Herbarum viuae eicones ad naturae imitationem... / appendix isagogica de vsu & administratione simplicium

51쪽

S 'PL . Cives Pharma . DE UNGULA CABALLINA,

Rhapidia Quarta.

NOMEN CLATURAE

Graecae,

Latinae. Persenatia . Lappa, Vngula caballina.

Germanicae, . PLACITA AUT HORUM Error Plinii

in Persena .

Petassis Bardana. Lib. s. P. s. Persolata.

OLLA HABET maiora etiam cucurbitis,&hirsutiora, ε nigriora,& crassiora, caulem albicantem. Quanqua Sinterdum uis dua caule reperiatur, radice intus candida foris nigra. Sententia P L I N II de Personata. Quidam Arcton Personatam uocant, cuius solio nullum est latius, grandes Lappas serentem.

DECRETVM HERMO LAI DARE.

in Corollario de Per nata. Arcton. siue Pro pites, Per natam quidem in latino senati sed pro

Peruste tamen capitur a Plinio,dicente, selio Persenatae nullum esse latisus, grandes lappaS serentis quos nos non in Arctio, sed in Pettate cernimus. Petasiten interpretor qua uulgo Bardana,&Lappam maiore interpretant:Ammon quae Ungula caballina dicit. Plinius diiuerentia in note tenuem constituit Perusiten Persenatam, Aretion Per latam appellaim do. Per latam inquit, quam nemo ignorat, Graeci Arcition uocant folia habet maiora etiam cucurbitis &hirsutiora, nigriora & crassiora radiscem albam &grande. Qiraeola fere cum Dioscoridis Aristio conuentuti Nominat &Per tuta siue Per lyton a Plinio, herbae genus Aegyptiae in hortis seri coronamentis selitum, duobus generibus,mas de foemina, inhiberi subdita ea Venerem uirorum maxime prodendo. Illud commonuerim maiora esse Per natar,hoc est, Pelasitae ac Bardanae, Φ per lastae,hoc est. Arictim, S Vngulae caballinae solia. Radicem perinatae cano didam .digitali crassitudine,iastidiendi odoris: Per latae brachiali, &os doratam, flore in spica purpureo. Galenus S hanc. 8c superiorem, eoqdem Arcitii nomine appellat. Quod autem Per nata sit, quam Lu. Columella Personam uocari scribit, ne dubitem, facit, quod utilem pecori, quod uipera momorderit scarificationi si, perpostam comemorat, quod&Plinius probat : S propterea a nonnullis Echion, quasi Viperariam tradit appellari. Mareelli Vergilia de Persenata. Persenata hac utebantur quondam, ad per nas tota Graecia &Italia, quoti in Theatris ait me locis, qui cognosti a populo nollent, masse quippiam uolebant,facili, sed non toto anno act eam rem , ex incultis &pinguibus locis apparatis. Maio, Iunio mensbus Dequentem fuisse

52쪽

psilibus 8c floralibus uerisimile est, tribus decerptis sol 's, quorum uno frontem , duobuS aliis utrin malas vestiret, relictiis inter eorum spacia liberis, uidendi, spirandi, loquendi meatibus . Est enim soliorum Per natae tanta amplitudo ut longe maius humana facies est, tribus uestiri spatium possit. Neo immerito hic cucurbitarum foliis compas rauit: figura enim illis respondet. Et si Pinguiore loco naseantur, mae gnitudine etiam stiperant. Caussacp haec est, cur Graeci etiam, ab eo sdem personarum usa, Prosepida. 8c Pros pion uocauerunt. Lappa Personacia,

dicta est, quoniam illi congener est. Naseitur tibi.*Personata. 8cquos niam desierunt uti Christiani ad persenas ob eam quam diximus caussesam, nec alios habet in sanitate usus, Sc parum hoc nomine nunc co ognostitur. CALVMN A SENTENTIAE PLINs Aenae, circa Per natam Nicolai Leoniceni lib. de erroribus Medicorum.

Sed non est nunc nobis cum Avicena sel eum Plinio negociu quare ad ipsiam reuertamur. Hic lib. 23. de Aretio, quamuis Echion errore cocticis, ut arbitror legatur ita scribit. Aretion quidam Perinaciam uocant. non multos insea uersus, Plinius ita scribit, Per nacia, qua nemo ignos rat. Licet ante,&hi pro P blaesa, Per lata, uiciose seribat ,tamen qdsequitur,probat Per nacia esse legenda. ita enim subiungit. Graeci uero Arcton uocant: lia habet maiora etia cucurbitis, 8 hi suciora, nigriora ,et crastiora radicem alba 8c grande. Hsc ex uino bibitur denarioin Dduora pondere. Videtur profectio duo Arcitii genera putauis te, quorum

utra Per nata diceret, alteruo biberetur contra serpentes ex aceto, a teria ex uino. Attamen d c Dioscorides,&Galenus, ac Paulus de uno tantum do Aretio Prosopite Per nacia scripserat. Este uero ide Arction,

siue eande Persenatam. qua primo Sc secado loco deseribit Plinius, estisedem Plinii uerba apertissime ostendui. Nam de prima ita scribit. Quida

Arctiori . Persenacia uocant, cuius solio nulla est latius, grandes Iappasserente. Hic aut proculdubio Plinius itinuit illa quae a nostris tum Bars dana, tum Lappa maior uocatur. Qua ideo ueteres. Persenata dixerunt, quonia hac propter amplitudine soliorum, ad Per natos faciendos utebantur. Hanc uero eande, eadem ratione Dioscorides, Galenus & Paulus pro pitem, id est, Personaciam,nuncuparunt, ac solijs cucurbitae, nigrioribus tamen,ato hirsutioribus, constare tradiderunt.

APOLOGIA PANDVLPHI C O tali nuc' pro Plinio contra Leonicenum.

Vis 8c aliud uidere,indiligentis hominis argumentum de Per nata. Plinium taxat, quod duplicem illam esse crediderit. Tamen ut id uerum esse comprobet,ne quid integri ad defensionem Plinio relinquatur, nulata ratione Echion pro Aretio, codicis uicio positu dicit. Sed ne sic quo Plinium, aut seipium intelligit: quod uerum esse mox agnosces. Post As

53쪽

Echion ueru quoas

Arctionduplex. vessiasciam altera specisa Person iam

garici descriptionem, Echion herbam. 21. Dolii mine continuo subiecit Plinius, Quae quoniam capitula habeat, uiporis similia, ideo Echios,quasi uipera cognominatur. Duo huius genera Pulegio simillia, floribus coxxonata. Tertium lanugine spinosa, distinctium pingit, Addit propterea. Quidam Echion Persenatam dicunt non Aristion ut Praue inserere Nicola uoluit 3 quorum opinionem, quoniam longa kliorum & floris differentia improbaret: subiicit. CDius stilicet per natae solio nullum est latius, grandes lappas serentem. Ac si dicat. Trix Echii genera dixismus Uulegio simiIia, cui parua sunt folia, quae ribus coronantur. Falluntur qui Echion dicunt esse Per natam, grandes lappas ferentem, ius solio nullum est latius: quae Omnia a Pulem, similitudine maxime diserepant. Non intellexit in morsium praeceps Leonicenus Plinquer=ha illorum sente iam apposite improbantis,qui Edhion per natam esse dicebant. Nam ea parte qua Plinius scripsit. Cuius tam nullum est lati tis: Leonicentis,cuius illud ad Echion retulit: non ad Per natam ut Plinius,&gramatica ratio postulabat. Ne enim ideo duplicem Persena oram esse credidit Plinius, quia quosdam Echion Personatam dicere,&ex aceto radicem dare seripsit. Nam hic de Personata non agebat, sed de Eρchio: de quae ut quaecu ab auctoribus seripta compererat aperiret, ideo quosdam Echion dicere per natam scripsit S ex aceto dare potui. nenim probe claudit c quod is pediximus Quidam dicunt,ergo Plinius medidici ac praesertim cum Echion triplicem pinxerit 'ex soliorum 8c floris ditarentia non esse Echion personatam aperte senserit: at ideo post paucos uersius, non iam de Echio, sed de Per nata notissima herba speciatim uerba facit: eam* A Bon 8c personatam Graeca 8c Latina appellatione nuncupauitria eminem illam ignorare dixit: ut eos etiam uis delicet diseringeret, qui sis pra Echion paruis folias herbam per nata I tissimis constantem putauerat. Bene ergo omnia quadrant. Sciat deinceps Nicolaus hoc iri loco bellissime sgnificasse Pliniu.atq; ita credidis se,aliud Echion esse pulegio similem: aliud per natam soliis maioribus

cucurbitae: quas unam herbam esse quidam putauerunt.

Sed quonia de Arctio sermo incidit, quando S pro Plinio 8c studiossis seribimus: ut haec nostrat gentes quantulacum illa sint γ aliquid semper arripiant, quod in comunem utilitatem conferre possint quod tota defensione, quatum potuimus obiter curauimus Leonicenus uero uita

uit) hoc iubnectere uisiim est: q, Arction Graeci duplicem esse tradide runt. Vna quidem que et Arcturion diceretur: ius folia phlomo qua latine Verbascum dicimus similia. crassora tame Sc rotundiora esse dis X erunt: semen uero minuto Cymino simile: quod tam ipsum Φ radix laschiadicis 8c dysiariam patientibus emcaciter daretur. Alteru, quam Ar Gon &Prosopiten. 8c Pro pion, SI AParinem dicerent:nos Per nastam &Lappam. de qua egimus: ambas quarto Diostorides pinxit, Psituus Primam septimo & vigesimo: Alteram, quo diximus libro tradidit.

54쪽

eorum T O M v s Primus, AsSed Aparines nomen a Dioscoride positum non probavit: quando alla amesse a Perib in Aparinem,& urs 8c uiriu diuerstate monstrauit. Sententia sIMONIS IANVENS Is de gula Caballina. Vngula Caballina. Finara, ut quidam dicunt Dardana, duas habet species. mmor quς campis et locis siccis nascitur,&m uineis. Altera maior quae in marginibus aquarum semper inuenitur, maiore solio. nec angulis sic manifestis,&parua radix eius, odorifer quam quidam Cassula

cordis uocant.

Idem de PERsONATI A. Personalia inquit in cofessitione Mithridati minoris, ponitur in antiquis Synonymis, quod est Bardana Lappa maior, Dron a. Quod etia, linius uidet dicere. Persenata inquit a quibusda Echion uocat, cuius folia nullum latius grandes lappas ferens. Sed alia est Echios.

Sententia AVTORIS PANDECTARUM

Personaria in Antidotario, in consessitione Mithridati minoris exponitur in antiquis Synonymis, quod est Lappa maior. Bardana, Omnes ga, Per lita. De Ungula Caballina sie Galenus. s simplicium, cap. de TuTIagisne. Et est Vmula Caballina,vel Nentiphar terrenum,uel Farsana. Noφminatur autem Tussilago, quod tussientibus; & orthopnoicis contare

creditur.

Et rursum. Taligo, Chamsi euce, Ungula Caballina, est species Tapsi barbati .

IVDICIUM. nostrum. Videtur plane utercp,8c Ianuensis, S Pandectarum pior ignorasse gulam Caballinam et impositum illis a Plinio: quoniam sicubi Lappam uocat Per natiam. Nec legisse opinor. quae esset Aretiora apud Dioscoridem. Mihi apparet in re tam manifestaria immerito nos torquere, quando ad unguem prorsus quadrat in Caballina Vngula Dioscoridis Arcitii deseriptio. Facit nobiscum Harbarus, 3 ipse acerrimi homo iudicii. Oe plinis cerae Collinucius uiderita

Iuvamenta ex DIOSCO RIDE.

Drachmar unius pondere Pota,cum Pineis nucibus, purulentis extussientibus auxiliatur. Trita dolores in artubus, astrictius uinctis illitu sedat. Folia utiliter antiquis ulceribus illinuntur EX APULEIO. Personatiar herbae succus, cum uino ueteri in potionem datus, orti nesin ius serpentium uel colubri. mirifice fanat. Item si h sdem sol as cingas febricitantetri, febrim fugat At uulnus etiam si cancer erit herbae Personatiar aqua foueto. Dein/de ipsam cum nitro, ungia, &picula cum aceto tere, & in Panno ins

Tapsus barba

rus Chamae leuce.

55쪽

Aa intestinorum dolorem herbae Personaliae suco cyathum unu ex melle cyathis duobus ieiunuS bibax- . c. ci a RadaX cum sale marino trita morti canis rabidi imPonitur. Σic re auambusta jucci eius cyathum.ex melle cyathis duobus da hibere. DE s C IPTORES Per natae. Dioscorides lib.si cap. Arcton. I PIinius lib.2F. aP.F. Hermolaus Barbarus in Corollariis. Vergilius Marcellus.

Pandulphus Collinutius.

58쪽

corum T O M V s Primus. DE ARISTOLOCHI Isuhapse dia Quinta

NOMEN CLATURAE Rotundata

Graecae,

Latinς; Aristolochia

Nomenclatura Longae,uel maioris.

Latine, Aristolochia longa

Aristolochia Rotunda. R Is TOLOCHIA Rotunda nonae ex eo sibi adoptauit, qd existimetur Optime puerperis opitulari. Tria eius genera tradiatur. aquς foemina uocatur,folris hederaceis, prestanti odore, Cum acrimonia. mollibus subrotundis multis in una radice germinibus, prςlongis p Palmitibus, store candido, an Pil colo rubro, grauiter olente

E I v s D E ' de Aristolochia Longa. Aristolochia longa, mascula, appellat a nodullis Dactylitis logiore Φrotundo solio tenuibus ramulis,dodrantalibus, flore purpureo, grauiter olente, marcescens in pyri similitudinem conformatur: tuberibus radi sca rotundis, ut rapum. Longe uero radix digiti crassitudine, et palmi longitudine implet. l onun*paulo grandius adolescit. Ambscolore intus buxeo gustu amaro 8c graui. Est etianinu tertia Longa, quae Clemacietis uocatur, ramulos habens tenues, refertos sol ris subrotundis, minori Semperuiuo similibus,flores Ruis pleniores radices longioreS, tenueS, crasse cortice odorato uestitas, odoramentoria spissametis coiaemetes. Sententia PLINII de Aristolochqs, ex lib. V.C . s. Inter nobilissimas Aristolochis nomen dedisse grauide uident m

esset δου ς, λέ- r. Nostri malum terrae uocant. Quatuor pria eius seruant

Vnu tuberibus radicu rotudissos hs inter malua et hedera nigrioribus, Pinguioribusi . Alteru masculae radice longa, quatuor digitoru longitudine. baculi crassitudine. Terreum longiss1ms tenuitatis uitis nouelis, cui sit precipua uis: qus Clematis uocatur ab atrjs Cretica. Omnes colore buxeo caulibus paruis, flore purpureo, serui bacculas paruas uelut Capparis. Valent radice ini. Est & quae Pistolochia uocat, quam gnis. tenuior o proxime dicita densis radicis capillametis. Iunci plenioris crassitudine. Hanc dam PolyrrhiTOci cognominat. Odor Omniu medicatus,sed ob longa radice tenuiori pratior. Careosi essi est corticis. Vnguentis quo nardinis conueniens. Nascuntur piraguibus locis. 8c campos bus. Effodere eas messibus tepestiuir ita desquamato terreno seruarit. Maximetia laudat Pontica,&in quocircppoderosissima, qua cis medicinis aptior

Aristoloblita

pistolosita,

59쪽

sO SIM PL. Cives Pharmas C Rotunda contra serpentes. Oblongam suma gloria est, etiam modo.

Aristolochia grsci Arare tam uocat, alii Ephasion, seu Hephasia, alii Liniciti alii Pixionice, at a Melacarpon alij Teuxino, alij Dardano, alii Ioniitim, atri Chanasmilon. alii Opetinutali malu terrae Daci Absinthiotim rusticum Scardian. Nascitur locis imotuosis solidis calidis,&ctatis. CONTROVORSVΜ Nicolai de errore Plinii in C clamine.& Aristolochia Plinium etiam non tantum nominum, sed rerum quo p ipsarum similitudo aliquado decepit. Nam Cyclamini radice, que Rapum terre, Prosipter rotunditatem dicitur, Aristolochis Rotunds qus et ipsa a radicis rotunditate nomen ac pit, radicem esse existimasse uidetur. Nam lib. et . quo in loco Aristolochiam quatuor distinguit generibus eius ρος Rotu da dicitur radicem scribit a piscatoribus Campaniae Venenum terrae uocari, ac coram se contusam imixta calce, at in mari sparsiam, tinuo ad uolasse pisces mira cupiditate,statim exanimatos fluitasse. Hoc idem, ut a uiris grauissimis accspi nostro fit aeuo ab eisdem piscatoribus, non Aristolochiae Rotunds sed Cyclamitii potius radice, Pisces allicitat at exanimandi caussa. Ipse quo φ Plinius eosdem etaetus no Aristolochi e D Rotundς sed cuiusdam Cyclamini radici lib. V. buit. Aut igitur fatendum, duas esse radices,quae eosdem praestent Mecitus:quarum tamen at teram esse Aristolochiae Rotundς radicem, ne* ab aliquo aviore scriptu TePeritur, ne experientia comprobatum. Aut illud dicendum erit, Cyφclaminum qui radicem habet rotundam quartum esse Aristolochiae gesnus, quo nihil dici posses rerum naturae repugnantius. Siquidem uidet apud Graecos Aristolochiae nome ut Dioscorides ac Plinius ipse testat, quoniam sit optima praegnantibus. Radix uero Cyclamini adeo est Mouersa praegnantibus, ut si eam mulier grauida transcenderit abortum faciat:Deluti Dioscorides plures alij medici insignes retulerunt, ac Plini us ipse confirmat

DEFENSIO COLL. INUCI L.

Cyclamini herbae, qua nunc porcinum Panem uulgus, medici v uo scant,uia genera, Aristolochiae uero quatuor aptissime scribit, pingitque Plinius: at hic noster accusator,Cyclamini radicem dicit ideo existimasse Plinium , uideri Aristolochiae Rotundae radicem este, quoniam radici Aristolochiae tum necandi pisces adscripsit. Huius res argumentum hoc affert, quod ipse inquit a uiris grauissimis ac pi idem nostro arvo fieri, non Aristolochia radice, sed Cyclamini. Nonne praeclaro usus uidetur aduersus Pliniu Leonicenus uel testimonio uel syllogismo Quia audi utinat Nicolaus Leonicenus, clamini radice pisces necari, tallit Plinius etiam uidis Iese dicat, u Aristolochie radice pisces necari tradidit. Oinexcusabile calumnia: quia Cyclamini radix hoc facit, Aristolochi nofacit. Quia de Cyclamini radice ab ignotis Nicolaus accepit, Plinius

60쪽

corum, T O Μ V s Primus, siprrio testimonio de Aristolochia mentit. En pelari Oiseebes a imeta: Aqm Tubere terre id est,prinas Cyclamini radice fit ut pisces necent, Malo terre, hoc est Aristolochis rotude radice fieri no potest. Fallit Plinius. qui id uidisse se scribi non talitur Nicolaus qui audisse se dieit At Plionius inquit, radicem Cyclamini id etiam efficere scribit. Verit id quidem

Leonicene: sed tertiae Cyclamini. cognomine Chamaecim, cuius non rost unda, sed siparia sit radix: ut tandem agnoscas sine metere debere, quoade Rapo terri tepet uadere conaris. An cecum uel medacem fuisse Pliniri putas Nicolae,cum Campanos piscatores malo terrae calcem misceore, pisceso necare uidisse se scribit Num impossibile quidda, aut supra fide dixisse tibi uisus est Plinius Sed Tithymala cognomine Corymbiten lib. 5 8c zo. et Lactucam caprina lib. 2Ο. eosde praestare in necandis

piscibus ineestus ide ipse Plinius tradit. Verbaseo herba tam fluuiales Φla stres pisces interimi. Et marinos etia a Phoenicibus hoc modo cap. historiae animalia Aristoteles scribit. Nos quoin EXPerimento, uisu ν didicimus. & Cucumere asininum, & uiridia nucu putamina cotusa idemessicere posse. Quonia ergo & Cyclamino, et Corymbite, et Lactuca castprina & uerbasco, 8c cucumere asinino S iuglandiu corticitis pisces necantur errat Plinius qui Aristolochiae radice necari dixit. Num tibi caronedo ista uident. Aristotelicsue demonstrationes, quibus inexpugnabile uerum necessario sequatur Tu concludens pergis ato in hunc modudicis. Aut igitur fatenda est,duas es Ieradices quae eosdem praestent esses cstus aut illud dicendu erit, Cyclaminu rotundς radicis quartu esse Ariso Btolochiae genus. Vnde ista obsecro tate11di, dicendi,necessitas Nicolae Primu quidem non duas modo herbas quae pisces necent sed sex addust ximus:multas ide essicere posse, non dubitamus. Num grande, aut mirandu quiddam putes sidue pluresue herbς idem pos lini Deinde quia Cyclaminus pisces necat, Aristolochis genus erit quartumzAt quintum dixisses. Aristolochiae enim genera quamor Plinius enumerat. Pari emm ratione Corymbites , Tithymalus,& lactuca caprina, & uerbascum, Scucumer asininus, de iuglandium cortices, quia pis es necant, inter Aristolochiae genera reponentur: quasi unum e ectum non nisi uni sus herbae genus p stare possit c Quod rare Aniculae quidem dicerarent, aut empiricoru quisquam. At de Aristolochia quod pisces necet. an ullo inquis autore scriptureperitur. Legisti ne omnes autores Leoni scene Nonne ego te in tripolio monui oportere eu qui ita arguit, legisse. intellexisse, et memoria tenuisse oes qua un*scripsere autores: quo argumenti huius formula &ratio constare possit et Sed none omnibus inmoribus rei ipsius euidentia potiori Hanc radice etiamna Campani metum terragnum, hoc est, Malia terre uulgo dicunt: 8c in piscatu passim adhisbent. Quod uir illustris, acerrimi iudicii Sigismundus Estensis sister tuus dux inclyte cum haec proderemus; nobis retulit. At quaenam ista Peruiuacia quae frontis duricies: quae impudentia eae a nullo aut e stri