장음표시 사용
41쪽
videatue Ionsius scrip t. Histor. Philos. III, tio, p. 3ii. In his ius ignis erat Attalus II, 48, a, et Tabiantιs III, a7, 4. Senecam scripta antiquiorum praecipue Stoicorum ob oculos habuisse, non potest dubitari, Posidotiti φυσικῆ λόγοo, μαωρολογιωπ στοι - ωσιν et περὶ μετεωοι,γν , quae cum aliis memorat Diogenes Laert. VII, i, 7ι m. in quibus potuerunt quoque esse de nouis liber περὶ Οχου, et Chrysimi φυσικὰ , cuius sicut Cleanthis nullam mentionem esse factam miror, nisi hio quidem latet, VI, 16, i. . At ia subsidia, quae in promptu esse debent de rebus . physicis quaesituro atque Parata a mathematicis , geographis, historicis non minori diligentia videtur conquisita excussisse. Geometrae commemorantur I, 4, I, Astronomi Eudoxus, Cinon, mes,
Apollonius II ditis VII, 3, a; Artemidorus I, 4, 3; VII, I 3,r; Charimander ViI, 5, a; Geographus Euthoemenes lV, a, ar, inquo geographicis bene eum esse versatum ostendit vel III, IS; multo magis historici Graeci Guerdides VI, , 5, Epho silue VII, 16, i; latini Sallustius Vil , 8, Ia et Liuius V, is, 4. Λliis suis popularibus eum esse usum in rem Ram testantur citati Varro re, is, 3; cs. IlI, 25, a ἔ Cecina II, 33, i; 56, 3, ct alii. a quibus nonnulla non litteris, sed voce didicerat, ut praeter eoo turiones, qui ad Nili solitos indagandos profecti erant VI. 8, 3; Balbillus IV, i, si , et ipse fratce Gallio V, ii, r. Ne
poetas quidem neglexit, quum eos varia materia ad omnem eruditioncm apprime facientia rosertos esse sciret. Hino nominat Pindariam VI, 26 3, Aeschinium, Sophoclem, Eur*idem IV, a, is, ut Callimachum IV, α, 18 , ut xomauos taceam. Horum scriptorum index aliquanto possit augeri, si ei totius non placuisset . scriptores, qui ei obversabautur, uim nominare, eorumque sere plures pronomine quidam, aut alio modo denotare, id quod sit , v. c. II, AE, I; lli, 8, 1 9, i; a , a; α93 i; IV, 4, 1; V, 3, r; VI, 13, 1. Sub hoc pronomine , etsi et alii, plerumque tamen Stoici lutere videntur. Quid ' quod eius cupido
solide accurateque sciendi, puriterque docendi non coerceri se passa est iutra graeearum romauarumque literarum cancellos rExternorum adeo euriosus erat, monstratque se non ignarum eorum, quae seceri ut, tu vitierint, aut contulerint Chaldaei ad has litteras colendas aut ornandas II, 1; III, i9, i; ubi Be -
3, a. Enimvero iniurium esset, unecam, doctum iactum com pilatorem, laude sua defraudare, qua profecto propria non caret: multa evim, quae in his quaestionibus naturalibus occurruit , ei
42쪽
soli ut videtur, non ab aliis edocto, debentur, ut manifestum sit ex I, i 4, 5; II, 6, 3; M, i; Si, r; 57, i. Ne sententiis
quidem suorum , i. e. Stoicorum, obnoxius est, utpote quos interdum reprehendit, ut LV, 5, 1; graviter adeo IV, 6. i; VII,
an, I. Nemo negabit Senecam interdum praeclare de his rebus ex sua mente disputare, ut VII, Ia-u7; quae sortasse Omnium huius generis optima sunt; quod neminem mirum habebit ita tali philosopho . omnibus, quae scribit, probante, se liberum incedere, suoque usu atque iudicio frui, cuius indicio sunt I,
a. Nusquam tamen se praestantiorem exhibet, quam in decla- . mationibus moralibus, ubi se habitare quasi lectori, quem tene ac detinet, pcrsuadet. Atque habebat sane Rulikopsius , cur VII,3i hoc nomine laudaret, cui nisi praeponam VI, 3a, saltem aequiparabo. Magno igitur iure Seneca a Columella de R. r. III, 3, oir ex uentis ingenii atque doctrinae appellatur; a Tacito multarum rerum e erientia cognitus. Annal. XIII. α et 6; ingeniique amoeni; maiore a Dione Cassio LIX, I9, omnes suia i Romanos sapientia anteisse summusque inter eos philosoρhias fuisse; a Laurentio Lydo de Mens. pag. I 3 , et maiore quidem quam a Caussino Eloq. III, i , parem ingenio habuisse neminem p aut a Lactantio Instit. I, 5, a quo acerrimus fuisse Philosophias dicitur, maxime tamen moralis a Giraldo dial. VIII. pag. 5 Isi, et romanae Ahilosophiae Siren a Pontano ad Macrob. Salum. VII, I 3, cognominatur.
Scribendi causa, Da tio et conSilium.
Causae, quae Senecae animum ad naturales quaestiones scribendas appulerunt, potuerunt esse plures tum in re ipsa, tum in animo Senecae temporeque, quo seribebati Res ipsa sane multa habere debuit, quibus ei lenocinaretur, quod clare ostendunt praelationes tertii atque septimi libri, quarum in illa g 1-έ, setam sero in studia sapientiae accedentem ad acriora studia instigat, in hac *5,6, studia cosmologica praedicat. Frequentabantur ea ab omnibus fere Stoicis inde ab auctore sectae usque ad Senecam. Mori igitur stoicis solito dare aliquid. poterat, qui sine dubio ortus est ex uti litve et praestantia harum rerum ad animum humanum erigendum , et a terrenis abstractum supra
hut ilium turbam efferendum. Prosecto nulla fuit philosophorum
43쪽
aecta, quae diligentiam ad eas tantopere intendereu, tot res naturales studio suo sere complecteretur, maioreque subtilitate in singulas quaerendas descenderet. Altera causa, quae Senemo mentem applicare ad haec studia potuit, fuerit in animo eius,
a corruptela aevi ad eorurn solamina refugientis, eumque sensu malorum intimo tam graviter penitusque vilicientis, ut eum ah his molestiis ad meliora altioraque avocaret contemplanda, eumque R cura , quae eum non potuit non ollici in m habere, leuaret perinde atque Ciceronem , quem, quum similiter angeretur, et vexaretur, suas quaestiones, quum academicas tum tusculanas conscripsisse constat. Possit tertio aliqua causa quaeri in multis cometis aliisque meteoris quae crebro eo tempore apparentiannimos hominum commoverent, quaeque curam Caelestium acuerint, immo quarta aliqua causa in iis deprehendi, qui hus scripserit. At Senecam animum suum, quem hospitem in his litteris non esse etiam reliqua eius scripta satis indicant, non hominum dumtaxat in gratiam convertisse, prorsus est absimile vero.
Cui autem scr*seril, vix potest in quaestionem venire, quum toties compellatus Lucilius sussicere videatur ad rem decidendam. Verum quum esse possint, qui putent, simulato Lucilii nomine eum Potius direxisse propositum suum ad Bomanos, aut Lucilio usum esse ut medio,. quo suus quaestiones divulgaret, ago huic disceptationi paullum immoremur. Romanorum Ergo, i. e. eorum in vulgus has quaestiones concipi condique potuisse, quos ipse ab his studiis omnino abhorruisse prominciat VII,3a, a, milii persuadere nescio. Quid eorum intererat, quaestiones de rebus legere captum suum superantibus, de rebus, quae non poterant non frigidae iis videri atque ieiunae, v. c. subtilitatis in ratione speculari prolatae, quae tantum aberat ut eorum animos ad haec studia allicerent, ibique tenerent, ut potius eorum animos vel magis, si fieri posset, ab his studiis alienarent. Nihil sere eorum retulisset, sententias philosophorum siugulorum graecorum de re aliqua cognoscere, quaeque Bltercans quasi Seneca cum iis disputaret. Multo simplicius cum iis agendum suisset Senecae, initiaque potius tradenda, neque res, quae in prosectioruin tantummodo intellectum cadunt. Omisisset sine
, dubio plura, quae amicis quidem privatis scribi, sed publicari
44쪽
non laene poterant, ut quae de Hostio narrantur. Nonnulla ira praelationibus passim sunt obvia , quae imperatorem possint os fendere, quae per se quidem ne scriberet veritus non esset, qua tamen, quum frustra futura esse, immo noxia scriptori, fiscite praevideri posset, consultius non scribebantur. Ipsae pract sationes vix publico, ut ita dicam, romano erant destinatae. quales enim sunt, contrarium effecissent eius, quod ipsis propo situm erat, quoniam directa fronte vitia seculi adoriebantur.
Addo, quod ita Seneca vix eiusmodi praefationes et plures quidem libris praemisisset, quas privato suo amico Luellio talium appetenti vol egonti facile poterat approbare. Cui si hoc opus aequo scriptum atque adscriptum habebitur, omnia fini suo multo melius competent. Clarius tum erit, cur haec vel illa seriberentur, haec vel illa omitterentur. Nimirum quae II, 59, 7 sq. scripta sunt, uni Lucilio, tonitrua reformidanti scripta esse apertum est. Praefatio quarti libri non nisi indoli, ingenio et personae Lucilii ab amicissimo ei Seneca Est composita. Eodem tendunt VI, i, a sq. et 3a, et sicut in initio librorum et sina, ita in modio libro interdum Lucilius a Seneca compellatur, ut III, α6, 6. Dic sine dubio delectabatur traditis antiquorum philosophorum opinionibus, quos non tam industrie ac sedulo tractasset, quam Seneca. Hic sacile capax erat dissicilibrum etiam
et perplexiorum, quae turbae Romanorum Non conveniebant. Huic poterant omitti, quae vix erant praetereunda vulgo Romanorum, rutio maris, pluviae, roris et similium , nisi per cose ruptelam ho t iactum. Rursus quae Olam Romanis diei debebant, cum Lucilio potes aut cominu uicari, suntque talia, qualia multa alia ad eum a Seneca scripta sutit, quae ad eum vere scripta esse nemo dubitat. Nequo intelligitur ideo, cur non et hic liber ad eum, et quidem solum, potuerit scriptus esse, et quomodo Seneca, qui omnem simulationem tantopere avorsari sese praedicat de Tranquit L XV, S, etc. hic a simplicitate sua deflectere nomineque Lucilii abuti ambitiosa vanitate inductus voluerit, et ea aetate quidem , qua eum, quum Nat. quaest. Conderet , suisse credere par est.
Fuisse eum iam provectiore aetate, hasque Nat. Quaest. nisi ultimum cius operum tamen tu ultimis suisse , multa su ut quae Disiligod by Cooste
45쪽
faciant credibile. Si hi instam senectutcma nondum igitur proprie
senem se esse videtur indicare verbis: PKEmit a tergo senectus.
Sod hoe nimis vage dictum parum iuvat, utque multo plus quod I, i , 4, coli. Vil, i 7, a, se sub Augusti excessum cometam vidissil refert, nudo tamen etiam nihil certi de aetato Senecae delicitetur, quoniam quot annos tum habuerit, incertum est, tinaque cum eo quod coniicit Lipsius in vita Senecae cap. III, Eum circiter acinorum i S uetatis tune fuisse. Quod si sciremus, quo anno centuriones Nero 'oblegaverit ad sontes Nili investigandos , haberemus quidem terminum quemdam certiorem , quo tempora notare possemus. At, quum hoc factum csse probabile sit molioribus ac Prior thus nonduin adeo corrupti Neronis annis; etiam ea temporum notatio quae hinc fieret, intervallum temporis fit in is adbuc longum, quo scribi potuisset Nat. Quaest-
constitueret. Inde quaeretidae Sunt aliae notationes, quae s riores an uos desiguent. Earum optima atque una certissima tu illi
videtur latere in I,. i , ubi Virginii Rufi Reguliquo consulatus memoratur, qui incidit in annum 63 p. Chr. Dat. lam quum
Seneca anno 66 post eumdem natum vita excesserit; sequitur eum intra tres ultimos vitae suae annos scripsisse non totum hoc opus, quod.uno assiduo tenore suisse perscriptum nullum in Promptu est firmum argumentum, ut ex dicendis deinceps npparebit, sed postremos duos libros, si eo ordine scripti sunt, quo nunc habentur. Possumus igitur negligere aliam notationem quae inest e. . VH, I 7 , ubi cometas msutio sit, qui sub Nerone apparuerit, quam Tacitus XIV Annal. xa, assignat anu ' V. C. 8i4, qui est Chr. nati bi ; quum quinquennium pro trienniis let. ' Angustius 'adhuc possemus sortusse reddere hoc intervali nimsi annus consulatus Paterculi et Vopisci notus esset, memoratus VII, a8, 25, ubi conseratur nota; immo, omui quaerendi De gotio prorsus supersedentes, ipsum editionis, partis saltem Nat. Quaest. annum definire, si constaret quo anno Lucilius iunior procurator Siciliae fuerit. Cons. pracs. lib. IV. Ab hac parte spectatum ridiculum per se, ut contrarium rationi obronologicae, dictum auctoris incerti vitae Senecae, eum centum quatuor et viginti annos supergressum esse , magis ridiculum mirumque videbitur: qui homo huius uetatis tanto animi vigore scribere adhuc potuerit ' Vide Paschium, introduci. in rem literar. lnO
46쪽
His praemissis demum reelum et competens iudicium de q-litate huius operis ferre poterimus, quod tamen antequam, quudebet modo, fiat, duae res ad liquidum erunt perducendae, altera, illud magnas depravationes disiectione et omissione nora subiisse, altera , auctorem omnia ita ordia asse et coniunxisse , ut nuno habentur. Neutrum horum sieti Nullus quidem eius Iiber aut manu aut typis scriptas, quod equide in sciam, talium Coouptelarum aperta seri vestigia. Attamen eas aute ipsos hos libros nullas fuisse, eosque ex adulterato sonte non prodi isse nemo praestabit. Insunt sane huic operi non uulta , quae ita, ut
nunc sunt, coagme tuta esse, siliique de manu auctoris successisse. vix quisquam in mentem inducet. Quis enim credet, eum disputationem de Filo, quae ad proxime praecedentia propriupertinebat, violenter a suo loco revulsam, alieno ponere, et cum alienis copulare maluisse, h. e. eum disputationa de grandine et similibus t quis credet, auctorem ea, quae praesari toti operi debebat. secundo demum libro suisse praemoniturum, videlicet quae dicenda erant de toto genere naturalium quaestionum disponendo, quae ipsa, ut postea clarius videbimus, se cundo libro primum locum vindicant. Vix haec ita compacta eiudicio et manu auctoris sunt profecta. Alia huius generis sunt praeterea, quae similis disiectionis speciem prae se serunt, quae tamen , quoniam eorum series Senecae ipsi tribui potest, ad alium posterum locum reiiciemus, ut quae Il, 47 sq. lΙΙ, α6; IV, Σῖ, non bene cum prioribus cohaerentia animadvertuntur. Eodem modo sunt alia, quae plurium omissorum faciunt quidem suspicionem quae tamen eam aliis modis poteruut evadere, ut suisi is monitum est, cs. ad H, i, 3; Zo, 4; IH asi , 5; lv, 3, 5; V, i 4 i; α3, 3; quibus locis auctor respicere videtur alia
Nat. Quaest. loca quae nunc non iam exstant. Ex his igitur nostras naturales quaestiones neque esse omu es, neque eo, quo nune sunt ordine continuatas fuisse a Seneca , etsi non certum ,
attamen valde probabile fit, et pars culpae, qua Seneca vacabit, maiore iuris speciε in librarios transferetur. Alia eulpae parte Seneca levabitur, si statuimus, eum non habuisse consilium Vstema omnium naturalium condenai. Primi quidem trium supra praefatione libri II propositorum generum quaestionum ne unica quidem occurrit. Neque tamen inde sequitur , eum quaestiones de hoc genere Labuisse, aut Propo-
47쪽
suisse. Nullam earum debuisse Senecam, vel arguit ipse, auctore ipso animadvertente, locus argumenti naturalium quaestionum praeposterus, quo obiter neque Suo loco allato se sibi. regulam, quam in scribendo Sequeretur, figere noluisse, Seneca indieare videtur. 'Nullactenus igitur sequitur inde, eum quaestiones, quarum Percenset genera, omnes aut hic aut alibi tractasse. Fecit hoc quidem , ut de singulis quibusdam ageret sinit-latim, v. c. in libro de forma mundi, quem manibus versavit Boethius Geometr. II, p. i5-37, Praeter alios: de quibus vide Fabricium Bibl. Lat. II, p. in . Verum non magis Propositum ei erat, ut videtur, huius generis quaestiones proferre, quam tertii de terris, arbustis et satis. Singulas quaestiones secundi plerumque generis exhibuit Lucilio, sive, prout huic utile aut volupo' erat eas legere, sive prout ei has quaestiones instituere Iibebat. Ηine igitur Seneca non debet insimulari inscitiae aut negligen- . tiae, si qua omisit, ut de fluviis, et de quibus sere nihil gene-Yale docet. Atque hinc quoque lacile factum esse potuit, ut naturalis rationique consentaneus ordo perverteretur et disturbaretur. Enimvero non temere congestae dici debebunt, ut Theophylacti Simoeattae quaestiones physicae, quae ordine parum systematico sunt contextae, aut ut Plutarchi quaestiones naturales, aut Aristotelis problemata, quorum quamvis assinia , quaeque eiusdem aut similis argumenti sunt, coniuncta reperiuntur, singula tamen interrupto sermone ita proponuntur, ut Praemissae tanquam themate quaestioni responsiones singulae subiiciantur. Aliter se hahet res in his Senecae naturalibus quaestionibu , quae non solum continuo fere Sermonis tenore continuantur, sed certo quoque et bono ordine sunt digestae. Ab hac parte liber pri- tuus, quintus et sextus reliquis Praestant, eosque cum cura dispositos esse intentum lectorem non praeteribit. Sed idem animadvertet idoneum necessariumque argumentorum nexum saepe
deesse in singulis, ut II, 47 sq. quae quasi addenda praebent quaestionibus superius absolutis; caput i5 tertii libri priorem locum habere debuisse, et opportuniorem quidem post caput t9;
etiam item Aristotelis sententiam de Cometarum motu aptiorem' locum habituram fuisse ante enarratas Epigenis Apolloniique Myndii multo iuniorum senteatias. aut ante Zenonis sestentiam c. I9. Enimvero etiam hi libri ordine et dispositione non carent. Quam sequitur Seneca, ea fere est, utre, quam tractaturus est, breviter explicata sententias aliorum ordine chronologico una cum suis refutationibus tractet, quarum agmen Stoicorum opi-
48쪽
niones raro cogere solcnt, . quibus subinde suas ndnectit. Eum arte bene disponendi non. suisse destitutum, arguit ratio, qua totum naturalium quaestionum genus praef. II, i, α, dividit, quae sane bona est, et vix melior potest esse, nisi quis ei osso probro ducat improbam diligentiam et καχογλuis qua ambitum' at. Quaest. usque ad sata et arbusta, quae sunt rei rusticae et Civilis, nimio ampliaverit, quae proprie aut non tam late pateant, aut nitas res naturatos, ut an iuralia et lapides, non debeant excludere, elai mobiles sint. Huius argumento item esse . potest aquarum distxibutio lacta III, 3, ubi v. notam, neque sc o, quid magni quis in digerendo libro quinto et sexto possit desiderare. Excursus atque diverticula, in quae eum animus seri,
ut I, 16; II, 3a; III, i 8; VI, a3; quibusque indulget, non
erunt ei vitio vertenda; sunt enim brevia, neque cum lecto non rnotitio de via devertit, pariterque eum monet in viam roductum. In praelationibus ct epilogis liberius genio indulget, et interdum paullo ante satis diserto dicta repetit, ut VlI, α sq. Verum ibi talia ad unguem non debent exigi , ubi secundaria aguntur, quamquam declamandi studio interdum melius temperasset ut 1, i 6, sultem in iis locis, ubi seria tractantur. resque dissiciles explicautur. Hoc secisse, I, 3-8; IlI, i 6, εδα7, io, ci dedi crimini. Deque credo iniuria ; stylus enim ii clamatorius cum stylo dialectico coni unctus non potest non fiui perspicuitatis valde obesse, et res perplexas saepe reddere perplexiores. Accedit, quod Seneca interdum non diligenter disti fuit, quid olii dicunt, quid ipse, ut videro est in VII, i5, coli. IS. Quae alias hic inde occurrunt obscura, ei non dehent im-Putori, sed aut rebus ipsis, seu Lucilio explanationis non indi gente, ut deinde accuratius vidcbimus. Ex his itaque omnibusilet perspicuum, singulos libros, quarto quidem excepto, singula
toto esse Continuo sermone scripta , Et ad summum quod lature ferri argumentum. Hoc eo probabilius fit, quod, ut ipse pro stetur VI, 4, 3, iuvenis librum singularem de terrae motu
An libri, quos hiabemus, ut Partes rursus totum con alituant , certe constituere possint, alia est quaestio. Argumenta quid eui .eorum uni quodam modo generi subiici posse videntur. At tum multa partim in quaestionem deducta iam sunt promi scua e ariis quaestionum generibus, et tam disiecta, ut nori minus propter perturbatorum librorum qualitatem, quorum
ulli praelationem habent, alii non, quam propter imperfecto -
49쪽
rum quantitatem , an olim ex monte auctoris universum aliquod constituerint, non iniuria ambigatur. Quod quidem plura in quaestionem non admissa sunt, videtur et hic, ut supra memorata obseurorum explicatio neglecta, in persona doctioris Lucilii aut in auctoris arbitrio causam iuvenire, nisi plures quaestiones aut temporta iniuria, aut librariorum negligentia interciderunt. Vix alio modo, mirum atque grandem hiatum
explicare possumus inter Nilum IV, a, et grandinem IV, 3, nisi quis et hic reponendis in sua loca disiectis eum loli romavult. Huius nunc ipso Seneca duce, et quidem in praefations libri secundi periculum faciamus. Quamvis ex superius dictis
opus naturalium harum quaestionum ad istam normam severe
exigere haud liceat, neque ideo valdo sit reprehendendus Seneca , quod hanc praelationem parti subsequenti praeposuerit, , quam non parti, sed toti proprie praemittendam suisse nemo erit, qui mecum non intelligat, quuin totum, non pars, ibi disponatur. Indo tamen quod secundus Nat. Quaest. liber secundum inter suos locum tenet, non sequituri eius a principio hunc vicum suisse, quum, exclusis hinc primne partis cosmologicis quaestionibus proprie physicarum primus ei deberi vidcatur, et Seneca ipso in re tam gravi atquo dissielli secundum
Consentaneum quemdam et luculcntum ordinem maluisse procedere, quam sorte temere , perversa ac sinistre quaelibet co1- Iocando et congregaudo obscvrns fieri finique uo contrarius.
Videtur igitur libro secundo prinit. deberi locus , non soluin quia arcte cohaeret cum illa praefatione, sed quia etiam sene Talia de aere. tractat, qui ex sententia praefationis ut receptaculum quasi sublimium aut meteororum cognitus, quasi aditus est ad illa cognoscenda. E vcstigiis verborum, nubila, imbres nise , tonitrua proxime quidem sequi debere videantur quae sunt libri IU, a capite tertio libri II usque ad finem. Verum lioe sieri prohibet arctus noxus capitum vi et i a libri II, iu-tietque statui, verborum huic scriei sidem opera nuIue suam nota Plane atque accurate Senecam adstrinxisse, qua iuversa, toni trua prius triaque priora postarius tractaverit. Ita librum secundum permutatis locis commodissime excipiet liber I , quia tum similia tonitruis meteoro, tum minus gravia atque terribilia describit. Proximum locum optime tenebit liber VII , de cometis, quos plerique. pro igneis meteoris habebant, quorumque enarrationem tam longe ab illis divulsam esse miror. His iungere posteriorem illam quarti libri partem cou veniet, cuius priorem
50쪽
partem de Nilo egisse nullo modo probabile est. Multo verisimilius est potius, ibi de nubibus, imbribus, etc. quae illa praelatio videtur promittere, suisse sermonem. Pons hunc opportune collocaretur liber V, do ventis, utpote qui terrestribus, ut humiliores sicut aquae accenseri posse debereque videtur. Aeri eommodissime iungi potuissent, quum venti sint, ipso Seneca definiente, fluens aer. Sed eum noluisse hunc ordinem monstrat nexus duorum illorum capitum. Hic igitur liber primus esset eorum, in quibus terrestria tractabantur, in quorum sublimiumque quasi confinio sublimia esse videantur. Ah hoc locum suum habebit liber III, de aquis, cf. noti niu II l. r, i, quem quoniam latior de Nilo quaestio ultra iustam mensuram extendisset, reiicit Eam sine dubio sepositam in proximum Ii-- hrum. Cuius quoniam descriptio iustum non explesset libruin,
alia ipsi subiuncta fuisse credibile fit, nihilque credibilius quam
de mari eiusque aestu ihi egisse Senecam, quae magna nuturae pars vix poterat debebatque indicta transiti. Novissimus locus esset sexto de propria terrestribus, aut de terrae motu. Ita ha- heremus octo Nat. Quaest. libros , quorum quatuor sulit imia , quatuor terrestria tractassent, quae iustum quodammodo, etsi non omnibus, quos ipse Seneca ponit, numeris absolutum et Consummatum Nat. Quaest. Corpus confectura esse videantur. utinam eodex aliquando protrahatur in lucem , qui his fidem faciat; certa eni in firmaque esse nequeunt per ea, quae de consilio auctoris in scribendo superius scripsi. Levior simul et facilior est opera , Senecae Nat. Quaest. insectiones melius dividendi, quam vulgo factum est, quum, quae seiuncta sunt, non sint disiecta , et ab attento lectore vitia facile queant tolli. Passim ea de re monui, taliaque loca
Restat, ut nonnulla dicantur de ratione, qua singula enarrare soleat Seneca. Clarum in universum eius esse sermonem ipsumque eorum, quae tradiderit, satis claras habuisse notiones a
nemine negabitur. Λmplius taliaea potest quaeri tum, an OPi-Miones aliorum side et vere reddiderit, et di qua obscuriora erant, hene et commode illustraverit, tum an quae ipse indicans aut docens interponit et subi icit, prodant hominem harum rerum intelligentem et peritum nec no. Quod ad illud attinet,
Senecam Saepe aliorum sententias non accurate satis et plane
reddere non dissilebor, id qnod aristotelica comparanti manifestum siet, quorum ea interdum omisisse videtur, in quibus