장음표시 사용
171쪽
ses potes flore expresse atin abiecto habere oleuquod sine ulla morsione per halitum digerat, id c,
nihilominus quam abieti . Quinetiam cerae se resinae tantunde iniicere licet, quantum paulo ante in id quod ex abiete confici diximus. Siqua dotiero humidum id quod exprimitur, crassius uidehitur,sat fuerit uel quintam partem cerae adiici,ne ldu quartam. Ego uero etiam sextam me addidisse lscio,ubi θ oleum crassum erat effeci u,8 qui usis xus erat, liquidiore medicamento delectabatur. Nonnulli diu maceraritum flores, tu semina noni ferentes,partim ea prscoquere in oleo coguntur,l Partim aquam mucere: utio qui cautiores sunt, quo uidelicet nec torreantur Ussunt iniecta,nec oleum ustionem odore reserat. Qui uero hiS ma
is sisnt curiosi, in duplicibus 4 vasis coquut.hoci cum in lebete in quo sit aqua feruens, inseritur exiguum vasculuin quod fundi oleum debet. Id
quod saner et nos facimus,non tame ad semina floresue coquedos: quippe hac coctio e minime e gemUS,Propterea ψ ea diu maceramus sed tum cum iii conficiendo medicamento ceram&resi nas liquare in lebete paramus. Qui uero celerius ea praeparare cogitu hunc necesse est & ut praedi
ctum est,praecoquere,& ne torreantur, aquam ui
numue iniicere. Ati ad ea quide de quibus nunc
agitur, utilior aqua est: uinu uero ad podagricosi assiectus,ct uno uerbo, articulares. Porro issicit tantulum aquae admisceri, quantu coquendo to
tum vanescet.Is modus erit, si quadrupla eius aut quintuplum oleum sit.Ergo & hsc medicamentassiccos quicunt non crasti, nec lenti in carne c. req; resident, evaporat: ec ad haec quod ex chamgmelo fit oleum,tum ipsium solii, tum uero cera resit naiadice is.Quorum modus hic quocpsatis eriti idoneu si cerae pars quarta,resinae duodecima siti immista. Sicut uero nullius horum quae memora I uimus oleorum copia sit, huic anethinum praepa
rasse est facillimum.Potest uero ec id medicament tum per halitu digerere,sive to eo, siue cum cel raresinassutare.Danda uero opera est, ut in uase
duplici&anethinum coquatur. utilius. fuerit si anethum uiride sit. tiod utioe siquo tempore re quiris,competesimaturu id esto. Iam sampsychianum oleum,hyemehregione frigida, ac tempostate simili idoneum medicamentum est. Habeto uero ceram ac resinam id quo , si praesertim ma nere id stiper uncto corpore diutius studes.Simili ratione rosmaris herba oleo incoqueda. Quod si nec ea sit ad manu: betae albae radix, & cucumeris agrestis,ec altheae,' uitis albae, emcaciter evaporant,ubi suam ipsie qualitatem uires , in olao esse quo similis facultatis dimiserunt. Quodcunt ue 1 o sic praeparatum oleum est, in id si uel ceram Q-lam,uel cum ea resinam inu cere uolesmon selum pulcherrimum sed etiam quod in loco bene haerehthunguentu facies. Abude autem omnino erit, si cerae quartam partem,resinae duodecimam inieceris.Si uero etiam duas resinas inqcies, nepe abi
si desint liquidam pini resinam: sic quoi medicamelum feceris,quod evaporandi uim habet . iam hs si desint,aut ea quae in fictilibus habetur resina miscenda,aut quam φρυκτίω Graeci dicunt,id est frixam. Nec ignoro tamen has stapradictis imbe
cilliores,caeterum non omnino contemnendas.
X v I Cu uero reliquus lassitudinis affectus sit, in quo supra ulcerosissim sensium copia crudorii in toto corpore cogesta est:de hoc quo p dicendum est.Nec est inuentu dissicile quemadmodu emendet,siquis ea quae dicta sunt,sequatur Si enim ubi in primis uenis crudi succi copia est,dissecandum nobis eum esse,cocoquendum . diximus, cauentibus semper ne in habitu corporis traducat: ubi j vero in extremis uenis Sc corporis habitu resedit, 8c concoquendum pariter, & per halitu resoluendum:nimirum quibus ambo inciderunx insis ambae rationes sunt miscendae: at 3 id, siquidem pari noxa urgere usdinutu aequali utriuis respectu. Sin alterum praegrauat,utim totius curationis stuldio in id propen :nec tamen altero quod minus est,neglecto.Miscebis autem utriusis Curatione, lad hunc modum:Non enim ab re fuerit exemplo laliquid de hoc egisse. Suasimus iis qui sin pruimis maxime uenis crudi sicci congesta copia est, lsimplici dia trion pipereon medicamento uti. Emigo si no modo in his, sed etiam in omnibus uenis si sirper , in ipsa carne:in principio curationis ipse dia trion pipereon utendum,sed cui admistum petroselini tantum sit, quantum anisi,& thymi, gingiberis habebati post primum uero diem,ma- gia 3 etiam post secundum miscendum eidem est laliquid diacalaminthes.mox uerb partes squer milsceds: procedente deinde tempor ipsius diacata lminthes plus addendu:ad extremum uero etiam sel um exhibebitur. Ad eundem modum &in reli qua omni uinctus ratione, quoties pares affectus sunt,miscedete eoru medendi rationes sunt, sed ita
tamen,ut inter initia potiores medendi partes iis Praestentur quae in primis continentur uenis: in fine uero,ijs quae in carne:medio inter haec tempore ambae xationes aequabiliter miscebuntur. Haec
igitur Sc praedicta a me sint, re patere ia arbitror
qua ratione corrigi oportet, quod peccatu insit licis est,prius Q hominem morbua occupet . Exus enim quae in ulcerosb affectu retulimus, cu adiim eius uitioi succo est: ratiocinari licet 8 de alio
quouis,cum selus constiterit. Ac de primo quidelassitudinum genere,in quo puctionis quide se
siis omnes animalis partes infestat, ac caeteris ubtiosi si icci redundantiis,quae corpori uel solae, uel in lassitudine accedunt,termer diximus uniuersa, lxv II De ea uero Iassitudine qus a nobis tecto lnis est appellata,deinceps agamus. At 3 hanc qui lde cum citra exercitatione constiterit, abundam ltiam indicare aliqua, quae selidas animalis diste ldasitum aliis quibus iam probatis uisum est medi lcis,tu non in postremis Erasistrato. Vbi uero san- lguinis recludantia grauat,diei um puto supra est loptimum esse uel uenam incidere,vel malleolum l
172쪽
- LIBER scatificare. Resumendus uero idem di nunc ser moesi uel Erasistrati causa, qui nec in alio quo luis,ne puero in hoc affectu sanguinis detractio ine est usus.Acqubdin saluberrima quidem natu ra,de qua sermo habetur, licet alia quo in ratione
eiusmodi redundantia emittere,dictum supra est. In uitiosis naia , in quibus uidelicet uel incere bro,uel in spiritus instrumentis excrementia sub
sistit, quantum discrimen aditur si sanguinis detractione omissa,alia uacuadi ratione utare: dicetur
aliubi in sequetibus libris, ubi de uitiosis corpo nim statibus agemus. Sedec dictum iam est inli bro quem de sanguinis missione scripsimus con tra Erasistratum . quo minus hoc loco longior de this habendus sermo est. xviii Sed ad reliquum 3c tertium lassitudinis
genus,cum sponte oritur, transeundum: quod insuperioribus phlegmones similitudinem reprae sentare diximus, & propter doloris magnitudianem , dc quod cum euidenti calore etiam mustu los in maiorem molem attollat. Haec lassitudo ne paucis quide horis,nedum duobus tribusue die hus,eodem tenore consistit,prout Erasistrato placet: sed statim febrem accendit uehemetiss1mam, nisi sanguinis detractione malo prius sit occur sum.Quinetia calidissimus est in huiusmodi lassi tudine sanguis: eius , plurimum detrahi postulatraremuntur ferer omnes Non pauci uero eo ricitant etiam si sanguinem detraxeris Ita tque nec cunctari nec parum detrahere conuenit, lsed&mature educere, o nisi quid aliud vetat, ad animi defectum usu. Optimu uero fuerit, biS eo dem die, si fieri potest,detrahere. Ac primum quidem inmittere expedit, ut animi defectu homon0n adeat Secundo uero ne defectus quidem ip se est sermidadus. quippe qui priore detractione resolutus est,secundam sustinere haud poterit. In hac uero siquid tale homini incidit,facile reuoca bitur. Q uero sic affecti sanguinem nomiserint: thisi euaserint, utit fortunae beneficio id accepta feret.Sed nec euadent: nisi alia quapia ratione te uentur,aut sanguinis er naribus profluuio, aut lar go sudore effuso. Poreb aestimare diligentes oportet qui sanguine sunt missuri,in thoxacene, dori,&lumbis tensio pulsansc, dolor figatur, an in ca pite potius 8c collo.His eiri assiectis humerale ue inam diuides:maxime sit repletu caput 8c calidum
sentiundillis uero uaterna.Si uero omnino aequa biliter lassitudo corpus occupat, ambara media.
Ac si ab incisa quide uena febrire coeperint, alte rius est artis his prospicere. Sin aut tu rion febrici tet,ptimo die post incisam uena aut ptisanae succis aut sorbitionem ex alica solum dabis Secudo ue ro etiam lauare licet cum copio bleo. nutrire uero tametsi laueris, planer moderatissime debebis,
lactucae,si placet aliquid omeres,uel sit sit) cucumbitae oc ptisanas. Est 8c alica non inutilis,sive hanc
aceto ut ptisanam condias, siue etiam sine aceto.
Si cucurbiis copiano sit, malua beta , ec lapatho&atriplice est utendum.Qubd si carne quolgustare uelit,saxatilespisces ueIoniscos in abo iure
A bene elixos dab1s. Voco ius album, cum sine ga-
ro,ina scpetia sine stiperuacua conditura, cuius. modi καρυκέαν Graeci uocant, praeparatur, an
tho salec, cu oleo ec porri exiguo in aqua conte diis. Vino aute utiliter etia ipso secudo die parcet.
tertio uero,siquide aquae potionem facile toleret,
tunc quom uino abstinebitisi non ferat potissimuquide apomeli dabis. quippe leuiter refrigerat ea quo F potio:quo utit indiget quae phlegmones sensum habent lassitudines. Hoc si no sit,albii retenue uinum offeres:aliacp pro ratione reficientia exhibebis, quae ut boni sint si icchita minime calfaciant. uendum uero praeter caetera est ne propere Θc multum, non sensim re paulatim renutrias.
Quippe qui post huiusinodi exinanitione ad pri
3 stinam diaeta protinus redeunt, ijs corporis habia lius crudis siccis impleturiquos nimiruante*co lcoeti commode in uentre uenis . striat, corporis lmoles ad se rapit.Et haec quidem lassitudo comodissime ad hunc modum curatur.
ix Quam aute ob rem in iis qui hac premuntur,iterari sanguinis detractionem iubea,nec hos multum ac simul reficere:satis profecto fuerit uel Empiricoxu causam reddere: nempe Q re magis liuuantur quibus sic est emissus,& bona ualetudia lne diutius fruuntur qui sicut comprehensium est lsent tractati.Caeterum θί quae ex natura rei ducit lindicationem apposuisse no sit alienum. Quonia ligitur in hac quae uesuti phlegmone fatigat lassi rudine, uis calidi sanguinis congesta in corporis l- mole est, Uenae autem sectio succos e vasis emitis ltit,utile est post priore detractione tantisper inter
mittere,dum aliquid eoru qui in corpore sunt humoreλremigret ad uenas. Quod tame quoniam Committendum non est ut in his maneat, tripote
ex dimidio corruptum,sed potius plurimum eius lexpellatur:idcirco detractionem sanguinis etiam lsecundo die iteramus: aliquado uero dc in tertio, ubi uidelicet 8c reuellere, & ex alijs in alia transferre tristim est conducere. Dictum uero de omni leius odi ratione exactius est in ijs quae de sangui nis detractione scripsimus.quar ntinc ideo recense isendi locus non est; ψ 8c ad mededi artem magis l
pertinet, Sc in hoc ipsio fortastis opere plenius de
sanguinis missione sumus acturi. i πα Reliquum ergo est ubi docuerimus no es se a sanguinis missione festinanter reficiendu. hic librum hunc finiamus. Praestimetur aute 8c ad holus sermonis fide, quiddam quod in opere de na turalibus poteths est demonstratum. Ibi enim o stendimus,otum bus ijs quae propria natura regu tu uim quandam esse insitam quasimiles quibus alantur succos possint attrahere. Demonstratum praeeterea est,ubi proprio 8c commodo nutrimento destituuntur,urgeri uel non commodum rapere Tale porro est quod nondum iuuetre uenis concoctum est.Ergo necessum est cum homo largius se cibis impleuerit,eo casis crudi succi pluriamum in corpus animalis rapi , idi multis demit sis,oc quod deterius in uentre uenisi concoquivmod copiosius est , ec quod multum in comotis tom. a ' P 3 molam
173쪽
citius etiam quam pax est, propterea quod uenter Psi exacte concoquit , nec uenae haec quae a uen- uenis, uenae reliquis omnibus animalis partibus tre excipvit.Sed nec carnes quae ex uenis,ubi pro rapi quod nondum conse stum est, permittunt. he ante non sunt confecta. Atque interim excrea
Quod adeo non facerent, si id exiguu esset quod menti copiam in corpore prouenire est necesse. ipst haberent. Demonstratu est enim partes ipsas Ac rem quidem omnem,ut breuisiime licui iam Ex alimento primu sua portione fiui,mox caeteris diximus. Quod si quis dictorum cuiuis certam ltransinittere.Ergo ultima praecipuat noxae cause ex demostratione scietiam cepisse uelit, is librum 1a est iis qui sic sunt affect i, quod quae in corporea de naturalibus uirtutibus legat: m quo primuit lanimalis mole habetur partes, ubi multum semi- lud liquido demonstratum est,uentrem sua ipsius lco 'umc, attraxerunt nutrimetum, non paruam causa nutrimentum suscipere, ut eo tum fruatur, lexcrementorum uim eae ea re congerunt: cu ne tum quod sibi desit,suppleatieo , amplecti id uti perinde ac si bonum esset,cocoquere id omne ua di*,ac xerinere totum,quoad se satiauerit. Secun lient,ne F etiam ut cum corpore coalescat Sc assi- do illud,eundem ubi ali praeterea non desiderat, milet ,efficere:immo para prospere singulas fun- imam sui partem πυλωρον Graeci uocant, id est ctiones obire post uitiosum multumi nutrimen I: portam recludere, ac quod ciborusi Nexfuit,ex- ltum par est. Similiter enim his euenire necesse est primere, pessum φ ceu alienu onus trudere. Dein ut uentri cum abundantia male praeparati cibi est de quod ipso trasitu per intestina, ac potissimum
refertus.Male praeparata uoco, quae elixari torre- tenuia,uenae quae huc pertinent, alimentum adieriue debentia,iustum in his finem non sint conse rapiunt, quod eX mora quam in uentre habuit, escula.Ergo siue panis non satis est co ctus, siue ca- alteratu,& animali magis idoneum est effectum: ro legumentie intra modum elixum, fieri nequit mox in ipsis uenis quos ab alia in alia tradit,ad
ut haec uenter probe concoquat. Eadem uero ra- eundem modum quo ex uentre in uenas . hinc uetione se habent quς in uentre male sunt consecta; rotam planercofectum in singulas pertrahitur ad secundam concoctionem quae agitur in uenis: nimalis partes: ubi tertiam concoctione nactum, qua male praeparati cibi,ad cococtionem quae est ipsi alendo corpori assimilatur. Haec siquis ex eo in uentre.Quinetiam quae in uenis male sitnt con libro colligat,nihil est quod causem amplius re, cocta,sic se habent ad concoctionem quae agitur quirat cur multi habitu corporis exinanito, nisi in carne, quemadmodum se habebat cibi ad eam sensim renutriatur, plurimum excremetorum in quae est in uentre: ec quae ex hoc distributa, ad ea c toto eo congerant,aissi ex his no leuiter aegrotet. ARGUMENTA LIBRI cGINTI DE sANITATE TVENDA
Cap. I. Excusiat operis prolixitatem, reprehesis iis nitatem Amorbum mediu quendam esse statum: Rul/qui nimiu anguste 8c indistincte de sanitatis coseruatio, ctus in ea rationem simile esse debere eorum, qui a morne scripserunt.Per magnam enim esse in corporum tem ho reficiuntur,analepticam uocant. aalis eis conuentPeramentis differentiam, quibus omnia diuersa conuo at frictio A cibatio. Item de medici Antiochi,&Telephiniat Item huiusmodi scriptores plaeros e seipsos qui grammatici senum ratione uiuendi. 7. De uaria die dem a morbis uendicare potuisse. Morbum aute in me uersiorum uinorum natura,& differentia secundum re dico nullum eme excusandum, nisi qui ob euentumal, gioneS, colores, substantiam 8c sapores. Plura deuinis iquem necessarium contigerit.Item huiuS artis diligen/ si1bflauis tum tenuibus tum crassis,&c.Usus dulciuusetem assecla, cui uita sit libera,ab omnibus omnino mor norum. De conditis melle, cum modico pipere dc ruta, his intactum permanere posse. a. Rursus contra uel cum petroselino ad senes arthriticos,aut etiam beto
indistinctam breuitatem quorundam qui de hac arte nica ad calculosos. De cibo 8c potu ante 8c post haliaest. scripserunt. Iibuscunt ars haec salubris sit contem/ 8. De cibis obsi ruetibus, qui senibus sunt noxij: ecpta,eia uel turpiter,uel misere,magno cum cruciatu obstructionum remediis,Theriaca,Ambrosia, Athana uitam degere. 3. Repetuntur per summa capse sia,&c. Ite lualis bonus panis esse debeat.Panis athla ta breuiter quae superius de sani corporis conseruanda tarum. 9. Lucte utentium exempla in diuersis temcorrigendaΟ si sorte parum sit lapsum) sanitate dicta D peramentis. Lactis noxae, S commoda. Lac a pascuis sunt. Contraria contrarijs emendanda. Considerandae no paruas qualitates sortiri. de caprino Scasinino lacte. igitur sunt causae propter quas corpus uel gracilius e/ Apologia quare pluribus de uino Sc lacte docuerit. vadit, uel mole maius,uel siccius, uel mollius mollis de io. aetnaths libris tradita sunt ad senes spectatia humidi differentia) uel humidius, uel durius, uel sicci in nihil attinet hic fusius repetere: praecipue de senumor us. Causas singulis Galenus adnumerat.Tres curatio his, quorum causas curationeS p etherapeutica Metho num scopi communes,sanis ad conseruadam, aegris ad do peti licet. Ita neo senis temperamentum rursus hici restituendam sanitatem. 4. De senectutis exer/ est opus frigidusiccu postedi,sed hypothessalias demol citiis Sc frictionibus, quibus ea aetas prae caeteris sine in strata usos in particularib. differetus cura sc uictus ra terpellatione indiget. Gymnasiorum ideae senibus con/ tione ostendere sufficit. male fit corpus senis: Error eoi gruentes iudicandae: 1. a totius corporiS habitu: z.a con rum qui id humidum putant ideo p exiccandum:&er tuetudine: 3. ab affectibus ipsis. s. Per digressionem roris causa. Communia enim nessi omnino sunt praete i docet,in senibus imbecillas partes minus exercendast reunda,necv rursus,utpote in alijs libris late enarratis, esse, in alijs autem aetatibus magis: cuius rei exen pluin ipsis est immorandum . Scopum m senili uictu sem/ lcruru gracilitate pueri tredecim annoru proponit. De per sibi debere humectatione,&calfactione proponere. Pingui puluere. De brachiorum 8c cubitoru gracilica I1. Urinamicaluum quo pacto cieri conueniat in lte. Magna senum in robore differentia,& quae quib. fri/ senib.De mercuriali,hramica marina, enim,resina tere icto exercitatiocyconueniat. Senectuum inrer sa hintlij. Variada esse medicUeta. Medicame e caryciso: l
174쪽
cnita. Copiosum ne det quod uetre subduci ta ia nescedi causiam omni b. esse frigidu Sc siccu teperametu:
l quarum contrariis qualitatibus senium differtur,& sa lubrius co seruatur. Senectae ex morbo omnis ratio Inedendi pendet a cognitione naturae corporiS 8c medica, ininum. 13. Exemplum de puero, cuiuS thoracem in teperatu per exercitia teperiei restituit ita doces imbecillas partes increscentibus praecipue firmari posse, in adultis etiam aliquid profici: At in senibus tentari non op0rtere, dita omni recosuetudinem ipsis quanquam paulo deteriorem relinquendam: pueris 3c iuuenibus non item. 1 . Non exiguum in senibus tempera/nienti discrimen interest. oeare non ex aequo Omnes humectare y calfacere decet, sed audaciuS qui per aeta tem exercitiis magnis sunt ferendi S, caeteroS minuS. Nota quod ab aetate indicatio sit curationis: Est enim ea sumenda ab ipso affectu primum dc praecipue: aetas au tem,tansuetudo, causae procatarcticaeSc huiuscemodi, uiam solum A coniecturam ad ipsum affectum exacti iis cognoscendum praebent: quo quidem cognito, Sc remediorum uiribus, contraria contrariis in aegro corpolreadhibens medeberis: in sano autem prorsus, similia similibus adhibendo, conseruabis. Nisi quae intempe ries sitadhuc intra sanitatis latitudinem sita. haec enim qu0que contraria uictus ratione corrigitur idque perlotium fieri debet, in negotiis uero nihil de consuetudi ne mutetur. Natura ipsis fere uictum conuenientem, nempe intemperiei contrarium homines eligunt, do nec ad pristinam quisque temperiem quae forte frigi/dior aut calidior est) redierit: Medicus uero ultra etiam ad temperamentum usque, quoad fieri poκtest, progredi iubet. Premigenes Mitylenaeus, contrasyndromasempiricas. 1s. In superiori capite gene
da librum ingrediens, siqui forte erunt qui prolixitatet operis nostri grauabuntur, hos primum Blari uolo. Noenim nostra id culpa euenit: sed propositae rei natura. Si
enim fieri potest ut qui breuibus longam contemplationem abseIuit, nihil
necessarium omittat: fateor errorem meum, Ceu
nulla necessitate ambages secutus sim. Sin es rius simul breuiusque disseri de iisdem non potest, nemo nos merito accuset,sed ipses potius qui
eorum quae necessario sunt, non pauca praetexe unt. Est uero illud simul eae maxime necessarijs, smul ueluti elementum totius artis quae ualet
dinem tuetur , quod numeross hominum sunt natur prout in conseta est omnibus tum medicis, tum gymnastis. Quorum tamen plurimi ita de ualetudine tuenda scribunt, quasi de uno homine Mgantau , ne uno quide ostenso quem prius iuue rint: quan*non unum, sed multos, quos morbis prius assiduis implicatos, ipsi postea multis annis insanitate sua opera seruassent, indicasse, ac sic adscribendum accessisse par erat. At nos ipsis rerum
effectis id ostendimus:ct ijs qui prius assiduis premebatur morbis, inde adeo ψ tautatis Praeceptisci UIN T V s Isso
alia corporum omnium curandorum praecepta do/cuit, Nunc docet ea in singularibus particulatim ua riare, reprehensis iis qui praecisie, absolute, dcindistin/cte salubria praecepta scripsere.
15. Exercitium non accipiendum esse pro quocun que motu: neque calidiores naturas, quibuS exerciAEthS interdicitur ab Hippocrate, omnino desidiam se/qui debere, &c. Quibus exercitia conueniant, quibus non. Et rursus contra imperitos sine ulla distinctione scriptores. 17. Repetitio determinationum, quae quibus in diuersis temperamentis conueniant, aut mi
nus. Primo calidis 8c siccis aliud quam frigidis hu/midis conuenire: Deinde de frigidis & siccis paucula. Postremo de calidis Ac humidis prolixius: & quod inuere eis conueniat phlebotomia, aut eiuS loco purgatio ita mixta, ut diuersos simul humores educat. Corpori/hus plenis balnea & exercitia non conuenire. 18. Exponitur illud Hippocratis in libro Epiclemion calida temperamenta aquae potionem desiderarre: non absolute dictum esse, sed de naturis summe per intemperiem calidis. Proponit igitur Galenus multas calidorum corporum differentias . Alij enim calido naturali& innato abundant, alij contra naturam au Qvorum his nullum conuenit,illis mediocre uinum- AIqs calor auctus est cum siccitate uel humiditate, quorum neutris uinum est utile. Alijs calidius qu1dem est corpus, sed humiditate, siccitateque temperatis, quo&exiguum 8c dii utum conuenit bibere. Exponitur axioma, Contraria contrariorum remedia . Tandem tris Plex senectutis gradus describitur, Crudae uir, diS , extremae: mediae senectae, de qua pOκtis simu hoc lib. locutus est GalenuS.
paruissent, momm integritate seruatis, gc de Ide ipsis scribere simus aggressi .Quippe alios ex locitari in totum uetuimus,1stis uidelicet exercendi corporis causa susceptis, ac solis uitae actionita colentos esse sitasimus. Alijs de multitudine exercitationum demere aliquid iussimus. Vt totu breuissimis coplectar, alijs qualitate tantinaut ordia tne, aut lepus, aliis uniuersam eam mutare specie inluximus. Aeque uero de balneis praecipientes, uti q, aut omnino his supersedendum esset, aut
ius quam ante utendum, aut rariuS, aut ante cibum tantum,aut etiam post cibu,aut calidioribus quam ante, aut magis tepidis, aut frigidioribus:
proris omnis morbi expertes multis annis reddidimus. At nihil h orum facere licuisset si nech na
turales corporum differentias compertas habuis.sem,nem debitam cuilialubrem uictus ratione. Nonnulli uero ex iis qui de sanitate tuenda literis produnt, aut etiam sine scriptis de ea praecipiunt: ne seipses quidem defendere a morbis perpetuo
Potuerunt. Ita cum a cauillantibus tum alia qua
dam, tum uero uersus ille obncitur, αλλωνια πω, crume ἔλκεα βρυων. id est, Alys medens, at ipse
ulceribus scatens aiij id negocns imputat, alij ob
intemperantia se aegrotare fatentur. sed hora m
gis improba me iudice desesio est, Φ ipsim quod obiicitur crime. Qui uero ijs qus in uita incidunt,
175쪽
causam tribuunt, si quide diaria febri laborant, exi si etesta,frigoribus,tassitudine, alijscp id genus occa lisionibus:hos uindicare a culpa decet. sin alia quat libet, minime. .Quippe nec ipsi omino sine febris' exegimus,immo ex lassitudine nonnunt febric1l tauimus: nulla alias morbum multis iam annis eae Perti Quinetia percussis certis corporis partibus
unde alii phlegmonis bubonis. cotra Ris febrici tarunt,iple nunt phlegmonen bubonemve sei si,nec febri laboraui: no aliunde certe * ex seruarii cis sanitatis arte tanta commoda consecutus: cuml alioqui nec salubre corporis statum ab ortu ipso sim nae us, nec uitam plane libera sertitus, sed in qua ta artis ossic is seruierim: tum amiciS, coma j iis, di ciuibus,in pluribus inseruierim: tum pluriamam no stium partem,nonnun*sgrotantium t Brum causa, semper autem dulcedinis studiorum gratia peruigilauerim: nec tamen ullo sensi me ex corpore proficiscente morbo tentatum multis annis, excepta ut dixi) diaria quando F sebri: quae
tamen & rarissime,nec nisi ex lassitudine incidit quamuis in puerili aetate, alch etiam tum in ephe hia,tum adolescentia,morbis nec paucis, neq3 his leuibus premerer. Sed post o Rauum ec vigesimii annum, cum p ersuasissem mihi esse conseruandae sanitatis rationem quadam: praeceptis eius per totam deinceps uitam parui, ita ut nec minimo morho post laborarim,nisi forte quae tame rarius incidit)diarias rucusio qui liceat hanc quo ii in to tum effugere siquis liberam usta sit nactius: ueluti in superioribus iam ostendi:fieti,si quis animum i aduertat, etia clarius in iis quae mox dicam. Illud enim amrmare ausim,ne bubone quidem labor turos eos qui praeparati ad sanitatem ad unguem
sint,si modo eorum corpus ab utro F excremen eorum genere uacet, et eo quod in quantitate consistit, re eo quod in qualitate. Il Atm ad eos quidem qui nunc sanitatis tu
endae praecepta die o scriptoue profitentur, uel haec satis arbitror. Prioribus uexo , quOS nec se ipsbs extra morbum perpetuo, nec eos qui ipsis paruissent, seruasse aut aliorum relatu audiuimust aut ipis in scrip tis suis tale quippiam iactare a j sos: ne contradicendum quidem censeo. Mira dum certe potius arbitror siquis eoru uniuersamiri sanitatis tuendae artem uno libro coplecti est pol
l licitus, praesertim non sicut Hippocrates in pril mis 8c summis capitibus methodum indicans, di sicut nos, omnia rationibus firmans. Ac prolixi tatis quidem sermonum nostrorum causa iam di
icta esst. Quisquis autem honesti probii studiosus est, ac pro iis quae optima sunt, diligens: hune d cet non tam artis huius logitudine grauari, qudin magnitudinem eorum quae promittit, suspicere, Nam qui, quaeso, non magna illa mirandaque a tis opera fiunt, sicui non ab ipso ortu imbecillum corpus fuit,hunc8c ad plurimam perduxisse seneis inem,& sensibus illaesis, ab omni prorsiis mombo doloret alienum atin integrum, perpetuo se j tiasse Ego uexo ςtiam nonnullos quibus salubre
admodum finitumi natura corpus erat, uidisse
i mihi uideor permuttis morbi assi las, ac postremo immedicabilibus malis in senectute salte opprestas:quos tamen fas erat, quod ex naturali ha-hitu fuit, tum sensibus omnibus illsses,tsi reliquis corporis partibus sanos ad ultimam us durasse senectutem. Quonam igitur pacto turpe non sit, qui optima natura sit praeditus, hunc ob podagra
ab aliis gestari aut calculo iam cruciatum,et colo, 8c ulcere in uesica ex cibis mali succi cotracto, Ioribus contabesceret' Quomodo rursus non tu Pe sit propter articularem morbum suis ipsius manibus uti non ualente, alienis egere quibus ori cubos admoueat 8c quibus sede detergeat, ubi uentrem exonerauit Satius enim sit,sicut ullum omnino pectus est, sexcenties malle mori, quam tali suita uiuere Quod siquis tam impudens simul de Iicatust est,ut turpitudine suam negligat: at dolores quos noctes dies* ex uitns sitis sustinet,no aliter Φ qui a carnificibus torquentur, certe contem l nendi non fiunt: tametsi certe haec omnia uel intoperantiae,uel ignorantis uel utril imputent oportet. Verum intemperantiae corrigendae hic locus non est. Ignorationi eorum quae agenda sunt,hoc
opere ut bero ) medebimur, scilicet pro quavis
Corporum natura,propria sanitatis tuendae ratio ne apposita. Initium uero mihi rWrsiis ab optima natura iustum erit: ad cuius curationem omne cosi1um dirigitur, non eo ut corrigatur, sed ut instatu sito seruetur Id quod ipsi hactenus fecimus: qui . de ea per si uias aetates praeter inclinantem meae casa bra Graeci uocant) egimus. Cuius extroma pars senium proprie dicitur, ipsum quoque in suas partes diductum,ut post dicemus ubi ea pars artis tradetur quae de senibus curandis agit:
Graeci uocant.11I Verum nunc saltem praecipuis eorumqus die a sunt, repetitis: ad uitiosas corporum natu ras uasibimus, ac quemadmodum cuius* earum seruari ualetudo possit trademus. Ergo optimum corpus ad sui custodiam haec in qualitate, quantu facultate postulat. In exercitationibus,quε moderatae medio eswsunt, quae singulis coraporis partibus aequabiliter sint adhibitae, idque omni uitato excessis: aut sicubi in quoquam dicto, rum sit erratum, errore correcto . In edendorum uero bibendorum natura, similiter in qualitate, quantitate, re facultate, hic quoque scopus esto ipsa mediocritas, ut nec plura nec pauciora capi at quam quae ubi concocta distributaque in cor
pila sint, idem' bene nutrierint, ac si opus sit a gestentibu3 adnu mediocre quippia adiecerine nihil relinquent quod uel sup eruacua sit,ues desul ciens.Ad eundem modum in semno,uigilns,bal neis, nimi actionibus, et alijs id genus,mediuo mnis excessus seruari debebit. Quod si in aliquo
sit errata,corrigendus error est.Porro omis corti gedi erroris comunis est scopus, cotram excessus
usurpatio:ita ut si plusculum pridie fatigatu cor us est, demas aliquid de exercitationum modo. in minus iusto se exercitauit, ut exercitii moda
augeas. Eo de pacto si cocitatiore motu est usum,
176쪽
uffim Aodice remittas. sin remissida; . Simili modosi robustior motus praecessit,ut pro hoc mitiorem iniugas: pro leuiore contra qui ualentior sit, Sc pro languido uehemetem, reprouehementi contrarium: 8c uno uerbo,ut omnelii excelsam contrario excessii corrigens, insanitate hominem custodias. Vt autem corrigendo no e
te primum corporis affectus ad unguem scire o p0rtet,deinde omnium eorum quae priore die fa-
cta uideris, meminisse. Nam assed us quide quod
j delictum sit docebui. Recordatio eorum que prii die sunt acta,quantum tibi a consitietis recedendu
sit, insinuat. At pin affectibus quidem eiust odi excessus uideas, quod aut eracilius, aut obesius,
j aut durius,aut mollius, aut uccius, aut humidius,autiatius,aut densius corpus quam ante apparet, cum eo etiam ψ nec naturalem coloris gratia affvnguem seniat. Memoria uero faetorum,et quod
peccatum est, ostendet: oc prout corrigetur, mpraesentium collatione docebit. Nam si gracilius redditum corpus sit,aestimare oportebit,atque ad
memoriam reuocare, plusne quam par erat,exe
citando fatigatus homo sit, aut cocitatiore motu usus, aut i icado lauandbue modum excessit. Ab his mox considerare,ni miane cogitatioe sit usus, aut nimium uigilauerit, aut per aluum loge plural iusto deiecerit. Expendi etiam debebit num do laus in qua uersatus sit, calidior fuerit, aut parci us comederit uel biberi aut ueneri liberius indes seric Sin obesius uisium corpus sit, nu frietio mol lior, aut exercitium parcius aut tardius, aut sem nus longis, aut uenter adstrictus , aut ciborum copia optime concoctorum precesserit. Si uero ldurius quam ante corpus apparet primum frictionum meminisse oportet, mox robustarum exeo lcitationum, an haerobustae, cum concertatorie lduro densante. prsierint: ad haec, an in puluere, leo duro ac stigido, ec an citra aporherapiam. lDeinbalnei, an uidelicet hoc plane 6 igidum fue l rit, an nimium calens.Praeterea domus in qua dor l miens uigilansue uersatus est,num frigida.Item , lciborum siccitatis,' potionis penuriae. Sin molis llius quam prius,postridie corpus uideatur primu lquidem fit stionum meminissi: coueniet, an molles, S cu pinguitudine, re balneis leniter tepidis sint adhibitae. Ab his reuocari ad memoria debe
hit an exercitationes tardae & exiguae ca cocerta
toreimmodice molli praecessierint. Dein an potio
uberior fuerit. Mox an cibos plures, aut natura humidiores acceperit.Postremo an multum dor
mierit. 0ximus molli corporis affectui est humidus: hoc differens, v mollis ipsorum corporu propria qualitas est,humidus qui in eo continent humorv.Discernuntur hi tae tu . Nam humidus Me ctus cis madore cutis est, mollis sine hoc: quan est profecto et molle corpus humidum suis ipsius partibus.Cstersi pro doctrine claritare hoc molle uocet, alterum humida. Ac siccus quidem immodice corporis affectus habitu statim duru reddit:
non tamen cumollitie necessario coniunctus est
tame mador sudorue e corpore emitti. Atq; in humecto quide corporis habitu, uel ex intepestiuo ueneris usi, uel alia quapiam ex causa,de utriunt imbecillitate sispicio est, uel corporis raritate ex immodice molli frictio Quel nimio balnei usi,uel aere domus ubi uersatus est, * par erat calidiore. Habenda praeterea est & de potione cosideratio, an ea uberior fuit. Et de semno,an is maior i prol naturae ratione.Et de aere ambiente,nu se non sensi is,sed simul totum in humidu caliduc, mutauit. Et de cibis pari modo. In teneritudine uero siue mollitudine utrow enim modo cosiuetudo appellao cum uti sine humiditate fuerit, concoctum
Probe nutrimetum esse,& corpus nutrilsi, sed ex ercitatum diminutius esse, putandu est. Contra iniduritie aut duriter persi ictum esse, aut nimia exercitatum,idii cum duro cocertatore,&in puluere, iudicandum. Siccitas uero habitus penuriam PO tionis cibiis aut uigilias, aut uitae selicitudinem, laut multam frictionem, aut exercitationem im modicam indicat. Harcitam considerans corrige
ire errorem quotidie poteris prius quam inauctus
error curatu difficilior euadat. Semper autem memineris excessum omnem contrario excessu essi emendandum. quippe omnium quae praeternatutam incidunt,omne huc consiliu curationis dirigitur. Quare si huic praecepto, etia corpora quibus praeficeris d1gnoscendorum peritia adieceris, resingulorum remedioru facultates adiunxeris: uniuerta iam artis quae corpori hominis tuendo dicata est,peritus fueris:cuius ope non sanis modo si l am ualetudinem tueberis,sed etia iis qui aegrotar, pristinum statum restitues. I I ID Az optimum quidem corpus cususmoi di sit,dictum iam est. Quod ab huius perfectionet defecit, scire licet tribus id de causis defecisse,auti quod statim in utero uitiose statu fuit, aut quod j qualibet de causa in non naturalem asse Rum possi concessit, aut aetatis ratione. Omnesa uero corti
l genda per contrarium excessumsitas. Senium nim,ut de hoc primum agam, frigidum siccum vi est, ueluti in libro De temperamentis est ostem l sum.Corrigitur id per ea quae calfaciunt 8c hume i ctant. Talia sunt balneum dulcis & calidae aqua l lec uini potio , praeterea ex cibis quicunt hum V l clare de calfacere natura possunt. De exercitati l ne uero,friei 1one,ec omni motu ab his enim coni pisse est satiusmam redie illud dic tu arbitror, hor cibum praecedat haec scire licet poetam ex
in lauit, sumpsit , cibum, det membra sopota Nanin haec iusta senes.
Non tamen totum in hoc esse positum Postula e enim senum non secus quam iuuenum corpus es moueri: cum insitus alioqui calor extingui in his periclitetur. Nam corporu quae in florente zelatEsunt,non destini quae quiete pos utant: de quibus Hippocrates prodidit. Senum Veronemo qu1 tem ex toto postulat, sed nec exercitia uehemes, Ceu enim uentulo quodam excitari accend14 calor eorum desiderat: uehementiore aute motu de 'citin l
177쪽
DE- sANITATE TVENDA L licitur. magnae flammae, eius quod ita uentilet minime egent:cu satis ipf, sibi Sc ad tutelam sint, lae ut materiae dominentur. Ergo nec a Qmno ma li ne fricari desiderant ossies lassati, sicuti senes: cumj eiusmodi frie 1onis quae cum pinguedine adhibet tur, duplex scopus sit: nempe ut uel lassitudinisi affectu sanet priusquam inauehus febrem accenset dat: uel imbecillam distributiorus uim excitet. l Nam multos quorum corpori longo tempore ni l hil ex alimento accessit, α ποψῶντας Graeci UΟ
l cant)eiusmodi fri,ctioe adhibita facile paucis die i bus carne implevimus. Verum quod alijs ex affe ctu certo in tempore incidit, in senibus adest per i petuo : quippe quorum omne corpus frigidum est, nec potens ad se alimentum trahereb atque ial Probe consscere, ex eo in nutriri . sed seis io cum ire uitale robur excitet,ec moderate calfaciat, evicit ut&distributio nutrimeti sit facilior, nutritio promotionHac uictus ratione & iuuenes non
Pauci qui ex eo quod alimentum his distributum
in corpus non est,emaciati sunF carnis incremen tum receperunt: oc senes planer omnes fructu non paruis senserunt. Atque haec quidem una senibus ueluti exercitatio sit mane administrata, nepe fri Catio cum oleo. post hanc inambulatio gestatio pquae tamen sint intra lassitudinem, oc ex senis uiribus coniectatae.quarum causa de cibis potione. non pauca prius diximus. nunc de exercitationi
bus quo p exempli causa quaeda ponemus:de quibus haec in stiperioribus didicimus: Quod acuta
exercitati sic enim uocant cuius celeres moti sunt) corpus tenuat.cotraria crassum redditimae cacorpus siccat. mediocris obesum praestat. Diactum est de caeteris omnibus exercitationu at
que etiam Dictionum differentiis. Verum ex eitationis formae quae senibus utiles alienaeue sint,
tu ex corporis totius affectu, re cosuetudine, tum
uitiis ipsis quae infestant, intelligentur. Ex totius corporis assiectis,ad hunc modu. Nam optimi si tus corpus, de quo hactenus sermonem fecimus, sicut in iuuentute ad uehementissimos quos la res idoneum maxime est,ita in senecta se habet
ad omnes mediocres. Quod uero aut crassis cruribus est, aut lato pectore, aut cruribus ultra Φ par est gracilibus,aut quod exiguo est thorace,aut admodum angusto, aut valga est uarumve, aut alio TqιIouis pacto a mediocritate recedens: id ad pie
rais exercitationu ineptu est.Quippe uitiosς figurae thoris,in iis quae per uoce administrant ,offenditur. Crura uero per inambulatione laedunt . Ad eunde moda de manibus, collo, humero, iambis, coxis,&tota spina, mihi dictum intellige. Qui quid em ex his paru rite ab initio condita est, id saner exercitado imbecillit potius Φ firma reddit misi sicui imoderatos motus imbecillis mebris moderatas exercitationes nominare placet. Vera ita
de nomine magis * de re lis fuerit. Senibus uero quae praecipua ad sanitate exercitia sunt, haec per ualentiores corporis partes sunt obeuda: quippαca quib. resiquae simul mouent exercent . Sin etiam cosuetudo maxima uendicat parte ad ex
kl citationis specie deligenda i Nam quae coruue
i sisnt,ut minimelassantia quos exercent, etiami sectant:sicuti ediuerso quae instreta sunt, tu displιl Cent,tum uero lassant. Porro quibus operibus aN te opus est,ea ne attingere quide senesdebebunt: non tibia,non tuba senare,no cithara: non magis
Q quae in palestra geruntur,qui luctae sunt ignari.
t Senes igitur omnes cosiretis laboribus stat exerisi cend sed tamen uehementia eorum remissa. Ter
tium quo dirigit qui exercitationis forma praescril hisiis affectionibus sumit, omnis quide statis comune,non tamen pare ubii uim obtinens, cinii nec parem Ubio noxa neglectum inferat. Quos cnim ex leui causa uertigines, σίοτωμα ni Graeci uocant comitiales morbi,grauis ophthalmia,ueli aurium dolores male habent, qs inclinato capite dorsoue,aut humi volutatis exercitari non expedit Vera tu ambulatione siepritum cursu medio
l cri,tum gestatione in uehiculis, citra fatigationet uti.Simili modo nec quibus tosillae quas φια Graeci uocanoaut uitia quas antiades appel. Iant,aut anginae facile incidunt Nec qum. pr0 Pte in columnestrigingiuas, dentes, deni 3 parte aliquam ex iis quae circa collum aut totum caput habentur,fluxiones procumbunt. Quippe non nulli dimidio capite infestantur, Graeci ἀμ-ρανα Mocant. AlijstendoneS, quos Graeci τένον sequo cant,ex leui qualibet causa dolent. Qiioru nemo exercitatione sustinetque cap ut impleat:sed sunt sis omnibus, quae per crura geruntur, utilia: sicut Pediuers0 qui imbecillis natura sunt cruribus, his superioribus partib. exercitari est satius, chirono mqs,acrochirismis,disci iactu,alterum usu: praetema his omnibus quae in palaestra humi exercent At quoru mediae cruru brachiorum . partes op- Portunae offensi0nibus sunt, ηs quodvis exercita tionum genus idoneum fuerit: modo ne reliqR - .riam considerationu ulla prohibeat. Quae tamen circa thoracem partes sunt,magis inferioru exemcitatione iuuantur. quae circa uesicam sc renes, si
ion, sicuti in medio superlom inferiorum*simi, ita se ad exercitationes habent. Frictiones tame'
partibus infirmis quo tepore aegrotant, admoue re non conuenit ubi saris sunt , couem l uel magis, . alijs,ocpinissimum siccas:quas ct per linteum, k selis manibus liberaliter adhiberi expedit.. V Quinetia qui certa periodo redeunt quibuφda partibus dol0res:hi ne fiant, no parua ex eissmodi frictione cautio est,si medio tempore praeci Puel si duas uel tres horas ante accessione adhibita sit.firmantur enim eae partes,& consuetas naxiones minus admittunt. Αti haec quidem no senu m o , sed re qui alia quamlibet aetate agun0
omnia sunt communia. Non exercitari uero linbecillis partibus, solis senibus suadeo: ex caeteris quanto quisl xemotior a senio fuerit,iato illi magis exercitada pars infirma est.Quod uti & quoesari ra quae dicimus sin exemplo prosequi non grauabor. Finge corpus aliquod ex iis quae asi huc augescunt,gracilibus esse cruribus. huic pis'
178쪽
potius ψ alia quavis exercitatione. pori o praeficiei quempiam oportet qui modu in motu praescrita hacqu0 nec intra quam expedit exer)gitetur,ne i que adeo ultra ut lassitudinem sentiat. Id tametsi non in exercitationibus modo, uerumeria in alijs
omnibus dissicile intelle 'tu sitinos certe facila es.se ostendimus in iis saltem quae ad salubre uictus i rationem pertinent.Nem enim in his praeceps Oct casso est,sicuti in morbis:immolabia tutissima in singulis mensura inceperis, AI simul quod ex ea secutum est aestimaueris, licet uel addas aliquid quotidie, uel detrahas, ac quod omissum est, corris gas: ueluti statim de ijs quibus gracilia sitini crura.dpse nancycum aliquando traditum mihi trede cim ann0rum puerum, toto augmenti tepore ad ea quae praedixi praecepta curassem,reddidi iuue nem cocinnum egitimiq; modi. Nam primo die ipsium pice illeui. Deinde uelut ileo, etiam currere iussi,nec celerite nec multii. Secundo die Dictione quae in qualitate quide esset durae mollisi,
media,in quantitate uero exigua,atin hac cu pinguitudine adhibita praemollitum iussi paulo plus
currere ψ prius,non tamen celerius. Ab ipse u ro cursu ea quae apotherapiae debet fi ictione semususJussi uero quotidie ambulare, sed interim ria modice,post uero modu augere. Aestimabam quoque in cruribus tum alia, tum pi scipue uenas num amplius increuissent quam pro crurum bone alendorum ratione Quippe id graue est, & fluxiones facit: δc progressu temporis adius valgos, non alimentum non sentientes reddit. Ergo non lillic modo notae te esse attentum conuenit: sed &illud obseruare, num calidiora iusto reddita cru ra sint: num lassitudinis quippiam sentiant. Nam si nihil horum apparuerit: augeri tum ambulationis modum, tum cursus oportebit: atque etiam
alternis diebus picari.Sin aliquid eorum cernitur: tum & crura non proconsuetudine deorsum ac
prona, sed contrario situ, id est sursum habita in
te sto collocare conueniet: θc copiam omnium quae dixi minuere, minus inambular minus currere iubere, frictione inferne sursum uti. Haec faciens, ubi naturalem planer habitum crura rec spersti: rursus ad eum quem coepisti remediorum usum redibis,aut exiguis eorum incremetis usus, aut etiam eundem perpetuo modum seruans.adhibebis oc quas rotundas frictiones uocat medias duraru ac molliv,alias a superioribus,alias ah in riori. partibus incipiens. Aliquando uero oc puli uere prius inspersis cruribus, oleu infundes, modi
fiscabis. Esto uero puluis qui appellatur pinguis,l San e ita appellant in quo nec aspexu quippia nec
acre subest. quippe extenuat,potius Φ Carnem auget quisquis aut pumicosam asperitate, aut nitro sim salsamue acrimoniam in se habet. Sicut u ro crassiora quidem crura sunt, brachia uero cubiti. gracilia: huic omnia quae per manus fiunt ex iercilia,sunt petenda: fugienda uero quae cruribus obeuntur.stictiones tame 56 picationes simili modo sanhalia 3 quae de exercitiis crurum irin dira QVINTVs simus Ne 3 enim parua in ipsis differentia est aliis
omnino ad motu invalidis,etia si septuagesimum aetatis annum nondum attigerint: alijs multo his robustioribus, qui etiam supra oetogesimu sunt nati.Ergo qui imbecilliores sunt, hos gestatione potius* inambulatione dimouebis : ualidiores utro genere exercitabis: agesi ad secundam frictionem utrosq:non tamen similiter, sed semper imbecilliorem citius. Nam id quoq3 ex maxime comunibus praeceptis esto: Vbi imbecillae uires sunt, crebra ex uac, frictione utendum. ubi ualidae, rara multa..
VI Sed haec ait alia ut dixisse quidem est facillimum: ita praeesse senis sanitati tuendae, sand est
dissicillimum: atque ut eorum qui ex morbo conualescunt. Porro hanc artis partem appellant iu niores medici Graece analepticen, quasi reia fixi
cem dicas. Illam quae senum sanitari prospicit, mrocomicen.Videnturi hi ambo affectus non esse exacta planet sanitas, sed uel morbi Θc sanitatis affectus quidam medii: uel omnino eius sanitatis non esse quae firma constans p sit, qua ἐμν appellant, sed eius potius quae fallax incertac, sit,
quam isti nominant. Ergo siue morbu, siue morbosum quendam affectium,si ue medium
quiddam sanitatis morbi*, siue sanit tem, senium appelles: huiusmodi quaestionibus,
cum nos leuissimi homines petunt,pro nihilo habitis, scire licet senilis corporis statum, quoniam ex leui momento in morbum decidit, simili ratione iis qui ex morbo conualescunt, inuictu es se curandum. Quare dictu quidem facile est seni
expedire mane oleo ungi, ac Dicari:csterum apte
haec opere peregisse,omino dissicillimum est. NE durior paulo seictio lassitudine affert: praemollis
uero inem x est, sicut etiam quae exigua omino est. At multa magis per halitum digerit, Φ ad nu tritionem conducit. Iam locus ipse ubi corpus se nis nudatur, si frigidior est, non tum nihil affert commodi,sed etiam des at & refrigerat. Sin iusto calidior est:hyeme quidemetibi rarius corpus esse cit,fiigori obnoxiis reddidit. Aestate uero per halitum exhaurit, ic uires deflcit . qui enim Meae εἱιν sani sunt, ijs ne uehemens quidem causa cor
pus alterat: seni uero uel minima causa maximae
mutatio is occasio est. Similiter igitur se habet in cibi tum qualitate, tum modo: quippe in quibus senes si breue quippiam tras evi limites sint,no
Ieuiter laeduntur: cum iuuenes uel ex maximis efroribus minimum noxae sentiant. Ergo tutius est
imbecillo seni exiguum dare ter die: sicut Antio chus medicus solitus est se cibare, iam quidem annos natus plus Φ octoginta, ac quotidie ad forta
progrediens in eum locum ubi cocilium ciuium conueneraninterim etiam longa uia ad aegros in uisendos pergens. Csterum domo in forum qua
strium stadiorum spatium pedibus co fecit. Doetiam modo infirmos siquos prope habebat, inuistilongius uero siquo erat eundum, partim gestatus in sella, partim uehiculo uehebatur. Erat a
tem ei domi domuncula quaedam qu hyeme -- l
179쪽
l 3 ' DE sANITATE lebat camino: aestate estra ignem bene attempera utum aerem habebat. In hac mane omnino fricabatur tam aestate quam hyeme, utiw dele Ra prius ali Vo. In foroautem loco aliquo circiter horam diei
tertiam,vel ad summum quartam,sumpsit panem cum attico melle,pleruΦ coe Obrarius crudo.' Ostea partim cum aliis commetans, partim ipse Ω- Ius aliquid legens,ad sextam usqr horam perseu trabat. Ab hac tum in publico balneo fricabatur:
tum uero exercitabatur,aptis scilicet Pni exercita ltionibus: de quarum forma paulo post agemus. lMox lotus,pradebat mediocriter: primulis sum
Ptis quae aluum deiiciunt: post haec maxime pisti hiis uel quos saxatiles uocant, uel qui in alto mari ldegunt.Rursus in coena a piscita quide esti abstinu lit, sed boni succi aliquid, ac quod no facile putre l sceret, sumpsit:utit aut alica cu mulso, aut auem l ex iure simplici Atthac quide uictus ratioe Ani tiochus in senio usus, sensibus illaesiis,mebris , o
mnib. integris ad extremu durauit. Telephus aut gramaticus proue 'iore Φ Antiochus aetate fuit ut qui centum fere annos uixerit. Is uero hyeme his menselauabatur,aestate quater, mediis harum temporibus ter. Quibus uero diebus non lauaba
tur,iis circa tertiam horam unctus est cum exigua frictione mox mel optimu crudum alicae in aqua
coctae permistum esitabat eoc, solo colentus pro ientaculo fuit. prandebat septima hora,aut paulo lcitiua,primum oleribus sumptis, deinde piscibus gustatis,aut auibus . uespere autem latum panem ex uino viisto edebat. lui 1 Sane uinum sicuti pueris est alieniss1mu, ita senibus est aptissimum. Esto aute id ex iis quae calidioris naturae sunt, qualia sunt in Graecia quia dein Ariusium,& Lesbium, quod Mysium uo cant,non ex ea Mysia quae ad Istrum est,sed ex ea quae Hellespontia dicitur: quae nimirum in nostra lest Asia, Pergamo uicina. Ex Italicis uero, Phata lernum, dc Surrentinum . proxima his sent in Italia quidem Tiburtinum,& Signinum,ambo uetera : quando nouella nec deducitionem nutrimentati in corpus adiuuant, nec urinas promouent:sed diu in uentre fluctuantia permanent. Secundo ab
his loco sunt Adrianum, re Sabinu,& Albanum Gabrianum, &Triphylmum: praeterea omnia Aminaea quae in Italia naicuntur,5 circa Neapo lin,5 in Tuscia Carterum Mysium Surrentino si Jl miles uires habenFalerno uero, quod e Tmolitis est optimum. At Sabino S Adriano Titacataenis: re Arsyinum sunt similia. Ergo de his modice antiquatis bibendam senibus est, uti quibus uale t eius caput non est. Quibus autem est,iis & Phaler
num & Surrentinum, Sc Ariusium, θὶ Lesbium, A Mysium,&Tmolites,idonea sunt. Ergo in omni regione ad praedicta exepla deligere sibi quis pidoneum poterit:uidelicet omni consilio uini pro senibus deligendi dire fio, ut in substantia sit tenuissimum, colore quod Hippocrates κιρρον, id est fulvum appellare solet. poterat autem& IMM, id est flauum, id appellare. Commodum ue
dicitur: utiq; quod me lib-1nte Miniri ei album. Quippe si flauum albo libeati
quod ex ambobus cos pallidum euadet. Et iam aquae admistum flauum , eius nodi colorem redadit: uerum pro maiore minoreue aquae modo aluas pallidum, alias ueluti quod Graece id est ex pallido albicans, uel quod estex pallido flauum apparet. Calidissimum erago ex iam dictis, si colorem spectes, flavum est:
minime uero calidum, album. Quae media inter haec sunt, prout alterutri magis accedunt, ita uini eius exhibent. Vnum igitur illud maximum se hibus commodum ex uino accedit, quod omnia eorum membra calfacit. Alterii, Q per urinas starum sanguinis expurgat Itam etiam optimum id
a senibus est, qd haec maxime praestat. Porro id est qd substantia quide tenue est quippe urinas mouet) colore autem flais proprius enim is est praeia calidorum uinoru color. Ita P etiam quae ualdeab initio alba inr,si inueterauerint, flauitiem quam clam contrahunCunde primum pallidula,mox uero plane pallida fiunt. oedd si longissimo tempore serueritur,ex pallido flauetia cernutur. Nam ut omnino flava fiant quae alba uina sint, fieri certe nequit Quae uero ex pallidis aut flauis uinis, sub stantiae pinguis sunt,haec θύ sanguinem augent, ae corpus nutriunt: quo fit ut ea utilia senibus interadum sint,uticli quo tempore nec serosam humidutatem inuenis habent, ali liberalius desiderat. Plurimum tame qui hac sunt aetate, iis uinis indi e gent quae urinas cient: propterea aquosum eracrementum in ipsis abundat. Qiis uero diuinuentremorantur,eorsi sane nullum aptusini est. Eius
generis sunt re Aminaeum a Bithynia, oc ex Itali. cis Marsum, oc Signinum, & Tiburtinu, quoad
uidelicet sint nouella. Veru hsc omnia alba sunt, nigra uero reliqua. quorii crassa, quae quidem adstringunt,ea longo tempore in uentre manent,oc
flue uationen in eo excitant, ueluti quod in Clucia nascitur Sybates, re quod in Asia natu Aegeates uocant,&Perperina. Quae uero citra astrictu
onem nigra crassac. sunt, quod genus sunt Scybelites & Theraeum: ea minus in uentre morant,urinas tame nec 1pia mouent,sed deorsum properat. Itam etiam ante cibum illa sumunt. Caeterv eas nibus utilia non sunt, nec cum praebibuntur 'nec
multo magis alio quovis tempore sumpta, ueluti nec aliud quicqua quod crassum essiciat succum. l quippe obstruuntur his iecur,lienis, ec renes. Vn defit ut senum qui his liberalius utuntur,alii aquat inter cute, alij calculo laborent. Si quis ergo sena dulci uino uti a balneo uelinubi mane comederit, sicuti Antiochum solere diximus, huic optimum Faustianum Falernum fuerit: aut si eius copianol est,simile aliquod.Porro similia fuerint quae dub cia simul & pallida sunt. proxima his sunt Thero
num, Sc Cyrienum Non uetem etiam necus quς melle condiantur,senes uti: maxime quibus suspil eio est calculi in renibus gignendi, aut podagrat 'alicuius articularisve morbi impetus futuri. Por
ro uinum huius emodi compositioni aptissimum
180쪽
fuerit Sabinum, aut sim1le aliquod.Conhc1tur aut j II stam coctionem desideret: non amem aut istam in id petroselinum. Atl id Qtum articularibus sal l publice laudatam sitnilagine, aut quae ex ea suntiis facit, usuero qui calculo laborant,etia aliquid placentas, quippe omnia talia non QIa cocsta dis Betonicae,'Cestri qd in Galliis nascitur, est im- ficilia, sed etia mali sicci sitiat, uiscera obstruuti
miscedium. uocant aut herbam eam serxiphagona Ac nisi placentis quae ex butyro similagine i uero curiosius id medicamentu coponunt, unt,mel affatim esset admistum,nullus cibuS om etiam spicae nardi aliquid in ictui. Sunt uero&a nibus hominibus nedum senibus magis erat ad Ita quaedam quibus urinas mouendi uis inest. Ve uersius. Caeterv quid noxiis salubria misceas,cunirum simplice potione plericu ex uino melle. co- liceat melle per se uti,partim cocto,partim crudo siciunt, adiecto rutae piperisq; eXiguo Si uero pria cum pane Cura uero maior habenda est de panis iis . lotus est,comedit quippiam,nec uenter eius bonitate quam mellis. Nam mel profecto melius ullo auxilio eget: vinum album, & quod parum fuerit qd specie ac uiribus Attico sit simile .Quod aquae tolerat, a balneo bibat. At quae crassa dulcia si tale non datur: quolibet utare, modo ne mali&nigra uina sint: ea omnia,propterea quod ob odoris sit, neue cerae qualitates aperte praeferat, struuntuiscera, sunt figienda. neue praesertim qualitatem quampiam extrane visi Versi obstruetioqus ex uino incidit,mo B am. Adeo uero panes id genus quale modo ret diocris est. Quae uero ex cibis iis nastit qui succul l utile quicquam senis corpori non conferunt,ut crassum lentuc, creantihuic no facile succurrituri etia sint alienissimi:atq; hoc amplius, quo sint maQuo magis cauendum senibus est a multo alicae gis puri. Video aute athletis id genus studio prae aut casse aut Ouorum, aut cochlearum, aut bulbo paramuerum his ad ea quae moliuntur,aptum est. Tum,aut lentis, aut suillae carnis esti, multo , ma- Seni, nisi multum admistum sit salis, nisi multumgis ne anguillarum, aut ostrearum, aut denissi eo ofermenti, nisi diligentissime sit coctum, crassum sum quorum dura caro dissicilis p concoc tu est, essicit ac glutinosum succum: qui nec ulli alij est usum frequentent. Ob eandem ratione,nec eoru utilis copiosius inauctus. Ergo & obstructiones quae testainteguntur, ostracoderma Graeci uo- in iocinore,Iienciet renibus factnmaxime quibus cant) aut cartilagineorum, aut thynnOrsi, aut de l in his viseeribus uatria exitus angusti0res naturanis cetarn generis ullum utile his est. Sed nec ex simLNam sicuti in iis uenis quae paIam oculis sibcarnibus ceruina, caprinaue, aut bubula. An hae liciuntur,non parua amplitudinis diuersitas cerni potius nec alii ulli sunt utiles ouilla uero iuue- tur, tum alterius hominis ad altera, tum in unius nibus quide no malus est cibus: senibus uero nec cuiuslibet partibus: sic ijs quae intus latense habeea est commoda. Atque etiam hac multo minus e re putandum. hanc tame differentia prius * ope agnina: quippe quae humida, oc mucosa, regi rimento sit explorata,internoscere non est. Expetinosa,& pituitosa est. Hoedina uero saner non in Morietiam intelligo, quam ex eorum quae stimuntur commodaseni est. Praeterea aues eae quae extra pa singulis facere licet: ita ut si quis haec crassa sum ludes ac flumina stagna degunt Salita uero om re sit assiaetus, nec tamen ostienditur, latas haberenia meliorarecetibus sunt. Ergo, sicuti diximus, praedictorum uisi erum uenas sit putandus. sitis, ante omnia cauendum ab iis qui obstruant cibis cile offenditur, angustas. est. Quod si res cogat aliquando copiosius his uti 1 κ Nouimus enim senem quend1 agricosam protinus sumendumedicamentia diacalaminthes qui amplius Φ cetum annos ruri uita egerat. litae est: cuius copositione silpra in quarto postri. Eius plurimum nutrimenti caprinu lac erat: quod alias si copia non est, dia trion pipereon petendis. Sin cum mica panis in eo maceratastatim sumpsit: alineid quidem ad manum est, piper album tusium as mel immiscuicialias coxit, etiam thymi cacuis cribratum p diligenter,ac in polIinem reda fili,& na una cis pane in ciens. Hunc quidam imitatus cum cibis esse,&potioni inspergere:sed A caepas uidelicet tam longς uitae causam ratus in lacte subestare tum expedienquinetiam allit si hula assue t esse perpetuo ledebatur,quocunt id modo sum ueri Antidotus quoi ex uipexis, quam Theria lDl psisset Nam primu illi grauabatur os uetris:mox cen uocant, non incomode senibus datur, potissi l tendebantur in dextro praecordia. Alius quoquemu ubi post obstruentes cibos ea quae obstructio i simili modo cum lacte uis coepisset, dereliquis ni nes liberem,ante hanc exhibueris. tum enim emta hil est questus quippe qui oc probe id concoxit, cacissimilex Theriace praesidiu expectes. Quod nec acidum aut fumidu ructum ex eo sensit, nec si ab istiusinodi subducta aluus si utilissime The- flatum aut grauitatem in praecordiis septimo i riacen postridie dederis. Aeque uero re qua Amta me Φ sumpserat die iecur se sentire manifeste grabrosiam,&quamAthanasiam uocant, alia. id ge uatu dixit: quippe uideri sbi quiddam in dextris
nus medicameta, quaecun* ex praedictis aroma- praecordijs ceu lapidem iacere, sic ut deorsum tratis sentcbposita.Seni tamen qui accurate sibi pro herentur quae supra essent,&tensio ad iugulumspexerit,nunquam tali medicamelo opus erit: sed usim pertingeret Constat ita huic obstructum iesiquando extenuante uictus ratione egebit,satis fuisse,illi satu intumuisse.Quinetiam noui cu
sicient qus alio opere seorsiim scripsimus, in quo ex diuturno lactis usit calculus in renibus est na de extenuate uictu disseruimus. Iam illud patere tus: sicuti alium quendam qui omnes dentes ami arbitror,panem quoquellis exhibendum qui nec sit, issit p. id uero alijs quoque multis contigit ex salem, nec fermentum, nec subactionem, nec iu- diutino lactis usi LAlij rursus citra noxa lacte per-