L. Annaei Senecae opera omnia quae supersunt ex recensione F. Ern. Ruhkopf

51쪽

VI , 3, r. Neque a mathem nticis rationibus satis vulnisse vid tur, quod, quae optica habet de speculis, non satis iacientia, Probaverint. Quae ipse de suo profert, ad convellendas aliorum sententias lactura, non quidem hausta esse videntur ex imo fonte harum litterarum , at saepe tam ingeniose et acute ex O-gitata sunt, ut facile iis assentiamur. Factum tamen sit non-Munquan , ut sententias eorum, quiri refellit, haud perceperit Et male iudicaverit 3f. notnm ad IlI, io, αἰ ta, I; i 6, 3; Vsa, i. Imo ipse quandoque adeo incertus in rebus incertis fluctuat, ut secum ipse dissideat sibi sus fiat contraritia. aale quid

motatum in libro ii, 57, a, et VII, ia, a. Sed quis homo Natus humani nihil putatur φBaec neutiquam detrahunto de praestantia huius libri, quem

uni enui sui generis appellarem; neque enim ullum in tota antiquaria suppellectile novi, qui eius compar esse possit. Quae enim apud Plinium aut hi eviter relata aut dissipata habentur, amplificat, coniungit et diiudicat, multo plura complectitur quum Plutarchus, facilius iucundiusque narrat quam Aristoteles. Imprimis ei debentur gratiae, quod nobis tot sententias antiquorum philosophorum aut hominum conservavit; quos, Bbsque

eo eSSet, aut Omnino non nossemus, aut haheremus nota tum

Plenus et claras . Neque ingPato animo legenda sunt tot alia memorabilia geographica, historicii aut nitorum generum quod Partim nostras scientias perficient, parti in multum ad haec vel illa loea veterum illustrauda cotisere ut.

52쪽

MBRORUM VII.

Physiologiae partem eam his libris traelat, quam ροτιωρολογίαν appellant quia pleraque de sublimibus est, et quae inter caelum terramque versantur.ν Tractat tamen etiam de terrae ipsius motu, itemque de fluminibus vel aquis rsed ideo, quia a spiritu sive aere causam vel ortum habent: atque ita adnublimem etiam naturam spectant. Pulchri et docti libri sunt, Aristotelieis in hoe argumento non dicam priores, tamen uberiores t et quos senex ait . modum , quo tempore sere ipsas Epistolas, scripsit. Aple ergo his adiunguntur. Id liquet e variis locis , ubi de senili aetate memorat; tibi de C. Balbillo, qui fuit Praefectus Agypti sub Nerone; sed clarissime e libri sexti initio, ubi de terrae motu, qui Campaniam concuisit Verginio et Memmio Coss. At hi suerunt circiter biennio ante Senecae mortem.

53쪽

LIBER PRIMUS.

54쪽

ARGUMENTUM

Praefatur , altissimam et animosissimam philosophiae partem esse , quae caelestia et Deum contemplatur, ac scientia morali potiorem. Eam a meteo ris ignitis orditur, deinde ad Coronam, Iridem, et alia apparentia transgreditur. Coronam undique in orbem aperiri, quemadmodum eirculi solent, quum lapis in lacum aut piscinam delieitur. Iridem a sole colorari , et fieri nube formata in modum concavi speculi et rotundi cui forma sit partis Epila sectae, quod etiam censuerat Posidonius olim. Hic multa de specialis cumulat, et iis quae radiorum reuexione aut refractione videntur. Ab Areu ad Virgas et Paretia transit, deinde ad nocturnos sulgores, chasmata, stellas discurrentes, et leviter aliquid de Cometis delibatum. Specula ei memoriam IIostii obscoenissimi nebulonis excitaverunt. Inde legitimum usurn speculorum docet et abusum. FEOMONDVS. .

55쪽

AD LUCILIUM .

LIBER PRIMUS.

Quantum inter philosophiam interest, Lucili, viro

Tum Optime , et caeteras artes, tantum interesse exi

stimo in ipsa philosophia, inter illam partem quae ad homines, et hanc quae ad deos spectat. Altior est IIaec, et animosior: multum permisit sibi: non fuit

Praestio. Anc. D;gnitas et praestantia argumenti. Altissi inam praeantur et animosissimam philosophiae Partem esse, quae caelestia et Deum contempletur, ae seientia morali poliorem. RMI. Ee earieras artes , Theloricam, grammaticam, etc. Aritum autem est, res sensibus obiectas tractare, et si ulterius progrediantur, nonnisi le- iter ei perstinetorie philosophiam alii gere, ut filiae arcana naturae et Earum causas serutatur. CL Epist. Se . Necae Lxxx x et xc. MAI. - Peris apἱcuum est non artium Numeruannia merandam philosophiam, sed scientiarum. Quapropter non siriciestimendum monemus vo ea teras arintes, quasi Noster utituisset inter artes philosophiam poni uteumque , sed laxci sensu ellipliceque , pro caeteras disciplinas , quae artes arant. Bouill . Inter tuum . . est Mnc. . . v c M. Illam philosophiam moralem ei ratiorinalem, haee naturalem seu physicam eomplectitur, ex divisione, quae Numstro plaeuit in Epist. Lxxxix. Ani ἱ-quissima philosophia continebatur physica , cui Socrates moralem , Plato dialeelieam adiunxit. CL Cim Aead. I, 4 seq. - Quae ad fleos νε- etiaι, physicam, ad quam etiam Deum

56쪽

oculis contenta. Maius esse quiddam suspicata est , 4 ac pulchrius, quod eXtra conspectum natura POSuis set. Denique tantum inter duas intereSt. quantum ,

a inter Deum et hominem. Altera docet, quid in terris agendum sit: altera , quid agatur in coelo. Altera

errores nostros discutit, et lumen admovet, quo discernantur ambigua vitae : altera multo supra hanc

caliginem in qua volutamur excedit, et e tenebris ereptos illo perducit, unde lucet. Equidem tunc naturae rerum gratIas ago,

Altera. . . agatur in melo. Asir

nomiam dicit et physicam mathematicam. MM. - Ingeniose illius audaciam simulque ingenium exprimit, qui ultra hanc adspectabilis mundi publieam obviamque iaciem pene

trare ausus est, ii et quae natura ne

garat Visibus humanis, oeulis ea pectoris hausit. a Sie fere ovid. Me tamorph. lib. XV, sab. 4 l. Magnifice Plinius, lib. II, cap. 9: a Viri ingentes supraque morialia, ele. B. Aurea mutio supra hane caliginem, etc. Sic Erasm. Ald. et palat. teri. una cum frag. Colon. ap. Gru-lerum; Cod. Ers. -ltum a. h. c. Pincianus Propter eodd. mss. τὸ minyra omittit, sequentibus Curione, Munato aliisque. Erricii Memmii eodd. aliquot ab Opsopoeo comparati dabante hanc supra cadig contra Se mecae morem. Bene dici Meedere tra notum est; quidni proinde eis. myra Z Ruhh. Eremos bona quorumdam codd. mss. lectio est, melior quam erutos codicis Erlard. et .Erasmic. edit. Et exemtos fragmenti eolon. cod. Nam philosophia eripit ipsa, non nos sola nostra opera tenebras fugientes exeipit. Caelemini ereptus et exceytus in codd. mss. eous di constat. R.

quum illam non ab hac

V nde Heri, ubi Dei sedes est ἔitaque in caeli summam partem, ubi ille ignispsol, qui condit omnia mistione et arte vegetans atque servaris: 'eui et nomen naturae dabant. Cons.

Diog. Laert. VII, 356. MM. . Tunc ... gratias ago. Impugnari possit particula illa a quopiam, aliam tum , quacum lacillimo confundi potest, substitui ei debere propterea opinante, quod ruris non designet tempus quodcumque indefinite relativum , sed definitum aliquod absolutum , Praeteritum quidem, et ad quod aliud haud reseratur; qui usus

in vocula Dino cum genitivo constructa elare et tacite deprehenditur. At loca sunt, quibus tunc relativo sensu, soquentς quum, Sicut tum occurrn , neque de praeterito solum tempore, .

sed etiam de praesenti ae futuro , in pedestri sermone Pariter atque in poetico, in hoc apud Ovidium Amor. I, 35, 23, est: a Carmina sublimis tunc sunt peritura Lucreti, Exitio terras quum dabit una dies; η in illo apud Columellam de R. r. praes.

quas ordine suo tunc demum persequar quum Praefatus fuero. u CL

infra IV, 2, 20; V, 3, 3; 3 3. 4. Diei quidem possit, usrim utriusque

57쪽

NATO. QVA EST. LIB. I. DI

EParte video , quae publica est, sed quum secretiora eius intravi: quum disco, quae universi materia sit, quis auctor sit aut custos; quid sit Deus; totus in scintendat, an ad nos aliquando respiciat; faciat quo

tidie aliquid, an semel; secerit pars mundi sit, an

Particulae per se aeque ac pronominum tuo aut hisee etymologia testoet analogia auctore promiscuum, eu Phollia modo arbitra, loeis accommodari. Sed hoc utique verum non esse potest, nam utraque proxime damum Ponitur. Melius trade-

- teresse aliquid inter illas ι

et q-bem hoc, ut tum ad incerta seu hypothetiea reseratur, tum ad certa et stetica. Meleri . Quae muelisa est. Sie codd. Conincinnius tamen paulo pulabat Gruterus et qua Publ. - Quae PQlica est,

i. e. cuilibet vel non accurato scrutatori manifesta. MEI.

' Qune misereri materia sit, pes ama. εζ-οτιδηποτουν γινεται. Diog. Laert. VII, 354 not. CL nostri Ep. LXV. 2 seq. not. Multos utem suisse Stoicos in exponenda hac re, vide mus tum ex fragmentis, non usquequaque tamen clatis , a Ciceronentiisque conservatis, lum e designalione librorum Zenon, allorumque

Stoicorum, qui . contra atomorum defensores suam de materiae inertia et parata ad omnia natura senten-liam tueri studuerunt. Caeterum cs.

de his quaestionibus, de quibus ne Stoicis quidam conveniebat. Dedeminini System. laud. II, p. 38 1 seq.495 seq. Rtiu.

An. e. 8, 2. Hinc sortunae respicieriolis sanum Romae. Cic. de Legg. II, 4 ed. Goerent. Loeella ad Xenoph. Ephes. p. 284. Respice nos, formula fuit solemnis in precibus. Plerasque autem has quaestiones Epicureis et Sistest disputandi ansas dedisse constat. Sic Epicurus statuebat, Deum totum in se ingendere es Senec. filo Benes. IV, 4. Diog. Laert. X, 77, noti i semel fecisse atomorum mn cursu: in qua sententia suit et noster, de Benef. VI. 23. MM. - Audite egrege utroque praestantissimos. Prior ereti lib. II: a Nam pro sancta Deum tranquilla pectora pace, Quae plaeidum degunt aevum , vitamque

serenam, Quis regere immensi sum.

mam , quis habere profundi Endo

manu validas potis est moderanter habenas Quis pariter caelos omnes convertere p et omnes Igilibus aetheriis terras suffire feraces' u Postea seite Boetius lib. V : a Uuie ex alto cuneta tuenti multa terrae mole resistunt , Non nox atris nubibus obstat. Quae sint , quae fuerint, veniantque, Uno mentis cernitin ictu.

Pars nuvHi... mundus. Posterius

sequutus est Seneca irrisa II, 45 cum reliquis Stoicis: Epicurus contrarium tenuit. Ruhk. - Pars nitindi est Anima eius, ut Stoicis placet. Fluctuat lamen noster lib. III, cap. 29 : n Sive, inquit, anima est mundus. sive Porpus. u Vhi mundum, uti alias saepe.

58쪽

L. ANNALI SENECAE

mundus; liceat illi hodieque decernere, et ex lege

fatorum aliquid derogare, an maiestatis deminutio

sit, et consessio e Proris, mutanda secisse: necesse est

enim ei eadem placere, cui nisi optima placero non possunt; nec ob hoc minus liberet potens est. Ipse enim est necessitas sua. Nisi ad haec udmitterer, non

pro Deo aecepit, lib. VII, eap. 30,

tamen diserte partem et a Dimam mundi Deum saeti. . Ipse qui ea iractat, qui eondit, qui tot m hoe sundavit deditque eirea se, maior est pars opeias sui ae melior, esstigit oeulos , eogitatione visendus est. s Stoicam hane philosophiam apud inferosa Aeneam d eel pater Anchises Aeneid. lib. vli u Principio eae lum, aeterras, eamposque liquentes, Lueentemque globum Lunae , Titaniaquetistra Spiriitis intus alit, totamque in-susa per artus Metis agitat molem,

et magno se eorpore miAce . a - Anm dias, Tolus, non sola eius anima. Sed nee mundus est, raste pars eius.

opifex mundi riti ei licet iandique

et insusus ae inserius , non lamen ut anima eorpori. Forma adsistens est,

Doti informatis, ut philosophi loqui

que similia dicuntur a Seneca de Beoties VI, 23; adhibet Noodi. probat. Iur. eap. D, subtilius et doetius quam conuenien litis ei elarius, ad F inst. I. iii. I , illhstratidiani, cuius verba hue sucientia sutili a naturalia quidem iura, quae apud omnes gentes Peraeque aervantur, divitia quadam procide lἰa eonstituta, semper firma atque immutabilia pεrmaneni. Ea vero, quae ipsa sibi quaeque civi lap. consiliuIt, saepe mulari solent vel tacito consensu populi, vel alia postea

lege lata. u Hie agitur de diaerimine

iuris naturae iurIsque hominum. quod voeant pia iiivum. A Seneca utrobique legum naturae physicarum, non modicilium, constantia simplἱeiteeabsque ulla comparatione celebratur. Quod ad ea allinet, quae hiem e-renda proponuntur, revocare -- moriam hie sortas e opus sue, itinprobare, primam suisse quaestionem, quam Iam icini ea seeta moverit, quaesii maloria et unde eonsiel, Epieurum eum suis remo isse simitii ita seis eqssum intermundiorum, et quasi in se eollegisse, ibi late secisse otiosum, pariem mundi plerosque Deisse deum,

dum materiam aeternam e e crederent, mrandum a deo vulgi, non diis stinxisse s oleos, ut; eonfiai ex C;-ronis de N. D. II, 8 ; et Setieea ipse iusta II, 45 satetur; atque unde paulo itiseritis dieium S VI explieandum est; es. infra li, 3 , 3; denique

plerosque e mitidem non omnia lato tribuisse. easuique et hominum ar-hili io potestatis in res partem eon. eessissa, de quo lac. e. multus sui. A l. Ipse enim est necessisas sua. Ipse

Deti, sibi hane necessitatem imp suit , ut nisi optima non eligeret sa-eeretque. Noster in libro de Provid. p. 5, si alii ille ipse omnium con d lor ae rector seripsit quidem sala. sed sequitur : semper paret, semeli utili. a Stoicis itaque necessitas rationis erat liberias. R. - s. Plin. lib. I l, p. 5: ii imperiaciae vero in ho-

59쪽

NATVn. QVA EST. LIB. I.

suerat nasci. Quid enim erat, cur in numero Viven-

liun me positum esse gauderem 2 An ut cibos et pOtiones percolarem 2 ut hoc corpus causarium ac suidum, peri turum que nisi subinde impleatur, Sarcirem, Et viverem aegri minister 2

mine naturae Praecipue solatia, ne Deum quidem posse omnia. Namque nee sibi potest mortem consciscere,

etc. 1

2 ορι feriae nasci, h. e. Dori sue rat , eur nascerer , non opus suisset, ut, etc.-Sie omnes eodd. mss. Pin clani, Gruteri et Britannicus a I. F. Gmnovio comparatus praestant, ideoque a Pinc. et Gron. pr halum est. At Erasmus et Muretus habent: Non fuerat,oPerae pretium nasci. Sed ab hornine latinae elegantiae non salis perito has voces insitas esse manifestum est. Sic noster loqui amat, e . .

huius Operis lib. VI, 30, 3 ν quibus

ad eadendum male stantibus non erat

impelli, sed agitari. η Cf. a. Fr. Gmnovit Otas. IV, 8, p. 60l, ed. Lips.

- ... Percoliarem. Non infrequens apud veteres philosophos fuit cominparatio corporis humani cum vasculo, η αγγεttii, unde haec eum saeca fluxit.

esti ait noster Epist. LxxV I , 34. . Iam abud Platon. Georg. IV, p. 3 03bi p. Socrates talem continuam cibi Potusque infusionem charadrii avis vllam vocat. CL Epictet. fragm. 9

-- Non rara est comparistio nostri corporis apud veteres ratione victus

u quali, etc. CL Epicl. D. 94 , Pauli Epist. ad Thessalon. I, 4, 6, Anii Pliacies apud Athen. deipuos. XII,

7 7, Diogenes Laert. IX, s 0, 2 , iqui . mortem timerem, cui

memorabili notaque morte philosophi Anaxarchi; Lucretius lib. IV, 4022.

Persius sal. I, 57, Noster Ep. LXX 1, 44. et quD latina congessit Elmen-horsi ad Arnob. p. 366. Quam vetus sit haec comparAlio, vel inde patet, quod in antiquo oraculo, ἀσχυς serim ollegorico de corpore humano, opud Euripidem Med. 679 sumitur. K. Causarium e Memmii codice recte praetuli l Gronovius vulgatoc rarum. Quidam codd. et Ersord. casuarium. Sic Epistola Lxvri , si occurril : Caviariae astra. Buliv. - Causarium , morbosum. Nahaea a, causatio de aegritudine qua- eumque dicuntur. RMI. - A causa riis militibus vox deducta suisse videtur; sic enim vocabantur senes aegri et debiles, quos lamen interdum causae maioris momenti, quum v. g. tumultus indiceretur, cogebant dare rursus nomina, eorum

instar qui aevo et viribus pollebant. - Cotis Grono vii Obss. III, 14 et Sehoeider. ad Palad. I, 4. Sarairem. Sic legi ora Erasmi prodit, qui tamen vulgatum farcirem teriet cum omnibus aliis edd. ei notis eodd. Nec dubitavi 'illud restituere. Nam sarcire et farcire in codd. eo landi constat: deinde non convenit huic loco notio iterata implendi, sed requiritur nolio medendi , emendandi. Caeterum si nexus fermitteret, τὸ farcirem tueri possis fragmento Epicteli 91 : ii vocet tu τουτονὶ τον-.ον, η RMI.

60쪽

L. ANNAEI SENECAE omnes nascimur. Detrahe hoc inaestimabile bonum,3 non est vita tanti, ut sudem , ut aestuem. O quam

contempta res est homo, nisi supra humana surrexe

riti Quamdiu cum affectibus colluctamur, quid magnifici iacimus 2 etiamsi superiores sumuS, Portenta vincimus. Quid est, cur suspiciamus nosmetipsos, quia dissimiles deterrimis sumus 2 non video quare sibi placeat, qui robustior est in valetudinario. Multum interest inteD 'vires et bonam valetudinem. Effugisti vitia animi: non est tibi frons ficta, nec in alie

nam voIuntatem se mO Compositus, nec Cor involutum,

mi omnes nascimur plurimi dani

diera Pineiano assentiente i Erasismus et Iliquoi eodd. una cum eod. Er M. etit imi omnes n. Sed haeeleetio sententiae . quam hie luetur

noster, non convenit i non Mium

agorii, sed etiam philosophiae mainaeimur. Omnes tandem praestolatur mors. MhINisi an mrrexeris pNisi ad sapientiam et virlinem . ad vieinitatem Dei adseetiderit. Cons. Ep. xcvam, s. Gaiaher. ad Antonin. II, 47. - ueritis secundum si mspeetant ad animum irrationalem, e. e. tra. CL de Ira I, 8. Epist. - , I . Sunt itaque assi elus nil misi ini-vouauci, visus, quibu, nihil inlidi

subest, sive portenta, errores. ore ponitur anἱm arationalia, qui inconiseu stis opinioni hus recitam semper

statum tenet, ἐn quo igitur summum illud homini, honum positum est. CL Lipsit Manudue . ad Stoici phil. Ill, 7. MAI. .

In Dabeti M. Non uno verbo malet. Sie reete. eodd. mss. Pinciano , ele. volentibus. Aissecuῖt , eem Gron. qui doctissime vim vocis . exposuit. In uti radi ritis enirn non est vox latinat quare is in eodex Εe ed. et edit. Grui. reete omisisse videri possunt. MM. - Vademin rio. Koeler aeriuit ro stior Diales. Meulus eodicem Ersordensem Cruis terumque , inquit, abieci praepositionem in ante Ualet inario, quod ei rariorem quidem signi lieationem usumque vindieat nome mii , ut technico appellatur . nostratilius La- reti 'i ai multo nileeiatius est simis

plieiore valetudinatio. qui simplieiter

comparatur eiam robusti re. Venalio exquisitorum multas multiplieiter auetorum veterum peperit corruptelas.

Mel. In Datit inario. Publiea inislerdum valetudinaria erant ; et aliquid habet aut similitudinis eum recentiorum mos omiis cho tritiae et hos . pices quanqnatu proprie haec aediuita

pars designatur quam Nostrales v ineant infirmeries. Non eat tibi. . . in Lium t ne simulas pudorem, nee adniaris, raeeocctilius tectusque es. Cor in direm

gerii haud dubie is, qui oeculitis et tectus op. Cie. de Fin. II, init. diei tur. F emplo tamen loculi Is aegro

rareo. Rah I. - Quampiam neque