quod tam late circumcirca sit ea -
Su3ε omnia Penetret tenuitate . et agilitate, qua cuin Aliis elementis comparatur , frigidus quidem per se atque Obscurus Sit, quo di ist ab aethere, sed externis causis in variis suis regionibus per variam temperaturam usque ita contrarium affectus atque assiciens X. His apte continuat inde exorientem aeris Conditionem a parte meteorologica, ici causasque huius inconstantiae
inquirit, quas invenire sibi videtur in climatibus, et in siderum cursu , solis potissimum no lunae XI. Tum de singulis meteoris disputare coepit, et quidem de fumine ac tonitru , terribilissimo Omulum meteororum atque eodem frequentissimo, de quo disputationem a cap. XII usque ad libri finem ita deducit, ut, paucis de fuIminum discrimine et de nota eorum naturae Paris
Praemissis, de controoersis disceptet, aliorum sententias enarraus
et quidem Anaxagorae , multoque latius Aristotelis, quae duas proximas sectiones XII l et XIV occupat. Aristotelem incipiunt Stoici XV, quibus non diu dolentis Pauca sua de fulminum discrimine interlocutus XV , recensum agit opinionum ionicae sectae XVII-XX, Anaximenis XVII , Anaximandri XVIII . Anaxagorae XIX, Diogenis solloniatae XX. Alienis pertractatis
sui Proponit Seneca , et quidem en de quibus. Constat praevertens XXI, remque vitius a natura ignis repeteris Contritu expedire nititur XXII, quanquam et lenior motus ad ignem eliciendum sussiciat, nec fulmen vel vehementissime excussum diu possit duraro XXIII. Obiectiones varias nunc conatur refutare XXIV,
XXV, XXVI, quaerentium, cur fulmen contra naturam ignis deorsum feratur, et respondet sei externa XXIU, quomodo in humidis aut ρmota plenis nubibus ignis nasci possis XXV. Quae sectio male divulsa est a sequenti XXVI , ubi nondum ait esse ignem , ignemque in humidis adeo latere, ut sim qui dixerint,
mutationem nubis in aquam ad fulmen requiri. Rem utique iri. Eo verti, utrum elementum utro su Malidisso Quod ut confirmet, inde a verbis Maiorum nostrorum 6 3, ubi haoc sectio commode denuo secari potest, Drtum insulae ex mari Posidonio auctore
refert. Quidquid sit, nubes utique ad fulmina gignenda neces-
28쪽
sarias esse, quod amplificant ea verba, inde a 6 6; melius ab antecedentibus separabuntur. Convertitur deinde ad tonitrua , quae quomodo e mur atque Martemtir , tradit ex aliorum senistentia XXVII. Obiectioni , niabe montibus imρulsa non tonare νoccurrit duobus argumentis, quibus multum referat . altero, qua ratione, altero, qua vi monti illidantur nubes XXVIII. euitertium adiungit, necessitate certae formae , qnam habeat nubes,nd fragorem emittendum XXIX. et quartum, Asclepiodoti secundum sententiam , quacum sibi Conveniat, aridorum comorum instr se conflictum, qui per se ignem excitare possit XXX. Post notam et comm rinem Et qunsi ordinariam fulminum toni
truumque naturam extraordinarias et singulares eorum vires
et o ectus persequitur, quibus partim statim mira essetant XXXI, partim in futurum ρortendant, cui diu inhaeret a capite XXXII-LI. Primum ostendit, quo disserat nomanorum auguralis ratio et diacmlina a Thrascorum, neque negans signis sutura a Diis podi tendi, eorum natura dignius tu hac re de diis esse sentiendum latius excurrens monet XXXII, unde in viam reflectens docet, in quot partes dimescatur ars inter retandi fulmina XXXlII, quantam iis tribuat vina XXXIV, quae lamen inferior . sit sato. XXXV. Hac occasiong denuo abripitur in disputationem deviam
da natura sati XXXVI, XXXVII, XXXVIII, quod quam s
migidum sit atque amerum . XXXVI, solatio tamen esse, quod ei innexa su efficacia precum ac votorum XXXVII, quum sit conditioni adstrietum. Redux factus in viam, quot sint ex ea dire lina fulmina, Caecina auctore, tradit XXXIX , eique meliorem secundum naturam fulminum dioisionem opponit ex ipsorum rutione, itidem tripartitam, XL, huius tertiae partis, fulmen, quod urit aut luscat, tractantis secunda particula malo traiecta est in proximam sectionem , in qua praeterea superstitio Etruscorum de tribus laris manuliis proponitur XLI, quam dein- ρε Per quinque Oapita, simul in rationes eius Passim inquirens perstringit XLII-XLVI. Tum aliam eorumdem ab Etruscis fa-erum fulminum distributionem improbat XLVII, cuius rationes profert XLVIII, nominaque percenset XLIX; cumque illa multo meliorem Attali consert L. Addit denique LI aliquid omissum .d c. XLVII, pertinens. Iam sequuntur alia addenda ad c. XXXI
quae submittit LII , LIII et ad O. XII capite LIV; ad O. X fcapite LV. Nunc demum Heracliti opinionem breviter citat, additis nonnullis de voce tonitruum. Iam , ut supra c. XXVII aliorum de tonitru sententiam exponere inceperat, ita nunc suae
29쪽
reddit rationem LVII. Bis aggregat Marias quaestionea suo loco superiore omissas, an sulmen revertatur, et subsidat, cur Rubitum appareat, cur oblique seratur cacuminaque montium seriat.
Capite LIX. denique, quod instar epilogi est, muniro Loeilii
Pectus conatur contra fulminum terrores, Eo quod constanter ferenda sint, quae nou possint evitari, mors in primis eo te
mnenda, quae levis sit fulmine percussi. Libro tertio praefatur, se dolere, quod tam sero ad studio m naturae accesserit , i, seque ipse ad id intendendum adhortator studio historiae multo gravius a, 3, 4, quae doceat 5, 6, 7. quam parum stabiles ac fideles sint res humanae , 8, quibus no potentissimi quidem homines eximantur 9, io. Quanto satius
esse unimum supra vices fortunae et calamitates erigere et serro Bdversa animo laeto is, a quo ra, puro I 3, alto, libero neo libidinibus obnoxio, contra quas optimum sit remedium studium naturae I S, quod ad mores translatum non minus Ductuosum sit laturum. Accingitur iam ad tractandam naturam aquarum, argumentum libri proponens, originem omnium aquarum tque
naturam tum vulgarium. fuminum in priaris , Nilo, quem se ponit ad librum IV, excepto, tum utilibus quibusdam viribus praeditarum I, distribuit eas peculiari ratione, in nolis explicata, II, et ut gravissimum omnium discrimen fluentium et stα-gnautium Proponit III r tum anquirit unde perennis sit aquarum mentium aut flaminum cursus, atquo hano quaestionem inde a W-XIX prosequitur ita , ut Promsita quaestione IV, sententias
aliorum , rem aut a mari rFetentium V, aut a pluviis, enarret, VI, quos it refutatum eo, quod aqua pluvia non nite in terram penetret, quae a m flumina e saxis aut montibus erumpant, viva aqua altissimo sub terra inveniatur, quidam sontes e gummis montibus scaturiant VII. Pergens deinde reliquas sententias enumerare, Sub terra dulcium aquarum recertacula esse credentium VIII, aut spiritum sub terra in aquam conMerti opinantium IX, hanc causam ut praecipuam designat excurrens in naturam elementorum, qua omnia in omnia convertantur et mirationem , quam hoc faciat, aliis non minus miris atque obscuris tollens X. Iam obiectioni, cur aliquando fluvii siccentur, aliquando novis locis exeant motum terrarum, aut alios casus causam esse Posse XΙ-XV diserto remondet, quam qua entem Theophrastum in silvis, quae omnem humorem in alimentum suum consumpserint, excidendis, et rursus causam siccitatis aliarum regionum in obdurata telluro ponentem variis utrobique refellere studet XI.
30쪽
Quam ob rem hoe altius repetens flamina dicit. non posse dinficere quum aqua non deficiat XII, quod Thaletis auctoritales
'quam communem primumque omnium sontem eme exi timantis, neque tamen sine vituperio dimissi, corroborare annititu
XIII, atque eius elementari dignitate apud Aegratios XIV, ad quod caput verba primi β sequentis, hene sentiente Ruhkopsio,
sunt reserenda , quo terram cum comore humano comραVans sui corpus humanum, ita terram aliqtiando aegrotare , eiuAque
humores aut corrumpi , aut deficere Posse contendit, et sic quae stionem initio c. XI prolatum solvere conatur XV. Hac re profligata, inducit altam quaestionem, tinde fonte Τuminaque inte mittant, cui satisfacere studet hae ipsa ualetudinaria terrae natura , stalis aliarum in ea rerum Oicibus, legibusque eius occultis XVI. Mentio piscium Theophrasti sossilium iniecta ansam nunc ei dat excurrendi in luxum Romanorum XVII, eiusque casti- gaudi γαtenus gulas inserint XVIII. Iam revertens in viam, piscibus illis vere fossilibus utitur ad ostendendum, terram subterraneis aquis scatere XIX. Exacta iam prima huius libri yarte, ubi egit de alimentis atque perenni lusu aquarum, aueram Partem aggreditur, in qua reliquas aquarum naturas et uires non omnibus communes enarrat, dum saporem, odorem, tactum Prout loca sint, per quae serantur, vario assiciant, unde aliae noxiae, aliae medicatae sint, Aliae in lapidem convertant, aut lapide obducant , aliae inebrient XX. Ex hac aqua surgere lethalem viritum , qui introspicientes possit oecidero XXI. IIis adnectit ut aliud aquarum in superioribus c. I l. non promissum genus; una cum primordiis inundi constitutum oceanum XXII , nosque eit certiores, dieisionem illic terrestrium aquarum Propositam non esse suam, sed aliorum, qui eas a caelestibus distinguant,
quum ipse alio modo illos bifariam dividat XXIII. Supererat
ut curiosior ratio redderetur variarum illarum virium , no primmum quidem , cur caleant quaedam , probatqhe Empedoclis sententiam balnearum similitudine , intra terram ignes esse eredentis, cui addit alteram, calorem e materia, per quam fluant. ducere aquas putantium XXIV. Tum disserit prolixe de natura alianum aquarum mortiferarum , lanam insicientium, graviora aliis comora portantium quod eum desert ad natantes insulas. tiliensem inprimis, cuius rei causam nut in graὐlare aqua aut in leviore raritate soli insulae ponit, faecundas feminas facientium, tit niloticarum et lem Oitiligine similibusque foedantium , in crystallos abeuntium XXV. Sequitur , ut addendum, quaesit , cur Duilia