장음표시 사용
181쪽
DE sANITATIT etdo sent usi , immo etiam cum maxini offru Ait eluti agricola quem supra centum annos uixisse fiximus. Vbi enim nec qualitas laetis, utentis nar irae quicquam est aduersa, &uiscerum transitus faciles propter uenarum amplitudinem sunt: qui ita sunt affecsti, ' commodis laetis fruuntur, omnis eius incommodi expertes Porro commoda lactis iam atris ante me medicis dicta sunt:nempe uentris moderata deiectio,sircci bonitas, & nutritio: pascuis quoin ipsis animalium quorum laete Utendum est, non parum ad haec conferentibus: quan* sunt qui pascuoru ratione planer pro nilii Io habeat, quasi nihil partimue ad lactis bonitate conferant Caeterum haud dubie videmus anima litum quorum usuri lacte sumus,si scammonia, aut marinarum laetucarum quapiam uescantur,in lases cste quo Q laxandi uires inessQEx quo pater quod ex uitioso pascuo acre, acidum, & austerum red.
detur,naturam uidelicet herbaruna imitatum. Ita.
que etiam qui ante nos medici fuerunt, spi rei u su docti, quaeda pascua,uti quae lacti essent ine pia, αγἀλακ Ne dixerunt. ita enim Graece appellantide quibus ipsi quom alibi tractauimus. Unc hac tenus saltem de his intellexisse abunde est,animalium quorum ueluti optimi si icci lacte sis usese XUS,Heιν acria,ne F acida, neq3 admodum austera debere esse nutrimeta Illud uero uel me tacete costare arbitror, animal ipsium et florente aetate esse, emporis habitu plane inculpato debere . Sati Usc, fuerit alterum capram, estexu asinam esse, e, letum. la Re uicibus uti. quippe asing Iac,lenite se rosiimq; est: caprae,mediocris substantiae est. Ita phoc nutriet magis,ubi uidelicet nutritione est o pus:illud omnino tutius est.Nam & siquando solum cci pane sumis, tu citius subducit, tu minime est flatulentam.sed nec in uentre cogitur, potissi mum si prius salis aliquid Θc mellis immiseris . Portet autem non huius modo, sed etiam reliquae lomnis auxiliorum materiae uires seorsum praedia dieisse qui ipsis recte sit usurus, ne tape nobis de ipsis eadem repetere sit necesse. Ac nunc certe mi
hi uideor longius quam pro re proposita de lacte luino , disputasse. Siquidem praestitisset, Commo ditate eoru in senes explicata, qui iam tum facta. tates utriusq; publicas,tu priuatas differentias di. dicisse huc ad materiar delectum remittere: uti p de uino tantisper praefatos, q, quae calidiora sunt,
quaeq; Urinas mouent, ea senibus magis conducant De lacte uero, quod non omnibus sit exhi
hendum, sed iis solis qui id probe concoquant,
nec ullum ex eo symptoma in dextra praecordio rum parte sentiant Sed quoniam interim propter multorum ad legendos eos libros in quibus pro dixius de praesidiorum materia disseritur, fastidiuidongiores esse subinde cogimur:merito ut arbi letror)nunc quo P condonabitur nobis tractatio nis modus si exacta breuitate in uniuersali metho
m Illud tamen non ignorandii,seri non posse ut tui quis comprehelis materqs ex huiusmodi solum doctrina utatui qualem modo de ubi E TVENDA 364 rib. t a dimus qui his optime uti uese didicisse hunc prius oportee propria de omni materi a tractationem:inqua tum publicas materiae uires aestimavimus, tum priuatas eius differentiasus 3 ad ultimas species. Nel enim de caeteris onnibus quae scire opus est ei qui senis suestatem tu tabitur, expedit hoc opere fuse tractare, sed satis est de quibusda,scilicet quae senibus maxime sentnecessaria, ita determinasse quemadmodum paui 3 ante de lacte uinolegimus: de quibusda etiamhreuius lut de his fecimus: si cuti rursus de alijs in totum nihil dixisse: quan* cui extendere se monem cordi est, potest omnium quae in senoua abundaresble meminisse, at ad hunc modum dicere.Caeteria satius est & de reliquis dicere quae senum pleris p incidunt: ut sunt raucedines, quos branchos,& grauedines, quas Γορυζαρ Graece uocant,& calculus in renibus,& articulares morbi,& podagrςwasthmata,id est anhelationes,alias id genus. Atq3 ad raucedines quidem Sc grauedi
nes,uictus rationem hanc,medicameta uero haec comparare oportere:ad calculum uero & reliquorum singula lisc. Ait ad eum modum de reliquis disserens,non diliges modo uidebitur, sed etiam in senum curandorum scientia doctus . Verum sicuti nec horum quicquam cribi in tractatioe de
senum curatione c5uenit, cum praesiertim ex morborum curandorum methodo, quisquis in hac sit exercitatus, ea liceat sumere ita rursus nec cum so
Ia communia dixeris,ibi desistere, sed ipsis propa sitis aliqua mox ex particularibus subi j cere, quae
maxime propositae disputationi sunt accommo lda: ceu ipsi fecimus. Nam quoniam in ijs commetariis quos de temperamentis scripsimus, indica tum est senium indubitato frigidum esse, non tamen indubitato siccit,utpote nonnullis id humi dum esse amrmantibus: conuenit sanet ut iis quae de sensi teperamento demonstrata sunt, ad hac arris parte quam de ipsbrii ductu nunc instituimus, hypotheseos loco acceptis,ipsarum reru scopum ab illo sumamus,ac nonulla particularium tra 'emus,partim exercendi discentis causa, partim ad inuentionem eorum quae consulto omissa sint,sutura ueluti exempla,propterea quod non omnes
ita sunt selertes ut ex selo uniuersali prscepto ip si particularia inueniat, sed qui ad ea ueluti manu ducat, desiderent. Quippe quibus exercitatara ltiocinatio est,ubi senis corpus quantum ad ipsas partes attinet, frigidusiccu. esse audierint, facile autem serosis 8c pituitosis excremetis ob virium infirmitate impleri: haec quidem conabuturemittere, selidas aute ipsas calfacere ait humectare. Verum qui excrementorum copia decepti,inde sinite pronunciarunt senum temperamentu esse lhumidum: si protinus in ipso primo agendorum consilio fallunt, dum senum corpora siccanda pultant Ital ex cibis eos potius qui siccant, exhibet, ueluti ex oleribus bramca potius Φ maluam, aut blitum,aut lapathum,aut atriplicem, aut lactuca.
Ex leguminibus prae ptisana lentem, & praeis, milium,&Prae zea panicum Ex fructibus
182쪽
datas ct terebinthi semen,potius * cucurbitas, et
cucumeres maturos,& pruna, remora. Iam eX carnibus eas quae feraru sunt, potius*cicurum: & salitas potius * recetes. In tota dentin uictus ratioequorum uis humida est,haec fugiunt: quoria sicca est,haec amplectutur:quanqua contra prorsus res
ipsi postulancum prosint his maxime humed an, tessebi. Verum quonia horum etiam seigidi quidam temperamenti sunt, proindech pituita in uentre illico gignunt, ac primis uenis: hinc uidelicess6xij sunt uisi 's qui nec uniuersum sentim tepe
ramentum nouerunt, nec caput uictus eoru ordi
nandi uident. Quippe nec Oleum,nec dulcis aquScalens balneum,nec uini potio his prosit, s1 humectationis no indigent. Iam Q moderato motu somno indigeat, fatis magna documeta sunt quo tactus eorum dirigi cosiliu debeat. Quare siquando propter pituita cogimur aliquid ex 's quae imcidant ac dissecent petere, reuertendum sine mora ad humectante uictum est. Pari modo si quando propter obstructionis si ispicione ad cibos medicamentave quae obstructos meatus liberent, c5 uertimunquo minus tamen humidi teperamenti cibi sint,nec illo ipse die comittendit,multor, magis postero die eidem proposito haerendum,ac alica cum melle exhibenda, aceti h aliquid ei miscendum, utit cum ptisanae ritu praeparam VS, aut ex mulso uinoue falerno sumere iubendum, aut Ia cte ut pWdixi utendis,aut ptisana bene coeta qus piperis polline accepit. Ita uero & maturi fici praecaeteris fructibus sunt eligendi: hyeme uero cari cae. Panis quo ita ut dixi praeparatus,aur cli m esle,aut cum mulso, aut cuuino aliquo idoneo. e luti enim exepta claritatis causa haec apponimus: ut qui perlegeri ad uniuersalem scopum quo calor humectatio. petuntur intentus, iudicare de materia simili modo queat. XI Qnoniam aut tum pituitosum tu seroim excrementu in senu corporibus colligitur: re uri nas moueri quotidie Couenit,non tame per pharmaca, sed apio, dc melle, ct uinis quae id praestare ualeant:& aluusoluere, potissimum oleo ante cibum abserpto, sed & oleribus ex oleo garoq; an te cluastumptis. Ac quotidie quide tum per haeci abunde aluus quibusda luit, tu ex ficis, uti* culii habent, o prunis,ac liis id genus quae aestate autonog u ent. hyeme uero δέ caricis, & prunis damascenis,us , aut elixis, aut in mulsa cui plusculum insit mellis,maceratis. Eritch id melius, si melatticum sit. Longe aut ad deliciendam aluum da mascenis hispana praestant. Quin ol1uas ex muria pisiumere aliquado licet. Aloen uero qd multos senu quibus siccus ueter est, facere uideo ) haud qua sumi silaserim.hac at 3 in pilulas fingui cum brassicae succo, alij tantu puluerem eius alicui in
spergunt liquori: qui aliis aqua cst,alus mulsa. Di- luites eam quae cu cinnamomo conficit, accipiut. lMedicamentu id alij hieram dialoes, alij amaram uocat Habet uero id alii siccu, quo potioni inspergant alij melle modice exceptu no cocto.Verum nullo horu senibus est opus, nisi maior aliqua ne t Galen:
cessitas urgeat. quippe si ia coprehensis aluus sol uit, etsi no quotidie, salte alternis dieb. nulla pia ner medicamelosium dari debebit. Quod si biduo adstrictus uete alternis non soluitur: sat eo terra Pore fuerit mercurialem herbam,di marina brassicam Grsci thala cramben uocant)'cnicu in ptisana,alia. que modice medicamentosam uim obtirient, dedisse similiter oc terebinthi resina. Sumitur autem ea aliquando nucis ponticae magni tudin aliquando duarum,tri unaue.Quippe non modo aluum soluere citra noxam potest, sed etiauiscera omnia,iecur,lienem, reneS, Pulmonem.
abstergere. Porro iis quae praediximus, uarie uti expediet: necp uno tantu delecto, id perpetuo exhibere.Cui nanin assuefacta spatio teporis sumentis natura erit,eius uim cotemnet.Ergo uariare ulces tu praedictis oportet, tu uero eo medicam et
quod ex caricis conficitur.Sunto aut hae pingueS, auferat ipsis ea quae foris circuit pellis: pari mo do & cnico: mox ambo simul tundantur.Esto a tem 5c carica cuin cnico pari pondere. Licebit uero hic quow medicam eiu experiri, ac prout se adsum elis natura habet, alias plus,alias minus mici
immittere:simere uero duarum triumue caricarumagnitudinis modd.Ex ipsa uero ut dixi experientia inueniet sibhpsi quis talium omnium legitiam a modum: cu uenter alijs magis aliis minus me dicamentis sit obedies. Caeterv nullum eoru quae diei assent medicamentoru,exhiberi admoduco
piose debebit. Siquide nonnulli in praesens ga dent si copiosius desederint: uerum quato magis sunt vacuati,tato his ueter sequetibus diebus magis adstringitur.Quo fit ut ipse,si qui sunt quibus in diuturnis morbis uenter stistit quales potissi mu hyeme cdtingunt, quibusq; post longa infir
mitate in conualescentia similis affectus incidit 1js alvu duco non acribus per inseriora infusis,sed tanta oleo.Quod etia sanis quot ubi uenter ad stringit,securus interdum infundas: quippe quo 8c siccius excrementuma descit,ec transitus emcitur lubricus, Scorpus ipsium senis emollit, duris alias pellibus similiter riges.Non tam en simi haec senis qua senex est, propria : quippe cum etia sint ijs qui a longis morbis conualescunt,utilia.
Y i s Quid igie propriu est senis qua senex est
Nempe quod temperamento eius coducit.Ideni est cuius culpa senescimus,alius alio tepore citius seriusiue, prout uel natura ab initio sumus coparati,uel ex uitae exercitio uel ex uictus ratione uel
morbo,uel solicitudine, uel alio id genus immo deratius siccati. Est em id qd ossies homines pro prie senectute appellar,non aliud * siccu & Digiadu corporiS teperamentum,annom multitudinis
ratione proueniens. Accidit aut interdu 8c febrili morbo: at id etiam ex morbo senium appella mus,sicuti in libro De marasino diximus: quippe cum eius nodi affectus, marasinus quidam sit: qui non in animalibus modo, uerum etiam stirpiabus uisitur . Tradita uero iam est in primo huius operis uolumine prouenietis in nobis senectutis necessitas.Ergo tu ex illo,tum ex iis quae de tepe. 1 2
183쪽
rametis, atq3 etiam eximesto quemiae mariasmo scripsimus, instruct ior quispiam ad eam artis par tem quae de senu ducstu agit, reddi poterit. Siquidem omnis affec tionis corporalis prouidentia in duobus consistit:nempe propria eius internosce da essent1a,8 materiae praesidiorum uiribus,t statim in proposito nunc senio, qui scieter pernovit effecstu eum siccitate quanda cum frigiditate esse, si quide quae humectent pariter re calfaciant,praesidiorum materias noritiis idoneus senu medicus fuerit. Quadruplex uero materiae genus cum sit,
quae sumunt, quae gerunt, quae educunt, quae se ris 1ncidunt : utique ex singulis eligere oportebit quae calfacere hume Rarec, possint. mi 11 Sed ad horu cuius ycomo diffusum, exer citatio quae per exepta fit, maxime est utilis. Scio ego aliquado me pueri th oracme, qui reliqua ru partiu symmetria id est debita couenientia non paru aberat, eiusmodi remedij genere ad iusta perduxisse mensura. Cinxi illi lato moderate cine uomia quae sub thorace ad coxas uis sunt,ita tepe
rans,Ut tum citra offensione hereret,iu nec laxum
quicΦ relinqueret,nec etia premeret. Exercitationes uero inluxioc quae per tota obeunt brachia,
uociferationes quas phonasci ρωα φωνuσεις ap-
Pellant.Ιn utris p uero cohiberi spiritu iussi. Id fit
cum thorace ipsiam undi ualenter impuleris, exspiratione aut sic copresseris, ut que prius attraxeris sipiritum, totum intus retineas.Itacy etia am
i plius inspirauerit oportet, qui hoc comode faciet: quandoquidem quo amplius sit aeris qui compellitur, hoc magis thorax distetus dilatabit. 413daute ipsae quo Quociferationes tum magnae facie dae, tum in acumen tendendae sint, id minime est obseurum,si modo uniuersas thoracis partes Ua- lenter exercitati in animo est. Atii haec quidem in gliscentibus adhuc corporibus ea quae naturat male condita sunt, ad iustam couenientia symme
triam , restituet. Eadem moderate etia ijs qui perfectam iam magnitudinem consecuti sunt, prodet runt uerum in sene nihil tale moliendum, utpote cui feriari infirmas partes utilius esse diximus. V tilius uero his est & cosueto opere exercitari, etiR si modice noxium sit. Contra iuuenibus ea muta j re quae nocent, tentandu est, etiamsi a pueris hisi maxime insuerint. Possint enim eorum uires moderate facta mutatione sustinere: sperari potest in reliquo uiis tepore fructum aliquem eoS ex mes Itore cosuetudine percepturos. At senex si posset longo tempore sensim malam cosuetudinem mutare,propterea quod quo tempore meliore frue t retur, habiturus non esset,seustra laborem insumeretmon aliter quam siquis artem discere quampia am octogenarius inciperet.
mi r I i Sicuti uero senu ipseru inter se no parua differetia est,siue id ex state species, siue ex corporis affectu: ita 8c eoru qui natura sicciore frigidio re . sunt,si ad mediocre statu copares, non paruuinteperiei discrime inuenies, tu ipseru inter se, tauero ad senes.At 3 humectare quide hos rfectol calfaceret conueniet: caeterum audacius haec fa
TVENDA 36scere in ijs qui per aetate maiori exercitio sunt ferado,ceu quorum ualide adhuc uires sunt. Quippe Primia quo ome remedioru consiliu dirigit, eluc
modi inteperies corporis est,no senim aut aetas aliqua. Veru quonia affectuum mensura per coniectura accipimus,idcirco aetatem quo F c sidera mus.Porro eade utilitas & cosuetudinis noscede est, praeterea extrinsecus incidentiu causaru, quas procatarcticas Graece uocant. Quippe ad certiotare affectuu notitia talia octia nobis coducuntue- mediora tamen indicatio ex his non cotingit. At empiricis talia totius cocursus qua crin/d ρομην uocari pars esse censent :quae syndrome in ipsa cuia
ratione est obseruata, haudquaquam per indica tionem inuenta. Quo r/tionabilius Hippocrates
de agnoscendo praesagiendoc, plurima scripsit,
utit in particularibus nos exercens. quod etiam optimi medicorum post eum fecerunt: no ignari huic nullo negocio inuetum iri remedia, qui eius quod curat corporis,aegri saniue affectum exa 'enorit.Siquide,ut sepe testati sumus, incipiedum ab illo medendi praecepto est, contraria esse contrarioru remedia . ubi uero remediorum materia comperta habueris,acs1mul uires eius intellex
ris:male affecto corpori s per conaria: optime se habenti similia uiribus adhibebis.Quinetia in temperies ipsas quaecunqν adhuc intra sanitatis fines subsistunt,si; corrigere studebis,cotraria quo dammodo uictus ratione curabis:quod tame permultum fit ocium. Nam si in negocio sint, similiabus uteris:potissimum cu ita fuerint corpora a sueta.Porro accidit alterum horum plerumy magis, ceu naturis ipsis ea quae sibi sunt accomoda, sua sponte citrat doctorem eligentibus. At phactenus male affecto corpori contraria exhibebimus, quoad pristinum statum consecutum sit.
terum ea uictus ratio quae intemperies corrigit,
longius plerun F procedit, propterea quὀdsimilibus maiore ex parte morbis tentamur: eo qui caselidiore natura est,calidos morbos facile incurrente:qui frigidiore,frigidos:& reliquis pro ratione. Facilius ital quicquid intemperatum est, ad propriam naturam redit, quam ad optimum tepera mentum uenit Quippe id cu in medio omnis i
temperantiae sit:quisquis simili naturae suae morabo laborat,ab eo longius abest:qui dissimili, misenus. Ergo nec assuetudines ipta tametsi prauae sim displicentibus adhuc sibi corporibus mutandae sunt. Quin nec per summam sanitate semper
id tentandum,sed tum cum is cui mutandae sunt, a ciuilibus negociis maxime uacat. π v Hgc ital comunia omniu temperamento lxu praecepta particulatim uariant, prout intepera tia quaevis ab optimo teperamento recessit. Nec mirusane est si inteperatae naturae, quae in medio
exacts sanitatis re morbi sensibilis cosistunt, etiaad ordinadi uictus modii sint ancipites. Sed nec illud miranta, ab ijsdem adiuuari laedi*, homines uideri.Nam si omes inter se similem corporis sta
tum obtinerent,uti mirandum tu esset aliquo
a contrarijs iuuari laedit ab ijsdem.Sed quoniam
184쪽
36ρ ' LIBER QSINTVS Volconuarijsite semino incorporis statuta turalem habitu etiam ut Rus ratio iret semel inter lsuncratione non caretis ex contrari js etia utilit mistb balneo febricitadi occasio erat. Na plurimulem percipiant. Quo magis de medicis omnibus clomi uersabat:1biw scribens uel legens perseu lmirari cuipiam licet, quiculassi nullo prius natura rabat, propterea. Peripateticae disciplinae incu- .rum se sto discrimine, de sanitate tuenda scriberet hebas in otia nemini suae aetatis erat secundus Sci sunt aggressi. Sicuti enim neri no potest ut unum calopodiu ad omnes homineS sititor accomodet, ita nec medicus unam omnibus uitae sipecie quae conducat. Hac igitur de causa quida saluberrim si esse assirmant,abunde quotidie exercitari: quidanihil obstare quo minus in quiete prorsis dega tur. Et sunt quibus lauari maxime salutare uide tun alijs minime. Quinetiam de uini aquae 3 PO-tione, item l de alijs ad eundem modum, non 'smodo quae ad salubrem uictus rationem perti nent, sed etiam orboru remediis, pugnantissima Iinter se scribu adeo ut uel unum quippiam quod omnibus his inter ipsbs coueniat, rarum inuentu sic tertiuis ipse docertum ab iisdem ipsis alia quos laedi iuuarii, tum a contrariis pari modo. E quidem quosda noui qui si triduo se ab exercita tione abstinerent, protinus aegrotabant. Alios in perpetua quiete degentes, tamen secunda ualetudinem tueri. At horu ipsioru alios minime laua rCalios,nisi lauis en illicolabricitare: sicut Premigenes Mitylensus . At pq, haec quide ita fieri cernantur, etiam ii qui selo usu artem colligunt, no
uere. Nemo tamen eorum ita ut in morbis notas
prodidit, quibus quis inteius, quam quiuio uictus rationem postulet, inuenire posset.Quippe a paucissimis inuenias exaete traditas quas Empirici isyndromas, id est concursiis uocant: queadmodii in peripneumonia, & Iaterum copune ione: seclplari 3 morborum coniecturalem habent digno tionem ut qui non ex cerrora symptomatum concur unoscantur,sed homine dδderent qui omnino corporis affectum calleat, quio omnia qus ei usmodi affectui consenent, inuenire singulatim queat Quippe qd ἴp0situ est, nos ipsa ratioeduldi adhuc iuuenes inuenimus. Vnde etia manis istum est usum quantuuis longii sine ratione talia inuenire no posse.Na de Premigene cu audire nia si lauaret,omnino febricitare:collegi ratione eum llamida excremeta gignere, quae transpiratu emit ii postularet. caeterucu densior cutis esset lutea ltransmitti omia sineret, collecta sub cute calorem excitare.ita et1a balneu eiusmodi naturis utilis. lsimum este, n5 ob id modo φ fumidii euoce sed letiam ψ humectet,idi dulci humore Ergo placu lit explicata quo mami Premigenis thoraci inie
cta, cuiusmodi esset caloris qualitas, eXplorare. Vt uero acrem mordacet coperi, non dissimile calori eoru qui cepas ampliter comedissent: mul tomagis euentus causam probe coniectasse mihi persuadens, percontabar ecquid stidoris illi citra balneum incideretmegantein id,iam firmiore habereme affectus eius notitia persuasi Quin etiam alios quosda uidimus quibus mordax calor erat similiter ut huicmo tamen hi una balnei intermis sonefebricitabat, propterea q, per sudores excre
mus aut ex iis qui minime natura tale excremen ltum aceruant,instante laboru diligentia,curana. gignendi eius causam esse Itam etia alteri cuidarii cui sque ait illi mordax calor erat, laetii balneu luno die intermitteret, co tigit no febrire, propterea in nec studiis deditus erat ,-negocia sua pei lurbe inambulas obibat, emens uendenSw mUtra,
etiam pugnans subinde: in quibus sudare coactus lest. Ideo* etia alterum quendam ex iis qui aestate
quotannis acuto bilio q; morbo laborat,multos iam annos seruaui exercitari uetans . Nam cu cali do sicco pleperamento esset, sicuti Premigenes, etiam exercitatio e utebatur cocitata, tum uero iste, ac puIuere.Contigit ergo ei & calore immodi ce augeri, 8c cute densari, ait ad transipiratu in ptam reddi. quae ambo ubi cocurrerunt, nimirum Corpus cui acciderunt, paratu ad febrem reddunt.
Ergo qd in medendi arte semper usiurpare seleo, id nunc dica.Facilime quide quod quaeritur, ratio
cinatio inuenit fide uero eius experient a copro- lbat. Qtiant illud multo maxime mirandum est, cum Hippocrates moneat calidis naturis utilius lesse in octo agere, Φ exercitari: non paucos tamen medicos esse qui ne norint quidem cuiusmoe idi tales homines sint,sed iuxta omnibus exercita tiones iniungant. Ediueri no nullos esse quibus nihil ad sanitate conducere exercitatio ne placeat. Sed tertium ab his genus esse, qui assuetis exericitari,id permittant non assuetis interdicat Quo in lrum nemo plane non errat:minus tame j qui te ltio loco dicti sunt. Quippe qui cuilibet rei insue sciant, magna ex parte naturae suae conuenientem
consuetudine deligunt, propterea q, ab iis qus n5 lconueniant,sibinde laesi,ipla repudiat. Aliqui ta lmen uel dulcedine uicthuel prae nimia demetia is isdi no sentietes, in malis coietudinib. persistuci lueru hi pauci, plures qui no persistat. Quo magis irationabile est minus errare medicos eos qui om- lne Cosuetudine seruada cessent: qui uero nihil as lsianitate interesse putat, exercitatus quis cibu si lmat,an cotra: ite qui oes exercitandos putat: hos lpeius costulere * qui praedi sti sunt. Horu uero ip ibrum, si inter se coparent,minus incomodi sint, qui ante ciba perpetuo eXercitandu esse putantaqd Hippocxate prscipere aliqui simi rati: Iabores enim cibos prscedere, in Aphorismis leg nouidentes hoc loco de ordine eum locutu exercitationis, et cibi,nequa* illud amrmare, pomnibus hominibus haec ambo conducat: sed quibus exercitari expedi praecedere exercitiu cibos debere. Qi d aut no omnibus prosit,& in lib. De uulgo grassantib. inorbis aperte testatus est, ubi calidas naturas quiescere ceseCA in Aphorismis tectius. sub uniuersali praecepto ubi contrariorum contraria esse remedia proponit.
Avi Phrro fieri potest, ut pugnare aliquandoei toni. a. q 3 uide
185쪽
3 1 DE SANITATE TVENDA 3 et uideantur huiuscemodi praecepta: non deficienti A quicquam didicissent mesius, &smissi rudes in
hiis qui omnem motum ipsi moto corpori conue peritim demonstrativae scientiae omnino essent. nientem exercitatione nominent: alijs tanta eum Qui nant hanc sequet, facile tum uera dogmata qui uehementior sit:ita ut priore significato om- a falsis discernet:tum quae certis determinationiaries homines exercitationem desiderare nemine hus scripta sunt,ab ijs quae non ita Adem nimirum lateatisecundo uero significato non ita se habere. inscitiam eoru omniti damnabit,qui citra determi Eorum nant qui in carcere sanitate suam tuetur, nationem,aliquid scripserui. Quo magis,qusnam parum apte mihi mentionem facere quidam ui esse determinationes debeant,altius reperentem,
dentur: quippe qui spatio prorsus pereunt,si om- sed breuibus, diligenter audies. nino tum ungi, tum lauari prohibentur. Quod ue m V II Quibus mordax calor natura est,adeb utro ad paucos dies insalubri uictus rationi resistat, fumida gignat excrementa, iis balneu salubre est: nihil saner miri. Si igitur exercitationis uocabulol tum motus qui Θc exiguus et lentus sit multus aut omnis uenit motus:& qui inambul uit, ei qui re celer aduersissimus est. Ita istis non semel moperfrictus S qui lotus est,exercitatus dicet: dum do,uerumetiam his die Iauari conducet, potis sita modo conueniente modo praesenti corporis sta mum aestate. Esse quoq; boni succi nutrimentum, tui sit motus. Quod si quis etiam ab his sit prohi- n in quo nihil insit acre . In sole aut uersiari, dc irasci, hitus, omnino aegrotabit. Qui enim ab his in cam Sc multum cogitare,his inimica sunt. Qui diuersat cere prohibentur: eos nunc non modo aegrotare, ab his naturae siunt hi aute sint qui frigido & hi sed etiam mortuidemus,si diu sint inclusi. Sin ue- mido temperamento int) ualentiores motus dehementiores tantum motus exercitationes Voce siderant,ac uictu in quo superet,quod tenuem suetur, eo pallio uerum sit non egere omnes homia cum faciat. Is cuiusmodi sit, diximus singulari lib. nes exercitatione. Statim enim Premigenes ille Hi uero nec si in sele exercites, Iarduni nec etiam nullum requirebat uiolentum motum, sed nec in si balneo abstineat. Ac maxima quide est dictaret Porticu quae est ante balneum, exiguam antelain inter se naturaru differetia. Aduersissimum enim uandum inambulationem : imo unctum esse ex est humidu&frigidu temperamentu, ei quod cal oleo,et a balneo aquam detersisse,satis magni mo lidum est re siccit. Maxima rursus est & calidi adi ius fiunt talis temperamenti homini: Hic uero re seigidu,re humidi ad siccum. Porro fiuidu 8c si l ante coenam ambulabat, & cum amicis disputa- cum, senum temperamento Φ simillimu est. itast hal. similiter mane quom domi. Nusquam igitur etia celeriter senescunt elusinodi corpora. dictu. t ex ipsa in totum des1dia adiutus quisqua est. Sed de hoc temperamento supra abunde est. Humidui cum quietem agere calidis naturis Hippocrates csuero ct calidum,fluxionu uitiis obnoxiii est. Cil suadet, uehementi motione uti uetat. Porro ipse terum quod omnibus intemperatis naturis com-l multos qui propter eos motus quos per totam ae- mune praeceptum est, id expedit in hac quo serstatem exercebant,in principio autumni quotan- uari.Est autem id, ut eas corrigas quidem contranis aegrotabant, ipsis uetitis sanos reddidi.quemo riis, sed dum planer in odio sunt: serues autem simi ad modulgit alios a uehementi exercitatione pro Iibus, quum per negocia sibi uacare non possunt. hibui, ita alios a quiete ad exercitia traducens,cu De exercitationibus huiusinodi corporum ita stastpe ante syotai nt,in sanitate seruaui. Porrd hi tuendum est:plus quidem his laborandii esse, pro frigidiores sunt iis qui teperati re mediocres fiunt, pler corporis humiditatem: concitato motun0nec assiectu planet contrario iis qui calidiores siccio utendum propter calorem. Porro attendendist di resch sunt.Diximus autem temperamelorum ΠΟ- Iigenter est,cum ex segniore viis ratione ad exertas non selum in libro De temperamentis, sed eti l citationes se transferunt. Illico enim fluxionumam in libro De arte medica. Is enim uni ex libris i tentantur morbis,nisi prius sint vacuati quam e nostris est titulus. Mirandum uero de hs medicis ercitationes adeant. Quicquid enim in corpore est, qui ne ea quidem quae sensibi euidenter appa- concretum 8c crassum in humoribus fuerit, aut rent,agnoscunt. Quis enim latissimum esse homi ontiam modice frigidum: id statim inflatur, ac stadinum discrimen nunc non uidet,adeo ut eadem ex tur. Ita etia in uere tales naturae maxime us morercitia,'dem , cibi alios ben alios male habeat, his patent, qui ex plenitudine oriunt: quales sunt non secus Φ in morbis Quare sicuti Q non omes i nactis, nactae, destillationes, quos catarrhos
eade requirent, eos scire decuerat, ceu manifeste uocansiliaemorrhoides, sanguinis profluuia, arti apparens:ita cum comentarios scriberent,detem culares morbi,ophthalmiae,peripneumoniae,late
minare ac docere quae quibus uel conducerent, rum copunctiones, reliqui deni* omes quorum uel ossicerent,par erat. Quid igitur cauta fuit cur genus est phlegmone. Quare etia praeuenire per eius odi determinationes,tametsi ab Hippocra- ueris initisi sanguinis detractioe oportet, aut perte proditas,omiserunt Nempe quid aliud, quam incisam uenam, aut scarificandis malleolis. Qu0d perdita ambitio,dum dogmatum principes nomi si ita inaniri recusent, purgandi medicamelo sunts nari,atcpinde gloria consequi inter homines stu- non simplicis facultatis, sed quod trahere &flauadebant Cuius causa illi non ea quidem quae mani bilem di pituita 8c serosa excrementa possit. Quae seste apparet,sed opiniones quas ipsi ultro pone- uero de exercitationuratione diximus, eadem dc lhant,sequi uoluerunt.Posteri uero qui in hos inci de balneo dicta esse putandu: quippe quod ipsum l
derunt,persuasi pleri y sunt, pxopterea quod nec quoi non tutu est, nisi prius inanitum corpus sit. l
186쪽
Inanito uero utile est, potissimu cuius lauacri aqua potabilis non est,sed in qua uis aliqua per halitum digerendi subest. Y v III Vinum autem fiuidis siccis . naturis utilissimsi ede prius dictu est. An uero calidis omnibus idoneu no sit,sed utilior his aquae potio sit, sicut in libro de popularib. morbis, siue Epidemi
onlegimus:nunc aesi imandu.Fortassis em abstir dum omnino cuipia uidebit, iuuene qui athleti cus,vel militaris sit, aut etia fotar, meuorue, aut arato uel deni* qui robusta aliquod opus exeoce aquae tantu potione uti : atl in hoc falli Hippocrate,cu calida temperameta aqus potione po scere, absolute pronunciet Mihi uero Hippocra tes no absolute id, sed de naturis summe calidis,
quae uti 3 propter intemperie tales sint, dixisse ui 'detur: non Q plurimu habeant naturalis caloris, lque ipse augeri in athletarum exercitio cofirmat. Atqui ex intemperie calidus est: is ne* athleta,ne 3 miles bonus,sed net fotar, meitar, arato sie,aut deni v ad rustica urbanaue opera fortis Un lqua euadet. ippe ualentiu hominu ea int inu lnerasoab tales nun* fuerint, nisi mediocri sint lteperatura. Atquis media teperie sint,utim plin imus his fierit naturalis calor. Ac taliquide natu raemediocre profecto cladum est uinum: sicuti vis a quot mediocris est. At phaictenus saltem me, ldiocre,quoad ipsa mediocris est temperamenti: quaodo hanc quoi necesse est non solu in sene Aut sed etiam in uergentis aetatis tepore, media ctemperaturastigidiore euadere. Sicut ergo ut intemperie quae intra sanitate consistat, calidissima
temperamentum sit huic omnino uinu circumcidisse prodest.Sed in triplex genere sit calidi tem
peramenti differentia,una in qua reliqua contra
j rietas nempe quae in humido sicco. cossistit) me
l diam temperiem seruanaltera in qua siccitas sim sultat,&lertia in qua una cum calido etiam humit dum redundat: uti in qua altera cotrarietas me diu temperametum tenet, nΦ fuerit ultime ca
lor immodicus:quandoquidem huic siccitas stratim superuenit Ista uero non simiacet siccae. At in qua siccitas caloti est adiuncta,in hac incidere ali ARGUMENTA LIBRI s Ex TIquando plurimus,ut In intemperla quae cum sanitate cosistat, praeter naturam calor potest: idcplongo tempore. Plurima uero breui spatio, etia quae cum humiditate coluncta est immoderatam cali
ditatem,ut in sanitatis inteperie, fieri licet. Ac Aquide quam primo loco diximus, differentiae,tantum diluti uini, quod υδὶατωδερ uocant, exhiberi sinemus, quatum a summa inteperie ipsa recessit:
reliquarum autem neutri, praesertim cum summa
sit,quemadmodum ostensiim est Qus enim tales intemperies non sunt,'s dandis uinum est, sed ex
guum et dilutu tale porro est quod colore quideest album,si statia tenue sicut ediueris frigidis inteperatns calidiora uina praebemus. Ita quod calidissimum quide uinum est,id fiigidissimis in temperantijs est utile:reliquis uero quod portio
ne respondet.Necp enim eius tantum meminisse oportet,quod contraria contrariorum sint rem
dia,sed etiam quatitatis rationem in singulis consetrariis habere.Ergo sicuti de medicamentis ostendimus,non tum aestimadum esse calidumne an
frigidum quicqua sit,sed etiam quori in his ordianis sicita re de urinis est agedum: non selum dilatum aut calidum deligentibus nobis, sed quod ut ad inteperantis speciem calore frigoreue suo conuenienter occurrit ac respondet. Haec uero dicta
mihi de iis sunt,qui media senectutis aetate agut: uti nec ignoranti prima eius parte esse, quae ιο ισγρροντMGid est,eorum qui cruda uiridi. adhuc senecta sunt, dicitur,propterea q, adhuc obire ciuialia negocia possunt:secundam autem cui apte nome ipsum inditur,eo quod ipsa sit de qua dicitur, Ut lauit,sumpsit. cibum,det membra sopori.
Quod tamen in tertiam non conuenit: in qua Telephum grammaticum bis terue mense lauaridi lxi. Propter enim uirium infirmitate assiduum hil halaei usum non sustinent. Accedit quod per ha-l hirus frigiditate mordacia hi excrementa non pariunt.Nominant eum qui ad hanc partem perue nit,graece πεμπε ν, sicuti alui qui uocabulonim
etymolog is gaudent: ab eo quod ἀδειρα-πMurug, id est,mittendus sit in pompa qus
ducit ad Manes. DE sANITATE TVENDA '
Cap. t. Recapitulatio breuis praedici oru,& Q ars sanitatis tuendae ad uitam producendam colarat. Cum autem corpora multum inter se differant, sua culi pe culiaris est tuendae sanitatis ratio: Galenus ea primum
in homine benetemperato uitae liberae, p aecedentib. quin p libris a puero ad senecta usm considerauit. NuCis ill0s traiit quibus uita negotiosa est, ideo certa e dendi 8c bibendi exercitq4 tempora non habet: & illos
qui ab initio statim ualetudinarti sunt. a. Mala constitutio siue teperies, alia aequalis, alia inaequalis est in partibus similarib.organicae quoin aliae aequaliter co/p0ῆtae sunt,aliae non. Ex aequali inteperie peior est una quae , quo uehementior,praesertim, frigida&sicca. Imaequalium ea pessima est, quae inaequaliter inteperatas principaliores partes habet,ut si frigidus sit uetriculus caput calidum,uel contra: item si uetriculus natura n5 calens,hile interim affluat,uel aliunde refrigeret cuipκ
se frigidus non sit.Et similiter in alqs partib. Minus ma
la est , quae partes non principales contraria temperie afficit constitutio. Iod primum de inaequali intemflperie, eao calida dicturus sit. Nulla intemperies dias la& simplex manet: sed calidior,breui siccitatem,sei, gidior humiditatem adsciscit.Sicca, ad statum uso carlidius facit corpus,deinde uero frigidius S excremen/l litium.Humida quae moderato calori iungitur, paula j tim laudabilis & temperata euadit,id , maxime in staκl tu,uel aetate iuuenili, quae caeteris collata semper optiae ma em solet,& in caeteris aetati h. pro analogia sua cuius i que. De artatu differetia inter se,& in roboris sanitatis i habitu. De senio&sanitate senili. 3. De intemperie aequali calida in humido et sicco temperata, quae ab aκ dolescentia semper magis magiscpsiccescit, ita*hume istanda est Et primo loco, quae puero huiusmodi status eueniant: civisam vietus ei conueniat ratio, nempe apuero ad adolescentiam usipeade quae optime c5stituto puero: deinceps uero humidior: Vomitus post exercita
187쪽
tiones ante cibum cu aqua tepida uesta uel uino dulci uperpo .Ite balnea: uinu albu ac tenue. Iod si balneatiS a cibo iecur obstruatur, quibus remediis re quo tempore utendu praescribit, nepe absinthii diluto, uel potu eius de cu aniso)8c amaris amygdalis ex oxymeli te: uel diacalaminthae.Tu de uictus ratione quaeda uni uersalia subiungit. De senum statu frigido & sicco disse/rit. Liber de marasmo diligeter legendus.Tande ad inκstitutu reuersus qualis in proposito corpore uictus per
aetatis declinatione&seneci ute congruat eXPOnit. q. .
De intemperie aequali calida dc sicca, cui eandemvicitus ratione esse conuenit, quae in superiori postiu ephebos excesserat nimiru humectante,id. eo magis, quod illa ab ortu sit statim sicca,haec breuissime: Deinde de cali, da & humida intemperie aequali multo uberius, sp optinia sit si diaeta conueniete utatur,&c. s. De frigida inteperie aequali, cuius similiter differentiae tres sunt,ut
etiam calidae: nepe frigida dc sicca, frigida de humida, frigida in humido sicco* temperata) 5c de uniuscuius*cura. 6. De corpore inculpatu habente si alum, sed uitam seruile aut negotiosam agete. Primo aut loco cla eritatis causa docet, quid sanitas sit, quid inculpate comstitutu esse.Eiusmodi igitur, quia per aliud diei tempus
non licet corpori S sanitati cura impendere decet circa
diei fine,id est breuissimis quide diebus occidente sile: longissimi S aut hora nona,vel decima. id per finem
diei accipiat,horaru diei diuersitas. Deinde diuersam multorum circa halnea consuetudine ascr1bit, Sc de corporis raritate sue laxitate Hippocratis sentetiam. 7. Omnem morbum uel ex humorum redundan tia,uel malitia produci: ξc quomodo utruncy curetur, Per praecepta uniuersalia. Venus. 8. Regreditur ad inculpata natura costitutos, sed occupatos: doces quo
ites cibum quotidie sumere debeant, & quale in iis praecipue quibus uenter h1li percellitur Palaestrae priuS as laeti, ubi iam negotiis impediti sunt, apotherapia uti satis habent. Ite cle iis quibus ante balneum esitasseaγli quid conducit io ipsius exeplo docet. Cibo repleto/rum exercitatione duo incommoda sequi, capitis repletione, quae ambulationibus emendatur, praecipue an
te cibum,minus ueloc1bus Φ a festinantibus aIiquo fiori solent: a cibo aut tardissimis): dc hepatis obstrinmo ne, cuius remedia supra sunt in praescripta, εἱ hic quoin repetuntur,nempe oxymeli,& dia trion pipereon Et speade quae iecoris obstructiones aperiunt,bracli pepsiani quo puetriculi corrigat. 9. Ciborum in uetre cor ruptionis remedia fiunt per aliquid leuiter alvu dehcia enS,8c uomitum ante cibum,& alimenta boni succi, deκniq; alui per conuenies interuallum modica subductio he. Io. Contra eos qui uel 1ntemperantia dc uolupκtate,uel ambitione uiciti salubria praecepta negligui, ut quida pice inugi recusans. Hinc occasione sumpta illi tionis cupice de dropacis usus commendat ad alimeti distributione, qua gracilitas in honum habitum resti tuatur. II. Qia aenam post pittosin, hoc est picis inγunctionem ea enim praestantissima est) corpus gracile reddant habilius,& obarsum extenuet. Tandem homi nis non liberi,& aequali affecti intemperie curationem Emperioribus satis intelligi describit. 12. InaequaleSRatus triplices facit. Deinde ad tertium se hoc loco conuertit, qui in partibus instrum etalibus consistit: cuius primum eXeplum per capitis in subiectas partes disti I/latione ostendit, unde multi ac uarii: prodeunt affectus: quorum omnium cura particulari relicta,ad solius caint pilis ceu malorii fontis curativa ratione se c5uertit. Del thermis multa. 13. Quomodo caput calidius 8carinstuosum sit tractandum. Deinde quae in arteriarum inμl temperie fit arteriotomian, non huius artis esse docet. t Tertio,ex nimium acuto neruorum sensu capitis assi
tioni mature cibum exhibendo resistit,aut genitam per uomitu uel aluum expellit. De absinthh de aloes usib. De uentri admouendarum unctionum differetia isti tempore. 14. De his quibus no solum caput deliit, lationiS causa inaequali teperamento afficitur, sed ueterquo calidior frigidiorve esi:,Φ par sit.Facilius sane curantur cum calida in uentre calidum, uel frigida in sti γgidum a capite fluunt. Pessimum aut est cum in caliduuentre frigidi succi destillant, praesertim cum ne* ad aluum,nei ad uomitum facilis est homo. Minus maturi est cum calidi humores in frigidum uentrem defluunt. Facillime uero curantur hς quibus in frigidum uetrem humores pituitosi feruntur a capite,per medicame di atrion pepereon,uel piper potissimum album De a sinthio S aloe. depicraeX aloe,ei p*c6positio triplex. Diospoliticu quibus prosit,nempe uetri frigido cum uenter calidus est, ct caput destillatione mouens frigi, dum, quid agendum. 1s. De inaequali illorum temperamento, quibuS imbecillus est stomachus,& uenter sistitur: utrun* enim ab alterius remediis laeditur. Iu/het igitur eos ante cibum uentrem subducentibus uti, a cibo aute roborantibus stomachum,id est os uentris. Expulsiva facultas cum alicunde coepit, procul pergit, proximis quibus P uim a primo motu acceptam serua tibus,&ath S deinceps tradentibus. 16. De gracili, hus quorum renes sunt calculosi: dein eorum uictus ratione,quam recensendo historiam cuiusdam sie affecti declarat. Esto autem diaeta media inter tenuem,& cras, iam siue obstruente. In arthricis 6 podagricis gracilib. idem iudicandum: ido eo magis, quanto calidioribus siccioribus magis p tenuatibus, 4 nephritici praesidijs egent. In utriso uero gracil1s ille corporum status ab atachuum suorum remedius laesus,magis emaciatur: Et ipsi uicisisim affectus ab si s Iaeduntur quae corpus resdunt habitius .Pisces. Aues quae comedendae, de lacte,
R in selum asininum eis permittendum sit) Sarai ph Dmacis 8c tenui uictu abstineant. 1 . In Destillatio/ne a capite, ipsum mei est initio curadum 8 firmandu: dein affectae particulae,aliae quidem roborandaeta pra, stantioribus aute& utilioribus humores per OS uel na res deriuadi, quod in oculis ostedit,ac auribus: dc quo
modo roborentur. Item ad exulcerationeS aurium re
media aliquot. 18. S 1 qua corporis est particula debilis, at ab alijs uicinis robustioribus mali causam ac/cepit, ipsa propter suam 1mbecillitate 1mpotens alior sum propellere: et haec quidem semper dolet,cum in sam coniunctam semper habeat. Aut nisi aliunde accoperit, ne P causa sit externa per se dolet, ido propter humorum in ipsa particula multitudine uel malitiam. Curandum est igitur idoneis exercith s, et vietu tenuit Unde fineo corpus totu,nem particula male habeat, ita pergendum. Sin corpus quidem hene habet, parti cula aut affligit,tuc aut magis tenuadus erit uietus,aut certo anni tepore purgandia, si cacochymia sit: aut mit tendus sanguis, si is redundat. At si corpus emaciatur, leuatur aut particula, picatione utendum. 19. De his quibus abundat genitale semen, emimum uerodibsoluit uires,et emaciat corpus. De Iumborum inunctionibus,et Iamina plumbea lumbis annexa. UaIdefrigi da ne* aTumenda,ne v substernenda. Iubet abundantes genitali semine ante somnu coire: deinde manepersindonem ad ruborem us p fricari,mox frictionepero leum uti: nec multo interposito spatio, pane optimum Euino sumere.idem ad conuulsiones comitiales comin,
dat. zo. De praeparatione ac usu medicamen ii de succo cotoneorum.De tempore eXσhibendi de dosi eiusdem,
188쪽
ENDA LIB RLIVD hu1us de sanitate tuenda speculationis argumenta hoc libro inchoaturus, repetenda censeo eorum quae ha Renus tractata sunt, capita:
quae utim dicedis simi neces.saria. Igitur primum diximus quid sit sanitas:secundo loco generalis eius descriptio posita est: tertio quead modum seruari ea possit, est proditu. ad haec illud a te 2'animalium corpora perpetuo mutari,in lde , adeo necesse esse sanitare eoru quae alias cor lxaerapi pericliteris,nostrae procurationis indigere lanteψ ta notabilis mutatio stat,unde ia manifeste laese0ten procuratione uero non aliunde constar quam ex cibo potionet, quibusqubd de sub- B stantia corporis decidit, reficiatur. Altera incur bilis esse demostrata mutatio est, scilicet quae prostatis ratioe accedit propterea quod cuius p ani malis corpus a prima genitura ad exitum usis to id interueniente tempore siccescat. Caeterum qui salubrem uiuedi rationem ignorant, credibile est hos citius quam pro naturs ratione interire Quoniam autem ut diximus ) necesse est omne geniatum animal nutriri, substantia uero ciborum uni
uersa innutrimentum non abir,ac proinde uitio isum quiddam ex superuacuo eius relinquitur, qd
proprie excrementum uocant: praeparatae a natura quaedam corporis partes sunt,qus id secernantat 3 emittant. Plurima uero cum sit in naturis cor cpprum differentia,rationabile est suam esse cuilsanitatis tuendae prouidetiam . Primum igitur eo homine qui optimo sit statu O materia tractatio nis proposito:queadmodum hunc quispiam in sanitate custodiat,tradere studuimus. Cum autem uariae occasiones sint, quibus secuda ualetudo uarie covellitur eum qui optimo corporis sit statu, uni sibi uacantem J ac ab omni ciuili negocio liberis,snfanitate seruare proposuimus. At* hunc quidem cum in primis quino libris quemadmo dum quis a prima ineunte aetate ad ultimam usis lsenectute in sanitate custodiat, docuerimus: nucad eos ueniemus quibus per negociorum qualitates esse,bibere,ati exercitari debito tempore noli et: praeterea ad eos qui statim ab ortu ualetudi nariu corporis statum sunt sortiti Sane breuior e rudesais sermo quam prior, quamuis siuapte natural0nglarsit,propterea quod plurimaris materiarum uires quibus ad secundae ualetudinis tutela utimur, praedictae iam sitiat. Nam cum frictione, balneo,exercitatione, cibo, potione, fomento
perfrigeratione, ueneris turnusir,tum abstinetia
6 siquid aliud elusinodi est,mutationes seri cor poris cernamus: uti ue horum omnium uires ut dixi)prius sunt proditae.
ii Vitiosi autem corporum status genere da plices sunt:cum elementares & primas corporis
particulas,quas Aristoteles , id est si lares uocat,alij aequabiIster, alii 1naequabiliterat
temperatas habeant.Dico autem aequabiliter te perari,cum ad aliquam intemperiem ueris aequabiliter corporis particulae omes,aut frigidiores iusto,aut calidiores sent redditae, aut sicciores, aut humidiores.Inaequaliter uero quum no similiter omnes uerta fuerint,seigidiores iusto,aut calidio res factae,aut sicciores,aut humidiores. Et per co
iugatione quaedam calidiores simul ct sicciores, quaeda humidiores pariter fiigidiores,ae quae clam humidiores Sc calidiores, qusdam sicciorestet frigidiores.Quinetia in instrum etalium partia compositione quaedam aequabiliter, quaedam ingquabiliter simi coditae. A c primum quide dicam hic quos qui status corporum sinat maxime ualetudinarii, sicuti prius qui maxime sanus esset
ostendi. Verum is unicus eranetenitia in omnium
rerum genere quod optimum est,id unum est:ui tiosa uero plurima sitnt Duplex tamen est eorum secundum genus discrimen, ceu paulo ante dixeat is simili intemperie omnes partes habentibus,
aliis dissimili Atm eorum quidem quae simile in
temperararia habent, ea pessima esse constat, qua has ualidas haben ac potissit num frigidas simus A 'siccas. At corporum inaequabiles status habenitium, ne numerare quidem uarietates facile est.
Caeterum illa quo duplici genere specleue, siue
quouis alio modo nominare uelis, Variare licet. a maxime quide ea morbis patet, quora principes maxime partes couatijs teperametis sunt a
se RUMinus obnoxia ualetudini sint, quib diuerci a principib. partes ita se habet. Equide aliquosia uidi, quibus ueter frigidus erat, caput calidu:si cui cotra quibus caput frigidii erasiueter calidus Vidimus aut re ex accidenti, no primu , nec pro Pria teperam enti ratione assidue afflictu bili uentre, qui alioqui no erat natura calidus. aeque uero Θc refrigeratu alterii, quavis no esset natura fiigi dus.ad eunde moda & caput, iecur,& liene at que etia alias partes,aliaru quando p intemper
tiis assici, cum aut ipta haudqua* leis in proprio
teperamento essent,aut etij contraria plane * a liae affectu haberet. mu ergo de iis uerba facist. Peramentis est,sieri no posse ut intemperies qua
libet sela diu duredi quado ipsa sibijpsi alteram eπnecessitate adsciscitJndeq; factu ut plerim media
coru quatuor tantum esse inteperantias p utarint,
eas , copositas:simplices uero ne esse quide . Mare calida, dii humiditates semper cosumit, parere siccitate:& frigida,du nihil absumit, humoris in
cremeto quodamodo conferre. Eode modo et sicca,per eaS aetates quibus augescit animal, calidius ipsim semper emcere.quib. uero decrescit, reseragerare:S siccare quide selidas corporis particu
Ias, cogerere uero abudantia crementoru.Simili modo si humida cu moderate calida coierit, eri
189쪽
DE sANITATE TVEMDAssere aliquado In utracy oppositione med1a tepe iem.Vtrant oppositione intelligo,5 qus ex caido ac fri ido cosisti et que ex sicco oc humido.
lido ac frigido copisti et qus eΣErit autem medii temperameti Q in κρα πν Gradici uocant eiusmodi intemperantia,in ip praeci Pinuigoris tempore,quam Graeci uocant. sed & in uergetis aetatis tepore,prout ipsi conue nit Optimam natam temperie in adolescetia cor Pus obtinet: reliqus omnes aetates deteriores haciunt:ut prius est ostensum. Atin hoc etiam memi Disse conueniet, unum id quom ex ijs quae dictassint.Cu eth duplices actiOes in animalib. sint, Certe corporales pueri praecipuas obtinent:quae ansmi sunt,ea quae a pueris ad uergentem usi succodit aetas Nec tamen est has aetates annom numero circumscribere,quemadmodum nonulli fece
runtmisi forte in latitudine quada.Ergo pubesce
re quide incipiunt aliqui, ubi quartum decimum
annum expleuerunt,quidam uno post anno, autetia amplius.Initiu praeterea uergetis aetatis non
nulli habet statim a trigesimo anno, nonulli post quintum Sc trigesimum Ac robur quidem omni hus minuitux, post ipsam silmmi uigoris aetatem. non tamen hi sanestatem amittunt, tametsii minus hanc lante laudabilem habent. Caeterum hanc habent non tum uis ad initium senectutis, Me rumetiam in ipsa senectute tota: quae ipsa quom quibusdam naturalis esse morbus uidetur. Cum Em nec dolore angvtur ullo, nec ullam actionum earum quibus ad uitae munia utimur, aut penitus amiserunt,aut omnino imbecillam habent, uti psani sim sanitate quae senectuti sit congrua. Me minisse enim profecto oportet eoru qus de sanitate demonstrata sint, nempe quod ampla sit eius latitudo.Iam si tertia quo ν corporis affectio est, qua neutra Herophilus appellat, quae in 's qui ergraui euaseruntiabri,conualescedi tempore cemnitur, & senili aetate:omino extra morbum senes erunt:acstiones tame perinde ut 1i qui in flore arta tis sitnt,firmas ualentes non habebunt. Verure si ad uidendum,audiendum, ingredietam, aliaq; facienda quae seni expediunt, nullo deficitur cor Pus:etiam hoc rationabiliter senis sanitate nomi nes,utit totum hoc iunges,senis sanitatem: non absolute sanitate.Haec enim propter ipsam actio num uirtutem integra est:& de qua queri no pos sit. Senum sanitas querimoniis non uacat. Quamuis enim omnes actiones habet, nullam tame ua lidam habet. Atin adeo illa pars artis quae de senu ductu instituitu huc tantum consilia dirigit,ut sanitatem eorum quatenus fieri lice tueatur. Cor Pora uero quae a prima statim genitura pronu ad morbos statum sertita sunt,ea plane ad senectuteriliquam perueniunt: aut siquando peruenerint, uno saltem diutino morbo penitus laborant.
III Proposuimus aut in hoc libro de hs dissere re,qui uitiose corporis sunt statu:atin hos quead modum sanos plurimu tueamur,disquirere.Ergo initio G 1js sumpto, qui pare in octibus corporis Partibus intemperiem habentiprimum de is agamuS, qui calidius temperametum sortiti sunt, c*38sterum in humiditate ac siccitate modice se habet. Ac talis quidem corporis natura ab initio statim magis apparet sana,quam ea quae in utrassi Oppositione uitiosia est. Vtral oppositionem intelligo, re quae ex calido ec frigido cosistit, re quae exhi mido & sicco. Eadem dentes edet citius, & citius
articulatam uoce proferet, dc citius ingredietur, sinsulis annis ad portione increscet.postea uetaro quam adolescetiae annos compleuerit, exinde ad uergenteusis aetate manifeste calidior apparebit,sicut tu morbis, tu symptomatis quae abilioriunt,facile sit obnoxia. Multus nan y calor dum humorem absumit, siccius temperamentum rectdit. At ca florens iam aetas ite calida sit, nimirum coposita,eoru temperies calida simul sicca erit. In talibus aut temperamentis hilis abundare tum pallida,tum flaua, Iet.Ergo qui hac natura sunt, ad aetatem uis adolescentis similiter educandi nassensiqui optimae sunt naturae: de quibus dictum in praecedentibus est. Postea uero Φ absolutum eorum corpus sit,cosiderare oportet utrumne bi Iis excrementum illis per aluum expellitur, an ad superiorem uentrem sit propensum. Si enim deorsum feratu constat non debere esse solicit's. Sin superiorem uentrem petat,per uomitum est emit tedum,scilicet Ionge ualere iussis philosephis ijs qui uomere ex aqua tepida post exercitatioes ante cibum uetant. Nam uino nec ipse sane tum esse utenda suaserim,nisi dissiculter id faciat ex aqua. Quippe eiusmodi quaedam corporu naturae senu quibus uti p uinum dulce, sed ubi aquam praebbherint, est concedendum. Praeterea etiam magis ubi temperamentum eorum ab initio calidius sicciust fui uomitio petenda est: propterea quod magis et1ahi biliosi sunt in praecipui uigoris aetate Quin et exercitari his utilius est,no acutis exercitationib.ec praeuegetis,sed potius tardis & mollib.Sunt em omes qui hoc statu sunt, graciliores. Acutae uero exercitationes cosensii gymnastaruomnium extenuat:sed Ients coua corpus implet. Sunt uero CX 's qui impense calido teperamentosansire qui exercitari prorsias non desiderant, sed abundetiis satisfaciunt inambulatio, rebalneum ubi mollis ex oleo frictio praecessit. Acre namque 5 mordax calidum,id est quod ab his exhalat, non uaporosum, 'Vale Graeci uo cant, nec suave, citra. morsim. hos uero a cibis quom balneum iuuat.Quidam uero eorum incredibile est quam etiam obesi silant redditi ex tali ubctus ratione. Antiquum autem uinum mimicum his est: album uero ac tenue idoneu est. Aes hirrian. duni aut in omnibus est qui a cibo lauantur, num in dextera praecordiorii parte,ubi situm iecur est, dolorem aliquem aut grauitatem, aut tensionem sentiant.Eit odi nan* corporum stati sorinoris uitus tentari let,sii balneo post cibum utatur
Aesiquando eiusmodi aliquod uitium sentiuhil lico dandum aliquid est eorum quae obstructui curliberentiabstinenduc, ab iis cibis qui crassumessiciunt succum,ac potissimum si idem glutino
si sint. De his dictum abunde nobis est in tribus li
190쪽
tali mentoru uiribus scripsimus:prsterea meo libro qud de euchymia cacochymia, id est de cibis boni 5c mali succi, edidimus: item pin libro de extenuante uictus ratione. Quippe qui dolorem in iocinore sentiunt,iis tali ui ctus 1 atione utendum omnino est, quoad dolor se rem serit,5 dextra precordia leuia quodammodo sentiant. Vtiles ne fuerit ae liquorem in quo macerata sit absinthii coma, offerre: praeterea quod tum ex ea,tum ex ani o dc amaris amygdalis conficit: quod etiam bibere ex oxymelite praestat in eo te pore, quod inter surgendum lauandum linteruenit. Nam 5c post* consecta sunt quae ex uetre adiecur redduntur,talia exhiberi praestat:& tempo iis a quid eorum operi ante cibum sumendu da riNon inutile est&medicamentum quod diaca
latralathen uocant: cuius compositione in quarto horum comentariorum scripsimus. Verum in hi
liosis teperamentis cauere oportet huius assiduul usium Sed 5 siquando horum quisipia eo propteri iocinoris obstructiones utitur,utilius est ex oxy- inclite id bibat.Porro alimenti species, siquis ho li rum temperamentu uertere in melius studer, conli traria esse intemperantiae debet. Sensim uero id li fiet citra noxam,si 8c praesit medicus: oc qui cura tur,ita sita negoc's liber, ut omnia suo tempore peragat. Nam qui in rebus ciuilibus uersatur,& multis negocijs distringit, huic tutius est, Ut nectentet teperamentum suum mutare,scd accomo
da sibi nutrimenta stimat. Porr5 apta sint humi dis quidem humida,& siccis sicca. Nutritio enim fisicis is qui nutrit cibus, corpori quod alitur, assi
milatur. tius autem assimilantur sicca siccis, humidaliumidis. Quibus uero aequale tempera mentum est,ijs quanto iucundius fuerit quod co medunt,tanto utit fit magis nutriens. At qui inae qualem temperiem sint sertiti, ita ut his aliud io cinoris temperamentum sit,aliud uentris, aut ali cuius eorum quae circa iecur sint ijs diuersissim est quod assumptu iucundum est,ab eo quod cuique particulae est idoneum. Qironiam autem ostesum
est duplex esse quod singulis conuenies est, aliud quod secundum simplices qualitates, aliud quod secundum totam substantiam: quod simpIicibus qualitatibus maxime aptum est , id quale nam sit,superius paulo est comprehensissim idch seu musa
tareintemperiem per ocium uelis, seu cedere cog ris propter negocia. Quod ex tota fissistantia i doneum maxime est, sela experietia discernitur. Ac maxima quidem uim habet ad ea quae edatur bibuntur φ,non inuentre modo, sed etia toto corpore c0nscienda, totius substantiae conuenietia: cuius ratione nutrimeta animalib. 5c uaria,& speciebus multu inter se diuersa habentuticum nulla similitudo sit eius quod ex palea & herbis acce di ei quod ex ossibus de carnibus . nulla secietas eius quod ex pane est,ca eo quod ex cicuta re ueratro.nam dc haec animantium quibusdam nutri menta sunt.Fiunt aute Sc qualitatibus conuenientiar: utis si seruare temperametu studes, humidis natu oliumectante cibo maxime quadrante sic ENTVs 3 sa. cis uero,eo qui siccet. sin alterare placet, contra rns. In eo aut qui est in calido frigido sie ad intem
perantia lapsi, corraria dare semper expediticum
8c emcacimmae clusinodi intemperies sint:8 ut ita dicam magis quam quae ex siccitate 8chumi
ditate cosis uni, potentes quippe cum facile similibus nutrimentis in morbosam intemperantiam abeant. At si siccius quodvis mebrum efficiaS,nia hil manifeste laedes. pari modo nec si humid1ori sitam humiditate serues.Euidenti uero argumen to tibi re aetates sint. Quae enim a prima genitura ad adolescentia usis habetur, humidissima ijs c ro est: senili aetati impcte sicca. Meminisse uero mhuiusnodi sermone oportet, eorum que in opere
de temperamentis fiant scripta, scilicet ne quis existimet qui stuperuacuis excrementiS onerant, ho&h umido temperamento esse. quae res eos qui senectute frigida 8c humidam putarunt,falsos habuit. Non enim ipsis: particulae senum humidiore tem
perameto sunt, sed ipsae capacitates quae inter corpora patent, tum senum, tum eorum qui humidis
morbis laborant,siit eruacua humiditate implentur. Porro cuiusinodi siccus morbus sit, certa sci tia cognoscet, qui librumque demarasmo inscri psimus, diligenter relegerit non semel bisue, nec transcurrens,sed singulis insistens ait interus. Sane qui haec commode leget, hunc exercitari prius couenit in secundo de teperamentis libro, in quo demonstratum est senis temperamentum siccum esse. Verum quod in praesentia nobis propositum est calidius iusto corpus,si quidem in prima con
stitutio e mediu humiditatis siccitatis c. habitu habuerit,omino id in uigoris aetate qua ακμόω UO cano siccii essicitur,idi, tum magis,tu celerius, si etiam natura siccius erat.Sed& senescet idemci lius, quanto utiq3 ad summum uigorem peruene
rit citius.Nam cum omnes in uergente aetate sic
cescimus:ratio est ut qui natura sir siccior, in seni Iis intemperantiae siccitatem citius periremat. Hi ergo in praecipui uigoris aetate potissimum humidam uictus rationem postulant: cuius formulam proxime descripsimus. perficitur enim humectaratibus cibis ac balneis,tum exercitationum & qus concitatae re quae multae sunt, abstinentia. Hi a deo aestatis tempore & citius lauetur, re a cibo iterum prodest his & frigidae potio. At uenus siccis temperamentis est inimicissima . Vitandae quam maxime his sint exustiones Qtis, & lassitudines, Blicitudines, re uigiliae Amotus omnis celer,
Iracundia uero cum biliosas naturas maxime ac cendat,acutas febres parit.
i II I Ital quae uictus ratio ijs saudat qui status
uigoris tepore teperie sunt calida,humiditate ta me ab ortu mediocre habebat: haec qs qui natura calidi sunt & sicci magis couenit.Nec dubium est quin modus quom excessus superantis elementi in primis considerandus sit. Siquidem eatenus in
leder remittere, aut augere uictus specie opor tet, quatenus supra naturalem habitum au stadia minutauessent temperamenti elementa. Quapropter si eorum qui natura humidiores calidiores*