장음표시 사용
111쪽
Ivera quot vicina foro, quas emerit aedes Et uo Otium tectissublimibu, ρstutius de Civili domo. Pandit nitidos domus alta Penates , Digna Deae sedes nitidis nee sordet ab ariris. Hie libycus, pb Xiusque s lex, hic dura Laconum
Saxa Uirent: bicflexus ovae, ct concolor alto Vena mari, rupesque nitent, queis purpura sepe Oebalis, ct Drν moderator liuet abent. Pendent innumeris fani tantaea columnis e Robora dalmatico lucent spatiata metalgo: Excludunt radios luis decussa vetus is Frigora per φlcm Uiuuut in marmore fontes ;Ne eruat Natura vices. his Sirius alget Bruma tepet; versumque domussibi temperat annum. Eodem libro admiranda priuati balnei admirabili carmine sic resert. Sossa nitet is Nomadam decisa metadis Purpura: Iacauophrygiae quam SFuados antro se ci uentatiit maculis lucentibus Atys: asque Trrus niveas fecat , ct Idonia rΠpes.
Viae loeas Eurotae Viridis, eum regula Avo. Θnada villinctu Gariat; non tamina ce ant: a gent Camerae, Sarioni lia vitro , In Iste cies, animosque nitent. Stupet i e beato Circumpoxus opes , ct parcius imperat ignis .
Nil ibi plebeium e nusquam Temesa notabis Aera ined argent celix propeditur unda, Argento se cadit, labrisque nitentihas insat Delicias mirat uas, ct abire recΠ t.
Hic inter caetera ornamenta vitreae Camerae laudantur.
De his Plinius Pulpa deinde ex BEmopauimenta in cameras transire de Uitro: nouitium ct Boc itimentum , tum de Agrippa: non dubie Uitrea
in Thermis facturus cameras , sprius inuentum idfuisset: aut a parieti sysenae,ut diximus, Scauri peruenisses in cameras. Martialis de Thermis Tuccar : Idem beatas lautus eraruit thermas ν Ep. 7 .s. De marmore omni quod CaryHos inuenit:
Ωuod Pb gia, ue Afra quod Nomas mittit: Et quod Uirenti fonte lauit Eurotas Additum parietibus aliud ornamentum, pictura. Plinius: Sed nultigloria 1 5 riseum es , uis eorum, qui tabulas pinxere; eo qtae venerabilior apparet cap iob
si liquitas. Non enim parietes excolebant domimis tantum , nec domos Sat. 7.πυwn loco mansuras, quae eae incendys rapi non possent.. nondum libebat parretes totos pingere. Praeterea columnarum in ij s praecipuus decor . I u aenali S: Parte aha longis Numidarumsulta colamnis
uetat, astentem rapiat coenatio Solem.
112쪽
Iulius Capitolinus de domo priuati Ciuis, in vita Antonini Pis, cum do. antim inquit Oreuit Ufens, mirasqVς Commnas porphyreticas, requilli et,
Unde eas baberet. Flauius Vopiscus in vita Taciti imperat Domum Dam, inquit, defrui princ Pit, atqtae in eo loco Thermas publieas sie/i pri- nato sumptes iussit. Coi mraa ut m Numicicad ped&m Stoenam ter-In Gord. num Homen bus dari. U illi priuato suit. lustius Capitolii us de do Iun. mo suburba a Gordianorum:Vilia eoru Uia Pranytina ducentas columnas Cno peri bo bab Us , quarum quinquaginta Cbri Ieae , Gaudianae quinquaginta, Numidica pari mensura sunt. In qua Basili eae centenariae tres. Caetera huic operi conuenientia , ct Thermae quales prater Urbem, Ut tunc nusquam in Orbe Terrarum . Ex quibus sublica opera pors ea sumptu Cauarum persecta aestimare quisque poteric. Caeterum ut huius aetatis successus in aedificando constet, sublato Ne- rone,& Galba, ignibus bellorum Cluilium, quibus Otho,& Vitellius arde mathio, δ' x ς0Πβδgr uit& Roma. Quam mox deformem incendij s, ac ruinis iud. Rom. espasianus, teste in eius vita Suet. Insauratiis, Saeuas arem Occtipare, c. . & 8. σificare sipossessores eusarent, cui ctinque permisit. 1pse Capitolium , Dulς g- Amphitheata una Templum Pacis, alia ex trux it. Rursus grauiora sub T to incendia extitere. Sed ille Amor,ac Deliciae generis humani, nihil nisi sibi publice pertasse testatus, cuncta praetoriorum suorsi ornamenta ope ribus ac templis desti iuruit: dumque enixe resint ut i, intempestiua morte praeuentus Domitiano rapaci, ac lauo reliquit Imperium . Cui, caetera fratris; ciissimili, non desuri tamen cura instaurandae exornandaeque Vrbi' iustioreque titulo, cum Sarmaticus , Germanicus, Dacicu S dicebataur , dici poterat Redificator. Hic prςter Capitolium iam tertio re-ectum, templa pulcherrima passam erexit: plurima, de ampli ilima incen-d consumpta restituit: noua, cic ornatissima excitauit: Si, quod maxi-inum decorem Vrbi attulit, vias laxauit institorum, mercatorum que ta Der CIS , - Ossicanis artificum occupatas. Illa enim tempestate Cum e Xmnlota S teta irtam plagis in hanc communem Gentium se dem, patriam 'queConuolarent; exundante tum hominum multitudine, rum copia re- . - auPon uiri , Laniorum, Tonsorum, Librariorum , caeterorum queP cum pi'ς , te Gloria , tabernς domorum parietibus in publico assi Xae Vi in partem perpetuis veluti nundinis insederant; Vt exiangulta, S coenosa semita celeberrimis relinqueretur in loci S, C
Ab orat totam temerarim institor Uriem Inque
113쪽
iis nes ' nullam limine limen erat.1i tali tenuos Germanice crescere Cicos , Ἐt modo quaefueratsemita,facta via eri . . Nnissa catenatis 'ia eri praecincta laganis, Nec Praetor medio cogitur ire isto. Stringitur in densa nec caca nouacula turba, Oeeupat aut totasi nigra popina Ciad. Tonsor, caupo, coquus, laniussua limina ruant, Nunc Roma es, nuper magna taberna fuit. Itaque partim exuta sordibus, partim ab incendio nouis molitionibus ornata, instar Phoenicis ab eodem resurrexisse dicitur: Lib. .epi ctualiter Assyrios renouant incendia nidos, P 7 Vna decem quoties secula Dixit auis. T aliter exuta eri Oeterem noua Roma nectam ,
Etsum t Uultus praefidis i afui.
Denique sic Vrbem varijs, pulcherrimisque ae disiciis Domitianus auxit, ornauitque , ut Plutarc luis in vita Valerij Public. ad eum accomodans Epicharmi sententiam in prodigum hominem dixerit , νο- , χώρεις
. habes morbtim, gaudes aedificans , it Midad iste, omnia tibi aurea , o gemmea locari Solens. Eo que iam mortuo, & Traiano Principe Martialis dicere potuit. Terrartim Dea , gentiumque Toma,
Cui par en nihil, 9 nihil eciandum. Sed Traianus quemadmodum a ter i O mulus perpetuis victorijs landauit , & propagatum stabilivit in per urna : sic Vrbem egregiis operibus decorauit. Duam magni ns, inquit in Panegyr. Plinius inpubiunm
es. Hinc portici s , inae aetabra occulta celeritare properantur, Ut non sconsummata Graeant&r. Hinc Immensum latus Circi Templornmptifchritudinem prouocat digna populo victore gentiu edes nec minus i a Uidenda , quam quae eae ista de diabuntur. Ei paulo ante. Datur intueri pulcθί primas aedes deterso situ auctam , ac Tigentes. Mi gnum hoc tutim aon erga homines modo , sed e Ga tecta ima meritum , fuere resinas folitudinem pedere e ingentia opera eoaem quo extructa inunt animo, ab inte. ritu Cindieare. Muta quidem illa ct anima carentia; sentire tamen, ct laetari Sidentur , quod niteant, Vacdfrequententur: quod aliqtiando coeperunt esse Domino nonfernisntis . Iriaec ille, quibus crebra instauratio similium aedium declaratur . fuit haae sane Caesarum egregia contentio, ut Vrbem, quam ut Deam colebant, quam Aeternam dixerant, pro se quisque , augiastis molibus augerent. Verum eadem , deficiente iam a ureo imperij seculo, pos d raianum , Antoninum , Marcum eraso veteri no mine a Commodo principe Commodiana dicta , poene suscitatis ad Orti Sq; Neronianis facibus consagrauit, quas Coloniae suae deberi sun si alia ita 'ia proclamabat. I deoque statuam mille librarum auream habui τ
114쪽
Dion, eiusque compendium enarrarunt, & in eius nusnismatis extant imagine S. Seuerus autem elogio Tertulliani coufi antidamtis Cae Larum multo eo instantior fuit, curra Vrbem stabili aedificioru structura si, lidauit, quam cum gloriam ciuili sanguine imbutam eZercituum strage, atque Urbitinae escidio obruebat. Romae, inquit Sp artianus in eius vita, omnes Aedes publieas ae Oitio temporum labebantur insatarauit , nusquam 'γγι , o nomine adsecripto seruatis tamen Ubique titulis conditortim. Et Alexander . ut Lampridius, opera Veterum Principum insaurauit: ipse noua multaeonstituit. Quo tempore quemadmodum ornaretur extrinsecus Romana aedificia luculenter expressit fHerodianus. Nam de Praetorianis cohortibus scribens cum plebe Romana certantibus, ait: οἰάιων ψ
nar m foribus, ct s quae erant ex Iigno proiecturae , huiusmodi astem multae in Vrbe nnt, ignem milites admouerunt. facillime autem pro pter domorum densitatem , ct Iigneae materiae copiam continuatam magnam partem Vrbis ignis deua Iauit. Quem morem decorandi domorum, Templorumque frontes ligneis ornamentis, antiquis etiam Rei publicae temporibus fuisse, vshi patuin didicimus a Tacito . Nam loquens de Templo Iouis Capitolini restituto a Sylla, perfecto, dedicatoque u Q latulo : Inde, inquit, Lapsus ignis in porticus appositas Aedibus. Mox fustinentes j Migium Aquiis Vetere Iuno traXere flammam, alueruntquλ itaque ei titilia , de coronaS, aliaque ornamenta, quae prominent, ex ς dificiis, non marmore solum, Vel Tiburtino lapide , sed etia in , ligno, proertim senestrarum linta S, moeniana, tectorumque pro i e cturas non infrequenter conformabant, Vibracteato auro relucentia tegerentur. Itaque non minus in haz, quam in interiore S concamerationes , &laquearia tantum auri prostindebatur, Ut Aurelianus te fle Vopisco prohibere voluerit: & Seneca scrinserit; Lacunaria auino grama penderent. Idem : Et eum auro tecta perfundimus quid aliud, quam mendacio gaudemus t seimtis en sub ilio auro De a Igna latitare. Nec tantum parietibus, aut Iacunaribus ornameutum teuta: praeteuditur omnitim in ortim , quos incedere aisos fides, bracteatassen ita seLI. Plinius t Laquearia quae nunc ct in pratiatis domibus auro twtaratur psis Cartaginem euersam , primo inatirata sunt in Capitolio Censura L. Mummij . Inde transiere in cameras , wpari tes quoque , qui iam , ct ibi tanquam V a inaura z-tur; cum sua aetas Uaria de Catulo eis mauerit , quod tegulas aereas Capitolij in aura et primus . Nazaritis in Paneg. ad Const. Celeberrima quae- Ne Urbis nouis operibus enitescunt , nec ob ista modo per Uetu Iatem re- diuino cultu in an untur,sed illa i a quae ante hac magni centi simputabantur, nuuc auri tace fu genora indoc ram maiorum parsimoniam
prodiderunt . Idcirco ipse maxime sub omes porticus , rutilantes numcolumna totum musitan ornatuέ funt 1ύt illa nou minus cupi
115쪽
ebnueniatur loci gratia , quam Uectaculi Ooluptate. Claudianus, Eua luce metuiti Aemula Uicinis fa Iigia conserit astris . propertius: Fictilibus creuere Deis haec aurea Templa. Ouidius : Flamma nitoresuo Templorum Uerberat aurum Claudianus: Aurea Fortuna reducis Templa priores. Templa igitur, & domu S aureae ; nempe parietibus lacunaribus, tectis, sed his rarius inauratis istere. Aderant S alia decora, ct pigmenta : marmorcae crustae, camerae Vitro coagmentatae, teste Hata& vermiculata pauimenta , curuata zequaliter ac versatilia laquearia , conclauia, de coenationes auro, e bo re, gemmisque elaboratae, porticus inauratae duplices, crassis , ac pretiosis fultae columniS, cuncta sta tuis referta . Quam aedium elegantiam non modo patriiij , sed plebeii, ac liber tini homines sibi vendicabant. Quare Constantius Coii stantini filius Romam veniens, Miraculorum ut ait Ammianus densitate persiriritus, quidquid erat primum , id eminere inter alia cuncta perabat. Et Poeta apud Photium:
Vrbs eri quaeque domus, Urbs continet oppida multa . Eminebant tamen Cauarum mole S. Mamertin. in Paneg. ad Iulian. Huc usque olus hic fu Eius Imperist putabatur, Ut Imperator a caeteris ciuibus no fortibus facitis, ne essi endoregioriae sed magnitudine in suumi pararet r. Inde niθjI noo myariis tib Druditionum in aedibus mosis, imentes aulicorum ca- seruae DXsonum jumptum facile vincebant.
Aedificia Urbis ab Honorio ad I ustiniae
A N T U S aedificiorum splendor Gothici belli de tonant . η procella , longe, lateque nihilominus illuxit, Quinta videlicet η cedificandi aetate , quete prosecto senium quoddam Vrbis veneis rabile complectitur : & ab illa capta ad Iustiniani Principa tum perducitur. Nam Alaricus , qui Honorio Corsare Romam uenuasit, expugna uitque , pauci S aedifici j S incensis, parua onustus praeda, sexto d equam Vrbem coeperat, egres Sest. Sic in compendio
ex antiqtiorum auctoritate , Pomponius Lartus . Et Orosius : Metis . Lib. 7.
die Barbari qtiam ingress Vrbem fuerant, ponte discedunt, facto qui ''''
dem aliquantarum aedium incendio . Sed mitiora Zosimus ir et hiatia CuS , neque in contemptum nostrorum atrocia praetermissurus , si ha bui siet. Ait igitur conflata e veteribus inanium Deorum sinussacris, Lib. s. munζxataque pecunia , & datis a Romano Populo obsidibus, Alari- Al RVcVβcum vi ctorem non modo a direptionibus, atque incendii s temperasso, d Vltro cum Romanis ini si e societatem, ut deinceps pro Maiestate Im' holi ' 'G α pcrii molitur.
116쪽
Nec Gen- perij adiutor ipse, ac propugnator dimicaret. Nec Gensericus ab Eudo sericu . xia Auctusta ad viciscendam viri Valentiniani caedem ex Africa vocatus in tecta desse iiij te cum captiui , di Opima praeda discessit. Odoacer Urbem , in qua erat regi a tur US 1 non attigit. Eoque pulso, Theodoricus 1 tali: Gothorumque J CX noua exstruXit, Vetera instaurauit, quibus vel hostium iniuria,Vel temporum, aliqHid de pristina firmitate, ac splendore detraxerat. Quidquid demum Gothi, Vandalique secerint, intacta ne ab Urbe praecipites e ruperint, an aliqua inflammarint, omnia vel sum-rib., Vah ptu Ciuium, Vel sequentiuM Principutia munificentia instaurata sunt, ac restituta. Testis locupletissimus, eiusdemq; aetatis est Cassiodorus Theο- dorici nomine regias scribens Epistolas. 1s ea, inquit, o fodiri Sotamus maxime, qua Vrbis faciem Oidentur ornare. Luis enim dubitat fabri- cartim miracula bacprouisioneseruata 8 Vt antiqui Principes nobis merito debeant suas laudes , quortim jabripis dedimus Iovissimam iuuentutem ivtprisma nomiate reluceant, quae iamfuerant vetus Ua senectute Ll ' ςp stisata. Et : Antiqua in nitorempristinum contineas , ct noua miti ara' '' liquitate producas , Ut ab opere veterum Ia diri et nouitas fabricarum. . Eodem libro P amuis Romuseae fabricae codatae bi vix postunt praeci 'puae r eperiri, quia to tum admiratione noscitur exqui tum, quod ibi cer nitur esse fundatum ; tamen interesse arbitramur, quo Utilitas necesa riagrat cat, ct quod pulcbritudinis tantum causa commendat . Traiam Forum Dei, b assiduitate Uidere miraculum es. Capitotia celsa consendere , hoc ebs humana ingenia perara vidi e . Tum formarum fabricam admirabilem , tum Thermarum pulchritudinem commendat, iubetque,
quid consi lente fenio fuerit demolitum, peruigili celeritate reparetur. x Fle quidam populus copios simus Hatuarum,greges etiam abundanti moEquorum tali sunt cautela fruara di, quali ct cura sidenttir affxi . se bis esset humanis rebus sita consideratio , Romanam pulcbritudinem non vigiliae, sed ori deberet reuerentia custodire . diuid dicemus marmuro , mrtallis, arte preti et, quae vacet eripere . rara manus es, quae post
At d talibus abri meret Ubi sunt exposita quae facere potuerunt diuitiae generales , ct Iabor Mundi. Et: Hoc enim sudio largitas nos ra non cedit , Ut facta o terum exesusis defectibus innovemus, ca' notia Setun alis, gloria veniamus. Vbi post magnam laudem statuarum , Ωuid dicamus , anquit, columnarum iunceam proceritatem, ct moles ilias sublimissimas fabricarum, quasi quibusdam erectis haratibus contineri y Demum enumeratis septem Orbis admirandis, sed quis, ait, ilia Ulterius praecipua putabit, cum in Una Urbe tot Hupenda con Jexeriti babuerunt honorem, quiapraecesserunt tempore, 9 in rudi oculo quidquid eme Uet no-
utim per ora hominum iureferebatur eximium. Nunc autem potes; e e
Ceridicum ,si Universa Roma dicatur esse miraculum : His addantur quae scripsit Procopius tempore belli Gothici. Belisarius in litteris ad Iotila Rom3 Vr missis: Romam,inqui'.omnium Urbium, quaesub Sole sunt maximam
117쪽
ε fas ρnm magnitudiyis, o pulcbritudinis prouecta, sed multi Reges, lon.
iis otiis aetas, forti morum Uirortim numerus frequens, diuitiarum , ac istis exorsus cum alia omnia ex toto orbe, tum Uero arti es eo c9Π-ὰ gare pol er Ut ita paulatim tantam Vrbem, quantam Ordes,arcbi-;yati monumenta omnifariae potentiae posieris reliquerunt μνη πια τ'αάντων αρετός. Et lib. Q . Omnitam certe hominum quos sim ιs , Romani maxime Vrbe uam amaut , sudentq&e , o muta, quae a patribus acceperunt, conseruare, procurare scdula οπως ri μηδεν - ω μη τ πα λαου κοσμου. vi mb Ilerdat Roma antiq&r decoris Mut longo iam tempore eum a Barbaris regantur,aedi cia Urbis confruarunt. ornamenta pD-
rima, quantum ri potuit. Et tanto te ore cum Roma negl)cta si ab Imperatoribus, o ructurae prae tantiam diuitirnitati re fit, ct monu
menta maiorum quaecunque relicta ni , conferuantur . Quae omnia sa tis probant stetisti moles quamquam senescentes Vrbis in eam dem formam , vetustamque amplitudinem subinde restitutas. Per man sit ergo , neglectus licet, atque incultus , aut etiam diminutus ille Gentilium aediliciorum nitor , inualescente praesertim Christiana Religione, quae populum Romanum ab illis reuocabat. Quare S. Hieronymus .' Au Epist. .adratum squalet Capitolium t fuligine, ct aranearum telis omnia Romae Lartam. Templa cooperta sunt : motietur Urbs sibus suis , inundans populus
ante delubra femiruta , currit ad martyrum tumnos. Demum Totila SGothorum R ex Vrbem , quam longa obsidione, sameque a1flixerat, Captamque pulsis, aut abductis ciuibus exhauserat,regias eius moles magna ex parte demolitus,vacuam ac deformatam reliquit. Deinde tamen, referente Procopio, cum in ea quasi regiam appellationem optasset, potius instaurare, & conseruare studuit, qii qm nouis minis obruere. De in.ceps autem Romana aedificia cum reficeret nemo, Vetusta S vero, visque temporum concuteret, deficere necesse habebant. S. Gregorius, qui Hom. 18. quinquaginta circiter, post annis scribebat: fisaris, inquit , remanserit tu i Z-ch.
Roma eon picimus . Immen sis doloribus multipliciter attrita, desolatione Ciuium ami respone ιμ- inrequentia ruinarum . Et e Ruid autem isa de bominibus dicimus, cum ruinis crebrescentibus i a quoque defrui aedi scia Cidemus δEt vero, quae sexta aetas est, priorem in cultum puduit illam resurgere, cum in Italia omnia seu ciuilium artium , seu litterarum studia intermor tua i acu ere . illis sero re fl ore sc entibus, quomodo refloruerit postia ex
118쪽
Situs re centis Urbio a RecensquOS Ventos Roma excipit.
An Recens Roma Cum Antiqua C on serri
ERMO est non de potestate , vel Imperio, sed de aedifici)s, An vi delicet recentium forma, ac specie S cum Veterum splendore conferri aliquo modo queat. Quod breui expediam. Nam quod ad duas p imas aetates pertinet; nempe Vsque ad captam Vrbem in Gallis r tum usque ad bella Civilia Syllar, Mari j que quadraginta anno Nante Augustum Consulem non dubito,quin praesens forma Ciuitatis non
modo cum veteri conserenda, sed illi etiam anteferenda sit. Decus,& pta, chritudinem Urbis tria praesertim efficiunt: laxitas,dc directio viarum a. sublimitas, ornatus, & amplitudo aedificiorum .' situs, siue in planicie aequaliter extensus, siue curuatus in Collem, aut in summo editus,& apricus et ad Austrum ne , an Boream et Ortum Solis, an occasum vergen S . Si tu vincimus non modo ad aedificandum aptiore, sed sambrio Ie uduendum. Quod etiam adnotauit Marsilius Cagnatus Medica facultate clarus , cum scribere t de Sal ubritate Coeli Romani. Situs enim Veteris Vrbis testificatione Strabonis , urgente necessitate, ne hosti S ex arduomcenibus incumberet, paulatim septem in montes excurrit. Hul bHS co 'prehensis magna tectorum, ac Coeli inaequalitas coorta est; quod prae celsa in montibus aedificia Solem, ventorianaque flatus libere acciperent, domus vero ab his opacatae in subiectis, angusti Sque Vallibu S grauem ,
ac nebulosum aerem , nec Solis calore extenuatum Includerent, Unde aspiritus impurus, & noxius duceretur. Iarn vero in peramplam, di aper 'tam planiciem Civitas descendit; ut quae de Campi Martij amoenitate, ac magnitudine Strabo, Dionysius, aliJque auctore S praedicarunt, in suam dignitatem, commodumque conuerterit. Eadem 1 iberi interfluente, ab occasu, Vatica tarsque montibus : a meridie, Capitolio,Palatio, Auentino: ab ortu, Quirinali, & Hortorum colle latissime inclusa, atque his veluti munitionibus aduersus Austri, Euri , Africi , aliorumque ventorum no Centes impetus circumsepta, Aquilonaribus tamen statibus plana exponitur,ut humidam hyemis grauitatem tempestiue resoluat: aut hiber-ROS tepores,quibus abundat, modica. Coeli tenuitate, quam arcticus, ac purus efficit spiritus, salubriore S reddat, nec raro testatis immodicos depellat ardores . Quamuis enim non modo Aquilonem , & Boream , sed etiam Austrum , Africumque Roma excipiat; hos tamen quasi per canales , & anfractus recipit obiectu Collium : illos accipit aperta , &obuia; cum antiquitus in septem Collibus , Austrinis,& Africis statibus vltro obuersa maxime quateretur . Quo sit , ut pestilentes annos, qui veterem Romam frequenter exhauriebant, numerare no possim US.
Ad vias venio, quarum plurimae lat3:, ac rector antiquas multum e X cedunt .
119쪽
prisci cuim suam Rectam habuere in Campo Martio, herbistri juat obsito , non aedificiis . una Lata dedit nomen integrae regioni. Viae Vobis , terse flexuosae, S angustae, ipsis damnantibus Romanis vendentium a PVS re'
dhuc pilis, S cadurci S impeditae . Quod vitium Neronianus igniS pQ - λ
Iam vero Aedificiorum usque ad annum Vrbis DCLXII rarus decor,& cultus;cum,ut supra dicebam ex Plinio, nullae in publico erant columnae marmoreae: & pro Crassi magnifica domo, in qua videlicet sex toti, patulae arbores , quatuor coli mae Hymettij marmoris haec enim praeserti m commendantur ornamenta P DomitiuS Censor quamuis ad sugillandum inimicum, sextertium millies promitteret, id est aureorum vi cles quinquies centena millia , siue duos milliones, & dimidium . Quamuis autem in fine secundae aetatis multum decoris, sple dorisq; domibus adiectum sat ; tamen non dubito, quin recentes Pontificis Maximi, Purpura torum Patrum , nobilissimorumque Principum aedes , & laxitate,& structura, columnis marmoreis, pilis Tiburtinis, marmoreis incrustationibus, inauratis laquearibus, pictis cameris, an is opere belgico, phrygiodamascenoque peristromatis , ac reliquo argenti, aurique lautissimo in is strumento illius aetatis aedibus pares sint, atque ex his alia uot etiam illis superiores . Nam de Templis quid dicam ξquae illis non m gna,& semre altitudine columnarum , quibus epistilia ad imponendas trabeationes nitebantur, definita : Columnae Albanae, vel Tiburtinae, vel piis latetitiae
in speciem columnarum tectorio expolitae: nullae marmorum crustae: nulla ad exquisitior eria cultum segmentato, uigatoq; lapide cete lata sacella: rarae inibi picturae, nisi quas exercituum Imperatore S translatis e Graecia tabulis sero inuehere caeperunt. Caetera ex auro, argento, gem, NiSq; or na menta ,si Capitolium excipias,ante A Ugusium Cimn no rara. Anno Vrbis DLXXX l. Q. Fulvius Flaccus Censor ut ait Liuius, Aedem Fortanae Dec. . I eques ris faciebat enixo Hudio, ne Ollam Romae amplius, aAt magniscentius Templum esset. Magnum ornamentum se Templo ratus adi e diurtim,s lettilae marmoreae essent, profectus in Brutios Aedem Iunonis Laciniae ad partem detegit idiatis fore ratus ad tegendum qAod aediscarettir. Quae tamen tegulae iustu Senatus ad Teplum Iunonis relatae , ac restitutae sunt. Sed quod tandem illud ornamentum erat, ut Aede S Fortunae esset Romete , , omnium amplissima, & magnificentissima P At nostrorum Templorum, Roui anio mitto primum laxitatem, & amplitudinem, frontes Tiburtini candidiq; pla,& or- lapidis compage admirabili machinatorum artificio solidantur: tholi,& nata. Hemisphaeria non s dum eductis parietibus effulta, sed ex altissimis arcubus, ac velut in aere pendentibus in Coelii sublata Quot deinde ad aras, aut lucentes e marmore, aut ex aere aureis solidisque lamellis vestitae, ac fulgentes Columnae ξ quot in ad i unctis sacellis commissorum marmorum versi col ores maculae 8 Qtate miracula picturarum p quis decor mar morata Operis i quis inauratorum lacunarium , & concamerationum Mgillatarum splendori quae musiui emblematis dignita sy quis ornaxW8PRMim xprum, quae se ii tessellis vermiculata, seu latioribus crustat ta
120쪽
segmentis pretiosissimos lapides Ophites, Alabastri es adcede monior, viges tanquam stlebas, pedibus proculcandos subjiciunt Quantum in aris argentum y quanta Vis auri, c gemmarum ' Quam preti ola veitium suo ellexi quanta denique Pulcherrimi Oper IS , atque ornatus specie S , ac maiestas λ Ut, quemadmodum Veri Numinis religio ne cincimus i sic
Basilici ci eorum quae Deo consecrantur, C legantia i cultuque vincamus. Vna
S. Petri, illa Petri Apostolorum Principis Vaticana Bassilica, illud Pontiliciae munificentice atque incomparabilis structurae miraculum , nonne huius ante A ugustum , de sc quentium ae latum quaelibet Templa, Theatrata , Amphitiae atra , Circos, Balnea , Mausolea magisterio artificum , molitorum sumptibus, aedificationis perennitate, immensitate molis , admirabilium Varietate rerum, lucentium undique claritate marmorum a , coniectis unum in locum veterum seque ac recentium praeclaris operi 'hus aequare videtur aut vincere Multa praeterea in Urbe sunt, quae oculos, animosque deuinciunt exterorum . horti amenissimi , obelisci, columnae, fontes, pontesque, alia denique , quae prioribus laculis I oma ς' ' μ' vel non vidit , vel inimis laudanda spectauit. Carolus V. Cassar Tun et e summo in Africa expugnato, fugatisque cum Hariaden o Archipirata Turcarum Pan beo copi S triumphans Neapolim primum .' deinde Romani Paulo III. Eous P multa tifice cum ve n i sset, dissimulata persona Vrbem inutiens , ut semel Vm- uersam in conspectum daret, plumbeos per gradus in aedis testudinataesasti Eiuna, sumrnumque Pantheon euasit . Inde Vrbem comem platu Seius amplitudinem maiestatemque magnopere commendauit. Sed ille Romam vidit, quam paulo ante hostilis furor igne, ac ferro vastaverat. Nondum Vrbi pulcherrimorum Templorum, tediumque nobilissimarum , quae postea Ciuium , ac Principum nobilis contentio extruxit, splendor accesserat. Nondum eiusdem Pauli Pontificatu in Flaminia,&Campo Martis, successorumque Pontificum in Vaticanis Campis , ad Forum vetus, in Suburra, in Esquilijs, in Viminali, & Quirinali Colle , ad Collem Hortorum , & Pilana olim Tiburtinam latas longis limasque Vias d Ire Xerat, erexeratque multarum Vrbium domos studium aedificandi, munificentia Ciuium,& confluentium populorum multitudo. Vt hoc tempore si Urbem Carolus spectaret, nescio an priorem despiceret, qui Romam se ipsa pulchriorem videret.
ΙΙ actenus utramque I omam conferendam iudicaui. Augusto iam is Principe tribusque aetatibus usque ad Gothicum excidium , cedendum Omnino est , cum aceruata uniuerstate victus est Terrarum Orbis , ut ait Plinius . Quamquam & nunc Vij S compluribus rectis , longis , lati seque Roma nostra sit pulchrior veteri ante Neronem: & praeclara quaedam Principum Palatia, ac Dilaum Templa non inferiora priscis domibus, ac delubris etiam Iaudati S fateatur esse : Vaticanam vero Basi .licam cuicunque huius , di consequentium temporum molibus iure Opponat. DeincepS postrema aetatς nunquam pulchrior quam aeuo nostro refloruit, ut reseremuS lib. q.
His tamen statibu . adhuc spectandum se ollari , quo recens Roma