Opera

91쪽

menclicitatem multi perpetiantur, ut vivant et angantur appropinquatione mortis confecti homines se nectute; et ea perserant 'usu Philoctetam videmus in sabulis qui, cum cruciaretur non serendis doloribus, propagabat tamen vitam aucupio sagittarum Configebat tardus celeres, tun volanteS, ut apud Attium est Pinnarumque contextu corporis tegumenta faciebat. De hominum genere, aut omnino de animalium, loquor cum arborum et Stirpium eadem paene naturusit sive ut doctissimis viris visum est major aliqua cauSa atque divinior hanc vi .u ingenuit sive hoc ita fit fortuito Videamus ea, quae terra gignit, corticibUS et radicibus valida servari quod contingit animaliabus sensuum distributione, et quadam compactione membrorum. Qua quidem de re, quamquam ASSentior iis qui haec omnia regi natura putant, quae Sinatura negligat, PS eSSe non OSsint tamen concedo, ut, qui de hoc dissentiunt, existiment quod Velint, ac vel hoc intelligant, si quando naturam hon1inis dicam, hominem dicere mea nilii enim hoc differt nam prius poterit a Se quisque discedere, quam appetitum earum rerunt inus Sibi conducant, mittere. Jure igitur gravis uni philosophi initium summi

boni a natura petiverunt; et illuni appetitum rerum ad naturam accommodatarum ingeneratum putnverunt Omnibus qui continentur ea commendatione naturae, qua se ipsi diligunt. XII. Deinceps videndum est, quoniam Sati Sapertum est, Sibi quemque natura Sse carum, quae Sithoni in is natura id est enim, de quo quaerimus. Atqui perspicuum est, hominem e corpore antinoqueConStare cum primae mi animi parteS, Secunda coriaporis. Deinde id quoque videmus, et ita figura tuni corpus, ut Scellat aliis, animumque ita consti-

92쪽

7s DE FINIBUS, L1B. V. CAP. 13.

tutum, ut et sensibus instructus sit, et habent praestantiam mentis, cui tota hominis natura pareat in qua sit mirabilis quo dam vis rationis et cognitionis,

et scientiae, Virtutumque omnium diam qUB COUO-ris Sunt, ea nec auctoritatem cum animi partibus comparand , ct cognitionem habent faciliorerm.

Itaque ab his ordiamur. Corporis igitur nostri partes, totaque figura et Drma et Statura, quam apta ad naturam Sit, apparet: neque est dubium, quin frons, oculi, aures, et reliquae parteS, quale Propriae sunt hominis, intelligatur. Sed certe opus S ea valere, et vigere, et naturales motu urusque habere, ut nec absit quid eorum,

nec aegrum debilitatumve sit id enim natura desiderat. Est etiam actio quaedam CDrporis, quae motus et statu naturae congruentes tenet in quibus si peccetur distortione et depravatione quadam, Ut motu statuve deformi, ut, si aut manibus ingrediatur quis, aut non ante, sed retro fugere plane se ipse, et hominem X homine exuens, naturam OdiSSevideatur. Quamobrem etiam Sessione quaedam, et flexi fractique motus, quales protervorum hominum

aut mollium SSe Olent, contra naturam Sunt ut,

etiam si animi vitio id eveniat, tamen in corpore in mutari hominis natura videatur. Itaque e contrario, moderati aequabilesque habitus, affectioneS, SUSque

corporis, apta SSe ad natui am videntur. Jam vero animus non SSe Olum, Sed etiam cujusdam modi debet esse, ut et Omnes artes habeat incolumes, et de virtutibus nulla desit. Atqui in senSibu est Sua cujusque virtus, ut ne quid imp diat, quominu Suo Sensus quisque munere fungatur in iis rebus celeriter expediteque percipiendis, quae subjectae sunt SenSibus. XIII. Animi autem et ejus animi parti quetuprincepS St, quaeque mens nominatur, plures Sunt virtutes, sed ut prima genera; unum earum, quzo ingenerantur Suapte natura appellunturque non O-

93쪽

luntaris, alterum earum, quam in voluntate lysito magis proprio nomine appellari solent quarum esteXcellens in aniniorum laude pri stantia. Prioris generis est docilitas, memoria qu; sere omnia appelluntur uno ingenii nomine : easque virtute qui habent, ingeniosi vocantur. Alterii in autem genus est magnarum verarumque victurum, quas appellamus Voluntarias, ut prudentiam, temperantiam, fortitudinem, justitiam et reliquas ejusdem generis. Et summatim quidem hete erant de corpore animoque dicendari quibus quasi informatum est, quod hominis natura postulet. Ex quo perSpicuum St, quoniam ipsi a nobis diligamur, omniaque et in animo et in corpore perfecta velimus esse, ea nobis ipsa cara SSe propter se, et in iis esse ad bene vivendum momenta maxima Nam, cui proposita sit conServati sui, necesse est huic partes quoque Sui caras ESSU, caris reSque, quo perfectiores sint, et magis in Suo genere laudabiles. Ea enim vita expetitur, quae Sit alnimi corporisque expleta virtutibus : in eoque Sumulum bonum poni necesse est, quandoquidem id tale esse debet, ut rerum expetendarum Sit Xtremum. Quo cognito, dubitari non potest quin, cum ipsi hOnaines sibi sint per se et sua sponte cari, Parte quoque et corporis et animi, et earum rerum qu B Sunt in utriusque motu et statu, sua caritate colantur, et

per se ipSae appetuntur. Quibus expositis, facilis est conjectura, ea maXime eSSe Xpetenda ex nostris, quae plurinium habent dignitatis ut optimae cujusque parti S, qtUD Per SeeXpetatur, Virtus sit expetenda maxime. Ita fiet, ut anina virtus corporis virtuti anteponatur, animique Virtutes non voluntarias vincant virtutes voluntari; Z; quae quidem proprie virtutes appellantur, multUmque Xcellunt, propterea quod ex ratione gignuntur,

qua nihil est in homine divinius. Etenim omnium

rerum, qua et creat natura et tuetur quae aut Sine animo Sunt, aut non multo SecuS, earum Summum

94쪽

80 DE FINIBUS L . . CAP. I 4.

bonum in corpore est ut non inscite illud dictum videatur in sue, animam illi pecudi datam pro Sale,

ne puti Sceret.

XIV. Sunt autem bestiae quaedam, in quibus inest aliquii simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, ut in equisa in quibus non corporum Solum ut in suibus), sed etiam animorum aliqua ex parte motus quosdam videmus. In homine autem Summa Omnis animi est, et in animo rationis ex qua virtus St, qua rationis absolutio desinitura quam etiam Rique etiam X plicandam putant. Earum etiam rerum, quas terra gignit, educatio quaedam et perfectio est, non dissimilis animantium. Itaque et vivere vitem, et mori, dicimus arborem que et novellam, et vetulam, et vivere, et SeneScere. EX quo non est alienum, ut animantibus, sic illis et apta luedam ad naturam aptare, et aliena earumque augendarum et alendarum quamdam cultricem Sse, quae Sit Scientia atque nr agricolarum, quae circumcidat, amputet, erigat, extollat, adni iniculetur, ut, quo natura seret, eo possint ire ut ipsa vites, si loqui possint, ita se tractandas tuendasque SSe fateantur. Et nunc quidem, quod eam tuetur, ut de vite potissimum loquar, est id Xtrinsecus in ipsa enim parum magna vi est, ut quam Optime Se habere possit, si nulla cultura adhibeatur. At vero si ad vitem sensus accesserit, ut appetitum quemdam habeat, et per se ipsa moveatur, quid facturam putas 3 an ea, quae per vinitorem ante con- Sequebatur, et per se ipsa curabit Θ Sed videsne accesSuram ei curam, ut Sen Sus quoque SUOS, eorumqUE

Omnium appetitum, et, si qua sint ei membra adjuncta, tueatur 3 Sic ad illa quae semper habuit, junget ea quae postea accesserint nec eumdem finem habebit, quem cultor ejus habebat: sed volet Secuniadum eam naturam, iue postea ei adjuncta Sit, Vivere. Ita similis erit finis boni, atque antea fuerat, nec idem tamen non enim jam Stirpi bonum quae-

95쪽

ret, Sed animalis. Quod si non sensus Diodo ei sit datus, vertina etiam animus hominis, non necesse Stet illa pristina Dianere, ut tuenda 3 et inter hiec, multo esse cariora, quae accesserint 3 animique optimum quamque partem carissimam 3 in eaque expletione naturi summi boni inem consistere, cum longe multumque praestet mens atque rati, Sic et extrei mi Onmium appetendorum, atquei ductum a prima OPHNendatione naturae, multis gradibus adScendit ut ad summum perveniret quod cumulatur X integritate corporis, et ex mentis ratione persecta. XV. Cum igitur ea sit, quam XpOSui forma naturetera si, ut initio dixi simul atque ortu esset, equisque cognosceret judicareque CSSet, qud vi et totiu esset naturi et partium singularum, continuo

videret, quid esset hoc, quod quaerimus, onmium

rerum, qua eXpetimus, uininum et ultimum nec

ulli in re peccare posset. Nunc vero a primo quidem nrtrahi liter occulta natura est; nec perSpici nec O-gnosci potest. Progredientibus autem aetatibus, sen-Sim, tardeve potius quasi nosmet ipsi cognOScimus. Itίique illa pytina commendnti O, qvi a natura nOStrifacta est, nobis obscura et incerta Si primu Sque

appetitus isse animi tantum agit, ut salvi atque integri esse possimus. Cum autem dispicere coepimUS, et Sentire, quid simus, et quid animantibus caeteris dif- Peramus, tam exsequi incipimus adriive nuti sumus. Quam similitudinem videmus in bestiis, quae primo, in quo loco natae sunt, ex eo Se non commovent:

deinde suo quaeque appetitu movetur Serpere angUiculDS, nare anaticulas, evolare merulnS, Omibus uti videmus boves, nepas aculeis suam denique cuique naturam esse ad vivendum ducem. Qua Similitudo in genere etiam humano apparet. Parvi enim primo ortu Sic jacent, tamquam omnino Sine animo sint. Cum autem paulum firmitatis accesserit, et animo titulatur et Sensibus connitunturque, ut Sese erigant, et manibus utantur; et eos agnoscunt, a quibus edu-

96쪽

sa DE FINIBUS, Lin V. CAP. 10.

cantur deinde aequalibus delectantur, lilaenterque Se cum his congregant, dantque Se ad ludendum et fabellarumque auditione ducuntur deque eo, quod ipsis superat, aliis gratilicari volunt animadvertuntque ea, qu: domi fiunt, curiosius incipiuntque

commentari aliquid, et discere : et eorum, quo Vident, volunt non g Iorare nomina quibusque rebUS cum a qualibus decertant, si vincunt, enerunt e laetitiari victi debilitantur, animosque demittunt. Quorum, Sine cauSa fieri nihil putandum est. Est enim natur: sic generata vis hominis, ut ad Omnem Virtutem percipiendam facta videatur Ol Camque causam parvi virtutum Simulacris, quarum in se habent semina, sine doctrina, moventur. Sunt enim prima elementa naturae quibus auctis, virtuti quasi carmen efficitur. Nam cum ita Inati facti

que Simus, ut et agendi aliquid, et diligendi aliquos,

et liberalitatis, et referendae gratiae, principia in Obis contineremus, atque ad Scientiam, prudentiam, fortitudinemque aptos animos haberemus, a contrarii Sque rebu alienos ; non sine cauSa eaS, qua diXi, in pueris virtutum quasi scintillulas videmuS, e quibus acgendi philosophi ratio debet, ut eam, quasi Deum, ducem subsequens, ad naturae perveniat CX- tremum. Nam ut saepe jam dixi in infirma aetate, imbecillaque mente, vis naturae per caliginem cernitur. Cum autem progrediens confirmatur animUS, agnoscit ille quidem naturae vim, sed ita, ut progredi possit longius, per se Sit tamen inchoata. XVI. Intrandum est igitur in rerum naturam, et penituS, quid ea postulet, pervidendum. Aliter enim nosmetipSo noSSe non possumuS; quod pricceptum, quia maju erat quam ut ab Omine videretur, idcirco assignatum est Deo. Jubet igitur nos Pythius Apollo is noscere nosmetipsos. V Cognitio autem harues una, ut vim OStri corporis animique norimUS, Sequamurque eam vitam, quae rebus ipsi laerfruatur.

Quoniam autem is animi appetitus a principio fuit,

97쪽

ut ea, iue dixi, quam perfectissima a natura haberemusa confitendum est cum id adepti simus quod appetitum Sit, in eo quasi ultimo consistere naturam, atque id esse summum bonum quod certe uni Ver- Sum sua ponte ipsum Xpeti, et propter Se neceSSeeSt. quonium ante demonstratum est, etiam Singulas ejus parte CSs per Se expetendaS. In emimerandi autem corporis commodis, Si quis Praetermissam a nobis voluptatem putabit in aliud tempus quaestio differatur. Utrum enim sit voluptas in iis rebus quas primas secundum naturam ESSE

diximus, necne sit ad id quod agimus, nihil interest. Si enim ut mihi quidem videtur non explet bona naturae voluptas, jure pri termissa est. Nin est in ea quod quidam volunti, nihil impedit nostram hunc

comprehensionem summi boni. Quae enim constituta Sunt prima naturae, ad ea si voluptas aeceSSerit, unum aliquod accesserit commodum corpori neque eam constitutionem summi boni qua' Si propos ta,

mutaVerit.

XVII. Et adhuc quidem ita nobis progreSS ratio est, ut ea duceretur omanis a prima commendatione naturae. Nunc autem aliud jam argumentandi Sequamur genUS, ut non solum quia nos diligamus,

sed quia cujusque partis natura et in corpore et in animo sua quaeque vis sit, idcirco in his rebus

Summa, nostra sponte moveamur. Atque, Ut R Orpore ordiar, videsne, ut, si qua in membiis prava aut debilitata aut imminuta sint, occultent homines put etiam contendant, et elaborent, si efficere puSSint, ut aut non appareat corporis vitium, aut quam minimum appareat 3 multosque etiam dolores, curationis causa, perferant 3 ut, si ipse usus membrorum non modo non major, verum etiam minor futurus Sit, eorum tamen Species ad naturam revertatur. Etenim, Cum omne natura toto se expetendos putent, nec id

ob aliam rem, Sed propter ipsos necesse est ejus

98쪽

ila DE FINIBUS LIB. V. CAP. II.

otiam partes propter se eXpeti, quod universum Pr)ter se expetatur.

Quid Θ in motu et in statu corporis nihilne est, quod animadvertendum esse ipsa natura judicet quemadmodum qui ambulet, sedeat, qui ductus oris, qui vultus in quoque sit nihilne est in his rebus, quod dignum libero, aut indignum esSe ducamus 3 Nonne odio dignus multus putamuS, qui qUO-dam motu aut statu videntur natura legem et modum contemsisses Et, quoniam haec deducuntur de corpore, quid est, cur non recte pulchritudo etiam ipSa propter se expetenda dueaturi diam si pravitatem imminutionemque corporis, propter Se fugiendam putamus, cur non etiam, ne fortasse magis, propter se foris dignitatem sequamur 3 Et si turpitudinem fugimus in statu et motu corporis, quid est, cur pulchritudinem non sequamur 3 Atque etiam Valetudinem, vires, vacuitatem doloris, non propter utilitatem solum, Sed etiam ipsa propter Se XPCtemus. Quoniam enim natura sui Omnibus expleri partibus vult, hunc statum corporis per Se ipsum X- petit, qui est maxime e natura; in tota perturbatur, Si aut aegrum corpus St, aut dolet, aut caret viribUS. XVIII. Videamus animi partes, quarum Stadspectus illuStrior ius quo sunt excelsiores, eo dant clariora indicia naturae. Tantus est igitur innatus in nobis cognitionis amor et scientire, ut nemo dubitare possit, quin ad ea re hominum natura, nullo emolumento invitata rapiatur. Videmusne, ut

pueri ne verberibus quidem a mntemplandis rebus perquirendisque deterreantur 3 ut pulsi requirant, et aliquid scire se gaudeant Θ ut aliis narrare gestiant Θ ut pompa, ludis, atque ejusmodi Spectaculi teneantur, ob eamque rem vel famem et sitim perferant Θ uuid veri, qui ingenuis studiis atque artibus delectantur, nonne videmus Os nec Valetudi-

99쪽

nis nec rei familiaris liabere rationem 3 omniaque perpeti, ipsa cognitione et Scientia capto. et cuni maximis curis et laboribuS OimpcnSare eam, quam ex discendo capiant, voluptatem

Mihi quidem Homerus hujusmodi quiddam vidisse videtur in iis quae de Sirenum cantibus finxerit:

neque enim vocum SuaVitate videntur, aut novitate qua clam et arietate cantandi, revocare eos Solitae,

qui priPtervehebantur, Sed quia multu e Scire profitebantur ut homines ad earum saXa discendi cupiditate adhaerescerent. Ita enim invitant lyssem: nam verti, ut quaedam Homeri, Sic istum ipsum locum.

deeus Argolicum quin puppim flectis, UlySSE,

Auribus ut nostros possis agnoscere cantu pNam nemo haec unquam St tranSVectu Merula

Quin prius adstiterit, vocum dulcedine captus Post variis uvid satiatus pectore usi S, Doctior ad patrias lapsus pervenerit oras. Nos grave certamen belli clademque tenemus, Graecia quam Trojae divino nuntine vexit; omniaque e latis rerum vestigia terris. Vidit Homerus, probari fabulam non pOSSe, si cantiunculis tantus vir 1 retitus teneretur. Scientiam pollicentur, quam non erat mirum Sapientiae cupido patria esse cariorem. Atque Omnia quidem Scire, cujuscumque modi Sint cupere, curiOSOrum duci vero majorum rerum contemplatione ad cupiditatem scientiae, Summorum Virorum Si putandum. XIX. Quem enim ardorem studii censetis fuisse in Archimede, qui, dum in pulvere quintam describit attentius, ne patriam quidem captam SSe enserit 3 quantum Aristoxeni ingenium conSumtum videmus in musicis 3 quo studi Aristophanem putamus aetatem in literis duxisset Quid de Pythagora,

100쪽

quid de Platone aut Democrito, loquar, a quibus, propter discendi cupiditatem, videmus ultima terras eSSe peragratas 3 hue qui non vident nihil unquam magnaea cognitione dignum amaverunt. Atque hoc loco, qui propter animi voluptates coli dicunt ea studia, quae dixi, non intelligunt, idcirco esse ea

Propter se expetenda, quod nulla utilitate objecta, delectentur animi, atque ipsa scientia, etiam Si iam commoda dat iura sit gaudeant. Sed quid attinet de rebus tam aperti plura requireres Ipsi enim quaeramus a nobiS, Stellarum motuS,

contemplationesque rerum Coelestium, eorumque Omnium, quae natur; obscuritate Occultantur, cognitii

neS, quemadmodum nos moveant et quid historia delectet, quam solemus perSequi usque ad extremum praetermiSSa repetimus inchoata persequimur. Nec vero sum inscius, esse utilitatem in historia, non modo voluptatem. Quid Θ cum ficta fabulas, e quibus utilitas nulla duci potest, cum voluptate legimus. Quid Θ cum volumus nomina eorum, qui quid gesserint, nota nobi esse, ParenteS, Patriam, multa praeterea minime necessaria. Quid Θ quod homines infima sortuna, nulla Spe rerum gerendarum, opifices denique, delectantur historia : maXimeque eo Videre possumus res gestus audire et legere velle, qui a spe gerendi absunt, confecti Senectute. Quocirca intelligi necesse est, in ipsis rebus, quae discuntur et cognoscuntur, invitamenta inesse, quibus ad discendum cognoscendumque moveamur.

Ac veteres quidem philosophi, in beatorum insulis,

fingunt, qualis natura Sit vita Sapientium, quOS, cura omni liberatos, nullum necessarium cita cultum aut paratum requitentes, nihil aliud esse acturos putant, nisi ut Omne tempus inriti rendo ac discendo, in naturae cognitione consumanti O autem non solum beatae vitet istam Oblectationem videmus,

Sed etiam levamentum siSeriarum. Itaque multi,