Prima principia scientiarum seu philosophia catholica ...

31쪽

David gigantum Goliath simplicibus armis debellavit,

nempe unda et lapidibus Sed eo proStrato, gladium arripuit, quo ejus caput detruncavit et proelia Domini proeliatu eSt. I . Paulus, ut ipse explicat, solum de inani philosophia loquitur, de illa scilicet quae contrariis side erroribus corrupta erat, quali fuit Epicureorum et Cynicorum philosophia. Unde Patres remordent philosophiam quae est inimica fidei et jus arbitram so actitat, non Ver illam quae est humillimo captivata in obsequium fideici hanc tanti laetebant, ut S. Hieronymus de primis Ecclesiae Patribus dixerit: Iantum philosophorum doctrini atque Sententiis suos reSperserunt librOS, Ut neSeia quid in eis primum mirari debeas, utrum eruditionem de tuli, Vel Scientiam Scripturarum. D

3. Cognitiones et Scientis Speciem ab objectis suis Sortiuntur, ac proinde partitio philosophiae instituenda est juxta illius objecli Vario aspeelu Sed aliones ultimae rerum, quae Sunt Objectum philosophiae, considerari possunt Vel in Se id St, in rebus ipsis; vel in infellectu humano, id est, relative ad cognitionem vel reSpectu VoluntatiS, id eSi, quoad Operationem humanam et hinc philosophia dividitur in Realem Rationalem et Moralem. Prima speculatur entia prout in e Sunt, Vel in Sui cauSi S et in Physieam,

Mathesim et Melaphysicam subdividitur, prout iterumens considerat vel sensibilibus mulationibus Substans, vel sola quantitate asseclum, Vel ab ulriSque praecisum. Secunda peculatur Dulia, non prout in Se Suni, sed prout ab actibus rationi denominantur, et ideo

vocatur ullam Logica Tertia peculatur entia prout

32쪽

objiciuntur actibus volunt alis liberae, quos in eorum

appulitionum sub dictam in legis naturalis sertur, tappellatur oliam Ethica . Recentioribus oro saeculis Physica et Malliosis propter ingen Suum inerementum, a philosophiae tractatibu fuerunt rose alor, et specialem nunc efformaut Scientiam. Ianc partitionem communiter tradunt praeclariores philosophi si autem alicui non arrideat, aliam Seligat, modo a natura rei fundamentum Sumat diViSi enim, quum sit opus artis ad mentis debilitati Succurendum, sempor dividentis arbitrio aliquid permittit modernis temporibus acriter litigant philosophi quoad ordinem

instituendum inter Varia philosophiae partes Mulli Scolistis et Victorii Cousin asseclis praedicant in primo loco reponendam SSe Sychologiam quia juxta eos, cognitio humana nequit inVestigari nisi prius nobis innotescat ejus Subjectum. Alii contendunt a Metaphysica generali 0SSe ineundum, eo quod, juXlaeOS, non OSSUmUS cognitionem inVeStigare, quin antea objectum Hil pertia StraVerimUS; caeteroquinia Surparemu promiScue Verum et salsum. Alii tonunt exordiendum SSe a Logica, non propter necesSitatem, sed ob maju emolumentum; nam Logica praebet instrumentum Scientiae, cujuS S ministra. Haec

ultima Sententia Verior apparet, illique suffragatur tum auctoritas, tum Xperientia Candidatus philosophis enim non est veluti tabula rasa sed potitur jam variis cognitionibus, uti grammatica, litteratura, ca-lechismo, etc. At quum, e altera parte, instruatur logica naturali, non St neceSSe incipere a Logica, licet hic processus, quantum saS St, Sit alii antepo

33쪽

PROLEGOMENA . Secundum Metaphysica tertium obtinet locum Ethica, quae est sinis et eluti corona caeterarum philosophiae partium. Logicae incumbimus, ut acilius atque certius entia eorumque relationes cognOScamUS; enlium Vero naturam et relationes perscrutamur, ut jura et ossiet ex illis dimanantia capescamus, Sicque ad finem per media tendamUS.

34쪽

PHILOSOPHIAE

LOGICA.

. Desinitio nominis. Logica graeco idem est ac Rationalis latino venit a voce λογος, quia OliSSimum ei Satur circa interiorem Sermonem, nempe cogitationes cogitan enim Siscum Sine Oci Sirepitu colloquitur. Rationalis nomen a Latinis aecepit, quia Hii Scopus eSt rationem informare eamque in aequisitione et manifestatione Veritalis dirigere. Desinitio rei Seopus logi eae Si reddere mentem eXpeditam atque promptam ad recte in omnibus judicandum inuem ut altingat, Scientiae theoriam Suppeditat Dialeelicae proprium munus est Sciendi O- dum tradere quod non aliter facit, nisi docendo inStrumenta ciendi, et eorum vim et proprietates demonstrando . Ideo Logie desiniri pol est Scientia ordinis inst tuendi in operationibus intellectus ad veritatem inveniendam et demonstrandam . Dicitur 1 Scientia. Non latiliam enim regula diSi Suaresius, Metaph. diSp. I, SON. 4 n. 25. P. Ventura eum delinil Scientia quae praecepta vel scienti- sicam theoriam de c0gil ali0nibus humanis, seu de c0gnosci liva facultate moderanda persequitur. Veteres eam definiebant :Scientia eniis rationis direclivi perationum intellectus. Sed, ut patet, cum n0Sira illae definiti0ne c0eunt.

35쪽

currendi tradit, Sed harum regularum praebet alionem, ut scientisice de illi disputat V. g. demonstrat tres Solum termino eSSe poSse in SyllogiSmo, desinitionem debere genere prOXimo et disserentia eOnStare. Vocatur eliam ars cogitandi, et merito siquidem est ars artium. In Omne artes influit; nam caeterae artes versantur circa elus lacullatum quae imperi rationis subjacent et Logica Versatur circa ipsosmet rationis eius pra bet compleXum illius regularum, ideoque ordinat id a quo omne arie prosiciScuntur.

Unde I . Thomas Necessitas requirit ut in addiscendo incipiamus a Logica, licet non faeilior aliis scientiis, quia aliae Scientiae ab ipsa pendent; n Logida sorsan dissicilior est multis aliis scientiis propter

colitinuum usum esseXioni quem requirit.

At nonnisi aliori sensu appellari potest scientia practica, quia non immediate ad praXim respicit: praXis enim desinitur : Operatio alterius potentiae ab

intellectu, elicita conformiter ad rectam rationem. Unde commune Xioma fert, intellectum itensione fieri practicum, id est, dum rospicit aliarum polentiarum eluS. Insuper Seientia praeliea principaliter ordinatur ad Opus exierit1. .

2 Ordinis instituendi in operationibus intellectus. Illa verba innuunt ob velum Logicae. At in objecto

oportet distinguere materiale et formale objectum materiale est ipsa res ire quam aliqua saeullas aut Scientia Versaturi et objectum formale est id quod in tali re saeullas aut scientia attingit V. g. in Objecto

Quare D. Th0mas, p0Siquam Cantica Canticorum appellaverit scientiain Dei dilectivam, adjungit Si aliquis vellet eum appellare praeticam, quia dilecti est quoddam pHS, Sententiam leneat, linguam c0rrigat. Nam scientia praelica principaliter i dinatur ad pus exteriuS. Gnar0l0g0.

I. 2

36쪽

color, quem oculus in rebus deprehendii in medici

na, materiale e Si corpu humanum ut formale est sanitas. Ex utroque integrum XSurgit Objectum, quod aliquando vocatur Subjectum Scientiae, e quod ejuS dispulationibus subjiciatur. Objectum maloriale L0gbeae sunt res cognitae per cogitalione repraesentatae; objectum formale Ver est arisciosa dispositio operationum intellectus Commune est omnibus seientiis dirigere operationes intelle lus, Sicut omni morali virtuti operationes Voluntatis dirigere sed aliae Seientiae operationes intellectus per ipsam cognitionem rerum dirigunt, dum Logica eas dirigit per artificiosam objectorum dispositionem . Hinc collucet quam merito Veleres Logicam duim Dierint scientiam ontis rationis directivi operationum intellectus. Dispositio enim artisciosa non est aliquid reale, neque eXtra mentem eXi Stit, et propter hoe jure appellatur en rationis. Ipsae Operatione quae dispOnuntur, Sunt aliquid reale et physicum, licet talissimo dicantur entia rationis; sed ut tales sunt Objeclum format Psychologiae. 3 Id veritatem inveniendam et demonStrati sim. His vocibus exprimitur dupleX Logicae munii : quidquid enim in oppositum conelament raditionalistae, nihilominus certum est experientia et uel Oritale, ut etiam ratione Philosophiam esse simul inquisitivam

si Dialectica s0lum est quaedam ars dirigens operationes intellectus, ut artificiose et cum ratione Xersteantur. Unde directe ac per Se agit de c0nceptibus mentis ut dirigibiles sunt per artem, seu de forma et ordinatione conceptuum, quatenus per artem tribui potest. Quia Ver conceptus mentis circa res versantur, et in rebus undantur, ideo de rebus tractat, ii in ut earum esSentia et natura declaret, sed s0lum in ordine ad conceptus menti c0Ordinand OS. Suarer, Metaph. disp. 39,

37쪽

o demonstrativam. absque dubio aliquis potest per

lumen rationis sibi inditum, absque exterioris doctrinae magisterio Vel adminiculo devenire in cognitionem ignotorum mullorum, sicut patet in omni eo qui per iuventionem scientiam acquirit .

II. LOGICAE DIVISIO.

5. Logicae Varias pro Variis aspectibus quos exhibet, philosophi tradunt divisiones. Alii cum Veleribus altendunt potissimum debilitati juvenum, et eam in minorem et majorem dispescunt, alque in priori ineludunt quae scitu faciliora sunt, Videlicet argumentationem. Alii attendunt duplici ejus termino, Scilicet saeuitatibus hominis et rebus ipsis et Logicam in formalem et criticam dividunt primum tradunt

regula quae Sunt necessariae ut rectae sint rationis operationes deinde tradunt regulas ut eaedem Operationes sint verae. Si attendamus muneri Logicae, habemus aliam divisionem, quae ineludit duas praecedentes Munus Logicae, si ipsa amplissime SumatUr, est dirigere intellectus operationes seu theoriam Scientiae Suppeditar porro ad scientiam tria requiruntur, videlicet primo, cognitiones deductae Secundo, rincipia certa e quibus deducantur' tertio, concatenalio

D. Thom de Magistro, art. 2. et e ratione scientiae est quod habeat firmam inhaesi0nem eum visione intellectiva habet enim certitudinem procedentem ex intellectu principiorum s D. Th0m. I, II q. LXVH a. 3. Scientiam 110n appello in qua ille qui eam profitetur, ali quando sallitur. Scientia enim non solum comprehensis sed ita comprehensis rebus constat, ut neque in ea qui unquam errare, ne quibuslibet adversantibus impulsus nutare debeat. Unde verissime a quibusdam philosophis dicitur, in nullo eam posse nisi in sapiente inveniri, qui non modo perceptum habere debet id quod tuetur ac sequitur, Verum etiam inconeuS- Sum tenere ara August. I Contra AcademicOS, cap. 7.

38쪽

harumco cognitionum debuit enim essi mare systema. Igitur oportet habere instrumst ultim ad deductionem faciundam, undamentum quo uitantur cognitiones , et ordinum juXla quem instituantur. In Strumentum, argumentali Seu ratiocinalio rundamentum, certitudo Ordinem methodus subministrat.

LO GICAE

6. Ratiocinii nomine ea operatio significatur qua mens ecuna Veritate nota in alterius ignotae cognitionem deVenit V. g. e mundi mirabili ordino existentiam Dei inserimus. uare ab Augustino definitur racertis ad incertorum in layationem nitens coqitatio . In ratiossinatione duo in Veniuntur, nempe materia et forma materiam praebent termini et propositiones; formam ero illarum artisieiosa disposilio prἴθbet. Quemadmodum in domo duo sunt, videli et lapides et ligna, quae Vice materiae gerunt, et eorum dispositio; pariter in aliostinatione et omni opere ab homine

conlaeto inveniuntur materia et forma. Ralioeinationis maloria alia est remota, et alia pro-Xima ProXima materia Sunt propositiones quibus coalesei ratiocinatio remota ero Sunt ei mini quibus ipsae propositione eonStant. Hanc imple apprehensi rei expressa, illam judicium eXlerius prolatum praebet.

De Iinmat animae, cap. I.

39쪽

LOGICA. 13

ARTICULUS I.

T. Simplex apprehensio v00Mur idea apud moder- nos , ut desinitur mera alic/jus objecti in mente nostra repraesentatio intellectualis. Dicitur 1 Repro sentatio intellectualis Idea enim non St res ipsa Sicut volunt Otilologi, sed tantum iis imago. Dieitur intellectualis, quia non eSt repraesentatio quae sit in sensu, aut in imaginatione : sed hiae repraesentatio debet eXistere in intellectu, quum illa saeuitas sit priueipium immediatum judicii, cujus ideae sunt malerii ut erat judicium intelleelus obet percipere relationem conVenientiae aut disconvenientiae non potest hane relationem percipere nisi ipse percipiat utrumque terminum hujus relationis, ae proinde nisi utriusque habeat deam Omnis autem repraesentali in intellectu existens est intellectualis .

Apud Veleres, vox dea non usurpabatur ad significandam quamlibet repraesentationem in mente exiStentem, sed solum ad signifieandum exemplar in mente XistenS, juxta quod artifex peratur. 4 es peintres dis frit indisti reminent qu'il soni uti porti ait rimaginali0n uru'idsie, quand iis dignent une pers0nne ab sente, fur rimage ullis 'en soni lar me en a regni dant Cene soni uini de elles dees que n0us avon ici a consi di re r. Ιl in 'aut res id res qu'on appelle intellectu elles; et ces0nt celles que a l0gique a p0ur i et a B0SSuet, Lost liv. Ι,

I. 2

40쪽

0uomodo aulum inlullectus e sensibili abstraha atque eliciat spiritualem reptasesentationem dicemus in

Dicitur ' Mera, quia illa repraesentali QSt X perSaffirmationis et negationis Dundo a scholasticis Vocatur etiam perceptio incomplexa dum judicium vocatur ab iisdem percepti compleXa.

Dicitur 3 Ilicujus objecti, quia impossibile est dari

tionem Sine re percepta. bjectum ero St Vel materiale, Vel formale nam quaelibet res habet attribula Sibi propria, quae sunt vetuli intelligibilia ejus lineamenta hine attribulam logicis appellantur assectioneS, notae, Vel etiam rei determinationes. uum Ver intellectus humanus, pro debilitate sua, fere nunquam alicujus rei determinationes attingat Uno conceptu, illae quae attinguntur, laeetum formale dicuntur; omnes rei delerminationes sumptae in se et independenter ab apprehensione mentis, Objectum materiale dicuntur. Complexio omnium notarum Seu determinationum deae appellatur comprehensio Seu compleaeus attamen comprehensi magis proprie significat notas quae objectorum disserentias constituunt. Si autem notae alicujus ideae sumantur in quantum Sunt Ommunes pluribus Objectis, habetur extensio Seu ambitus ideae, qui est complexio individuorum, Vel Specierum, Vel generum Sub ea incluSorum V. g. extensi Substantiae sunt Omnes substantiae tum Xistentes tum possibiles seu generalior, eo Simpliciores idea atque paucioribus notis coalescit; et ideo quantum augetur eXtenSio ideae, tantum ejus comprehensi remittitur, et vice versa; sic dea hominis ideam animalis comprehenSione antecellit, quippe non modo SensiliVam, Sed et rationalem Vitam repraesentat. At vero idea animalis ideae hominis quoad