Opera

51쪽

DE FINIBUS, LIB. IV. CAILI. 37

Vivere, adhibentem scientiam earum rerum quae Da tura evenirent. Hunc ipsum Zenonis aiunt finem esse declarantem illud, quod a te dictum est convenienter natum vivere. Alterum significare idem ut si diceretur, officia Omnia media aut pleraque ServaΠ-tem, Vivere. II Oc, Sic expositum, dissimile est Superiori. Illud enim rectum est, quod κατορθωμα dicebas, contingitque sapienti soli hoc autem inchoati cujusdam ossicii est non e secti quod cadere in nonnullos

insipientes potest. Tertium autem, Omnibu aut maX- imis rebus iis, quae secundum naturam Sint frueniatem, vivere : hoc non est positum in nostra actione: completur enim et ex eo genere vitae, quod Virtute finitur, et ex iis rebus quae Secundum naturam Unt, neque Sunt in nostra potestate. Sed hoc summum

b0num, quod tertia significatione intelligitur, eaque Vita, quae e summo bono degitur, quia conjuncta ei Virtus St, in Sapientem solum cadit isque finis bonorum, ut ab ipsis Stoicis scriptum videmus, a Xenocrate atque ab Aristotele constitutus St. VII. Itaque ab his constituti illa prima naturae, qua tu quoque ordiebare, hi prope verbis Eponitur. Omnis natura vult SSe conservatrix Sui, ut et salva sit, et in genere conservetur suo.' Ad hanc rem aiunt artes quoque requiSitRS, quae naturam adjuvarent in quibus ea numeretur in primis, quae est vivendi ars, ut tueatur quod a natura datum sit; quod desit, acquirat iidemque diviserunt naturam

hominis in animum et corpuS. Cumque eorum unum quodque per se Xpetendum SSe duissent, virtutes quoque utriusque e una per Se Xpetendas esse dicebant; et, cum animum quadam infinita laude anteponerent corpori, virtute quoque animi bonis corporis anteponebant. Sed cum sapientiam totius hominis custodem et procuratricem eSse vellent, quae SSet naturae comes et adjutrix hoc Sapientiae munus esse dicebant, ut eum tueretur, qui conStaret ex animo et corpore in

utroque juvaret eum, atque contineret. Atque ita re Philos. UOL. H. E

52쪽

as DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 3.

primo simpliciter collocata reliqua subtilius persequentes corporis bona facilem quamdam rationem habere censebant. De animi bonis accuratius exquirebant in primisque reperiebant in his inesse justitia semina: primique ex Omnibus philosophis a natura tributum esse docuerunt, ut ii, qui procreati essent, a procreatoribu amarentur, et id, quod temporum ordine antiquius est ut conjugia virorum et uxorum natura conjuncta esse dicerent qua ex stirpe orirentur amicitia cognationum. Atque ab his initiis profecti, omnium Virtutum et originem et progressionem persecuti Sunt ex quo magnitudo quoque animi exsistebat, qua facile posset repugnari obsistique fortunae, quod maximae res essent in potestate sapientis. Varietates autem injuriasque ortuna facile veterum philosophorum praeceptis instituta vita superabat.

Principiis autem a natura datis, amplitudines

quaedam bonorum Xcitabantur, partim profect32 a contemplatione rerum Occiditorum quod erat insitus menti cognitionis amor, ex quo etiam rationis Xpli canit: disserendique cupiditas consequebatur : quodque hoc solum animal natum est pudori ac Verecundiae particeps, appetensque conjunctionem hominum ac Societatem animadvertensque in omnibus rebus

quas ageret aut diceret, nequid ab eo fieret, nisi honeste et decore his initiis ut ante dixi tamquam seminibus, a natura datis temperantia, OdeStia, justitia et omnis honestas, perfecte absoluta est. VIII. Habes, inquam, Cato, formam eorum, de quibus loquor philosophorum qua eXpOSita, Scire cupio, quae causa Sit, cur Zeno ab hac antiqua institutione desciverit; quidnam horum ab eo non sit

probatum. Quodne omnem naturam OnServatricem

sui dixerint an quod omne animal ipsum sibi cona.

mendatum, ut se et Salvum in suo genere in Olu- meque vellet 3 an cum omnium artium finis is esset,

quid natura maxime qmereret, idem Statui debere de

53쪽

DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 9

totius arte vitae 3 an quod, cum animo constaremus et corpore, et haec ipsa, et eorum Virtutes per Se Sse

Sumendat an vero displicuit ea, qu tributa estanini virtutibus tanta praestantia an tuo de prudentia, de cognitione rerum, de conjunctione generis humani, quaeque ab eisdem de temperantia, de Odestia, de magnitudine animi, de omni honestate dicuntur Fatebuntur Stoici, haec omnia dicta Mepraeclare neque eam causam Zenoni desciscendi fuisse : alia quintam dicenti Credo magna antiquorum esse peccata, quae isse, veri investigandi cupidus nullo modo ferre potuerit. Quid enim perversius, quid intolerabilius quid stultius, quam bonam valetudinem, quam dolorum Omnium vacuitatem, quam integritatem oculorum reliquorumque Sensuum, Ponere in boni potiuS, quam dicere, nihil omnino inter eas res, iisque contrarius, interesse Ea enim Dinia, quae illi bona dicerent, praepOSita esse, non bona itemque illa, quae in corpore Xcellerent, stulte antiquos dixisse per Se esse cXpetendar et sumenda potius, quam expetenda et eademque de omni vita, quae in una virtute conSlateiaret illam vitam, qua etiam caeteri rebus, quae SSent Secundum naturam, abundaret, magis Xpetendam non Sse, sed magis sumendam : cumque ipSa virtus efficiat ita beatam vitam, ut beatior SSe non PoSSit, tamen quadam deesse sapientibus, tum, cum intheatissimi itaque eos id agere, ut arae dolor , morbos debilitates repellant. IX. O magnam vim ingenii causamque juStam, Cur nova exsisteret disciplina Perge porro Sequentur

enim, quae tu Scientissime complexus es, Omnem inSipientiam et injustitiam, alia vitia similia esse Onaniaque peccata esse paria; eosque, qui natura doctrinaque longe ad virtutem processisSent, niSi eam plene con-Secuti esSent, summe esse miseros neque inter eorum

vitam, et improbissimorum, quidquam omnino interis se ut Plato tantus ille vir, si sapiens non fuerit,

54쪽

40 DE FINIBUS, in IV. CAP. 10.

nihilo melius quam quivis improbissimus, nec beatiuS, vixerit. II aec videlicet est correctio philosophiae Veteris, et emendati Q quae omnino aditum habere nullum potest in urbem, in forum, in curiam. Quis

enim ferre posset ita loquentem eum qui Se auctorem Vit; graviter et Sapienter agendae profiteretur, Omina rerum commutantema cumque idem Sentiret, quod omnes, quibus rebus eamdem vim tribueret, alia noni in imponentem, verba modo mutantem, de

opinionibus nihil detrahentem ZPatronusne causae, in epilogo pro re dicens, negaret esse malum exsilium, publicationem bonorum Zhaec rejicienda esse, non fugienda nec misericordem judicem esse oportere 3 In concione autem si loqueretur, si Hannibal ad portas venisset, murumque aculo trajecisset, negaret esse in mali capi, Venire, interfici, patriam amittere 3 An senatuS, cum triumphum Africano decerneret quod ejus virtute, laut felicitate V posset dicere, si neque virtus in ullo nisi in sapiente, nec felicitas, vere dici potest Z Quae est igitur ista philosophia, quae communi more in foro loquitur in libello, Suo praesertim cum, quod illi verbis suis significent, in eo nilii novetur, de ipsis rebus nihil mutetur, eaedem res maneant alio

modo.

Quid enim interest divitias, opes, Valetudinem, bona dicas, anne praeposita, cum ille, qui ista bona dicit, nihilo plus his tribuat, quam tu, qui eadem illa praeposita nominas 3 Itaque homo in primi ingenuus et gravis, dignus illa falx iliaritate Scipionis et Laelii, Panaetius, cum ad Q. Tuberonem de dolore

patiendo scriberet; quod esse caput debebat, Si probari pOSset, nusquam posuit, non GSe malum dolorem sed quid esset, et quale, quantumque in Oinesset alieni, deinde quae ratio esset perferendi:

cujus quidem quoniam Sisicus fuit sententia, condemnata mihi videtur esse immanitas ista Verborum. X. Sed, ut propius ad ea, Cato, accedam, quae u

55쪽

le ilicia fiunt, pr Siu ugamus eaque, quae modo dixisti, cuiu iis conferamus, quae tui antepono. Quae sunt igitur coni munia vobis cum antiquis, hi sic utantur, quasi conceSSis qu3 in controverSiam veniunt, de iis, si placet, sisSeramUS. Mihi vero, inquit, placet agi subtilius, et, ut ipSedixisti, pressius. Quae enim adhuc protulisti, popularia sunt: ego autem a te elegantiora desidero. A mene tu 3 inquam sed tamen enitar et, Si minus mihi multa occurrent, non fugiam ista popularia. Sed prinium positum Sit, nosmetipSOS COII mendatos esse nobis primamque e natura hanc habere appetitionem, ut conservemus nosmetipSOS HOC convenit sequitur illud, ut animadvertamus, qui Simus ipsi, ut nos, quale oportet SSe, SerV US. Sumus igitur homines e X animo constamus et cor Pore quae Sunt cujuSdammodi noSque Oportet, ut prima appetitio naturalis postulat, i c diligere, On-Stituereque ex his finem illum sunmii boni atque ultimi quem, Si prima vera sint, ita constitui neceSSe est, Earum rerum, quae Sint Secundum naturam,

quam plurima et quam maxima adipisci Hunc igitur finem illi tenuerunt: quodque ego pluribus e his, illi brevius Secundum naturam vivero hoc his

honorum videtur extremum.

XI. Age nunc isti doceant, vel tu potius, quis enim ista melius 3 quonam modo ab iisdem principiis profecti, emciatis, ut honeste vivere, id est enim

vel ex virtute, vel naturae congruenter, vivere Summum bonum Sit et quonam modo, ut quo loco, corpus subit deserueritis, Omniaque ea, quae, cum Secundum naturam Sint ubSint a nostra pol tale ipsum denique ossicium. Quaero igitur, quo modo hae tanta commendationeS, a natura profectae, subito a Sapientia relicta sint. Quod si non hominis summum bonum qua reis remus, Sed cujuSdam animantis is autem esset nihil

56쪽

42 DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. Ι2.

quo verum facilius reperiamus tamen illi animo non esset hic vester finis. Desideraret enim abetudinem, vacuitatem dolorix appeteret etiam conservationem Sui, earumque rerum custodiam : finemque sibi con-Stitueret, Secundum naturam vivere; quod eSt, ut diXi, habere ea, quae secundum naturam sint vel omnia, vel plurima, et maYima. Cujuscumque enim modi animal constitueris, neceSSe St, etiam si id sine corpore Sit, ut fingimus, tamen eSSe in animo quaedam similia eorum, quae Sint in corpore ut nullo modo, nisi ut exposui, constitui possit finis bonorum Chrysippus autem, Xponen disserentias animantium, ait alias earum corpore Xcellere, alia autem animo, non nullas valere utraque re Deinde disputat, quod cujusque generi animantis Statui deceat extremum. Cum autem hominem in eo genere posuisset, ut ei tribueret animi excellentiam, summum bonum id constituit, non ut excellere animo, sed ut nihil esse praeter animum, Videretur. XII. Uno autem modo in virtute sola summum bonum recte poneretur, Si quod esset animal, quod totum X mente constaret idipsum tamen sic, ut ea mens nihil haberet in se, quod esset Secundum naturam ut valetudo est. Sed id ne cogitari quidem PoteSt, quale Sit, ut non repugnet ipsum sibi. Sin dicit Obscurari quἴedam, nec apparere, quia Valde ParVa Sint nos quoque concedimus; quod dicit Epicurus de voluptate, quae minimae sint voluptates, eas obscurari saepe, et obrui. Sed non sunt in eo genere tantae commoditate corporis, tamque 3roductae temporibus, tamque multae. Itaque, in quibuS, propter

earum Xiguitatem, ObScurati con Sequitur, Saepe accidit, ut nihil interesse nostra fateamur, sint illa, necne sint ut in sole quod a te dicebatur lucernam adhibere nihil interest, aut teruncium addere Croesi

pecuniae.

Quibus autem in rebus Obscuratio tanta non it, fieri tamen Diest, ut id ipsum, quod intereSt, non

57쪽

Sit magnum ut ei, qui jucunde vixerit annos decem, Si aeque vita jucunda menstrua addatur quia momentum aliquod habeat ad jucundum accessio, bo-ntini Sit sin autem id non concedatur, non continuo

vita beata tollitur. Bona autem corporis huic Sunt quod 130sterius posui similiora habent enim acces-Sionem dignam, in qua elaboretur ut mihi in hoc Stoici ocari videantur interdum, cum ita dicant, Si,

ad illam vitam quae cum virtute degatur, ampulla aut strigilis accedat, sumturum sapientem eam vitam potius, quo haec adjecta sint, nec beatiorem tamen ob eam causam fore. Hoc simile tandem est non risu potius quam oratione ejiciendum 3 ampulla enim sit, necne Sit, qui non jure optimo irrideatur, si laboret 3 At vero gravitate membrorum et cruciatu dolorum Siqui quem levet, magnam ineat gratiam nec, si ille sapiens ad tortoris equuleum a tyranno ire cogatur, similem habeat vultum, ac si ampullam perdidisset: sed, ut magnum et difficile certamen iniens, cum sibi cum capitali adversario dolore, depugnandum videret, Xcitaret omnes rationes fortitudinis ac patientiae, quarum praesidio iniret illud diffcile ut dixi,

magnumque proelium. Deinde non quaeremus, quid obscuretur aut intereat, quia Sit admodum parvum ἔsed quid tale sit, ut expleat summam. Una Voluptas multis Obscuratur in illa vita voluptaria sed tamen ea, quamri parva Sit, pars est ejus vitae, quae pOSita

est in voluptate. Nummus in Croesi divitiis obscuratur pars eSt tamen divitiarum. Quare Obscurentur etiam haec, quae Secundum naturam esse dicimus, invita beata sint modo partes beatae Vitae.

XIII. Atqui, si ut convenire debet inter nos est

quaedam appetitio naturalis, ea, quae secundum naturam Sunt, appeten ς eorum omnium est aliqua summa facienda. Quo constituto, tum licebit otioseiSta quaerere, de magnitudine rerum, de excellentia,

quanta in quoque Sit ad beate vivendum, de istis

58쪽

4 DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 13.

ipsis Obscurationibus, quae propter exiguitatem, vix

aut ne vix quidem appareant.

Quid, de quo nulla dissensio est 3 emo enim est, qui aliter dixerit, quin omnium naturarum simile esset id, ad quod omnia referuntur; quod est ultimum rerum appetendarum. Omnis enim est natura diligens Sui quae est enim, quae Se unquam deSerat, aut partem aliquam sui, aut ejus partis habitum aut

vim, aut ullius earum rerum, quae Secundum naturam Sint aut motum aut statum 3 Quae autem natura sua primo institutionis Oblita est Θ ulla profecto, quin suam vim retineatis primo ad Etremum. Quomodo igitur evenit, ut hominis natura solaeSSet, quae hominem relinqueret, quae oblivisceretur corporiS, quae Summum bonum non in toto homine,

sed in parte hominis, ponere 3 Quo modo autem, quod ipsi etiam fatentur, constatque inter OmneS, conservabitur, ut si id sit omnium naturale illud ultimum, de quo quaeritur 3 Tum enim esset simile, si in caeteris quoque naturis id cuique esSet ultimum, quod in quaque excelleret tale enim viSum SSet ultimum Stoicorum. Quid dubitas igitur mutare principia naturae pQuid enim dicis omne animal, simul atque sit Ortum, applicatum esse ad se diligendum esseque in Se conserVando occupatum p Quin potius ita dicis, Omne animal applicatum esse ad id quod in eo sit optimum, et ira ejus unius occupatum esse custodia; reliquasque naturas nihil aliud agere, nisi ut id con- Servent, quod in quaque optimum sit 3 Quo modo autem Optimum, si bonum praeterea nullum est 3 Si autem reliqua appetenda sunt, cur, quod est ultimum

rerum appetendarum, id non aut eX Omnium earum, aut ex phiri murinia et maximarum, appetitione Oncluditur 3 IJ Pliadias potest a primo instituere Signum, idque Persicere potest ab alio inchoatum accipere, et absolvere. IIuic St Salaientia undis non

59쪽

enim ipsa genuit hominem, sed accepit a natura inchoatum. Hanc intuens, debet institutum illud quasi Signum absolvere. Qualem igitur natura hominem inchoavit 3 et quod est munus, quod opus sapientia pQuid est, quod ab ea absolvi et perfici debeat 3 in illi in eo perficiendum est praeter motum ingenii quemdam, id est, rationem necesse est, huic ultimum esSe, ex virtute vitam fingere rationis enim perfectio est virtus si nihil, nisi corpus Summa erunt illa, valetudo, vacuitas doloris, pulchritudo, et caetera. Nunc de hominis unam hono quaeritur. XIV. Quid ergo dubitamus, in tota ejus natura, quaerere, quid sit effectum p Cum enim constet inter omnes, Omne officium munusque sapientis in hominis cultu esse occupatumri alii ne me existimes contra Stoicos solum dicere eas sententias afferunt, ut Summum bonum in eo genere ponant, quod iteXtra nOStram potestatem tamquam de animali aliquo loquantur alii contra, quasi nullum corpus Sit hominis, ita, praeter animum, nihil curant cum praesertim ipse quoque animus non inane nescio quid sit neque enim id possum intelligere), sed in quodam genere corporis ut ne is quidem virtute ima contentus sit, sed appetat vacuitatem doloris. Quamobrem utrique idem faciunt, ut si laevam partem negligerent, dexteram tuerentur aut ipsius animi ut fecit Herilius cognitionem ampleXarentur, actionem relinquerent. Eorum enim omnium, multa praetermittentium, dum eligant aliquid, quod Sequantur, quasi curta sententia. At ver illa persecta atque

plena eorum, qui cum de hominis Summo bono quaererent, nullam in eo neque animi neque corporis partem vacuam tutela reliquerunt. Vos autem, Cato, quia virtus ut omnes fatemur altissimum locum in homine et maxime excellentem tenet, et quod eos, qui Sapiente Sunt, abSoluto et Perfectos putamus aciem animorum OStrorum Virtutis splendore praestringitis. In omni enim animante

60쪽

eS summum aliquid atque optimum, ut in equis, in

canibus ς quibus tamen et dolore vacare opuS St, et valere. Sic igitur in homine perfectio ista, in eo Otissimum quod est optimum, id est, in virtute, laudatur. Itaque mihi non satis videmini considerare, quod iter Sit naturae, quaeque progreSSio. Non enim, quod facit in frugibus, ut, cum ad spicam perduXerit ab herba, relinquat et pro nihilo habeat herbam, idem facit in homine cum eum ad rationis habitum perduxerit. Semper enim ita assumit aliquid, ut ea, qu; prima dederit, ne deserat. Itaque sensibus rationem adjungit et ratione

CSecta, sensus non relinquit. Ut si cultura vitium, cujus hoc munus est, ut emciat, ut vitis cum partibus suis omnibus quam optime se habeat sed sic intelligamus licet enim, ut vos quoque Soletis, in gere aliquid docendi causa di si igitur illa cultura vitium in vite insit, ipsa caetera credo velit, quae ad

colendam vitem attinebunt, sicut antea Se autem omnibus vitis partibus praeserat, statuatque nihil eSSemelius in vite, quam se similiter Sensus, cum c- cessit ad naturam, tuetur illam quidem, Sed etiam tuetur Se cum autem assumta ratio est, tant indonii natu locatur, ut omnia illa prima naturae hujus tutela subjiciantur. Itaque non discedit ab eorum curatione, quibus praepOSita vitam omnem debet gubernare ut mirari Satis eorum inconstantiam non possimus Naturalem enim appetitionem quam vocant ὀρμην , itemque Officium ipsam etiam virtutem, tuentem esse Volunt

earum rerum, quae Secundum naturam Sunt cum

autem ad summum bonum volunt pervenire, tranSiliunt omnia et duo nobis opera pro uno relinquunt, Ut alia sumamus, alia appetamuS, Otiu quam uno fine utrumque concludant.

XV. At enim jam dicitis, virtutem non POSSE ConStitui, si ea, quae extra virtutem sint, ad beate Vivendum pertineant quod totum contra est. In-