Herbarum viuae eicones ad naturae imitationem... / appendix isagogica de vsu & administratione simplicium

81쪽

Cotrouersia de Raccare,&Asaro simili hiis & cogitatis herbis. Locus est lita

Naedi uim habet 8c Asarum quod 3c ipsi uri aliqui sylvestrem Narduappellant. Est autem Hederae lηs rotundioribus tantum, mollioribus γw,flore purpureo, radice Gallici Nardi. Semen acinosum, saporis calidi&uinosi, montibus in umbrosis bis in anno floret: optimum in Ponto, Proxima in Phrygia, tertium in Illyrico Foditur cum folium mittere in scipiQS in te siccaniri celeriter situm trahens. Et lib. ai. cap. G. Quinimo

Asarum inuenio uocari, quoniam in Coronas non addatur.

Sententia Μ E s V T de Asaro Asarum est radix herbae montanae cuius solia sunt angularia scut se olia H erae. 8c flores eius silant quasi flores hyoscyami,& est tota planta

eius aromatica,&mordicans gustum.

Aggregatio HERMO LAI BARBARI de Asero . Ataron praeter caeteras disterentias, molliora quo folia continet ΦHedera radice gallici Nardi semine saporis calidi & uinosi. Bis anno floret Vere, & Autumno. Error librarioru est in Plinio qui alicubi iubere uidetur, siccandum in Ele, alicubi in umbra. Nisi quis posteriorem loca ita I t. Non quod siccandum sit in umbra, sed quod situm celerrime in umbra sentiat. Non ignorandum Baccarem omnino aliud esse, Asas rum: etiamsi medicinas, quas D 1 OSCO RIDE s Asiam adsignauit, Plinius apud nos Baccari magna ex parte ac pias retulit. Nec mistrum: cum sit earum natura uiribus Semeictu proxima. Caeterum Perspensam siue Perprssam nam utrun Baccare latius exposui non Asara ut Dioscorides, sed Baccare intelligi Secundus noster uoluit. Contra quoin descriptio Asari a Dioscoride facta, congruit Baccari multis partibus Primu quod odor ei Cinamomo uicinus reddit, ut Asaro Deinde, digracili, nec humido ibio prouenit ut Asarum. Alioqn repre ohendunt a pimio qui Nardum rusticu radice Baccaris appellauere:quia Narctum rustica proprie si Asiam. Quod uero Dioscorides coronamentariam esse dicit herbam Asaron id Baccari potius in Asaro conuenit: propterea quod Asiaron uocari scribunt, quod in coronas, at serta non addat. Legebatur in Dioscoride, Romanos Asarum P tresiam uocare,

nos Perpensam aut Perprinam ex Plinio correximus. Aut is eandeo stpinor herba. ai. lib. Perpensam, lib. 25. Perprsiam nominat. Codices eiis amnum sunt in quibus non Perpraesa sed sparsa legiriir, ut eXistimo Corrupte. Legitur Sc Asarus, non pro Asaro, sed pro Arisam mendose. Quid enim insolume relinquit Medicorum imperitia cELECTIO eius secundum M E S V E N. Melior pars plantaces radix:&melior radix est quae crassior, densor extiterit cuius odor subtilis sapor acutus cum modica1tiplicitate.

Excaltactoriam uim habet eandem v siccitatem in tertio gradu, ut uocant. Sunt qui calidum in secundo constituant, siccum in tertio. Extenust

82쪽

corum, T o Μ V s Primus at , aperit, resolvit, B impellit RECTIFICATIO. Ad laxandam aluum, corroboratum cum aqua casei, cum spira, &a qua mellis. Sustinet mediocrem contusionem, S concoctilonem.

Quidam musto macerant, uanto per trimestre. Vtuntur Ea potione ad hydropem & lienem . Quale autori PANDECTA RVM uideatur Asarum. Asaru est Vulgam uel Sariofilata agrestis, Centiliaemia, Cenucema. VIRES &Iuuamenta eius ex DIOS CORIDE. Calefacit, S urinam cit. Ideo subeuntibus cutem aquis accommodatum est. Vtile Sc diutinis coxendici s doloribus. Ducunt menseS cum mulsa aqua potς radices eius pondere drachmarum septem,purgant y Veratri albi modo EX M E S V E. Mouet uomitiones. Eliciis p Sc cheseram, phlegma ducit humores p icio s ex remotis membris.

Confert esus decoctum omnibus Opilationibus hepatis, limis , dc in

teraneorum omnium.

Vnde datur hydropicis .ietericis,spleneticis,&febri. Est ex his quae sperma, resemen augmentant.

Eius dosis innsi potio. est ab aureis duobus, us adunc. ii 3. 8c pulueris ab drach. i. us p ad aureos.ij

Est Asarum graece Vulgago die a latine.

Haec calidae S siccae uirtutis dicitur esse. Tertius est illi gradus ut dicunt in utro . Iecoris medicatur si1mpta Aolori. Et uuluae morbo demetio si ibuenit esus. Dicitur Ictericum potata repellere morbum, Hellebori ν modo uomitu praecordia purgat: Sed non est huius purgatio tam uiolenta, Nec ira tuenda quidem, si fiat taliter illa. Aetatem, δέ uires eius circumspice primum Quem purgare uoles,&tempus quale sit anni, Et si sit regio seruens uel se ida ualde. Aut si temperiem medium tenet inter utrari . Nam senibus puerisin parum donare licebit: Aetatis mediae plus us, iuuenes prequirunt:

Pinguibus 8Cualidis plus dandum, o macileniis, Debilibus uiris: magis in gelida regione

83쪽

C Dandum, Φ calida, duris quocun* labore

Plus illis tribues quos reddunt Ocia molles. Haec circumspiciens, Si caetera talia tractans,

Non selum tutus dabis hanc,sed quaslibet herhasQus Purgant uomitu,uentre, stomachuo reseluut. Sed est de cunetis dixi, communiter haerbis Quo sit danda modo proprie Vialgago docebo . Sosu lucide Defoliis eius triginta recentia tollens. As rQ- Adde meri tantum, quo possint cuneia recondi:

Tota nocte mero iacias macerentur in illo, mane terens uino quo siunt macerat resolve. Timc olus eYCOctum cum Pingui carne recenti,

Porcina, prius aegroto da sufficienter, Et fumat uini uult quantum sortis,&albi: Sic Asbi succum colatum trade bibendum Fortibus 8c magnis est hic numerus soliorum Suffciens, reliquis ut diximus est minuendus, Iuxta quod uires, aetas,&caetera poscunt. Ex IOANNE VIGONIO. uadix macerata in lixivio,&si inde totum ex eo caput, uehementer

cerebrum confortat. LX sERAPIONE.

Quando miscerur cum uino Scoleo, inungitur in eo corpus, calefacit ipsum. Eius quo drach. vij. aut aurei. 7. cum aqua mellis, purgant Hellebo;

Admi et ur quo consectionibus aromaticis. mixtum collyriis, attenuat tuniculam eam, quae uocatur mea,&clarificat uisum. EX PLATEARIO Vulnera mundisicat.

Et hydropem per urinam pUSat. Pro quo pondus 8c semis ponatur Acori.

EN A VICENNA.

Aperit Sc sedat dolores omnes interiores, B proprie eius infusio . Ex nobili herbario HIERONYMO . A qua Asiam uel decoctum eius potum sectum pellit, Scuiuentem 5c

mortuum quare praegnantibus propinanda non est Eresypelam refrigerat. & Heparardens immodice . AUTORES ET DESCRIPTORES.

Dioscorides lib. i. Aemilius macer. HiniuS,liti et . P.,x lib.ii. p.s. Auror Pandectarum. me sue in simplicibus. HareariUS,CRP.sa. Hermolaus Barbarus. . Serapion, cap.ae . Ioannes vagonius.

86쪽

DE OMNI Avs Consolidis. Rhapsodia Nona. A Nomenclaturae Consolidae Petre E.

Graecanicae,

Latinae. Symphyton Petraeum. Consolida minori Germanicae . . Deitimet. NOMEN CLATURAE Con lidae Maioris.

Romanae, Solidago. Consolida maior. Ana gallis maiori

Germanicae,

PLACITA S pronunciata V E T E R v Μ de Con Iidis. DIOS CORIDES lib. s. de Symphyto Petraeo SVMPHYTON PETRAEON nascitur in petris. Ramulos habet origano similes capitula ut Thymi Tota est lignosa, clodostrata planta, sapore dulci,&saliua prouocante. Radicem habet longam, subrutam, digitali crassitudine.

DE SYMPHYTO ALTERO.

Alterum uero Symphyton duum cubitorum altitudine ex se mittit leuem, crassum, angulosum, Soracti modo cauum: circa quem folia sunt non magnis interuallis distantia, hirsuta, angusta, oblonga, ad Linguae bubulae,quam Ruglos Iam uocant, istiorum figuram accedentia. Habet S caulis secus angulos illos, exilium S cauIi adiacentium soliorum asingulis alara cauis eminentes productiones quasdam, in quibus flores lus Bles in Rutae similes,&semeti quale Verbaseus habet. P L s N I V S lib. aT. cap. λAlum nos Vocamus, Graeci Symphytum Petraeum, simile Rubulae seliis paruis ramis tribus, aut quatuor aradice, cacruminibus Thymi, siarcialoim,odoratum, gustu dulce, saliuam ciens, longa radice rutila. Nastis tur in petris. Ideo Petrium Cognomin Arum.

Symphytum nascitur in petrosis, lignosis locis, iucundi odoris mi Uam ProuocaS,ramis Origano,aut capitelli Thymi similibus: radice longa, iulua, in robore digitali: & habet thyrsum bicubitalem, genicula sttam, inanem: in quo folia hirsiuta, angusta,&ueluti longa, cum adnatisonibus: flore nigro, fructu sine semine floccorum corticis simili, prurio

iam mouens radi s cxterius argillosas, Virtutis densabilis. AvTOR PANDECTARUM

Praeter Symphytum,est alia Con lida, dic o Rubpa, uel Bistorta, uel Toemen IIIa Tormentilla: habeto uirtutem cori lidandi. Con HERMOLAUS BARBARVs, de Petraeo Symphyto. ' 'Symphyton Petraeum, nos Alum Gallice vocamus, soth Spartas, rae nais tribus, aut quatuor a radice. Nascitur in petris. Symphyto aut e Graeci nonae imposuerunt. quod conselidet. Hanc Veneti Cotoneam appel. Cotone

lant, rota, ut inquit Plinius, radicis Mibi albae, alibi nigrae.

87쪽

Error Aut

cennae.

Iambus de

Triobaldus

Hoc Galenus Symphyton inma id est magnum cognominat, NEC Lustu dulce nec odoratu, ut superius Herbarii recentiores tria genera SymPhyti constituunt, practer Petricum, quod ne cognoscunt quidem. Masegnum. minus , sed radice intus&boris alba, sere bulbi emgie rotunda. minimum , flore in spicam purpureo, nec folio quidem Origant ut PQ trarum, sed in humidis genitum, radice lignosa superUacua, nec odorata,

nec dulci, nec saliuam ciente quae sunt m Petrim Omnia. MARCELLVS VER GLLLVS.

Iactant supra Dioscoride nostrae aetatis herba plura etiam alia Con solidae genera se muenisse, quae medicis,& illis censenda relinquimus. ERROR AVLCENNAE CIRCA sYμα Phytum A Suculum, quem deprehendit Masnardus Epistolarum lib. 6. Epistola. G.

Ad id,quod rertio loco de Suculo petis nemo qui Avicennae capti x.lm a. ubi de Su cum agat, capiti Dioscoridis de Symphyto comparauerit,ambigere poterit, dem esse Auicen no Sue itum, & Dioscoridis Symphyton: errorem uel interpretis, uel ip11usmet Avicennae contigisse, Ut Semper uiua dicatur. Errasse autem Avicennam, uel potius nescisse quid esset, ex eo constat: uarias de eo opiniones S. L. 5 . ,.lib. affert, nec uni praealhsa aeret. Secundo enim Iib. alios existimasse, esset Semperuiuum, alios Q, mandragorae cuiusdam semen, alios aliam rem. I ih.etiam. s. p. de sputo sanguinis , duas de ea sententias assieri. Nam post Φ dixerat,m est Semperuiuum, aliam cuiusdam Aggregatoris subdit opinionem. Non enim de alia medici a loquitur,sicut lacobus cognomento de Partibus es amitratus, sed de eodem Sucuro ait, scripsisse uirum quendam in suis aggrega fionibus, esse Calamenti, id est, Origam specie, hoc est, similitudine. Origanum autem dici ab Avicenna Calamentum.x.lib.maniis statur, cap. ris. tibi sub Calamenti nomine,de omnibus Origani speciebiis pertractat. Deinde subdit eundem uirum dixisse, nascitur inter lapides rumim autem primae Symphyti spe ciet adscribit Dioscorides, nasciuiaelicet interpetras, S Origani trahere similitudinem, te Dum cum his , sputo sanguinis pro fle. melius igitur Φ Avicenna coniecisti, S Sumtum esse Symphytum, & utramqr eius speciem uulgo dici Consolidam . Qtiarum maior passim apud nos nascitur, & a similitudine radicis, Lucanicam uocant: mirandulen. Nam nomi natat, Alum uolentes, uel potius debentes dicere. Ita enim primam eius speciem nominat minius lib. ,s. &. H. in finis nascentem, ramis Orioni tenuibus, in cacumine thymi capiti hus, sarculosam, odoratam, gustu cum dulcedine, saliuam ciente, radice longa, rutila, di pitum crassia. Quam si ut scribis3 Conspicatus es, S apud te habes, rem mihi pergratam is .iturum scias , si uidendam miseris.

CENSURA NOSTRA .

Nemini dubium es , quin ah etaetii nomen inditum Solidagini sit. Nempe a glutinando, figendoin, quod prae multis aliis in primis facit. Nihil ita uetat. quin et aliis quo herbis possit competere id nominis,

quibuS uires Pares Sc temperamentum aequale. Quod si donamus nihiletia hallucinari mihi uidetur, qui hodie quatuor, uel quinq; eius species ostendunt, maiore minorem media, Sc regalem. Libenter igitur autori Pandectaru permittimus sua Tormentissam, triuialibus Herbams sitiam Consolida regalem uulgo, Mitter poren, alijs sua Anapallida. Rgnoscimus quo sub eo nomine, quam O.Theobaldus Vettichius nobis exhibuit,rninuscula. & humi se Propagante Solidaginem, qua ille appellat. talante b. uel Aesti ostiir.Cuius ego indiciu malim, in celatu semi iam', qui praeter eruditione dc experientia, de qualibet herba pronunciant.

88쪽

corum T O Μ V s Primus TEMPERAMENTUM. AEx contrari js Potentris constat ut inquit Galerius. Habet nam uim secandi qua comprehensium in thorace &pulmone pus purgat. Habet hoc pariter,ut educitionibus sanguinis opituletur. Ob humiditate uoro mansum, sitim sedat arteriae asperitati medetur. Ideo inflamatis intestinis imponitur,&ad rupta. 8 conuulsa cum melle bibitur

IOANNES VLGONIVS

Co Iida est calida et scea, cu caliditate teperata,et ca huiditate uiscosa. VIRES ET Iuuamenta EX DIOS CORIDE. Trita 8c pota, cruentis exspumonibus,ruptas proficit. Recentia uulnera conglutinat illita. Inflammationibus, praesertim sedis,&intestino', cum soliis Senetiosnis utiliter illinitur Enterocoetas cohibet.

Si inter duos lapides conterat, miraculose antra es extinguit, Schsenterias copescit. EX APVLEIO

Ad profluuium mulierum, herbae Consblidae puluerem mollissime

contritum potui dabis in uino, S restinguet Radicis cinerem tepidum coquito, et ex melle ieiuno da,medebitur conuulsis, uel intus ruptis, 8 ex thorace laborantibus. Ad stomachi dolore si cum oxygaro ectas magna beneficiu senties. BGotin tussim herbs Consolidae radices in chaldari decoques O melle&pipere. 8c castoreo ad quartas,&in uino ueteri, ieiuno dato in potu Hec herba hoc augmentu habe ut carne bubula concisa, & in cacabumis Ia,eius radicissi miseris drachmas. 3. cocta caro in unu cohinebit

IOANNES VIGONIVS.

Omnes Conselidae, uirtute habent con fidandi, dc conglutinadi uul

nera recentia. EXPERI FLENTA.

Oris ulcera rimas.& con lomata mirabiliter restituit. Item uulnera recentia,inspersa cum panno illius aqua uel succo, Pons dere unc. 1 F. Pota quotidie, sanat uulnera interna, Scrupturas. Conuulsiones suffervescentes coposcit, siue quascuntv alias etia ustu Succus, cum oleo mixtus, sanguinem sistit ras et ardores. Hreuiter uulneribus omnibus commodissime adhibetur DESCRIPTORES SOLIDA GLNIS. Dioscorides lib. s. dict. ,--οὐ . . Plinius lib. . P. G. Galeri lib. s. simpli. cap. 1 .QG. Id m lib. 25. p. s.

Ad Paternianum .is3. Apuleius dict. Conselida. Georgius Valla.dici. Symphyton. Ioannes Vigonius. Simon Ianuensis. Autor Pandectaram. Hermolaus Barbarus. Marcellus inviilius. Hieronymus nobilis Empiricus.

90쪽

corum, T O M. V S Primus . DE SANI CVLA.

Rhapsodia Decima. NOMEN CLATURAE Latinae. Diapensia, Sennicula, Sanicula. Germanicae. Sainiciet.

D A R I, de Sanicula lib. s. DIOSCOR. dicitione, Pepli S. V N T A P V D Grscos qui Peptium pro Senna accipiunt: inter quos est Isiacius. Ego diuersitim puto genus: cum Senna siliquas, Scin his semen ferat Peptis non transalpina herba solio Vitis, aut Apri rubentibus. In sine seictionum macullis quibus dam, surculis quo rubriS, ad radicem qua multis ei fibris subest, capitulis in summo seu Me pusillis, subnigris . Huius sit una in uulneratis in potum Commendant

SENTENTIA PANDVLPHI COLLIMN V T II, de Sanicula. lib. defensionis Plin. dieitione Pentaphylion. Est Venetijs.in eo ut eo quem spectarium appellant, seplasiam cuiusdam non ignobilis taberna, cui pro titulo, insigni sit, Aethiopis caput In ea liber est herbarius, tanta arte ac diligentia pictus, ut natas Paginis illis suis herbas, non est latas credas. In ea pictam uidimus, iisdem pror se Bsius, quae hic diximus,signis herbam, iijs quin P, De 8c ipsa quino, ut pinximus, porrectores angulos sinuatosis haberes: sed &6 uetus, quos

fraga dicas: tum ad ipsam herbam latinum nomen Sanicula, Germani

cum, Satarctet, scriptum est. Citanturin inibi de Sanicula liscsci ibentes. in diriamidi is Galenus. Et Petrus Hispanus, is qui postea Pontificastum gessit, & Ioannes uicesimvsprimus. nuncupatus esse: eum de medicina librum scri psit, qui Pauperum thesaurus inscribitur. Tum Seruierasis piscopus quidam. Et laudensis Maphsus. Et libertus aia glicus, chirurgicus. Ea Sanicula Pentaphyllum ne sit, cur rmem no habeo, cur nec gem non uideo. Ex uulgo Herbariorum sententia. Diapensa graece,latine, Fenaria maior,sive Gon lida minor siue Sanicula.

Nobilis Herbarius HIERONYMUS. Sanicula latinis dicis. Ferraria maior siue Cosblida minor herba pal mar alticia dine uel amplius paulo, uulneraria. Est & altera qua da speci es agrestis rarior 8c minus perspeeta herbariis, io Maio &florens . tapparens, flosculis albis, lepidis admodum indeq; enim paulatim disperit, abditi sese