Opera

141쪽

nasci possent, etiam, quemadmodum interirent, viderem. Nam sanguinem, bilem, pituitam, OSSA, ner-VOS,Venas, Omnem denique membrorum et totius corporis figuram, videor posse dicere, unde Oncreta, et

quo modo facta sint. Per animum ipsum si nihil

esset in eo, nisi id ut per eum viveremus, tam natur1 putarem hominis vitam sustentari, quam Vitis, quam arborix haec enim etiam dicimus vivere. Item,

si nihil haberet animus hominis, nisi ut appeteret

aut refugeret, id quoque esset ei commune cum bestiis. II abet primum memoriam, et eam infinitam, rerum innumerabilium : quam quidem Plut recordationem esse vult superioris vitae: nam in illo libro, qui inscribitur menon,' pusionem quemdam Ocrates interrogat quaedam geometrica de dimensione quadrati. Ad ea sic ille respondet, ut puer et tamen ita faciles interrogationes Sunt, ut gradatim re- Spondens, eodem perveniat, quo si geometrica didicisset. Ex quo effici vult Socrates, ut discere, nihil aliud sit, nisi recordari. Quem locum multo etiam accuratius Xplicat in eo sermone, quem ubuit eo ipso die, quo excessit e Vita. Docet enim, quemvis, qui Omnium rerum rudis esse videatur, bene interroganti respondentem, declarare, se non tum illa discere, Sed reminiScendo recognoscere nec ver fieri ullo modo OSSe, ut a pueris, tot rerum atque tantarum insitas et quasi consignatas in animis notiones quas γνοια Vocant haberemus, ni Si animus, anteia quam in Orpus intravisset, in rerum cognitione viguisset.

Cumque nihil esset ut omnibus locis a Platone disserituro nihil enim ille putat esse, quod Oriatur et intereat idque solum esse, quod semper tale Sit, qualem deum appellat ille, nos speciem non potuit

animus haec in corpore inclusus, agnoscere : cognita attulit ex quo tam multarum rerum cognitionis

admiratio tollitur. Neque ea plane videt animus, cum tam repente in solitum tamque perturbatum

142쪽

I TUSC. QUAEST. LIB. I. CAP. 25.

domicilium immigravit sed, cum se collegit atque recreavit, tum agnoscit illa reminiscendo. Ita hiil aliud est discere, nisi recordari. Ego autem majore etiam quodam modo memoriam admiror. Quid est enim illud, quo meminimus 3 aut quam habet vim 3 aut unde natam 3 onqIUPTO, quanta memoria Simonides fuisse dicatur quant Theodectes, quanta is, qui a Pyrrho legatus ad senatum est missus, Cineas, quanta nuper charmadaS, quanta, qui modo fuit, Scepsius Metrodo-TUS, quanta OSter HortenSius de omniunt hominum memoria loquor, et eorum maXime, qui in aliquo majore studio et arte Versantur; quorum quanta mens sit, dissicile est existimare ita multa

meminerunt.

XV. Quorsum igitur haec spectat oratio 3 quaesit illa vis, et unde intelligendum puto. On est

certe nec cordis, nec sanguini S, nec cerebri, nec atomorunt. Anima sit animus, ignisve, neSci nec me

pudet, ut istos, fateri nescire, quod nesciam. Illud, si ulla alia de re obscurarum are possem, Sive unima sive ignis sit animus, eum jurarem esse divinum. Quid enim Θ Obsecro te, terrane tibi, aut hoc nebuloso et caliginoso selo, aut sata aut concreta videtur tanta vis memoris 3 Si quid sit hoc, non Vides, at quale sit, vides: si ne id quidem, at, quantum Sit, profecto vides. Quid igitur utrum capacitatem aliquam in animo putamus Sse, quo, tamquam in aliquod Vas, en, quae meminimus, infundantur 3 Absurdum id quidem qui enim fundus, aut quae talis animi figura, intelligi potest 3 aut quae tanta omnino capacita. An imprimi, quasi ceram, animunt PutamUS,

et memoriam SSe Signatarum rerum in mente VeStigi, quae possunt verborum, quo rerum iPSarum,

esse vestigiat quae porro tam immenSa magnitudo, quae illa tam multa possit effingere uvidi illa vis, quae tandem est,iniue inveStigat occulta, quae inventi atque excogitati dicitur 3 ex

143쪽

TUS C. QUAEST. LIB. I. Λ p. 26. I 29

hacne tibi terrena mortalique natura et caduca Oncreta ea videtur aut qui primus quod summa Sapientiae Pythagorae visum est omnibus rebus imposuit nominat aut qui dissipatos homines congregavit, et ad Societatem vitae convocavit 3 aut qui SO- nos vocis, qui infiniti videbantur, paucis literarum notis terminavit 3 aut qui errantium stellarum cur-SUS, regressiones, institiones, notavit Θ Omnes magni: etiam Superiores, qui fruges, qui vestitum, qui tecta, qui cultum vitae, qui priPsidia contra feraS, inVenerunt a quibus Diansuefacti et exculti, a neceSSariis arti 1iciis ad elegantiora defluximus. Nam et auribit Soblectatio magna parta est, inVenta et temperata arietate et natura sonorum et aStra SuSpeXimVS, tum ea, quae Sunt infixa certis locis, tum illa non re, Sed vocabula, errantia quorum conversione OmneSqUemotus qui animus vidit, is docuit, similem animum Suum ejus esSe, qui ea fabricatus esset in coelo Nam, cum Archimedes lunae, solis, quinque errantium,

motus in sphaeram illigavit effecit idem, quod ille, qui in Timaeo mundum aedificavit, Platonis Deus, ut

tarditate et celeritate dissimillimo motu una regeret conversio. Quod si in hoc mundo fieri sine Deo non potest, ne in Sphaera quidem eosdem motus

Archimedes sine divino ingenio potuisset imitari. XXVI. Mihi vero ne haec quidem notiora et illustriora carere vi divina videntur, ut ego aut poetam graVe plenumque carmen Sine calesti aliquo mentis instinctu putem fundere, aut eloquentiam Si ne quadam vi majore fluere, abundantem sonantibus Verbis, uberibusque sententiis Philosophia vero, Omnium mater artium, quid est aliud, nisi, ut Plato ait, donum, ut ego, inventum Deorum maec nos primum

ad illorum cultum, deinde ad jus hominum, quod

Situm est in generis humani societate, tum ad Odestiam, magnitudinemque animi erudivit eademque ab animo, tamquam ab oculis, caliginem dispu-

144쪽

I30 TUSC. QUAEST. LIB. I. CAP. 27.

lit, ut Omnia supera infera, prima ultima media,

videremus.

Prorsus haec divina mihi videtur vis, quae tot res efficiat, et tantas. Quid est enim memoria rerum et verborum 3 quid porro inventi, profecto id, quo nec in Deo quidquam majus intelligi potest. Non

enim ambrosia Deos, aut nectare, aut Iuventute PO- eula ministrante, laetari arbitror nec Homerum

audio, qui ianymedem a Diis raptum ait propter formam, ut ovi bibere ministraret. Non usta causa, cur Laomedonti tanta fieret injuria. Fingebat haec Hor erus et humana ad eos transferebat. Divina mallem ad nos. hue autem divina 3 Vigere, Sapere, invenire, meminisse. Ergo animus, qui Lut ego dico, divinus est, ut Euripides audet dicere, Deus: et quidem, si Deus aut anima aut igni est, idem est animus hominis. Nam, ut illa natura coelestis et terra vacat et humore, sic utriusque harum rerum humanus animus est expers. Sin autem Stquinta qu1Ddam natura ab Aristotele inducta, primum haec et Deorum est et animorum. XXVII. an nos sententiam secuti, his ipsis verbis in is Consolatione' haec expressimus Antimorum nulla in terris origo inveniri potest nihil enim est in animis mixtum atque concretum, aut quod e terra natum atque fictum esse videatur; nihil ne aut humidum quidem, aut flabile, aut igneum. His enim in naturis nihil inest, quod vim memoriae, mentis, cogitationis, habeat quod et praeterita teneat, et futura provideat, et complecti possit praesentia quae sola divina sunt. Nec invenietur unquam, unde ad hominem venire possint, nisi a Deo. Singularis est igitur quaedam natura atque vi Sanimi sejuncta ab his usitatis notisque naturis. Ita,

quidquid est illud, quod sentit, quod sapit, quod i-Vit, qu0d viget, leste et divinum est ob eamquerem, aeternum ut necesse est Nec vero Deus ipse,

145쪽

qui intelligitur a nobis, alio Diod intelligi potest,

nisi mens soluta tu am et libera, egregata ab Onani concretione mortali Omniaque SentiUT S et OVOR S ipsaque praedita motu sempiterno.' IIoc e genere, atque e utem e natura est humana menS.

XXVIII. Andhtor. Ubi igitur, aut qualis est ista mens Marcus. hi tua aut qualis 3 potesne dicere ΘAn, si omnia ad intelligen dum non habeo, tu habere vellem, ne iis quidem, quae habeo, mihi per te uti licebit Non valet tantum animus, ut Se ipse videat ut, ut Oculus, Sic animus Se non Videns, alia cernit. Non videt autem, quod minimum est, formam suam. Fortasse quamquam id quoque sed relinquamus vim certe, Sagaci intem, memoriam, motum, celeritatem videt. Haec magna, haec divina, haec empiterna sunt. Qua facie quidem it, aut ubi habitet, ne quaerendum quidem St. Ut, cum videmus speciem primum, candoremque coeli et deinde conversionis celeritatem tuniam, quian- Iam cogitare non possumus tum vicissitudines dierum atque noctium, commutationeSque temporum quadripertitas, ad maturitatem frugum et ad temperationem corporum aptuS, eorumque omnium moderatorem et ducem solem lunamque, accretione et

diminutione luminis, quasi fastorum notis Signantem dies oum in eodem orbe in XII partes distributo, quinque stellas ferri, eosdem cursus OnStantissime servantes, disparibus inter se motibu8, nocturnamque coeli formam undique sideribus ornatam tum globum terrae eminentem e mari, fixum, in medio mundi universi loco ; duabus oris distantibus habitabilem, et cultum quarum altera, quam OS incolimus, sub aXe posita ad stellas septem, unde morrifer Aquilonis stridor gelidas molitur ni-Ves;

altera Australis, ignota nobis quam vocant Graecio τι μοναὶ creteras partes incultas, quod aut frigore

146쪽

132 TUSC. I EST. LIB. I. CAP. 29.

rigeant, aut urantur calorea hic autem, ubi habitamus, non intermittit Suo tempore, Coelum mitescere, arbore frondeScere, Vites laetificae pampini pubeScere, Rami baccarum ubertate incurVeScere, Segetes largiri fruges, florere omnia, Fonte scatere, herbis prata convestirier; tum multitudinem pecudum, partim ad veScendum, partim ad cultus agrorum, partim ad Veliendum, partim ad corpora vestiendari hominemque ipsum quasi contemplatorem coeli ac Deorum, ipsorumque cultorem atque hominis utilitati agros omnes et maria parentia;

XXIX. haec igitur, et alia innumerabilia, cum cernimuS, OSSumusne dubitare, quin his praesit aliquis vel eisector, si haec nata sunt ut Platoni videtur , vel, Si semper fuerint ut Aristoteli placet), moderator tanti operis et muneris 3 Sic mentem hominis, quamvis eam non videaS, ut Deum non vides; tamen ut Deum agnoscis ex Operibus ejuS, Sic, ex memoria rerum, et inventione, et celeritate mollis,

omnique pulchritudine virtutis, vim divinam mentis

agnoscito.

In quo igitur loco est 3 Credo equidem in capiteret, Cur credam, Terre possum sed allax nunc ubi

ubi sit animus, certe quidem in te est. Quae est ei natura Propria puto), et sua : sed fac igneam, fac

spirabilem nihil ad id, do quo agimus. Illud modo

videto, ut Deum noris, etsi ignore et locum et faciem, sic animum tibi tuum notum SS Oportere, etiam si ejus ignores et locum et formam. In animi autem cognitione dubitare non possumus, nisi plane

in physicis plumbei sumus, quin nihil sit animis admiXtum, nihil concretum, nihil copulatum, nihil coagmentatum, nihil duplex. Quod cum ita sit, Certe nec secerni, nec dividi, nec discerpi nec distrahi potest; nec interire igitur : est enim interitus quasi

147쪽

discessus, et secreti ac diremtus earum partium quae ante interitum junctione aliqua tenebantur. II is et talibus rationibus adductus, Socrates nec patronum quaesivit ad judicium capitis nec judicibus supplex fuit adhibuitque liberam contumaciam, magnitudine animi ductam, non a superbia : et Supremo vitae die, de hoc ipso multa disseruit; et paucis ante diebus, cum facile posset educi e custodia, noluit et cum paene in manu am mortiferum illud teneret poculum, locutus ita est, ut non ad mortem trudi verum in coelum videretur adScendere. XXX. Ita enim censebat, ita-que disseruit, duaSeSSe Vias, duplicesque curSu animorum a corpore eX cedentium: nam qui se humanis vitiis contaminavissent, et se totos libidinibus dedidissent, quibus caecati, vel domesticis vitiis atque flagitiis se inquina-ViSSent, vel republica violanda fraudes inexpiabiles concepissent, iis devium quoddam iter esse, seclu- Sum a concilio eorum qui autem se integros caStOSque servavissent, quibusque fuisset minima cum corporibus contagio seseque ab his semper evoca S-Sent, SSentque in corporibus humanis vitam imitati Deorum his ad illos, a quibus essent profecti, reditum facilem patere. Itaque commemorat, ut Cycni S,

qui non sine causa Apollini dicati sint sed quod ab eo divinationem habere videantur, qua providente quid in Orte boni sit, cum cantu et voluptate moriantur sic omnibus et bonis et doctis esse faciendum. Nec vero de hoc quisquam dubitare posset, nisi idem nobis accideret, diligenter de animo cogitantibus, quod iis Saepe usu Venit qui cum acriter oculis deficientem solem intuerentur, ut adspectum omnino amitterent; Sic menti acies seipsam intuens, nonnunquam hebescit; Db eamque causam contemplandi diligentiam amittimus. Itaque dubitans, circumspectans, haeSitan S, multa adversa revertens, tamquam ratis in mari immenso, OStra Vehitur oratio. Philos. VOL. m. N

148쪽

134 TUSC. QUAEST. LIB. I. CAP. 3I.

Sed haec et vetera, et a Graecis Cato autem Sic abiit e vita, ut causam moriendi nactum e SSe gauderet Vetat enim dominans ille in nobis Deus, injussu hinc nos suo demigrare. Cum ero cauSum justam Deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, saepe multis nae ille, medius fidius, vir sapiens, laetus ex his tenebris in lucem illam excesserit. Nec tamen illa vincla carceris ruperit leges enim Vetant. Sed tamquam a magistratu aut ab aliqua potestate legitima sic a Deo evocatus atqUe emiSsuS, Xierit. Tota enim philosophorum vita, ut ait idem, commentatio morti est.

XXXI. ain quid aliud agimus, cum a Vol Uptate, id est, a corpore, cum a re familiari, quae est ministra et famula corporis, cum a republica, eum negotio Omni sevocamus animum quid, inquam, tum agimus, nisi animum ad seipSum advocamus,

Secum SSe cogimus, maXimeque u corpore abducimus 3 Secernere autem a corpore animum, ne quidquam aliud est, quam emori discere. Quare hoc commentemur, mihi crede disjungamusque nos a corporibus ς id est, consuescamus mori. Oc et, dum erimus in terris, erit illi coelesti vitae similae et, cum illuc ex his vinculis emissi feremur, minus tardabitur cursus animorum num qui in compedibus corporis Semper fuerunt, etiam cum soluti Sunt, tardius ingrediuntur, ut ii, qui ferro vincti multos annos fuerunt quo cum venerimus, tum denique Vivemus. Nam haec quidem vita mors est quam lamentari possem, si liberet. At iditor Satis quidem tu in Consolatione' eslamentatu : quam cum lego, nihil malo, quam has res relinquereri his vero modo auditis, multo magis. Marciis. Veniet tempus, et quidem celeriter, et Sive retractabis, Sive properabis volat enim aetas. Tantum autem abest ab eo , ut malum mors sit quod

tibi dudum videbatur), ut verear, ne honunt Iihil sit

149쪽

non malum aliud certe, sed nihil bonum aliud potius si quidem vel Dii ipsi, vel cum iis, futuri

Auditor. Quid reserto adsunt nim, qui haec non probent. Marcus. Ego autem nunquam ita te ex hoc sermone dimittam ulla uti ratione mors tibi videri malum possit. At ditor uua potest, cum ista cognoverim Marciis. Qui possit, rogas 3 Catervet veniunt contra licentium, non solum Epicureorum, quo equidem non despicio; sed nescio quo modo, doctissi-Iam quisque contemnit Acerrime autem, delicis meae, Dicaearchus contra hanc immortalitatem disseruit. Is enim tres libros scripsit, qui Lesbiaci vocantur, quod Mitylenis sermo habetur; in quibus vult efficere, animos esse mortales Stoici autem usuram nobis largiuntur, tamquam cornicibus e diu mansuros aiunt animos Semper, negant. XXXII. um vis igitur audire, cur, etiam Si ita Sit mors tamen non sit in malis 3 ιι ditor Ut videtur sed me nemo de immortalitate depellet.

Marcus Laudo id quidem etsi nihil nimis loportet confidere movemur enim saepe aliquo acute concluso labamus, mutamusque Sententiam, clari Oribus etiam in rebus. In his est enim aliqua obscuritas. Id igitur si acciderit, simus armati. Auditor. Sane quidem Sed ne accidat, providebo. Marc/ts. Num quid igitur est causae, quin amicos nostros Stoicos dimittamusa eos dico, qui aiunt animo munere, e corpore cum XceSSerint, Sed non Sempero Auditor Istos vero : qui, quod tota in hac causa dissicillimum est, suscipiant, pOSSe animum manere corpore vacantem illud autem, quod non modo facile ad credendum est, sed eo concesso quod O-Iunt, consequens, id certe non dant, ut, cum diu permanserit, ne intereat. Marcus Bene reprehendis et se isto modo res habet. Credamus igitur Panaetio a Platone suo dissentienti Quem enim

150쪽

Omnibus locis divinum, quem sapientisSimum, quem fiuncti SSimum, quem Homerum philosophorum ap- Pellat, hujus hanc unam sententiam de immortalitate animorum non probat. Vult enim, quod nemo negat quidquid natum sit, interire nasci autem nimos, quod declaret eorum similitudo qui procreantur; quae etiam in ingeniis, non solum in corporibus, αἱ pareat. Alteram autem asteri rationem : nihil eSSe, quod doleat, quin id aegrum esse quoque OSSit: quod autem in morbum cadat, id etiam interiturum :dolere autem animos ergo etiam interire. XXXIII. Haec refelli possunt. Sunt enim ignorantis, cum de aeternitate animorum dicatur, demente dici, qu e omni turbido motu semper Vacet, non de partibus iis, in quibus aegritudines, irae, libidineSque, versentur; quas is, contra quem haec di cuntur, Semotas a mente, et disclusa putat. Jam Similitudo magis apparet in bestiis, quarum animi Sunt rationis expertes. Hominum autem similitudo in corporum figura magis exstat et ipsi animi, magni refert, quali in corpore locati sint. Multa enim e corpore XSi Stunt, quae acuant mentem multa, quae obtundant. Aristoteles quidem ait, Omnes ingeniOSOS melancholicos esse ut ego me tardiorem Sse non moleste feram. numerat multos idque quaSi con-Stet, rationem, cur ita fiat, affert. Quod si tanta vis est ad habitum mentis in iis quae gignuntur in corpore ea sunt autem, quaecumque sunt, quae Similitudinem facianti, nihil necessitatis affert, cur naScuturanimi similitudo. Omitto dissimilitudines Vellem, adesse p0SSet Paliaetius. Vixit cum Africano Quaererem e eo, cujus uorum similis fuisset Africani fratris nepos pi acie, patris, vita, omnium perditorum ita similis, ut SSet facile deterrimus. Cujus etiam similis, P. Crassi, et sapientis et eloquentis et primi hominis,

nepos, multorumque aliorum virorum clarorum, quOS

'ihil attinet nominare, nep0tes et filii ' Sed quid