장음표시 사용
191쪽
exercitu praedari Ubi frumento aut pa-hulo pu erat , cohorte cum omni equitatu praesidium agitabant exercitu partem ipse , reliquos Marius ducebat sed igni magis quam praeda ager vastabatur. Duobus locis haud longe inter se castra faciebant e bibi opus erat, CuΠ-m aderant ceterum , quo fuga atque formido latitis cresceret, diVorsi agebant. Eo tempore Iugurtha per collis sequi
tempus aut locum pugnae quaerere qua venturum hostem audierat , pabulum aquarum fonti , quorum penuria erat , corrumperem modo semetello interdum Mario ostendere postremos magmine tentare , ac statim in collis regredi rursus aliis, post alii minitari: neque praelium facere , neque otium pati tantummodo hostem ab incepto retinere.
LVI. Romanus imperator ubi se dolis fatigari videt , neque ab hoste copiam pugnandi fieri, urbem magnam mea parte qua sita erat , arcem regni, nomine Zamam, statuit oppugnare ratus id quod negotium poscebat, Iugurtham laborantibus suis auxilio Venturum ibique praelium fore. At ille, quae parabantur a perfugis edoctus , magnis itineribus Metellum antevenit oppidanos hor-
192쪽
tatur moenia defendant, additis auxIlio perfugis quod genus ex copiis regis quia fallere nequibat, firmissumum erat: Praeterea sollicetur in tempores semet cum exercitu adfore. Ita compositis re-hus , in loca quam maxume occulta disse cedit in paullo post cognoscit, Marium ex itineres frumentatum cum pauci cohortibus Siccam missum , quod oppidum primum omnium post malam pugnam ab rege defecerat. Eo cum delectis aequiti-hus noctu pergit o jam egredientibus romanis in porta pugnam facit simul magna Voces siccenses hortatur , uti cohortes ab tergo circumveniantri ortunam illis praeclari facinoris casum dare , si id fecerint, postea sese in regno, illos in libertate sine metu aetatem acturos. Ac ni Marius signa inferre atque Vadere oppido properavisset , profect cuncti, aut magna pars siccensium , fidem mutavise sentri tanta mobilitate sese numidae gerunt i Sed milites jugurthini, paullis per ab rege sustentat , postquam majore Vi hostes urgent , paucis amissis, profugi dis
LVII. Marius ad Zamam pervenit. Id oppidum, in campo situm, magis opere quam natura munitum erat nullius ido
193쪽
ndae rei egens, armi Virisque opulentum. Igitur Metellus , pro tempore atque loco parati rebu , cuncta moenia Xercitu
circumvenit legatis imperat, ubi quisque curaret dein , signo dato , undique simul clamor ingens oritur. Neque ea re S numidas terret infensi intentique suae tumultu manent praelium incipitur Romani pro ingenio quisque , par eminuS glande aut lapidibus pugnare Vade re alii, alii succedere Pac murum modo subfodere , modo scalis adgredi cupere praelium in manibus facere. Contra ea Oppidani in proxumos saxa volverem sudes pila , praeterea pice .sulphure taedam mixtam, ardentia mittere. Sed ne illos quidem qui procul manserant tirnor animi satis muniverat : nam plerosque acula, tormenti aut manu emis a Vulnera
han parique periculo, sed fama impari, boni atque ignavi erant. LVIII. Dum apud Zamam sic certatur , Iugurtha ex improviso castra hostium cum magna manu invadit remisia sis qui praesidio erantis omnia magis quam praelium exspectantibus, Portam irrumpit. At nosset, repentino metu perculsi , sibi quisque pro moribus On-1ulunt alii fugere , alii arma capere
194쪽
magna par Vulnerati aut occissi. Ceterum ex omni multitudine non amplius quadraginta , memore nominis romani grege Iacto locum capere Paullo U Imali editiorem neque inde maXum Videpelli quiverunt, sed tela eminus misia remittere , pauci in pluribus rhinus frustratici in numidae propius accesvissent
ibi vero virtutem ostendere, Meo maxuma vi caedere , fundere, atque fugare. Interim Metellus , quum acerrUme rei agereret , clamorem, tumultum hostilem a tergo accepit dein conVers equo,
animadvortit fugam ad se vorstim fieri quae res indicabat popularis esse. Igitur
equitatum omnem ad castra propere mi tit, acritati Caium Marium cum collo tibiis sociorum; eumque lacruman per amicitiam perque rempublicam obsecrat, ne quam contumeliam remanere in exercitu
Victore neve hostes inultos abire sinat. Ille brevi mandata efflicit. At Iugurtha, munimento castrorum impeditus , quum alii super Vallum praecipitarentur , alii in angustiis ipsi sibi properantes officerent, multis amisi is , in loca munita sese recipit. Metellus, infecto negotio , postquam
nox aderat , in castra cum Xercitu revortitur.
195쪽
LIX. Igitur postero die , priu quam ad oppugnandum egrederetur, equitatum omnem in ea parte qua regi adventus erat pro castris agitare jubet, portas proxuma loca tribunis dispertit dein ipse pergit ad oppidum , atque , uti superiore die , murum adgreditur. Interim Iugurtha ex occulto repente nostros invadit. Qui in proxumo locati fuerant paullis per territi perturbantur Preliqui ci to subveniunt neque diutius numidae resistere quivussent, ni pedites cum equitibus permixti magnam cladem in congressi facerent quibus illi freti, non, uti equestri praelio solet , sequi dein cedere , sed advorsis equi concurrere implicare ac perturbare aciem , ita XPeditis peditihus suis hostis pene victos
LX. Eodem tempore apud Zamam magna Vi extabatur. Ubi quisque legis
tus aut tribunus Curabat , eo acerr
me niti neque alius in alio magis quam in sese spem habere pariterque Oppidani agere , oppugnare , aut drare omnibus locis Aviditis alteri alteros sauciare quam semet tegere clamor permixtus hortatione, laetitia , gemitu , item
196쪽
strepitus armorum ad coelum ferrici tela Utrimque volare. Sed illi qui moenia defensabant , ubi hostes paullulum modo pugnam remiserant, intenti praelium equestre prospectabant. Eos , uti quaeque Jugurthae re erant , laeto modo , modo pavidos ani dverteres sicuti audiri a suis aut cerni possent, monere alii, alii hortari, aut manu significare , aut niti corporibus 'hic Milluc, quasi Vitabundi aut jacientes tela, agitare. Quod ubi Mario cognitum est, nam i in ea parte Curabat , consulto lenius agere ac di ia identiam rei simulare pati numidas 1- ne tumUltu regi praelium Visere. Ita, illi studi suorum adstrictis repente magna vi murum adgreditur , jam scalis adgressi milites prope summa ceperant, quum oppidani concurrunt lapides, ignem , alia praeterea tela ingerunt. Nostri primo resistere dein, ubi unae atque alterae scalae comminuta , qui supersteterant assiicti sunt ceteri, quo quisque modo potuere , pauci integri , magna pars confecti vulneribus, abeunt. Deinde utrimque praelium nox diremit.
LXI. Metellus , postquam videt frustra inceptum , neque oppidum capi neque Iugurtham misi ex insidiis inut
197쪽
suo loco pugnam facere, & jam aest tem exactam esse , ab Zama discedit ; in iis urbibus quae ab sese defecerant, satisque munitae loco aut moenibus erant , praesidia imponit ceterum exercitum in proVinciam , quae ProXuma est Numidiae , hiemandi gratia collocat. Neque id tempus, ex aliorum Ore , quieti aut luxuriae concedit sed quoniam armis bellum parum procedebat, insidias regi per amico tendere & eorum perfidia pro armis uti parat. Igitur Bomilcarem , qui Romae cum Jugurtha Aerat, Winde clam , vadibus datis, de Massivae nec judicium fugerat, quod ei per maxumam amiciliam maxuma copia fallendi erat , multis pollicitationibus adgreditur. Ac primo efficit ut ad se , colloquendi gratia, occultu Veniat: dein fide data, 1 Iugurtham iVum aut necatum sibi tradidisset, fore ut illi Senatus impunitatem & sua Omnia concederet; facile numidae persuadet , quum ingenio infido , tum metuenti ne , si a cum romanis fieret , ipse per conditiones ad supplicium traderetur. LXII. Is , ubi primum opportunum sui , Iugurtham anxium ac miserantem fortunas suas accedit monet atque i
198쪽
cruman Obtestatur , uti aliquando sibi , Iiberisque,&genti numidarurn optume me renti, provideat omnibus praeliis sese villos Pagrum Vastatum multos mortalis c pio S, Occisos; regni opes comminutas esse;
1atis saepe amin virtutem militum dor
t , numidae sibi consulant. His atque talibus aliis , ad deditionem regis animum impellit. Mittuntur ad imperatorem legati , qui Iugurtham imperata facturum dicerent , ac in ulla pactione sese regnumque suum in illius fidem tradere. Metellus propere cunctos senatorii ordinis ex hibernis accersiri jubet eorum atque aliorum quos idoneos ducebat Consilium habet. Ita , more majorum , XConsilii decreto, per legatos Iugurthae imperat argenti pondo ducenta millia , elephantos omnis, equorum Marmorum aliquantum. Quae postquam sine mora facta sitiat, jubet perfugas omnis Vincto adduci eorum magna pars , ut justum erat
adducti; pauci, quum primum deditio coepit, ad regem Bocchum in Mauritaniam abierant. Igitur Iugurtha , ubi armis Virisque, pecunia spoliatus est , quum
ipse , ad imperandum, Tisidium Vocaretur, rursus coepit flectere animum suum ex mala conscientia digna timere. Denis
199쪽
que , multis diebus per dubitationem consumtis, quum modo taedio rerum advor sarum omnia bello potiora duceret, in terdum secum ipse reputaret quam gravis casus in servitium ex regno foret
multis magnisque praesidiis nequicquam perditis , de integro bellum sumit. Et Ro mae Senatus , de provincii consultu , Numidiam Metello decreverat.
LXIII. per idem tempus Uticae forte Cato Mario , per hostias diis supplicanti, magna atque mirabilia portendi haruspex dixerat : proinde, quae animo agitabat, fretus diis ageret fortunam quam saeptissume experiretur cuncta prospere eventura. At illum jam antea consulatus ingens cupido exagitabat ad quem capiundum , praeter vetustatem familiae alia omnia abunde erant industria, probitas , militiae magna scientia , animus
belli ingens , domi modicus , lubidinisi
divitiarum Victor , tantummodo gloriae avidus Sed is , natus Momnem pueritiam Arpini altus , ubi primum aetas militiae patiens fuit , stipendiis faciundis , non graeca facundia neque urbanis munditiis , sese exercuit cita inter artis onas integrum ingenium brevi adolevit. Ergo, ubi primum tribunatum militarem a PO-
200쪽
pulo petit , plerisque faciem ejus igno, rantibus , facile notus per omnis tribus declaratur. Deinde ab eo magistratu alόum post alium sibi peperit semper- ciue in potestatibus eo modo agitabat ut ampliore quam gerebat dignus haberetur Tamen is ad id locorum talis Vir, nam postea ambitione praeceps datus est, consulatum appetere non aude bat. Etiam tum alios magistratus plebes consulatum Nobilitas inter se per manus'
tradebat novus nemo tam claru ne
que tam egregiis factis erat, quin is in clignus illo honore' quasi pollutus ha
b. EXIV Igitur, ubi Marius haruspici,
d1 ta eodem intendere videt quo cupido animi hortabatur , ab Metello ope-tim di gratia, natistionem rogat et cui, quanquam Virtus , gloria , atque alia optanda honis superabant , tamen inerat contemtor animus' superbia, commune obilitatis malum. Itaque primum commotus insolita re, mirari ejus consilium quasi per amicitiam monere , ne tam praVa inciperet, neu super fortunam animum gereret; non omnia Omnibus cupienda eue
debere illi res suas satis placere .postremo cavere id petere a populo romano quod