장음표시 사용
101쪽
cum in potestate essent hostium aut tyrannorum, multi in custodia, multi in exsilio, dolorem suum doctrinae studiis levaverunt. Princeps hujus civitatis Phalereus Demetrius, cum Patria pulsus esset injuria, ad Ptolemaeum Seregem Alexandriam contulit qui, cum in hac ipsa philosophia, ad quam te hortamur, excelleret, Theo PhraStique esset auditor, multa pra clara in illo calamitos otio Scripsit, non ad usum aliquem Suum, quo erat orbatus sed animi cultus ille erat ei quaSi quidam humanitatis cibus Equidem e Cn. Aufidio, pr aetorio, erudito homine, oculis capto, Saepe audiebam, cum se lucis magis quam utilitatis desiderioi noveri diceret. Somnum denique nobis, nisi requietem corporibus, et medicinam quamdam laboris aster-Tet, contra naturam putaremus datum. Aufert enim SenSus, actionemque tollit omnem. Itaque, Si aut requieteni natura non quaereret, aut eam OSSet alia
quadam ratione consequi facile pateremur; qui etiam nunc agendi aliquid discendique cauSa, Prope
contra naturam, vigilia Suscipere Ole US.
XX. Sunt autem clariora, vel plane perSpicua, nec dubitanda indicia naturae, maxime cilicet in homine, sed in omni animali, ut appetat animus aliquid agere Semper, neque ulla conditione quietem Fempiternam possit pati. Facile est haec cernere in
primi puerorum aetatulis. Quamquam enim Vereor, ne nimius in hoc genere videar tamen Omne Veteres philosophi, maxime nostri, ad incunabula accedunt, quod in pueritia facillime se arbitrentur natu-Tae voluntatem posse cognoscere. Videmus igitur, ut conquieScere ne infantes quidem possint cum vero
paulum processerint, iussenibus vel aboriosis delectentur, ut ne verberibus quidem deterreri possint:
caque cupiditas agendi aliquid adolescit una cum aetatibus. Itaque, ne si jucundissimis quidem nos Somniis Suros putemus, Endymi0nis soninum nobis
102쪽
m DE FINIBUS, I in V. CAP. 21.
velimus dari id quo si adcidat, mortis in Sta pute
Quin etiam inertissimos homines, nescio Ua ingulari nequitia praeditos, videmus tamen et animo et corpore OVeri Semper et, cum re nulla impediantur neceSsaria, aut alveolum poscere, aut quaerereri lem piam ludum aut sermonem aliquem requirere cumque non habeant ingenuas e doctrina oblectationes, circulos aliquos et sessiunculas consectari. NebeStiae quidem, quas delectationis causa concludimuS, cum copi OSius alantur quam Si essent liber , lacile patiuntur sese contineri motusque Soluto et agos, natura ibi tributos, requirunt. Itaque, Ut quisque optime natus institutusque St,eSSe omnino nolit in vitii, si gerendis negotiis orbatus, OSSit paratissimis vesci voluptatibus. Nam aut privatim aliquid gerere malunt aut, qui altiore unim sunt, capessunt rempublicam honoribus in1- periisque adipiscendis, aut totos se ad studia doctrinse conferunt. Qua in vita, tantum abest ut Voluptates consectentur etiam curas, Sollicitudines Vigilias perferunt optimaque parte hominis, mesin Obis divina ducenda est, ingenii et mentis acie fruuntur, nec Gluptatem requirentes, nec fugientes laborem. Nec vero intermittunt aut admirationem earum rerum quae Sunt ab antiquis repertae, aut investigationem novarum quo Studio cum satiari non OS-hi Ut Omnium et Pterarum rerum obliti, nihil ubjectum,
nihil humile, cogitant tantaque est vis talibus in Studiis, ut eos etiam, qui sibi alios proposuerunt fines bonorum, quos utilitate aut voluptate dirigunt, tamen in rebus hucrendis, explicandisque naturis,
ΣΥΙ. Ergo hoc quidem apparet nos ad agendum
esSe natos Actionum autem genera plura, Ut DbSCU-rentur Otiam minora majoribus Maximae autem
sunt, primum ut mihi quidem videtur, et iis quo-
103쪽
mna nunc in ratione versamur consideratio cognitioque rerum ccdlestium et Enrum, quaS, a natur. Dccultatas et latentes, in lagare ratio potest deinde rerumpublicarum admini Stratio aut administrandi sciendique prudens, temperata, fortis et justa ratio, reliquaeque virtutes, et actiones Virtutibus congruentes ; INP, uno verbo complexi omnia, honestu dicimus ad quorum etiam cognitionem et usum, jam corroborati, naturu ipsi prideunte, deducimur. mnium enim rerum principi parva sunt; sed suis progresSionibus Sa augentur; nec Sine causa. In primo enim ortu inest teneritas et mollities tr dam, ut nec re videre optimas nec agere possint. Virtutis enim beataeque vitae mus duo maXime Xpetenda Sunt, Sertu lumen apparet: est etiam Serius, ut
plane, qualia sint, intelligantur. Praeclare enim Plato Beatum, cui etiam in Senectute contigerit, ut sapientiam verasque opinione assequi possit. Quare quoniam de primi naturae commodis satis dictum est, nunc de majoribus consequentibusque videamus. Natura igitur corpus quidem hominis sic et genuit et formavit, ut alia in primo ortu perficeret, alia progrediente aetate fingeret; neque sane multum adjumentis externis et adventiciis uteretur. Animum autem reliquis rebus ita perfecit, ut corpus Sensibus enim ornavit ad res percipiendas idoneis, ut nihil aut non multum adjumento ullo ad Suam conformationem indigeret. Quod autem in homine praestantisSimum atque optimum est, id deseruit: etsi decli talem mentem, quae Omnem Virtutem accipere posset, ingenuitque sine doctrina notitias parvas rerum maximarum, et quaSi instituit docere, et induxit in ea, quae inerant, tamquam elementa virtutis. Sed
virtutem ipsam inchoavit nihil amplius. Itaque nostrum est quod nostrum dico, artis est ad ea principia, quae accepimuS, consequentia exquirere quoad Sit id, quod volumus, effectum quod
104쪽
ter Se expetendum, quam aut Sensus, aut corpori ea, quae diximus quibus tantum praestat menti eXcellens perfectio, ut vi cogitari possit, quid intersit. Itaque omnis honos, Omnis admiratio Omne Studium ad virtutem, et ad eas actiones quae virtuti Sunt con-Sentaneae, refertur eaque Omnia, quae aut ita inunimis sunt, aut ita geruntur, uno nomine honesta dicantur. Horum omnium quae sint notitiae', quaeque significentur rerum vocabulis, quaeque cujuS-que vis et natura Sit, O videbimus. XXII. Hoc autem loco tantum explicemus, haec, honesta quae dico, praeterquam quod nosmetipsos diligamus, praeterea uapte natur Per Se CSSe Xpetenda. Indicant pueri, in quibus, ut in speculis, natura cernitur. Quanta studia decertantium suntlquanta ipsa certamina i ut illi esseruntur laetitia, cum vicerint ut pudet victos i ut se accusari noluntlquam cupiunt laudari quos illi labores non perserunt, ut aequalium principes Sint quae memoria est in his bene merentium t quae referendB gratiae cupiditas i atque in optima quaque indole maxime apparent in qua haec honesta, quae intelligimus, a natura tamquam dumbrantur. Sed haec in pueris expreSSR. JIn iis vero aetatibus quae jam confirmata sunt, quis est tam dissimilis homini, qui non moveatur et OR fensione turpitudinis, et comprobatione honestatis 3 Quis est, qui non derit libidinosam, protervam adolescentiam 3 Quis contra in illi aetate pudorem, constantiam, etiam si sua nihil intersit, non tamen diligat 3 Quis ullum Numitorium, Fregellarum pro litorem, quamquam reipublicae OStrae profuit, non odit 3 Quis urbis conservatorem Codrum, quis Erechthei filias, non maxime laudat 3 Cui Tubuli nomen Oilio non est 3 Quis Aristidem non mortuum
An obliviscimur, quantopere in audiendo, in legendoque, OVeamur, cum pie, cum amice, cum
105쪽
DE FINIBUS, LIB. V. Λει 23. il
magno animo, aliquid factum cognoscimus 3 Quid loquar de nobis, qui ad laudent et ad decus nati, suscepti, instituti sumus 3 Qui clamores vulgi at-ilue imperit uni excitantur in theatris, cum illa dicuntur l- Ego sum restes Ucontraque ab altero, Immo enimvero ego sum, inquam, OreStes. Cum autem etiam exitus ab utroque datur conturbat errantique regi; ambo ergo una vivere precamur. Quotie hoc agitur, quandove nisi admirationibus maximis 3 diem est igitur, qui non hanc allectionem animi probet atque laudet qua non modo utilitas nulla quaeritur, sed contra utilitatem
etiam, conservatur fides. Talibus exemplis non fictae solum fabul D, verum etiam historiae, refertae sunt, et quidem maximent Strae. Nos enim, ad sacra IIDa accipienda, optimum virum delegimus nos tutores miSimu regibus nostri imperatores pro salute patriae Sua capita Voverunt: nostri consules regem inimicissimum, moenibus jam appropinquantem, monuerunt, a Venen ut caveret nostra in republica, et, quae per vim oblatum stuprum voluntaria morte lueret, inventa est; et qui interficeret filiam, ne Stupraretur et quae quidem Ouinia, et innumerabilia praeterea, quis
est, qui non intelligat, et eos qui fecerunt, dignitatis
Splendore ductos, immemores fuisse utilitatum Suarum, OSque, cum ea laudemuS, nulla alia re, nisi
honestate ducit XXIII. Quibus rebus breviter expositis nec enim
Sum copiam, quam potui, quia dubitatio in re nulla erat, persecutus Sed his rebus concluditur profecto, et Virtutes omnes, et honestum illud, quod ex his virtutibus exoritur, et in his haeret, Sse per Se Xpetendum. In omni autem honesto, de quo loquimur,
106쪽
92 DE FINIBUS, LIB. V. CAP. 23.
nihil est tam illustre, nec quod latius pateat, quam conjunctio inter homines hominum et quasi quaedam societas et communicatio utilitatum, et ipsa caritas generi humani quae nata a primo Satu, quo a procreatoribus nati diliguntur, et tota domus conjugio et stirpe conjungitur, Serpit Sensim foras, cogΓntionibus primum, tum minitatibus, deinde amicitiis, post vicinitatibus tum civibus, et iis qui publice socii atque amici sunt; deinde totius complexu gentis humansd quae animi affectio, suum cuique tribuens, atque hanc, quam dico, Societatem Onjunctionis humanae munifice et aeque tuens justitia dicitur: cui adjunctae sunt pietas, bonitas, liberalitas, benignitas, comitas, quaeque Sunt generis ejuS-
Ataque haec ita justitia propria sunt, ut sint virtutum reliquarum communia. Nam cum Sic hominis natura generata Sit, ut habeat quiddam inni tum quasi civile atque populare quod Graeci rc λιτι κου vocant), quidquid aget quaeque virtus, id a communitate, et ea, quam XPOSUi, caritate atque societate humana, non abhorrebit vicissimque justitia, ut ipsa se fundet US in peteras virtutes, sic illas expetet servari enim justitia, nisi a forti viro nisi a sapiente, non poteSt. Qualis Si igitur omnis haec, quam dico con Spiratio con Sensusque Virtutum, tale est illud ipsum honestum ς quandoquidem honestum aut ipsa virtu est, aut res gesta virtute. Quibus in rebus vita consentiens, virtutibu Sque reSponden S, recta et honesta et conStans, et naturae congruens, eXistimari potest. Atque haec conjuncti confusioque virtutum tamen a philosophis ratione quadam distinguitur. Nam cum ita copulatae conneXaeque sunt, ut omnes Omnium participes sint, nec alia ab alia possit Separari tamen proprium suum cujusque munus est, ut fortitudo in laboribus periculisque cernatur temperantia in
praetermittendis voluptatibus, prudentia in delectu
107쪽
DE FINIBUS, I in V. CAP. 24. 93
honorum et malorum, justitia in suo cuique tribuendo. Quando igitur inest in Omni virtute cura quo dam luasi foras spectans, aliosque appeten atque Complectens, exsistit illud, ut amici, ut fratres, ut propinqui, ut affines ut cives, ut omnes denique, quando unam societatem hominum esse volumuS Propter se expetendi sint. Atque eorum nihil est ejus generis, ut sit in fine atque Xtremo bonorum. Ita fit, ut duo genera propter Se Xpetendorum reperiantur; unum, quod est in iis, in quibus completur illud extremum quae Sunt aut animi, aut corporis. Haec autem, quae Sunt extrinSecus, id est, quae neque in anim Sunt neque in corpore, ut amici, ut parentes, ut liberi, ut propinqui, ut ipsa patria sunt illa quidem sua ponte curari sed eodem in genere, quo illa, non Sunt nec Vero quiSquam Summum bonum Ssequi unquam pOSSet, si Omnia illa, us sunt Xtra, quamquam eXpetenda, summo bono continerentur. XXIV. Quo modo igitur, inquieS, Verum SSE poterit, Omnia referri ad Summum bonum, si amicitiae, Si propinquitates, Si reliqua eXterna, Ummo bono non continentur Θ Hac videlicet ratione quod ea, quae Xterna Sunt, si tuemur officiis quae Oriuntur a Suo cujusque genere virtutis. Nam et amici
cultus, et paretitis, et qui officio fungitur, in eo ipso prodest, quod ita fungi officio, in recte factis est;
quae Sunt Orta virtutibuS. Quae quidem Sapiente Sequuntur, utente tamquam duce natura.
Non perfecti autem homines, et tamen ingeniis excellentibus praediti, excitantur Saepe gloria, quae habet formam honestatis, et similitudinem. Quod si ipsam honestatem undique perfectam et abSOlutum, rem Dum praeclarissimam Omnium, maximeque laudandam, penitus viderent; quonam gaudio Om- Plorentur, cum tantopere ejus adumbrat Opinione luetentur ΘQuem enim, deditum voluptatibus, cupiditatum
108쪽
incendiis inflammatum, in iis potiendis quae acerri in me concupivisset, tanta listitia perfundi arbitramur, quanta ut superiorem Africanum Hannibale victo, aut poSteriorem Carthagine eversa 3 Quem Tiberina decursio, festo ille die, tanto gaudio affecit, quanto L. Paulum, cum regem Persen captum adduceret, eodem lumine invectum Age nunc, Luci noster, exstrue animo altitudinem eXcellentiamque virtutum jam non dubitabis, quinearum computes homines, magno animo erectoque ViventeS, semper in beati qui omnes motus fortunae, mutationesque rerum et temporum, leves et immbecilles fore intelligant, si in virtutis certamen venerint Lia enim, quae sunt a nobis bona corpori numerata, complent ea quidem beatissimam vitam, Sed ita, ut Sine illis possit beata vita exsistere. Ita enim parvae et Xigua sunt istae accessiones bonorum, ut, quemadmodum stellis in radio solis, sic Sta in virtutum splendore ne cernantur quidem. Atque hoc ut vere dicitur, parva esse ad beate vivendum momenta ista corporis commodorum Sic nimis violentum est, nulla esse dicere. Qui enim sic
disputant, obliti mihi videntur, quae ipsi fecerintlprincipia naturae. Tribuendum igitur est his aliquid, dummodo, quantum tribuendum sit, intelligas. Est
tamen philosophi, non tam gloriosa quam Vera quaerentis, nec pro nihil putare ea, quae Secundum naturam illi ipsi gloriosi esse fatebantur, et videre tantam vim virtutis, tantamque ut ita dicam auctoritatem honestatis, ut reliqua non illa quidem nulla,
Sed ita parva sint, ut nulla esse videantur. Haec est nec Omnia Spernenti Prauer virtutem, et Virtutem
ipsam suis laudibus amplificantis, oratio. Denique haec est undique completa et perfecta eXplicatio Summi b0ni. Hinc caeteri particulas arripere conati, Suam quisque videri voluit afferre sententiam.
XXV. Sale ab Aristotele, a Theophrasto, mirabiliter est laudata per se ipsa rerum scientia. Moc
109쪽
DE FINIBUS, LIB. V. CAP. 25. A
uno captus, Heri IIus scientiam sumnium bonum esse defendit, nec rem ullam aliaIn per se Xpetendam.
Multa sunt dicta ab antiquis de contemnendis ac despiciendis rebus humanis. Hoc nun Aristo tenuit praeter vitia atque Virtutes, negavit rem esse ullam aut fugiendam aut Xpetendam. OSitum esta nostris, in ii rebus quae Secundum naturam esSent, non dolere. Ioc Hieronymus summum bonum esse
dixit. At vero Callipho, et post eum Diodorus, cum
alter voluptatem adamaviSset, alter vacuitatuin doloris, neuter honeState carere potuit, quae St a noStris laudata maXime.
Quinetiam ipsi voluptarii diverticula quaeretitu et
virtutes habent in Ore totos dies, voluptatemque primo duntaxat expeti dicunt dein de consuetudine, quasi alteram naturam efiici, qua impulsi multa faciant, nullam quaerentes Voluptatem Stoici restant: hi quidem non unam aliquant aut alteram n nobis, sed totam ad se nostram philosophiam transtulerunt. Atque, ut reliqui fures earum rertim, qua ceperunt, signa commutant Sic illi, ut sententiis nostris pro
suis uterentur, nomina, tamqUam enim notas, mutaverunt. Ita relinquitur sola haec disciplina digna studiosis ingenuarum artium, digna eruditis, digna claris viris, digna principibus, digna regibus. Quae cum IXisset, paulumque institisset Quid est, inqui 3 satisne vobis videor pro meo jure in
vestris auribus commentatus 3 Et ego, Tu vero, inquam, Piso, ut Saepe alias, sic hodie ita ista nosse visus es, ut, Si tui copia nobis semper fieret, non multum Graecis supplicandum putarem. Quod quidem eo probavi magis, quia memini, Staseam Neapolitanum, doctorem illum tuum, nobilem sane 'Pe. ripateticum, aliquanto ista secus dicere solitum, assentientem iis, qui multum in fortuna secunda aut adversa multum in honi aut mali corporis, On
rent. Est, ut dicis, inquit sed haec ab Antiocho, nostro familiari dicuntur multo melius et sortius,
110쪽
s0 DE FINIBUS, LIB. V. CAP. 26.
quam a Stasea dicebaritur quamquam ego non quaero, quid tibi a me probatum sit, sed huic Ciceroni nostro, quem discipulum cupi a te abducere. XXVI. Tum Lucius Mihi vero ista valde probata sunt; quod item fratri puto. Tum mihi iso, Quid ergo inquit dasne adolescenti veniam 3 an eum discere ea mavis, quae cum praeclare didicerit, nihil sciat 3 Ego vero isti, inquam, permitto. Sed nonne meministi, mihi licere probare ista, quae Sunt a te dicta Θ quis enim potest ea, quae probabilia videantur ei, non probares An vero, inquit, quis lunam potest probare, quod perceptum, quod comprehensum, quod cognitum non habeto Non est ista, inquam, Piso, magna dissensio. Nihil est enim aliud, quamobrem nihil percipi mihi posse videatur, nisi quod percipiendi vis ita definitur a Stoicis, ut negent quidquam posse percipi, nisi tale verum, quale fati
Sum esse non OSSit. Itaque haec cum illis est dissen-Sio, cum Peripateticis nulla sane. Sed haec omittamus 'abent enim et bene longam et satis litigiosam disputationem. Illud mihi a te nimium festinanter dictum videtur, Sapiente Omne esse Semper beatos nescio quomodo pretetervolavit oratio quod nisi ita Scitur, itu Theophrastus de fortuna, de dolore, de cruciatu corporis diXit, cum quibus conjungi beatam vitam nullo modo posse putavit, vereor ne Vera Sint. Nam illud vehementer repugnat, eumdem et beatum eSSe, et multis malis Oppressum. Haec quo modo Conveniant, non sane intelligo. Utrum igitur tibi non placet, inquit, virtutis tantam vim esse, ut ad beate vivendum se ipsa contenta sit 3 an, si id probas, ita fieri posse negas, ut ii qui virtutis compotes Sint etiam malis quibusdam Secti, beati sint 8 Ego
vero volo in virtute vim esse quam maXimam: Sed, quanta sit, alias nunc tantum, OSSitne SSe tanta,
Si quid tu am extra virtutem habeatur in honis. Atqui, inquit, si St0icis concedis ut virtus Sola,