장음표시 사용
31쪽
sidiis , Tullianum illud dicendi genus em-cere potest quod tantopere commendatur . Hoc scilicet ab hominibus non tam miti sidere natis, aut excultis frustra requirimus , qui , ut carmina edant saepe optima, orationem tamen, cujus non est , nisi aurium sensu definitus modus ac numerus, ostendent sortasse nullam, quae Lati-
na dici possit. Vos igitur, adolescentes , quibus in Italia natis atque altis illud in-1uper accedit, quod in Italiae parte nobilissima , & ad animi cultum opportuni stimaerudimini , pergite strenue in hoc curriculo, ut majorum vestrorum laudem retineatis . De bellica Italorum virtute nihil sane ausim pronunciare e sed litteras quidem certe non amisimus. Commigrant ad nos
quotidie callidi homines pecunia instructissimi , & praeclaram illam Musarum supellectilam , optima volumina nobis abri in Piunt o artes etiam ac disciplinas paullatim abducturi alio , nisi studio ac diligentia resistitis . Vestrum est communis patriae in famam ac splendorem ex tanto periculo eripere , vestrum luctuosam calamitatem ab hoc solo , a nobis , a Vobis ipsis prohibere ; ut omnes intelligant Romanum imperium Italis auferri potuisse , Romanas litteras non posse . In
vos conjecere oculos , Vos hortantur atque
impellunt parentes pro Familiae honeitate , cives pro Reip. gloria , magistri. pro Scholae fama , sed in primis Antistes Eminentissimus pro Religionis caussa,
32쪽
quae cum litterarum caussa conjunctissima est.
Edita est Patavii an. III 3. deinde alibi, addita hac Auctoris Epistola AD LECTOREM.
Rationem hanc cum haberem , non defuerunt, qui crederent , me no-
a moliri , ac de Grammaticis studiis hoc in loco mutandis cogiatare . Id me coegit orationem 1 am is pis committere , totamque consilii mei
rationem fu caussam patefacere . Nec igitur is ego seum , ut tantum posim ;nec si maxime possem , rerum nostrarum conditio quippiam de meteri instituto mutari pateretur . Pueri enim δε re omnes, qui huc accedunt, Grammaticen attigerunt; nec jumat curriculi flamtem emenses rursus ad carceres, no a
33쪽
o RATIO I. proposita methodo, re care . Praetem quamquod nihil unquam tanti erit , ut me ab ea docendi consiuetudine am cet , quam diligentissimi Societatis Patres usique tenent , Emanuele Amaro duce. Cum enim acutissimo ingenio Vnri jumentutis recite instituendae mias omnes ac rationes scrutati , unam δε-nique illam intenerint , quam Italia omnis amplexa est , quid nos in tanta mirium imbecillitate nomi conemur ' S
tis erit , si duritores sapientissimos , quantum labore gy solertia possumus, prope sequamur; desperantes post tot tantosique conatus 1n eniri posse meliora .
uid igitur , inquis, in oratione isthac
tua de Grammaticis blateras ' Ego
ro nihil dixi , . nisi exercendi stili gratia : in quo si quid peccatum est , cur
non illi peccarunt , qui injustitiam, qui muscam , qui quartanam , qui asinum lauda erunt ' Non est sane idem intimili hominum conmictu reprehendere aliquid , ηυ laudare ; in Academicis e ercitationethus est prorsus idem. Euod si cui forte aliud agens persuasi, aut per
34쪽
AD GRAMMAT. II suasisse mirior, Latinam linguam non ex in linitis Grammaticorum praeceptis , sed ex meterum librorum lectione .s imitatione comparandam esse , nolo ego ilium tanquam in media arma des,
tuere . Itaque eum caussa Commenta- V postriolum de Latinis Scriptoribus Orationi η,
aiungo , ut qui sint ad legendum es imitandum probatissimi, ex singulorum
classibus facile intelligat. Duae porro cum sent dimisiones celeberrimae, quarum umna a quadruplici hominis aetate, altera a metallorum gradibus peti solet , nolui tibi omnes Grammaticorum pugnas de illis narrando, immens e lectionis G-dium asserre ; sed quod optimum d xi , in prima fere Andream Borriachium , in secunda Otium, miros clarissimos secutus sum . Utrum mero a
liquid praestiterim , praeter describendi
patientiam , malo te ipsum judicare . Verum cui haec ' Non illis certe , qui librorum Prooemia cum legerint , satis habent magnoque supercilio in re ita,
stes compitis de re tota disceptant sed unis illis, qui du patienter legunt , sty
35쪽
aa ORA ΤΙ Ο Ι. sapienter Iudicant, ese humaniter monent . Horum aliquem si nactus si ro , de graculorum motibus non ιώ rabo . Vale
36쪽
Pueris ad Latinam eloquentiam insommandis nocet librorum copia.
Ut Grammaticorum insidias hoc ipso ex loco deprehendere praeterito
si recte sentio, deprehendi , non satis videor commissae nobis juventuti consuluisse, nisi ad Humanitatis studia progredientem manu veluti ducam , nunquam ab ejus latere . nisi universo confecto curriculo , discessu-xus . Quamvis autem ingens praestantissimorum hominum numerus', qui optime docent, & scribunt optima, nihil reliqui fecerit , quod ad alendos puerorum animos pertineret ς suus tamen est: & copiae motabus , nec tam saepe animal humorum inopia , quam nimia quadam redundantia conficitur . Neque vero mihi tantum tri- buo, ut putem posse me, qui nihil ferme possum, utra peccetur in parte, remedium
adhibere ; sed tamen squid est a nobis incommune scholarum bonum conferendum, quemadmodum suscepti muneris ratio non
37쪽
postulat modo , sed etiam flagitat, multo quidem mihi videtur esse facilius detrahere inventis supervacanea, quam addere necessaria. Nam serere arbores , disponere, laetificare non est nisi agricolae peritissimi ;stolones amputare, & inutilem fruticationem cohibere hominis est in re rustica vel mediocriter exercitati . Ut igitur de Grammaticis cum agerem, satius auxi pro virium mearum infirmitate ablegare prae,cepta multa, quam nova excogitare , ita
Humanitati non quid adjiciam, hodierna luce laboro, sed quid potissimum inani propagatione subortum sine invidia praecidam. Quoniam vero delicatissimis hujus aetatis auribus nihil libere dicendum est , nihil ex vetere illo Romani sermonis ingenio . quod a principis terrarum populi gravitate profectum tum deniquo in hanc barbariem degeneravit, cum ad blanditias &adulationes traductum est, ea nomina tR-cebo lubens , quae jamdiu tacito animi sensu devovi , & in ultimas barbarorum oras amandavi. Non est tutum, Auditores , mihi credite , non est tutum quibusdam scriptoribus diem dicere , & siqua
peccarunt, ne multis noceant, fortiter constanterque patefacere . Nemo est eorum tam lutulentus , nemo tam desertus &abjectus, quin plebem aliquam , plebisque
Tribunum inveniat, cujus Voce , ac paene armis per summam legum & actoris injuriam judicio eripiatur . Fruantur , per me licet, fortuna sua, regnent in scnolis, impo-
38쪽
imponant discipulis ac magistris , legantur , recitentur, describantur : non esi ut shominum benevolentiam amittere velim , simultatesque gravissimas tam levi de caussa subire. Quod unum arbitror sine periculo fieri posse , dicam in universum, ais criterque contendam, pueris ad Latinam eloquentiam informandis librorum copiam in primis ossicere : proinde non esse conditione ulla permittendum, ut extra principes Latinitatis Auctores evagentur. Utinam Patavinis parentibus eam prolem Superi donent , quae vel a teneris librorum studio teneatur , quod omen est in reliquas aetates sane praeclarum : sed utinam etiam magistris omnibus eam mentem injiciant , ut pueris ad instituendum sibi comcreditis librorum multitudinem mature lauis dent, sero concedant . Id ego nostris solemni more quotannis denunciabo, si modo a vobis in praesens obtinere potuero ,
ruemadmodum spero , ut quae ex animoico , & confirmare aggredior , suffragio
Si quid ego mihi non brevissimi temporis experientia comparavi, ut de primaraetatis studiis judicare possim , in duo feta me genera distribuo: primum est eorum , qui Grammaticae cursum vix emens , ac litterarum veluti dulcedine praegustata, libros undique impense conquirunt , iisque
se totos dedunt; alterum eorum, qui invita Minerva nati, librorum genuS omne, non secus atque ovis lupum , aversantur .
39쪽
Medium enim aetas illa prudentia omni destituta nihil agnoscit. Utrumque sane vitium est ἰ, sed alterum illud, quod ex Musarum odio nascitur, insanabile : primum vero etiam Optandum, modo adsit peritissimus docendi artifex , qui frenos adhibeat , qualis fuit Isocrates in Theopompi
Cie. 3. concitatione temperanda . Quod siquis exE. istis librorum amatoribus in eum magi-' strum incidat, qui per se currenti stimulos addat, cujusmodi sunt ubique multi , pejore futurus est conditione , quam qui in ipso Grammaticae limine libros omnes ejuravit . Quandoquidem hic sibi uni detriamento est , ille multos mortales inficiet ,& in erroris commvolonem doctrinae fama perducet. Si enim , ut Callimachus aj
Ath. bat, μεγα βιβλίον μισγα κ is , quid illum ex
naeus multis magnisque libris colligere putatis, ζΤ' ' Auditores, qui simul aetate , simul judicio infirmus nondum satis aera lupinis distinguit ζ Ipsa profecto memoria , qua solet pueritia valere plurimum , ipsa, inquam , memoria facile omnia sine ordine ac sine delectu recipiendo nocebit , si modo non scitulum blateronem , sed oratorem instituimus . Cum enim hominis animus ex earum rerum contemplatione , quae inmemoria reconduntur, duci fere soleat ad parienda similia, nonne ille consula pariat ac perturbata necesse est , cujus memoria non thesaurus, ut a Tullio dicitur, sed tale quiddam sit, quale Poetae finxere chaospSit oratio sublimis & exaggerata, sit V
40쪽
ra , sit gravis , sit callida , sit verborum ac sententiarum floribus refertissima si caret perspicuitate, quae prima est: dicendi
virtus , nec in animos hominum penetrabit , nec artificio capiet , nec rationibus vincet, nec assectibus permovebit . Atqui ego perinde loquor , quasi puer multa legendo, multa discat tum bona, tum mala , quod nequeat ex imbecillitate judicii delectum adhibere. Nimis equidem egi liberaliter, nimio plus concessi, quam opotateret . Pejora Mndique arripiet, probabit, exscribet, memoriae mandabit , & ut in vacua rebus mente altissime infixa , quandiu vivet, retinebit. Amat enim aetas illa convenientia sibi , vana, levia , ludicra , in verbis novitatem , in sententiis fucum , in tota oratione tumorem & audaciam . Iacet Cicero , si cum Seneca compares sserpit Virgilius , si conferas cum Statio ;friget Catullus, si Martiali opponas : uno verbo non rem & veritatem , sed col res & pigmenta consectatur . Quid veros in fabulas illas forte incurrat , quas Uulgo Romanenses appellant λ quid si in quadrata quaedam carmina , cubica, retrograda λ quid si in elogia , anagrammata, acrostlaha, summa cum Latini sermonis verecundia non multis abhinc saeculis in Latium importata λ valeat, inquiet, omnis antiquitas frigida , meticulosa , sne animis, sine spiritu, sine fruge: perierat Latina lingua , nisi cum Romanis periisset :nunc demum revixit venusta, florida, elogans a