Opera

61쪽

troduci enim virtus nullo modo potest, nisi omnia quae Ieget, qvi que ejiciet, unam referantur ad Summam Nam, si omnino nos negligimus, in Aristonea vitia et peccata incidemus obliviscemurque, quae virtuti ipsi principia dederimus. Sin ea non neglige-mUS, neque tamen ad finem summi boni referemus, non multum ab Herilli levitate aberrabimus. Duarum enim vitarum nobis erunt instituta capienda: facit enim ille duo sejuncta ultima bonorum et quae, ut essent vera, conjungi debuerunt: nunc ita Separantur, ut disjuncta sint quo nihil potest esSe perversius.

Itaque contra est, ac dicitis; nam constitui virtus nullo modo potest, nisi ea, quae sint prima naturae, ut ad summum pertinentia, tenebit. Quaesita enim

virtus St, non quae relinqueret naturam, Sed quae

tueretur. At illa ut vobis placet, partem quamdam tuetur reliquam deserit. Atque ipsa institutio hominis si loqueretur ha)c diceret Primos suos quasi

coeptus appetendi fuisse ut se conservaret in ea natura, in qua ortus esset. Nondum autem explanatum Satis erat quid maxime natura vellet. Explanetur

igitur. Quid ergo aliud intelligetur, nisi ut ne qua pars naturae negligaturi in qua si nihil est praeter rationem, sit in una virtute snis bonorum. Si est

etiam Orpus, ista eXplanatio natura nempe hoc esse-cerit, ut ea, quae ante Xplanationem tenebamus, relinquamus. Ergo id est convenienter naturae Vivere,

a natura discederes Ut quidam philosophi, cum a

Sensibus profecti, majora quaedam ac diviniora vidis-Sent, Sensus reliquerunt; sic isti, cum ex appetitione rerum, virtutis pulchritudinem adspexissent, Omnia, quae praeter virtutem ipsam viderant, abjecerunt, obliti, naturam Onmem appetendarum rerum ita late Patere, ut a principiis permanaret ad fines neque intelligunt, se rerum illarum pulchrarum atque ad mirabilium fundamenta Subducere.

XVI. Itaque mihi videntur omnes quidem illi

62쪽

43 DE FINIBUS L . IU CAP. I G.

errasse, qui finem bonorum esse dixerunt, honeste vivere sed alius alio magis Pyrrho scilicet maxime, qui virtute constituta nihil omnino, quod appetendum sit, relinquat deinde Aristo, qui nihil relinquere non est ausus introduxit autem, quibus Om-

motu Sapiens appeteret aliquid quodcumque in

mentem incideret, et quodcumque tamquam Occurreret. Is hoc melior quam Pyrrho quod vel aliquod genus appetendi dedit deletior quam caeteri, quod Penitus a natura recessit Stoici autem, quod finem bonorum in una virtute ponunt, similes sunt illorum :quod autem principium ossicii qui erunt, melius quam Pyrrho quod ea non occvirentia fingunt, vincunt Aristonem : quod autem ea, quae ad naturam accoli modata, et per Se aSSumenda esse dicunt, non adjungunt ad finem bonorum, desciscunt a natura et quodam modo sunt non dissimiles Aristonis. Ille enim occurrentia nescio quae comminiscebatur: hi autem ponunt illi quidem prima naturae, Sed ea Sejungunt a finibus et a summa bonorum quae cum proponunt, ut sit aliqua rerum selectio maturam videntur sequi: cum autem negant ea quidquam ad beatam vitam

Pertinere, rursus naturam relinquunt.

Atque adhuc ea dixi, cur causa Zenoni non fuisset, quamobrem a superiorum auctoritate discederet. Nunc reliqua videamus nisi aut ad haec, Cato, dicere aliquid vis, aut nos jam longiore sumus. Neutrum vero, inquit illae: nam et a te perfici istam disputationem volo nec tua mihi oratio longa videri Potest. Optime, inquam quid enim mihi potesteSSemptatius quam cum Catone, omnium Virtutum auctore, de virtutibus disputare ΘSed primum illud vide gravissimam illam vestram Sententiam, quae familiam ducit honestum quod sit, id esse solum bonum honesteque Vivere, bonorum finem V communem fore vobis cum Omnibus, qui in una virtute constituunt finem bonorum. Quodque dicitis, informari non posSe virtutem, Si quid-

63쪽

DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 17. A:

piam, nisi quod honestum sit numeretur idem dicetur ab illis, quos modo nominavi. Mihi autem

etPquius Videbatur, Zenonem cum Polemone disceptantem, a quo, up esSent principia naturae, acceperat a communibus initiis progredientem, videre, ubi primum insisteret, et unde causa controversia2nRSceretur; non Stantem cum iis qui ne dicerent quidem Sua Summa bona esse a natura prosecta, uti

iisdem argumentis, quibus illi uterentur, iisdemque Sententiis. XVII. Minime vero illud probo, quod, cum docuistis, ut vobis videmini solum bonum esse quod honestum sit, tum rursum dicitis, initia proponi neceSSe esSe apta et accommodata naturae, quorum ex selectione virtus possit eXSistere. Non enim in selectione virtus ponenda erat ut id ipsum, quod erat bonorum ultimum, aliud aliquid acquireret. Nam omnia, quae Sumenda, quaeque legenda aut optanda sunt, inesse debent in summa bonorum, ut is qui eam adeptus sit, nihil praeterea desideret. VideSne, ut quibus summa est in voluptate, perspicuum sit, quid iis faciendum sit, aut non faciendum 3 ut nemo dubitet, eorum omnia Ossicia quo Spectare, quid Sequi, quid fugere debeant. Si hoc ultimum bonorum, quod nunc a me defenditur apparet Statim, quae sint ossicia, quae actiones. Vos autem, quibus nihil est aliud propositum, nisi rectum atque honeStum, unde ossicii, unde agendi, principium RScatur, non reperietis. Hoc igitur quaeretis omnes, et ii, qui, quodcumque in mentem veniat, aut quodcumque Occurrat, ct sequi dicent: et vos qui ad naturam revertemini. Quibus natura jure responderit, non SSe Verum, aliunde finem beate vivendi, a se principia rei gerendae, peti esSe enim unam rationem, qua et principia rerum agendarum, et ultima bonorum, continerentur atque ut Aristonis esset explosa Sententia,

dicentis, nihil disserre aliud ab alio, nec esse re ullaS, Philos. Vo L. III. F

64쪽

50 DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 13.

praeter virtutes et vitia, inter quas quidquam omnino interesSet, sic errare Zenonem qui nulla in re nisi in virtute faut vitiol, propensionem, ne minimi quidem momenti, ad summum bonum adipiscendum esse diceret et, cum ad beatam vitam nullum momentum ea res haberet, ad appetitionem autem rerum esse in his momenta diceret quasi vero haec appetitio non ad summi boni adeptionem pertineret. Quid autem minus consentaneum St, quam, quod aiunt, cognit summo bono, reverti se ad naturam,

ut ab ea petant agendi principium, id est officii pNon enim actionis aut ossicii ratio impellit ad ea,

quae Secundum naturam sunt, appetenda: Sed ab his et appetiti et acti commoVetur.

XVIII. unc venio ad illa tua brevia, quae On- Sectaria esse dicebas; et primum illud, quo nihil potest esse brevius Bonum Omne, laudabile Gaudabile autem omne honestuma igitur omne honum, honestum. plumbeum pugionem Quis enim tibi illud primum concesserit 3 quo quidem conceSSO, nihil Opus est secundo si enim omne bonum laudabile est, omne laudabile honestum est Quis tibi ergo istud dabit, praeter Pyrrhonem, AriStonem, OmmVesimiles 3 quos tu non probas AriStoteles, Xenocrates, tota illa familia, non dabit quippe qui valetudinem vires, divitias, gloriam Diulta alia, bona

esse dicant, laudabilia non dicant. Et hi quidem ita

non sola virtute finem bonorum contineri putant, ut rebus tamen Omnibus virtutem anteponant. Quid cense eos eSSe facturos, qui omnino virtutem a bonorum fine segregaverunt, Epicurum, Hieronymum,

illos etiam, si qui Carneadeum finem tueri volunt ΘJam aut Callipho, aut Diodorus, quomodo poterunt tibi istud concedere qui ad honestatem aliud adjungant, quod e eodem genere non sit 3 Placet igitur tibi, Cato, cum res Sumseris non con cessas, ex illis efficere, quod velis 3 Jam ille sorites,

quo nihil putatis esse vitiosius, Quod bonum sit, id

65쪽

DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. I9 Il

esse optabile quod optabile, id esse expetendum: quod expetendum laudabile deinde reliqui gradus. Sed ego in hoc resistor eodem enim modo tibi nemo dabit, quod expetendum sit, id esse laudabile. Illud

Vero minime consectarium, sed in primis hebes illorum, gloriatione dignam esse beatam vitam ; quod non possit sine honestate contingere, ut jure quiS- quam glorietur. Dabit hoc Zenoni Polemon etiam magister ejuS, et tota illa gens, et reliqui, qui, virtutem omnibuSTebu multo anteponentes, adjungunt ei tamen ali quid summo in bono finiendo. Si enim virtus digna est gloriatione, ut est tantumque priDStat caeteri rebus, ut dici vix possit et beatus esse poterit Virtute una Praeditus, carens caeteris nec tamen illud tibi concedet, praeter virtutem, nihil in bonis esse ducendum. Illi autem, quibus summum bonum Sine Virtute St, non dabunt fortasse, vitam beatam habere,

in quo jure possit gloriari etsi illi quidem etiam voluptates faciunt interdum gloriosas. Vides igitur,

te aut ea Sumere, quae non concedantur, ut ea, quae,

etiam concessa, te nihil juvent. XIX. Equidem in omnibus istis conclusionibus, hoc putarem philosophia nobisque dignum, et muX-

trum, OnSilia, voluntates, non verba, corrigi. QuiSenim potest, istis quae te, ut ais, delectant brevibus et acutis, auditis, de Sententia decederes Nam cum ea Spectant, et avent audire, cur dolor malum non sit dicunt illi, asperum esse dolere, OleStum, Odi OSum contra naturam, dissicile toleraturi Sed quia nulla sit in dolore nec fraus, nec improbitas, nec malitia, nec culpa, nec turpitudo, non esse illud malum. Haec qui audierit ut ridere non curet, discedet tamen nihilo firmior ad dolorem ferendum, quam Uenerat. Tu autem negas fortem esSe quemquam Posse, qui dolorem malum putet. Cur fortior sit, Si

illud, quod tute concedishasperum, et vix serendum,

66쪽

52 DE FINIBUS, L1B. IV. CAP. 20.

putabit 3 Ex rebus enim timiditas, non eX vocabulis, nascitur. Et ais si una liter commota sit, fore, tota ut labet disciplina. Utrum igitur tibi literam videor, an totas paginas, commoveret Ut enim sit apud illos ut, quod est a te laudatum Ordo rerum con SerVatus, et omnia inter se apta et connexa sic enim aiebas , tamen Persequi non debemus, si a falsis principiis profecta congruunt ipsa sibi, et a propoSit non aber

rant.

In prima igitur constitutione Zeno tuus a natura Tec Ssit; cumque summum bonum posuisset in ingenii praestantia, quam virtutem vocamuS, nec quidquam aliud bonum esse dixisset, nisi quod esset honeStum, nec Virtutem posse constare, Si in caeteris rebus esset quidquam, quod aliud alio melius esset aut prius his propositis, tenuit prorsus consequentia. Recte dicis. Negare enim non possum. Sed ita falsa Sunt ea quae consequuntur ut illa, e quibus haec nata Sunt, Vera Sse non possint. Docent enim nos ut Scis dialectici, si ea, quae rem aliquam Sequantur, falsa sint, falsam illam ipsam esSe, quam Sequantur. Ita fit illa conclusio non solum vera, sed ita perspicua, ut dialectici ne rationem quidem reddi putent oportere: Si illud, hoc non autem hoc igitur ne illud quidem. Sic consequentibus vestri Sublati S, prima tolluntur. Quae sequuntur igitur omneS,

qui non in sapientes neque misero esSe Sapientes omne summe beatos esse : Recte facta omnia aequalia omnia peccata paria. Quae cum magnifice primo dici videntur, considerata minus probantur. Seu Sus enim cujusque, et natura rerum, atque PS Veritas clamat quodam modo, non OsSe adduci, ut, inter eas res qua Zeno ex Pquaret, nihil interesset.

XX. Postea tuus ille Poenulus, scis enim Citi-AEOS, clientes tuos, e lic nicia profectos homo igitur acutus, causam non obtinens, repugnante natura,

verba Versare cavit et primum rebus iis, qua nos bona ducimus, concessit, ut haberentur aptae, ha-

67쪽

DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 2l ia

biles, et ad naturam accommodatae faterique coepit,

Sapienti, hoc est, unime beato, Commodius tamen CSSU, Si ea quoque habeat, quae hora non audet ap- Pellare natura ipsa accommodata esse concedit negatque Platonem, si Sapiens non it, eadem esse in CAUSA, qua tyrannum Dionysium. Iule mori optimum Sse, propter desperationem sapientiae illi,

Propter Spem, Vivere peccata autem partim esse tolerabilia, partini nullo modo, propterea quod alia Peccata plureS, alia pauciores, quaSi numeros officii Praeterirent. Iam insipientes alios ita esse, ut nullo modo ad sapientiam possent pervenire alios, qui possent, Si id egissent, sapientiam consequi. Hic loquebatur aliter, atque Omnes Sentiebat idem, quod caeteri. Nec vero minoris aestimanda ducebat ea, quae ipse bona negaret esse, quam illi

qui ea bona esse dicebant. Quid igitur voluit sibi, qui illa mutaverit 3 altem aliquid de pondere detraxisset, et paulo minori aeStimavi SSet ea, quam Peripatetici, ut sentire quoque aliud, non solum dicere, videretur. Quid Θ de ipsa beata vita, ad quam omnia referuntur, quae diciti. Negatis eam esse, quae expleta sit omnibus iis rebus quas natura destia

deret totamque eam in una virtute poniti S cumque Omnis controversia aut de re soleat aut de nomine SSe utraque earum naScitur, Si aut rei noratur, aut erratur in nomine. Quorum si neutrum est, opera danda St, ut verbi utamur quam usitatissimis, et quam maxime aptis, id St, rem declarantibus. Num igitur dubium est, quin, si in re ipsa nihil peccatur a superioribus, verbis illi commodius

utantur pXXI. Videamus igitur sententias eorum tum ad verba redeamus. Dicunt appetitionem animi moveri, eum aliquid ei secundum naturam ESSE Videatur; onmiaque, quae Secundum nuturum Sint aestimatione aliqua digna ocique, Pro eo, quantum in quoque Sit ponderis, Me urit unda quaeque Secundum natu-

68쪽

54 DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 22.

ram sint, partim nihil habere in sese ejus appetitionis, de qua saepe jam diximus, quae nec honesta nec laudabilia dicantur: partim, quae Voluptatem habeant in omni animante, Sed in laomine rationem

etiam ex iis quae Sint apta, ea honesta, ea pulchra, ea laudabilia illa autem superiora, naturalia nominantur; quae conjuncta cum honestis, vitam beatam perficiunt, et abSolvunt. Omnium autem eorum commodorum quibus non

illi plus tribuunt qui illa bona esse dicunt, quam

Zeno, qui negat longe praeStanti SSimum esse, quod honestum esset, atque laudabile sed, Si duo honesta proposita sint, alterum cum Valetudine, alterum cum morbo, non esse dubium ad utrum eorum natura nos ipsa deductura sit. Sed tamen tantam vim honeStati S Sse, tantumque eam rebuS Omnibus praestare et excellere, ut nullis nec Suppliciis nec pramitis demoveri possit ex eo quod rectum esse decreverit: omniaque, quae dura, dissicilia, adversa videantur, ea virtutibus iis, quibus a natura Ssemus Ornati, Obteri

posse, non facilia illa quidem, nec contemnendat quid enim esset in virtute tantum p sed ut hoc judicaremus, non esse in hi partem maximam positam aut beate aut secus vivendi. Ad Summam ea, quae Zeno aestimanda et Sumenda et apta naturae esse

dixit, eadem illi bona appellant Vitam autem beatam illi eam, quae conStaret ex iis rebus, quas dixi aut plurimis, aut gravi SSi S. Zeno autem, quod suam, quod propriam Speciem habeat, cur appetendum sit, id solum bonum appellat beatam autem

vitam eam solam, quae cum virtute degatur.

XXII. Si de re disceptari oportet, nulla mihi te cum Cato, potest esse dissensio. Nihil est enim, de quo aliter tu sentias, atque ego modo conmnitatis verbis ipsas res conferamus. Nec hoc ille non vidit: sed verborum magnificentia est et gloria delectatus ;qui si ea, quae dicit, ita sentiret, ut Verba significant,

quid inter eum, et vel Pyrrhonem vel Aristonem

69쪽

interesset Sin autem eos non probabat, quid attinuit, cum iis, quibuscum re concinebat, verbis discrepares Quid si reviviscant Platonici illi et deincep qui eorum auditores fuerunt, et tecum ita loquantur os, cum te, M. Cato, studi OsisSimum philosophiae justissimum virum, optimum judicem religiosissimum testem audiremus, admirati Sumus, quid esset, cur nobis Stoicos anteferres, qui de rebus bonis et malis sentirent ea, quae ab hoc Polemone

Zeno cognoverat noni inibus uterentur ii S, qtiae prima specie admirationem, re eXplicata riSum, OVerent. Tu autem, si tibi illa probabantur, cur non propriis verbis illa tenebas 3 in te auctorita commovebat, nobisne omnibus, et Platoni ipsi, nescio quem illum anteponebas 3 praesertim cum in republica princeps esse velles, ad eamque tuendam, cum summa tua dignitate, maXime a nobis ornari atque instrui posse. Nobis enim ista quae Sita a nobis

descripta, notata, praecepta Sunt omniumqUe re rumpublicarum rectiones, genera, statUS, UtationeS, leges etiam, et instituta, ac mores civitatum, per-

Scripsimus. Eloquentiae vero, upe et principibus maXim ornamento St, et qua te audivimus valere plurimum, quantum tibi ex monimentis nostris addidissest

Ea cum dixissent, quid tandem talibus viris respondere. Rogarem te inquit, ut diceres pro me tuidem, qui illis orationem dictavisses, vel Potius paulum loci mihi, ut his responderem, dares, nisi et te

audire nunc mallem, et istis tamen ali tenipore re- SponSurus SSem, tum scilicet, cum tibi.

XXIII. Atqui, si verum re& ondere Velles, Cato haec erant dicenda, Non eos tibi non probatos, tantis ingeniis hom ines, tantaque auctoritate; sed te animadvertiSSe, quas res illi propter antiquitatem parum vidissent, ea a Stoicis esse perspectas eisdemque de

rebus hos tum acutius di Sseruisse, tum Sensi SSe gravius et sortius, quippe qui primum valetudinem bo-

70쪽

56 DE FINIBUS, LIB. IV. CAP. 24.

nam eXpetendam negent esse, eligendam dicant, non quia sit bonum valere, sed quia sit non nihilo adsti-Diandum neque tamen pluris, quam illis videatur, qui illud non dubitent bonum dicere. Hoc ero te ferre non potuisse, quod antiqui illi, quasi barbati, ut nos de nostri Solemus dicere, crediderint, duS, qui honeste viveret, Si idem et bene valeret, sene audiret, copiosus esset, Optabiliorem fore vitam, melioremque et magis Xpetendam, quam illius, qui, aeque Vir bonus, ni ultis modis esset, ut Ennii Alc

maeo,

Circumventus morbo, exsilio, atque inopia. Illi igitur antiqui non tam acute optabiliorem illam

vitam putant, praestantiorem, beatiorem Stoici autem tantummodo praeponendam in seligendo, non quo beatior haec vita sit, sed quod ad naturam accommodatior; et, qui sapientes non Sint omne aeque miseros esse Stoici hse videlicet viderunt, illos autem id fugerat superiores qui arbitrabantur, homines Sceleribus et parricidiis inquinatos nihil miseriores eSSe, quam OS, qui, cum RSte et integre viverent, nondum perfectam illam sapientiam eSSent consecuti.

Atque hoc loco similitudines eas, quibus illi uti solent, dissimillimas proferebas. Quis enim ignorat, si plures ex alto emergere velint, propiti fore eos quidem ad respirandum, qui ad summum jam aquam appropinquant, sed nihil magi reSpirare OSSe, quam eos qui Sunt in profundo Θ Nihil ergo adjuvat

procedere, et progredi in Virtute, quo minu miser rimu Sis, antequam ad eam perveneris, quoniam in aqua nihil adjuvat; et quoniam catuli qui jam dispecturi Sunt, caeci neque et ii qui modo nati Plato nem quoque necesSe est, quoniam nondum videbat sapientiam, seque secum animo ac I 'hularitia fuisse. XXIV. sta iiDilia non sunt Cato in quibus quamui multum processeris, tamen illud in eadem cauSu. St, a quo ubeSSe veli S, donec evaseris. Nec