Opera

111쪽

DE FINIBUS, 1 B. V. CAP. 27. G

Si adsit, vitam emciat beatam concedis etiam Peripateticis. Quae enim mala illi non aiulent appellare, aspera autem, et incommoda et rejicienda et aliena

naturi eSSe concedunt, ea nos mala dicimus, sed EXigua, et porro minima uuare, Si potest esse beatusis titii est in asperi rejiciendisque rebus, potest is quoque esse, tui est in parvis mali S. Et ego, Piso inquam, si est quisquam qui acute in causis videre Soleat, quae re agatur, i e profecto tu. Quare attende, qtUPSO: nam adhuc me fortasse vitio, quid ego 'lii ram, non perSpicis. Stic Sum, inquit; X-

Spectoque, quid ad id, quod quaeram, respondens. XXVII. Respondebo, me non qu aerere, inquam, hoc tempore, quid virtus possit efficere, sed quid constanter dicatur, quid ipsum a se dissentiat. Quo igitur inquit, modes Quia, cum a Zenone, inquam, hoc magnifice, tamquam ex oraculo editur,' Virtus ad beate vivendum se ipsa contenta est; ' Quare pinquit. Respondet: - Quia, nisi quod honestum est, nullum est aliud bonum. V On quaero jam venimne sit illud dico, ea, quae dicat, praeclare inter

se cohaerere.

Dixerit hoc idem Epicurus, Semper beatum Sse sapientem, quod quidem solet ebullire nonnunquam quem quidem, cum summis doloribus conficiatur, ait dicturum, Quam suave est quam nihil curo ' non pugnem cum homine, cur tantum habeat in natura boni illud urgeam, non intelligere eum, quid sibi dicendum sit, cum dolorem Summum malum esse di Xerit. Eadem nunc mea adverSum te Oratio est. Dicis eadem omnia et bona et mala, IUBquidem dicunt, qui nunquam philosophum pictum ut dicitur viderunt, valetudinem, vireS, tuturam, fornaam, integritatem unguiculorum Omnium, bona: deformitatem, morbum, debilitatem, mala. Jam illa externa parce tu quidem sed hieci cum corporis bona sint, eorum conflatentia certe in bonis numerabis, amicos, liberos, propinquos, diVi- Philos. VOL. III. Κ

112쪽

93 DE FINIBUS, LIB. V. CAP. 23.

ti RS, honores, opes. Contra haec attende me nihil dicere: si ista mala sunt, in quo potest incidere R-PienS, Sapientem esse, non esse ad beate vivendum Satis. Immo vero inquit, ad beatissime vivendum, parum est ad beate vero, satis. Animadverti, inquam, te Si modo paulo ante ponere et Scio, ab Antiocho nostro dici sic solere. Sed quid minus probandum, quam SSe aliquem beatum, nec Sati beatum 3 Quod autem satis est, eo quidquid accesserit, nimiam est et nemo nimium beatus est, et nemo beato beatior.

Ergo, inquit, tibi Q. Metellus, qui tres filios consules vidit, e quibus unum etiam et cenSorem et tri una phantom, quartum autem praetorem, OSque salvos reliquit, et tres illas nuptas, cum ipse consul, censor etiam, Rugurque fuisses, et triumphasset, Ut sapiens fuerit, Inonne beatior, quam, ut item Sapiens

fuerit, qui in potestate hosfium, vigiliis et inedia

necatu est Regulus ΘXXVIII. Quid me istud rogas inquam Stoicos

roga. Quid igitur, inquit, eos responsuros puta pNihilo beatiorem esse Metellum quam Regulum. Inde igitur, inquit, audiendum est. Tamen a PTOPO- Sito, inquam, aberravimus: non enim, inquam, quaero, quid verum, sed quid cuique dicendum sit. Utinam quidem dicerent alium alio beatiorem l jam

ruinas videres. In virtute enim sola, et in ipso honesto, cum sit bonum positum, cumque nec virtu ut placet illis nec honestum crescat, idque bonum Olum Sit, quo qui potiatur, necesse Si beatus Sit; cum id augeri non possit, in qu uno poSitum Stbeatum SSe, qui potest Sse quisquam alius alio beatior 3 Videsne, ut hetae concinanti Et, hercule, fatendum est enim, quod sentio in rabilis est apud illos conteXtu rerum reSpondent extrema primiS, media utrisque, Omnia omnibus : quid sequatur, quid repugnet, vident. In geometri prima Si dederis

danda sunt omnia . Concede nihil esse bonum, ni Si

113쪽

quod honestum sit concedendum est, in virtute Sola positam esse beatam vitam. Vide rursus retro Dato hoc dandum erit illud : quod vestri non item. Tria genera orno m. Proclivius currit ratio: Venit ad extremum haeret in salebra cupit enim dicere, Nihil posse ad beatam vitam deesse sapienti. Honesta oratio, Socratica, Platonis etiam. Audeo dicere, inquit. Non putest, nisi retexueris illa Paupertas si malum est, mendicus beatus esSe nemo O-teSt, quamvis Sit sapient s. At Zeno cum non beatummodo, sed etiam divitem, dicere ausus St. Olere, malum in crucem qui agitur, beatus esse non potest. Bonum liberi miserum orbitas. Bonum patria, miserum exsilium. Bonum valetudo, miserum morbUS. Bonum integritas corporis, miserum debilitas. Bonum incolumis acies, miserum caecit Me quia Si potest Singula consolando levare, univerSu quomodo sustinebit Sit enim idem caecus, debilis, morbo gravissimo flectus, Xsul, rhUS egenS, Or- queatur equule quem hunc appellas, Zeno 3 eatum, inquit. Etiam beatissimum Quippe inquiet,

cum tam docuerim gradus istam rem non habere, quam virtutem, in qua sit etiam ipsum beatum.

Tibi hoc incredibile, quia beatissimum. Quid

tuum 3 credibiles Si enim ad populum me OCRSA eum, qui ita sit affectus, beatum nunquam probabis. Si ad prudentes, alterum fortasse dubitabunt, sitne tu . tum in virtute, ut ea praediti, vel in Phalaridis tauro beati sint alterum non dubitabunt, quin et Stoici convenientia sibi dicant, et vos repugnantia.

Theophrasti igitur, inquit, tibi liber ille placet de

Beata Vital Tamen aberramus a propOSit : et, ne langius, prorsus, inquam, Piso, si ista mala SUTt, Placet. Nonne igitur tibi videntur, inquit, mala Θ Id squaeris, linquam, in quo, utrum reSpondero, VerSeste huc atque illuc necesse est. Quo tandem modo inquit. Quia, si mala sunt, is, qui erit in his, beatus non erit: si mala non sunt, jacet omnis ratio

114쪽

100 DE FINIBUS, LIB. V. CAP. 29.

Peripateticorum. Et ille ridens Video, inquit, quid

agas ne discipulum abducam times. Tu vero, inquam, ducas licet, si sequatur : erit enim mecum, Si tecum erit.

XXIX. Audi igitur inquit, Luci tecum enim mihi instituenda oratio est omnis auctorita philosophiae ut ait Theophrastus consistit in beata vita comparanda beate enim vivendi cupiditate incensi

omnes Sumus. Hoc mihi cum tuo fratre convenit.

Quare hoc videndum est, possitne nobis hoc ratio philosophorum dare Pollicetur certoe nisi enim id faceret, cur Plato Egyptum peragraVit, ut a nCerdotibus barbaris numeros et coclestia acciperet cur PoSt, Tarentum, ad Archytam 3 cur ad caetero Pythagoreos, Echecratenia Timaeum Acrionem Locros, Ut cum Socratem Xpressisset, adjungeret Pythagoreorum disciplinam eaque, qua Socrates repudiabat, addisceret 8 Cur ipse Pythagoras et Egyptum IuStravit, et Persarum magos adiit 3 cur tantus regiones barbarorum pedibus obiit, tot maria transmisit 3 Cur haec eadem Democritus 3 qui vere, falsone, qtUPreremus dicitur oculis se privasse : certe, utritiam minime animus a cogitationibus abduceretur, patrimonium neglexit agros deseruit incultos quid quaerens aliud, nisi beatam vitam 3 quam si etiam in rerum cognitione ponebat, tamen ex illa investigatione natura consequi volebat, ut esset bono animo id enim ille summum bonum, ευθ αν, et Saepe οβα/ι χν, appellat, id est, animum terrore liberum. Sed haec etsi rarulare, nondum tamen et Per P lita pauca enim, neque ea ipsa enucleate, ab hoc, de Virtute quidem dicta. Post enim haec in hac urbe Primum a Socrate quaeri ta deinde in hunc locum delata sunt. Nec dubitatum, quin in virtute omnis, ut bene, Sic etiam beate, Vivendi Spes poneretur. Qiuae cum Zeno didicisset a nostris ut in actionibus pri Scribi solet, de re eadem alio modo. HOC tu nunc in illo prsbas Scilicet vocabuli rerum mu-

115쪽

tatis inconstantiae crimen ille effugit nos fugere non possumus 3 Ille Metelli vitam negat beati emquam Reguli, preti ponendaIn tamen no magis X- petendam, sed magis sumendam ; et si Optio eSSet,

eligendam Metelli, rejiciendam Reguli. Ego quain ille praeponendam et magis eligendam, beatiorem hanc appello nec ullo minimo momento plus ei vita tribuo, quam Stoici. Quid interest, nisi quod ego res notas notis verbis appello illi nomina novamus runt, quibus idem dicant 3 Ita, quemadmodum in senatu semper est aliquis qui interpretem postulet, sic isti nobis cum interprete audiendi sunt. Bonum appello, quidquid

S CUI dum naturam Si quod contra, malum Nec

ego Solusa sed tu etiam, Chrysippe, in foro, domi: in sch0la definis. Quid ergo aliter homirnes, aliter philosophos loqui putes oportere, quanti quidque sit 3 aliter doctos, et indocto. Sed cum constiterit

inter doctos, quanti res up que sit, si homines S-sent, Sitate loquerenturi. Dum re maneant, verba fingant arbitratu SUO. XXX. Sed veni ad inconstantia crimen, ne saepius dicas, me aberrare quam tu ponas in verbis; ego positam in re putabam. Si satis erit hoc perceptum in quo adjutores Stoicos optimos habemUS , tantam Vim esse virtutis, ut omnia si ex altera parte ponantur, ne appareant quidem cum omnia, quae illi commoda certe dicunt esse, et sumenda, et eligenda, et praeposita, qtue ita definiunt, ut satis magno aestimanda sint haec igitur cum ego, tot nominibus a Stoicis appellata, partim novis et commenticiis, ut ista producta et red/ι ta, partim idem signi picantibus quid enim interest expetas an eligat mihi quidem etiam lautius videtur quod eligitur, et ad quod delectus adhibetur); sed, cum ego ista bona Omnia diXero, tantum refert, quam magna dicam; cum Xpetenda, quam valde. Sin autem nec Xpetenda ego magis, quam tu eligenda nec illa pluris

116쪽

; timanda ego, qui bona quam tu, qui producta appellas Omnia ista necesse est ObScurari, nec Parere, et in virtutis, tamquam in s0lis, radio in

currere.

At enim, qua in vita est aliquid mali, ea Sse beata non potest. Ne seges quidem igitur picis uberibus et crebris, si avenam uspiam Videri nec ni ercatura quaestu a, si in maximis lucris, parum aliquid damni contraxerit. An hoc usquequaque aliter in vital et non ex maximn parte de tota judicabis ΘAn dubium est quin virtus ita maXimam partem obtineat in rebus humanis, ut reliquas obruat 3 Audebo igitur caetera, quae Secundum naturrim Unt, bona appellare, nec fraudare suo Veteri nomine, Otius quam aliquid novum exquirereri Virtutis autem amplitudinem quasi in altera libra lance ponere. Terram, mihi crede, ea lanx, et maria deprimet: Semper enim e eo, quod maXima partes continet, latissimeque funditur, tota res appellatur. Dicimus aliquem hilare vivere. Igitur, si semel tristior effectus est, hilara vita amissa est 3 At hoc in eo M. Crasso, quem semel ait in vitti risisse Lucilius non contigit, ut ea re minus γελαστος ut ait idem v caretur Polycratem Samium felicem appellant. Nihil acciderat ei, quod nollet, nisi quod annuliiRa, quo delectabatur, in mare abjecerat. Ergo infeli una molestiat felix rursus, cum is ipse annidii in Pr P- cordiis piscis inventus est 3 Ille vero, si insipiens, quod certe, quoniam tyrannus' nunquam beatus :Si sapienS, ne tum qui seni miser, cum ab Oroete praetore Darei in crucem actus est. At multis malis affectus. Quis negat 3 sed ea mala virtuti magnitudine obruebantur. XXXI. An ne hoc quidem Peripateticis concedis, ut dicant, omnium virorum bonorum id eSt, sapient illa, Omnibusque virtutibus Ornatorum Vitam Omnibus partibus plus liabere semper boni quam mali Θ

Quis hoc dicit 8 Stoici scilicet. I Minime. Sed isti

117쪽

ipsi, qui voluptate et dolore olliniam letiuntur, nonne clamant, sapienti latus Seni per deSSe, quod velit, quam quod nolit 3 Cum tantuni igitur in virtute ponant ii, qui se fatentur, virtutis au Sa, nisi ea Voluptatem acciret, ne manum quidem versuros fuisse;

quid facere nos oportet, qui quamvis minimam animi praest antiam omnibus bonis corpori anteire dicamus, ut ea ne in conspectu quidem relinquantur 3 Quis enim est, qui hoc cadere in sapientem dicere audeat, ut, si fieri possit, virtutem in perpetuum abjiciat, ut dolore omni liberetur uuis nostrum dixerit quos non pudet ea, quae toici aspera dicunt, mala dicere melius esse turpiter aliquid facere cum Voluptate, quam honeste cum dolore pNobis Heracleotes ille Dionysius flagitiose descivisse videtur a Stoicis propter oculorum dolorem. Quasi vero hoc didicisset a Zenone, non dolere, cum dolere 3 Illud audierat; nec tamen didicerat malum illud non esse, quia turpe non SSet, et eSSe serendum viro. Hic si Peripateticu fuiSSet, perman-SiSSet, credo, in sententi ii, quoniam dolorem dicunt malum SSe. De Speritate autem ejus sortiter ferenda, praecipiunt eadem, quae Stoici et quidem Arcesilas tuus, etsi fuit in disserendo pertinacior, tamen noster fuit: erat enim Polemonis. I cum arderet podagra doloribus, visi tumetque hominem Carneades, Epicuri perfamiliaris, et tristis exiret; mane, quaeso,' inquit, Carneade noster nihil illinc huc pervenit. V Ostendit pedes, et pectus. Attamen hic mallet non dolere. XXXII. Haec igitur est nostra ratio, quae tibi videtur inconstans cum propter Virtuti coelestem quamdam, et divinam, tantamque Praestantiam, Ut, ubi virtus sit, resque magnae, sumendae laudabilesque virtute gestae, ibi esse miseria et aerumna non POSSit tamen labor possit, et molestia non dubitem dicere, Omnes Sapientes Semper beatos Sse, sed i

me fieri posse, ut sit alius alio beatior.

118쪽

Atqui iste locus est, Piso, tibi etiam atque etiam

consumandus, inquam quem Si tenueris, non modo meum Ciceronem, sed etiam me ipsum, abducas licebit. Tum Quintus, Uihi quidem, inquit satis hoc

confirmatum videtur. Laetor quidem philosophiam, jus antea supellectilem pluris 2Stimabam, quampo Sessiones reliquorum ita mihi dives videbatur, ut ab ea petere possem, quidquid in Studiis nostris concupissem); hanc igitur laetor etiam acutiorena repertam qiuam caeteras ; quod quidam ei deesse dicebant. Non quam nostram quidem, inquit Pomponius jocans. Sed mehercule, pergrata mihi orati tua. Quae enim dici Latine posse non arbitrabar, ea dicta Sunt a te, nec minus plane quam dicuntur a Gramis, verbis aptis. Sed tempus est, Si videtur et recta quidem ad me. Quod cum ille dixisset, et satis dis- Plutatum videretur, in Oppidum ad Pompunium per

119쪽

M. TULLI CICERONIS

QUAESTIONUM,

AD M. BRUTUM,

LIBER PRIMUS.

D contentatoulti ortoi CUM defensionum laboribus, Senatoriisque nitineribus, aut onmino aut magna e parte SSem liquando liberatus, retuli me Brute, te hortante maX-ime, ad ea studia, quae retenta unimo, remisSa tem poribus, longo intervallo intermisSa, revocavi et, Cum omnium artium, quί ad rectam vivendi viam pertinerent, ratio et disciplina studio sapientiae, quae

Plini Ophita dicitur, contineretur hoc mihi Latinis literis illustrandum putavi non, quia philosophia

3raecis et literis et doctoribus percipi non OSSet: sed meum semper judicium fuit, omnia nostros aut inveniSSe per se sapientius quam GraecOS, ut, ac cepta ab ictis, fecisse meliora, quae quidem digna StatuisSent, in quibus elaborarent. Nam mores et instituta vitae, resque domesticas ac familiares, OS

120쪽

lsis TUSC. QUAEST. LIB. I. CAP. 2.

profecto et melius tuemur et lautius rem vero publicam nostri majores certe melioribus temperaverunt

et institutis ci legibus. Quid loquar de re militari pin qua cum virtute nostri multum valuerunt, tum plus tiam disciplina. Jam illa, quae natura, non literis, assecuti sunt, neque cum Graecia neque ulla cum gente Sunt conseren da. Quae enim tanta gra-Vitas, tu tanta constantia, magnillud animi, probitas, fides, quae tam eaecellens in omni genere virtus in ullis fuit, ut sit cum majoribus nostri comparanda Θ Doctrina Graecia nos, et omni literarum genere, superabat in quo erat facile vincere non repugCuntes. Nam cum apud Graecos antiquissimum sit e doctis genus optarum, siquidem Homerus fuit, et Hesiodus, ante Romam conditam, Archilochus regnante Romulo ς sertu poeticam nos accepimus annis enim serem post Romam conditam,

Livius fabulam dedit, C. Claudio, Caeci filio, M.

Tuditano, consulibus, anno ante natum Ennium,

qui fuit major inatu, quam Plautus et Noreius. II. Sero igitur a nostris poeta vel cogniti vel recepti. Quamquam est in Originibus, ' solitos esse in epulis canere convivas ad tibicinem de clarorum homini an virtutibus; honorem tamen huic generi non fuisse, declarat oratio Catonis, in qua objecit, ut probrum M. Nobiliori, quod is in provinciam outas durisset. Duxerat autem cura sui ille in Ytoliam, ut scimus, Ennium. Quo minus igitur honesis erat

poctis, eo minora studia fuerunt. Nec tamen, siquimaginis ingeniis in eo genere XStiterunt, non satis arte corum glori; responderunt. An censemus, Si

Fabio, nobilissimo homini, laudi datum esset, quodpi Egeret, non multos etiam apud nos futuros Olycletus et Parrhasios fuisses II nc alit arteS, OmneS-que incenduntur ad studia gloria jacentque ea sem- Per quae apud quosque improbantur. Summam eruditionem Graii sitam censebant in nervorum VC-

cumque cantibus . Igitur et Epaminondas, Princ PS