장음표시 사용
51쪽
De Nobilitate Vronomiae, ei que missio, o
aestimatione penes quosserit iu retroactis omnibus seculis.
Nobilitas , & praestantia Astronomiae
primu apparet ex eo,quod fuit sem. per doctrina Regum,Imperatorum,& Heroum, & ideo no solum men sies, sed etiam dies cuiuslibet mensis appellatione Deo rum , Heroum, & veterum Regum apud Chaldios, &Persas cognominabantur, ut tradit Scaliger in lib. 3. de emen. temp. ubi de Neuruet periodico veterum Persa rum pag. 2o8. cditionis Σ.&lib. . ubi de primo Thoth Nabonaffari pag. 39 I. secun εdae editionis; Similiter menses magni, qui constabant cx Ia o. annis solaribus,& Annus magnus, qui ex Iq o. Annis solaribus erat apud Persas, vocabatur annus ma gnus Dei, siue Salchodat, ut Scaliger ubi supra. Insuper ipse astrorum, seu Stella. rum fixarum imagines, vetustissmorum Regum , di Heroum nomina hactenus re- p sentant, ut Opheus, Cassiopea, Petaseus Hercules, Arcti arus, orion, &c. Sem. perque fuit honorabilissima non solum , quia utillima est,&disciplinarum humanarum omnium Regina, & magi stra, utia Itissima scientiarum naturalium , & artium liberalium,quae de caelestibus corporibus, ac motibus praeteritis, praesentibus,& futuris, eorumque actionibus plenissime tractat, quaeq; idcirco mirabiliter conducit ad cognitionem Dei Authoris totius naturae, ac proinde pulcherrima iucundissima; sed etiam quia Imperatores, Reges,d Monarchsabsurdum in primis,tur-peque esse duxerunt mundo imperare, &quid sit mundus nescire. Ideo a primis mundi seculis ut supra,ex Iosepho dixi in lib. I .antiquit. Iudaic. cap. & I6. Adam, Enoc, Noe, & Moises , & Abraham Patriarchar, fuere in Astronomia eruditissimi, eiusque, & humani generis magi stri,&Propagatores , Dei que Creatoris Conseia 1ores,& Praedicatores contra Idololatras,
dequibus etia late Berosus Chaldaeus, Iosepho antiquior in I. 3. historiarum, & de Enoch, Eufebius in lib. de pmparatione Euanget. & S. Io. Chrysostomus; Et de Moise, suidas, Philo, & S. Stephanus in actis Apostolorae Et de Iosepho legitur in Genes cap.44.εο de Iob in c.9. 3438. Iob; Et de Salomone in lib.3. Regum c. . de in
c. 7. Sapientiae. εQuam autem studiosi fuerint pristi Reges Astronomiae,& quantum gratia, di authoritate possent Chaldaei philosophi, di Sacerdotes,apud eosdem Regesilate legitur in Isaia cap. 7. donec Deus scientiam eorum stultam fecit, ut in cap. 64. Isaiae , di historia Alexandri Magni docet mulinta Alexandrum Magnum gessisse monitu Philosophoruin, de Sacerdotum Chaldae rum , ut refert Scaliger in secunda editione libri sui de emend. tempor. in fragmentis Berosi Babylonici Sacerdotis Beli
Inter alios autem priscos Reges est Nu.ma Pompilius, ut legitur in eius vita apud Plutarchum, qui cadestium rerum studio sus, annum reformauit ad rationem anui lunaris: & Ptolemaeus Philadelphus, se- eundus post Alexandrum Magnum in AEgypto Rex, qui fuit Eratostenis mathematici discipulus, & Bibliothecam illam celeberrimam congessit, quae usque ad bellum Romanorum, cum Cleopatra permansit, In qua Bibliotheca etiam libros omnes Iudiorum sacros voluit, Grumque versionem ab Hebraica in Graecam Iinguam a 7o. Interpretibus diligentissime fieri curauit, teste etiam Saliano in Anna. libus sub annis ante Christi Domini ad
Et Iulius Caesar primus Imperator RO- mauorum , adeo Astronomis studiosus cotitit,ut non solum reformauerit annum ad
rationem anni solaris ope Sosii genis Astro. nomi aegyptii, sed etiam in ipsa Reipubli- es administratione sε per Astronomis studio operam dederit, velut apud Lucanum lib. Io. gloriatur dum ait. Media inter pratia semper
Stellarum, calique plagi supera se vacava, Nec meus Eudoxi vincetur fastibus annus.
Annum enim sicut apud Romanos Caesar in.
52쪽
sar instituit ad eursum Solis, ita iam pridem apud Gricos erat ad cursum Lunet: Et anni initium pariter erat a Bruma, velut annus Iulij Caesaris,uidelicet a Game-lione de tempore Cleostrati, Harpali, &Eudoxi, usq; ad Metonem, ubi ab Hecatombeone aestiuo, ut Scaliger lib. a. de emend.temp. in secunda editione,sed nulli eorum idonei fuerunt, ad restituenda Neomenia Hecatombeonis, nec Gamelionis in pristinas sedes, prout neque illa periodus Metonis, nec Calippi, quia motus Solis, a motu Luns minime pendet. Similiter Octavianus Augustus Astro nomiam, ita in honore habuit,ut in numis argenteis signum Capricorni, sub quo Sole , & horostopo existente natus erat, imprimi fecerit, teste Suetonio r Et Tiberius Imperator Thrasullum magistrum habuit, di inter intimos tenuit, ut refert Tacitus iEt Titus Vespasianus Astronomiam optime calluit, de quo plura scribit Suetonius; Sic Hadrianus Imperator in motu astrorum admodum versatus fuit, ut testa tur Valerius Maximus; &Seuerus Imperator,ut scribit Herodianus in lib.2.34 Carolus Magnus, ut testatur Carion; Et Leo V. Imperator Graecoru; Et Emanuel Com. menus Imperator Costantinopolitanus, ut refert Nicetas; & Maumethes secundus Imperator Turcarum , qui ducentas Ur-hes, duodecim regna , ti duo Imperia subegit, motuum caelestium obseritator ita
fuit, ut omnia agenda ad eorum cursum
instituerit, teste Marino Bachero; Et Alphonsius Rex cognomento Sapiens, ut supra dixi in capitulo praecedenti, adeo in Astronomiae studiis exarsit, ut motuum cs-Iestium omnium restauratione nullis parcens lumptibus, & laboribus,pluribus co- uocatis Arabibus, & Iudaeis ordinauerit,& perfecerit, de in tabulas redegerit, quae Regio suo immortali facto nomine ΑΙ-phoniins perpetuo nuncupabuntur, Sumptus autem ultra quadringenta aureorum
millia fuisse resert Erasmus Reinholdus in tabulis Prutem in praefatione; Ubi huiusmodi impensas, de praemia multo laudabilius in hisce artibus liberalibus fierias firmat, quam in mechanicis, non solum,
quia incomparabiles,& longe maiores vib
litates asserunt humanae vitae, quam vIIae pyramides, turres,& arces; sed etiam quia opera omnia, quae a mechanicis artibus sunt, perpetuo esse minimε possunt, veluti
sunt de sui natura motuum caelestium rationes, tabulae, eorumque doctrinae fontes
semper perennes, & potissimum duce TDpographia. Praeterea inter reliquos Italiae Principes egregios, nostro seculo Astronomis studiosi fuere Mutinae Duces, ita ut Gauricus, Astronomis in Ferrariensi Academia rosessor, Herculem secundum in virtilibus aequiparet prisco Herculi, dictosquet Principes nuncupet Heroes , ut videre est in Ephemeridibus eiusdem Gaurici in epi. stola dedicatoria ad Herculem secundum. hic quoq; Mantuae Duces, quoru Maginus
Astronomus celebris amorem erga Astronomiam , & liberalitatem erga ipsium refert in supplemento Ephemeridum in epis stola ad Keplerum pag. 164. Et magni pariter Hetruriae Duces, qui insignium in artibus liberalibus virorum his seculis
tanquam noui Moecenates celebrantur,ut
Cosnus Primus, Egnatii Dantis , & COLmus secundus Galilaei, inter quos Principes hodie floret Magnus Dux Ferdinandus secundus omni doctrinς genere ornatissimus, teste etiam Reinerio Professore Mathematicarum in Academia Pisarum in ta bulis sitis Mediceis postremo editiS.Taceo Respublicas vetustiores , & celebriores Athenam, Cretensium, Carthaginensium, aliasque, quae propter optimatum regimen fuere disciplinarum omnium,earumque cultorum verε, ac proprie Parentes,
Altrices, & Propagatrices i sed silentio praetereunda minime est,immo quam maxime celebranda Veneta Respublica, quae propter optimi, ac humanistimi Regiminis diuturnitatem , & longitudinem, Re rumpublicarum omnium Principatum conlequuta est, ita ut non satis attigerit eius emeritas laudes Andreas Argolus Mathematiearum in celeberrimo Pataui.no Lyceo Prosessoriquando in suis Ephemeridibus de ea refert, quod sit bonorumas iam , eiecta virtutis portus, Romana gloria ulacrum, qua nihil maius Sol aspicio ant qua bonitatis exemplar, morum optimorum imusta
53쪽
imago, Italiae murus dei propugnaculum, D. entiae majoris fanum , politices miraculum, Rerumpublicaram pirirnix, lilidinatium barisfarorum linea, insolesentis potentiae lanx , libraque , cuius pondere cum examinantur auaritiae, superborum cupiditates fuZprimum tur, attolluntur regna subiecurum. Vnino
enim inter admirabilia eius omnia maximum est, summaeque virtutis Reipublicae Venetae compendium, eiusque immortalitatis rationabile argumentum,nimirum, ut in medio fiuctuantium undarum Adriatici Maris constituta, ibidem sit sinus, de sedes stabilissima, atque immobile funda mentum , & solida basis cunctarum disciplinarum, & artium humano generi con. ducibilium , atque thesaurorum totius se pientiae fortissima eustos, & fidelissima , ac liberalissima dispensatrix cunctis gentibus . In eodemque mari firmius, & con stantius disciplinae, di artes, & sapientiae semper vicissim revirescant, germinent,ssoreant, & splendeant,& tranquillius regnent, quado magis v bilibet in arido oriabe terrarum fluctuant, exulant, obscurantur, depcrduntur, aut negliguntur.
Inter Ecclesiasticos autem titulo, & dignitate, ac etiam sanctitate insigni tris viros,fuere Astronomiae periti prisco seculo S. Dionysius Areopagita, S. Cyrillus Ale- Nandrinus Episcopus, qui Cyclu Paschalem in chriauit; S. Prosper Aquitanus Episcopus Rhegiensi qui scripsit Cyelum P a. schale pro pluribus annis,S.Isidorus Hispalensis Episcopus,qui scripsit tractatum de
sp hqra, devener. Beda, qui fecit opuscula de sphira , de ratione temporum, de Cyclis Lunae . & inter alios Cardinea dignitate fulgentes viros, Petrus de Aliaco Car. clinatis, & Episcopus Cameracensis, Pari siensis Gymnasii Cancellarius , & Praeceptor Ioannis Gersonis, qui inter alia scripsit quaestiones in sphaeram Sacro-Buschi,& de concordantia Astronomiae eu The logia, & historica narratione, & de re mma tione Kalendarij:& Bessarion Caris intalis Nicenus,& Patriarcha Constantinopolitanus in Astronomia versatus,seripsit inter alia Canonem stellarum, Alphonsnis numeris correctis : & Nicolaus de Cus.
Cardinalis S. Petri ad vincula Episcopus
Brixiensis, & Legatus Pontificis in Germania subtilissimus Philosophus, Theologus , & Astronomus fuit, & scripsit praeter
alia de stellarum fixarum Canone,de mathematicis complementis, &de reformatione Kalendarii: & demum inter summos Ecclesiasticos viros Hadrianus VI. Pont. Max. Caroli V. Praeceptor, teste Iovio invita ipsius Hadriani, siderum scientia plurimum delectabatur, & eruditus in ea fuit. Utilitate quoque Astronomicae disciplinae Regibus singularem declarauit aenaeas Silvius Piccolomineus postea Potifex Pius
Secundus nuncupatus,m suo tract.de edueando Regio Puero,ad Regem Hungariae,& Boheimae Ladisia um, cum haec scripserit: Neque enim Aseronomia moderata lacris Regio puero negari debet, qua caelos ostendit,ctarcana superum mortalibus pandit. Huius noritia magnis sepe Dacibus adiumento ecoris fuit. Pericles Atheniensis, cum Solis obscuratione territi milites essent, meditarenturque fugam, redditis eius rei causis, exercitam retinuit , er victor euasit: sic Caius quoque Sulpitius, sic Dion Siracusanus, erc.
Et insignes in Astronomia viri semperfuere Regibus, & Principibus eari. Fridericus enim III. Imperator Georgitim Pur- bacchium ob excellentem in Astronomia peritiam magno honore, & stipendi js au. xit, & a Cardinali Bessarione plurimum quoque adamatus fuit, ut testatur Ioannes de Monte Regio in Epitome ad Almagestum Ptolemaei in epistola dedicatoria. Et Ioannes de Monte Regio, ut resert Petrus Ramus in lib. 2. scholarum Mathematicarum ob unicam primi mobilis Tabulam, quam Matthiae Regi Ungariae dicauit,pretiosa veste,&octingentis aureis ungaricis, deinde annuo stipendio ab ipso, alijsque Principibus viris muneribus ditatus est,&Germaniae decus nuncupatus fuit; Et Maximilianus Primus Imperator ita dilexit Astronomiam, ut noua stipendia Astron miae Magistris addiderit,& Petrum Appi num non solum penes se honorifice has umrit , sed praesens quoque opus Caesareum astronomicum adornante Appiano, figuras mathematicas Maximilianus sua manu delineauerit. Similiter Carolus V. &Ferdinandas eius stater,mirum in modum his
54쪽
Αstronomiae restitutae Lib I. 4 i
his studijs, Astronomicisque Instrumentis sunt recreati; quorum exemplum imitati sunt Philippus Hispaniarum Rex, & Maximilianus II. Imperator,& Philibertus Dux Sabaudiae,ut testatur Clauius sub initio Commenti Spherae Sacrobusthi; Et maximi Pontifices Sixtus IV. & Leo X. di Paulus III. artium liberalium omniurn in
eisque cruditorum amatorcs fuere, & honoribus auxerunt, eorumq; operam semper desiderarunt pro Kalendarii, & Anni potissimum reformatione: & in memoriam huius dileetionis,in sepul ro pheo 1ixti l V. in Basilica Vaticana insculpis conspiciuntur artes omnes liberales cum pluribus aphorismis , di sententiis etia circa Astronomiam . Similiter Paulus III. Lucam quoque Gauricum Astronomum pluribus auxit honoribus, & emolumentis,creauitque Episcopum Ciuitatcnsem, ut fuse icingitur in eiusdem Gaurici libris Astronomicis : Et demum Gregorius XIII. Pont. Maximus, qui Annum resormavit: quoniavi ros in Astronomia eruditos vere dilexit,& honoribus decora uitii inter quos Vincetium Laurum Episcopiam Montis Regalis, cui dedit prεcipuam reformationis curam, creauit S.R.E. Cardinalem anno sequenti .post reformationem. Nicolaus vero Copernicus Toronensis Canonicus Fruemburgi a Tychone in tomo I. progymnasinatum summus, & in comparabbis superioris aeui Astronomus dictus, postquam in iuuentute, ut refert Ioachimus Reticus, Romae professus fuit Mathesim anno Isoo an magna Scholasti. corum frequentia , & corona magnorum
virorum; Tandem in senio, urgente illum ter literas Roma anno II 36. datas Nico. ao Schombergio Cardinali Capuano, &Tidemanno Gisio Episcopo Culmen si, propter ingens desiderium correctionis Anni, ct Kalendarij, permisit anno To. sue viis postremo,qui fuit Is a. edi libros Reuolutionum ellestium , quos per 36. ann OS suppresserat, & limauerat, ut ipse Copernicus a gerit in epistola dedicatoria ad Paulum III. Pontificem maximu t Qui libri reuolutionum cilestium licet post T 3.
circiter annos , nempe anno I 6l6. prohibiti suerint, propter te me mobilitatem a
Copernico a: firmatam , nihilominus anno r6ao. ut legitur in indice libroru pio hibitoru in decretis de temporc Pauli V. Pont. Max. pag I32.& 44.inia, inquit,in
dicitis libris multa sunt Reipublica utitissima,
Patres S. CongregatioBis udicis υnanimι conissensi in eans iuerunt sententiam, υt CFrrnici opera permittenda essuri js correctu locis, in
quibus aram ex h=pothesi, sed asser do de sisti, Or motae terrae dissutat. Hanc autem, ut supra in dicto Indice, exaratam pcrmissione solo quidem motu proprio, & simplici erra Astronomiam amore ductos fecisse optimum Pontificem Paulum V. & Eminentisinos, ac Reuerendissimos illos Patres, res ipsa declarat, scientes ipsam sacran Purpuram, quoties correctio anni, & Kalendarii Ecelesiastici agitata est,erubuisse, cum etiam inter Ecclesiasticas personas tapaucos in Astronomia initiatos agnosceret, δι quod ob Astronomiae neglectum tantopere exorbitatum sit per plura secula a vera sacri Paschatis obseruatione ,
aliarumque celebritatum mobilium,ut Iudaei, Turcae , & exterae gentes mirum in modum ignorantiae nos arguerint, Vt narrat Clauius in Comm. sph. in princ. Denique inter recentiora exempla dilectionis huius disciplinae, ciusque studiosorum a Principibus viris, praetereunda lasi sunt illa duo, quae leguntur in lib. Tabularum Prutenicaru in caelestium motuum
Erasimi Reinholdi initio in diplomate Cq-sareo pcrdinandi I. Imperatoris; & in t mo I. progymn. Tychonis in praefatione haeredum eiusdem,ad Rodulphum II. Imperatorem, & in diplomate Cςsareo ciuiadem Rodulphi. In dicto namque diplomate Ferdinandus I. haec ait e Scimus, or vita hominam necessariaM esse ric ina de vera Anni rationcio de Terrae magnisurine,cr Re gionum situ , ac interuallis , or in omni vita
numfrorum, rgeometria et sum maximam e
se, cr has ipsas artes testimonia iiDinia esse de
Deo, Gr Regum cura conseruandas pro ter comunem utilitatem generis humani cui semper laudatissmi Imperatores, ac Reges, earum propagarionem eximio dis adiuuarunt; σnota sunt , ac celebrata maiorum nosrorum
55쪽
mDIir cr nos ut legibus, ct disciplinae restitutione munire Rempublicam studemus, ita huius docIrinae consertiatione posteritati libenter conis
fulimus , cst Ea vero, q uae leguntur in dicta praefatione haeredum Tychonis, ac etiam in me. chanica Astronomica eiusdem Tychonis, haec summatim sunt. Etenim cum anno 1 IT . moliretur Tycho iter Basileam , ut ibi sedem suam constitueret Astronomica: Ecce imm .itus est perliteras, & nuncium
a Friderico II. Rege Daniae, & Norilegiae, qui ei obtulit Insulam Hiiennam in Prothmo Danico, obtulitq; etiam impen ses pro Astronomicis instrumentis, & operibus. Propterea acceptata per Tychonem Regia hac munificentia, Uraniburgi arce Astronomicae rei idoneam, coepit extruere anno IS 5. nouaque instrumenta, & vocatis alijs harum rerum peritis, qui ad minimum semper octo, vel decem fuere,obseriuauit ibi per plures annos stellas fixas, &planetas, & cometas, ita ut post Alphon sum Regem Hispaniarum, inquiunt, dicti Tychonis haeredes, Natus Regum,at Prιncisum, nec priuatorum, tot, tantos; in Afronomia si tusfeceris , quot ipse Tacho ; siqui dem non flum omnia , qua cor aere potuit ex fudis,cν beneficjs,quae ab inclyto Rege Priaderico II. ob prosapia splendorem,st Astronomia amorem amplis ma habo it sed ex proprio peculio vlixa centena Maleorsi millia in haesuria impenderit, Oc. Domum dum de spe. raret de impensis a Rege Daniae Friderici II. successore suppeditandis, vocatus est a Rodulpho II. Imperatore anno II 98. qui ei arcem Benaticam, aliaq; necessaria liberaliter concessit ad 1tudia Astronomiae continuanda ubi anno I 6o I. oblj t. Successive post dictam epistolam, seu praefationem hςredum Tychonis in diplo male praefati Rodulphi secundi Imperat ris , haec leguntur: Cum inter alia, qua pra- potens Deus hominum generi maltiplicia dedit dona , illustria in primis illa sint, qua in aserium consi uni, est disiplinarum cognitione , inter sines autem, o di plinas, uti antiquiarare, ita, edi quae homine digna sint, voluptase
primas , viditate vero non postremas , ea teneant, qua mirabilem naturae harmoniam, qua rerum omnium creatarum compura a sic machina in hominam usis constructa, constituta que cohaeret, perscrusentur, Cr observent, gremque corporum caelestium motus, motuumque, momenta, inde inferiorisus corporibus vires, vigor, atque ordo metiantur,irntinent,se penissent, in quibus primi illi Heroes a primis flatim mundi incunabulis , i υnice elaborandum duxerinti Rem ne se H am, se ad conseruandum adeo precimum scientiae thes rum uritim, atque onortunam, rili praesunt, qui in hui modi artibus diligentem Feram, ac stadium indefisi ponunt; Quos excitare amque animare , ad Imperatoriae dignitatis munus, ad quod diuino concessu nos υocari simu s, Pammaximὸ pertinere existimamus, cis. Et demum ibidem in priuilegio eidem Tychoni concesso a Iacobo sexto Reg Scotorum, apparct ingens amor dicti Regis erga Astronomiam, eiusque studiosos, dum inter alia Rex ille ait: Neque enim
re, aliorum relatione, aut nuda operum tuo
rum inspectione sista disenda fuerunt: seram ipsi coram, nostris oculis, n stris aurisus, tu. itiis illis , rania dicatis adibus , ea virimus,
ea audiuimus, varinque literatissimis, atque iucundissmis tuis nobftim habitis sermonibus
hausimus, quae etiamnum animum nostrum ita assiciunt, υt matere ne cum voluptare, amadmiratione, sa nobsum recolamus, disicite M saluere . quod equidem nos non illubenter omnibus mortalisas praesentibus , o futuris hoc diplomate resamur, o Si quis autem alios Principes, Reges, ac Monarchas Astronomiae eruditos, ac studiosos, di Astronomorum amatores,
aliosque in ea celebres, & eximios viros in retroactis seculis cognoscere, pluraque de illis scire cupit,& de iis, quae hactenus diximus degustare, legat Henricum Ran-gouiu in Itb.de Annis Climactericis,& Petrum Ramu in suis libris Scholarum mathematic. & Clauium in principio Commenti sphaen Sacro buschi, & recentiores Astronomos , qui tabulas motuum caelestium ediderunt,in suis praefationibus, de protegomenis, ut Longomontanum,Bullialdum, di speciatim Chronicon Riccio-
Ii, quod scripsit in principio sui Alma ge
56쪽
Astronomiae restitutae Lib. I. si 3
De Praestantia Auronomiae, elinque necesssitate in cunctuferme disciplinis, er Artibus, er de Villitatibus praeclarissimis
pulis .PRaestantia Astronomiae praeclare hauritur ab eius obiecto, quod Caelum est, di sidera, eorumque motus: Caelum enim Dei Thronu ore 1uo dixit esse Christus, ut legitur in c. . Euang. Matth. eumque locum Deo tribuerunt Barbari , di Graeci,&quicunque alij antiquorum, ut testatur Arist. lib. 1. de Caelo tex. 21. tan- qua videlicet immortali immortale coa-Ptatum sit; Zc lib. a. tex. 2. Et quoniam illa meliorum, & honorabiliorum scientia dicitur, quae aut secundum certitudinem, aut quae admirabiliolum est,ut dixit idem Arist. lib. I. de anima tex. I.&lib. 6.Meta.
Ph. tex. a. & 3. illud quidem melius est , statuit in lib. 2. de Caelo, tex.66. quod est optimo propinquius,nempe primuna Caelum, primo mouenti immobili Deo, qui Caelos,ut infra dicemus,per intelligentias
mouet; Terrena namque omnia , ut subdit in c. 7.de Mundo,det probi feci. . ton. sissime . Dirinitatis adminiculatione d uu-ria , ins ma sunt, ct concinnitatis expertia or mutio tuwuisu exagitata, esesia bellum ρει
dom Dei sunt, ut ibide in dicto c. . Euang. Matth. docuit Christus. Quod autem ceristissima sit omnium scientiarum Astro. no. mia de scientijs supernaturalibus non loquo o patet ex eo , quia adhibet ad ea, de quibus agit confirmanda, & probandata, demonstiationes Geometricas , & Arithmeticas inuincibiles, di euidentissimas, quae primum certitudinis gradum obtinent , ut Arist. lib. I. poster. c. Io. rex. 3Ο.8c Ptolemaeus lib. I. Almag. c. I. Sola enim
haec de perpetuis, quae semper eodem modo se habent, considerat: Et demum praestantiisῖ-ma,ac nobilis lima scientiarum naturalium est, quia eius speculatio versatur circ Ocorpora caelestia , quae suis motibus,tumiuibus, di virtutibus, sunt caula efficientes omnis generationis, & corruptionis in his inferioribus, & quorum actiones late demonstrat Arist. lib. 2. de gcncrat. di corrupi.a telit. I S lib. . de Sen rat. animal. c. I C.&lib. I. Meteor c. a. quae summatim
aliud non sunt, nisi Aeris amqnitates,& salubritates, Terisque, ac Oceani, di aquarum ubertate S, eorumdemque Elementorum , atque animal um omnium , quae in ijs, aut ex ijs oriuntur, soccunditates , incolumitates, & bonae valetudincs, & E contra aeris, aquarum,& terrarum intemperies, unde immoderarae, di excellius frigiditates, humiditates, inundationes, diluuia, procellae, nimbi, vorticeS , terraemotus, siccitates , ardores, incendia , dcconsequenter animantium, quae in ijs Elc- mentis, aut ex iis nascuntur,pestes, sterilitates, fames, noui morbi, corruptiones, dc interitus, & mutationes cunctarum rerum inferiorum, aliaque accidcntiat & unico verbo, sunt quodammodo mensurae vitarum omnium corporum sublunari una, tum vegetabilium, tum sensibilium ut Arist. ubi supra. Deus enim, quamuis mouens primum, ac supremum, omnia inferioria, moueat, regat, & gubernet: tamen id per seipsum immediate tantum non exequitur, sed mediantibus secundis causis, ut decet Iliae Maiestati: Quemadmodum ma. gistraliter probat S. Thomas in lib.3. comtra Gentiles c. 77.ubi quod executio Diuina prouidentia I mediantibus secundis causin, Et in c. 8 r. 8a. 87. &st latissime; & Caietanus super psal ro & legitur etiam in sacro tex. cap. . lib. Iudicum, ubi Stella manentes in or rine, cr cursi suo, pugnauerunt coutra Sisaram.
Rursus praestantia Astronomiae est 1 pr clari Iimis utilitatibus, quae ab ipsa ortum habent. Etenim viam parat aliquo pacto, occasionemque praehet deueniendi in cognitionem Dei summi; aliquos etiam eia fectus subministrat, quibus conficiatur deis monstratio existentiae Dei. Quid enim esse potest, ut inquit Cicero lib.2 .de nat. Deo inrum , tam apertum, tam perspicuum, cum Caelum fospeximus , caelestaque contemplati sumus, quam esse aliquod Numen praestantissima
mentιs, quo haec reguntur Z de subditi Undique omni ratione cocluditurinente consilioque
57쪽
uino omnia in hoc mundo ad salutem omnium, consernationemque admirabiliter admi.
nistrari. & deinde inquit; Use unum princia
Ilum ingenitum perspicuum est, ut id quis ne-set,vix eum rana mentis existimem, erc. Idemque sensere Philosophi vetustiores, di inter eos Mercurius Trismegistus in Pimandro , dum ait , Cum Deum videre volueris,
rum reliquorum motus quis perpetuum horum
ordinem seruat ' quis mensuram motionis affignat Plist quis trahis msidi machinam quis hoc utitur infrumento st quis maresiis finibus circumscri ι ρ quis terra pondas sistiti ac librat ' In medio certe es aliquis horum Author, O Dominus; Et propterea cum Doctore gentium Paulo ad Romanos cap. I. Dionysius inlib de diuinis nominibus dixit ; Nos Deum alioqui incomprehen Ilem icognoscere non ex Vsius natura, nam hocsuperat rationem , ct stensum, sed ex creaturarum
omnium ordinatis a dispositione ab ipso 'o--cta, ct hoc modo Philosophi gentium exsola
Vprehensione creaturarum peruenerant ad
primum motorem, o primam rerum omnium
principium, eumque viderunt esse in caelo, in Elementis,ct in omnibus rebus creatis. Deum itaque naturaliter cognoscimus per creaturas,& eo quidem admirabilius, quo admirabiliores, & stupendiores sunt creaturae, quas suspicimus, veluti sunt corpora caeIestia, ac proinde quod adhuc singulare in Astronomia existit,postquam Dei cognitionem elargita est, rapit successive animos, mentesque humanas in illius admirationem , reuerentiam , & amorem Inam si pulcherrima visui, ac iucundissima
intellectui sunt tot, tantaque corpora, ac lumina cςlestia,corumque obuiationes inuicem , & motus ordinatissimi, eorum- dumque certissimae,&determinatae circulationes , & diuinitus praescriptae leges re uersionis , & influxus; quanto pulchrior, speciosior, di dignior, &quam amabilis
erit creator eorum, ac primum mouens
Deus ut legitur in cap. I 3.Sapientis. Quis
igitur motus caesorum , & astrorum Omnium , eommque ordinem , proprietates,& virtutes plene cognoscere , atque intelligere studet, Deum cognoscere curat, &intelligere potest, di in concinnitate admirabili, ac semper magis stupendo opi
cio illorum motuum,summam Dei potentiam, sapientiam, bonitatem, &prouidentiam mirifice degustat, admiratur, ac veneratur,& celebrat, Atheistasque insipientes contemnit, cum Davide in Psalmo x 3:&sa. ubi inquit: Dixit insipiens in corde
suo: Non est Deus. Idcirco vir ille in literaria Republica clarus,ut legitur in tabulis directionum Ioannis de Monte Resio sub initio, sic cecinit,
Non ferri casu pulcherrima corpora mandi, Verum mente regi, consilioque Dei , Testator Nabus, qui certis legibus annum con cst, ct notis, iique, reditq; Uys. Et gratιs vicibus lucem, nocumque reducit, Et tempessive nata calore fouet. Teperat, Er radios, quos excipit humida Luna D inguens annum, mensus Ussuis . Denique cu eras, is labu utar era metis, Naturam propus Utic tae iuuant. Haec cumsus ciens oculis, ac mente notabis
Authyrem agnosas, ac venerare Deum.
De nobis haustam proprio de pectore mentem Instruit, iusti notitiamque dedit. Ergo iamscelerum poenas, hic exigit Ultor, Virsutamque dabit praemιa grata ρν . Rursus haec scientia mentem humanam elevat ad alias sublimes , & nobilissimas contemplationes sempiternorum entium, ita, ut per cam Aristoteles ex numero caelestium sphaerarum secundum Eudoxi, &Callippi doctrinam, collegerit numerum Intelligentiarum , quae eas mouent, ut indicto lib. I a. metaphys a text. qq. ad 47. Conseri preterea Astronomia Sacro Theologiae, ut dixit etiam Cardinalis de Cusa in lib.dc docta ignorantia, ubi afirmat se plurima sacrarum literarum arcana penetrasse beneficio, & ope mathematicarum disciplinarum, quae sibi antea in abscondito fuere; quod etiam confirmatur in cap. Relatum dist. 37. ubi ad intelligentiam sucraru Triptararum,steritia scutariam necessaria ostenditar. Ignorantia enim ma ercunctorum errorum existis; ut in cap. ignorantia distinct.38.& 39. Et quamuis studiu Astronomiae, & Mathematicae,primitiuae Ecclesiae Patres quidam , di Sancti Doctores reprehenderint, nempei illa d by
58쪽
Astronomiae restitutae Lib. I. sis
nempe S. Hieronymus , S. Ambrosius, dccum eo S: Augustinus in cap. de vera reli. gionσ,st in c. legimus 7. eadem distinct. 37. quia secundum S. Ambrosium, Itidisciplinae nihil valent ad Lalutem, sid mittunt
in errorem, o dum his student , curam animae non habent; qui vero Christum nouit, the a1 rum spientia, ct sientiae inuenit, 'uta id no- ωit, quod istis est. & idem S. Amoros. in I. . de ossi c. cap.26. QVid tam obscurum in lair, quam de s ronomia , o Geometria tractare ,
ct profundi aeris spatia metiri, caelam quoque,
se mare numeris includer retinquere causiam
tutis roris quaerere & secundum S. Hic. ronymum, qαia hae Disiplina non sunt fremtia pietatis , immo fronomia Idololatriae genus quoddam esse. Nomina enim Astrono nia, atque Astrologiae iudiciariae olim ha hebantur promiscua. Nihilominus consi- dc ntibus tempora, di rgtionem huiusmodi reprehensionum, & despectionis dictarum disciplinarum,& quibus personis, quando factae fuerint,in nullam quisque
me his admirationem deuenire potest. Primis namque Ecclesiae temporibus,vel pro pter suspicionem Ethnicismi, 8c superstitionu,ac regnantis idololatriae,vel propter periculum deficientiae ab Osficio, & cura is sita Ecclesiasticis viris, quando intenti nimis essent alijs studijs, non modo huiusmodi reprchensiones prudentissime gerebantur, sed etiam Poetas legere, Iouem , , Venerem , Apollinem nominare, sacrilegium quodammodo censebatur . At postea quam Ecclesia de Idolis triumphauit, di maximo fidelium coetu repleta ,& aucta
est, non modo Poesis, sed Philosephia,&Astronomia, & naturalium rerum Astrologia quoque suam dignitatem recuperarunt, & efflorcscere coeperunt, virique in
Ecclesia celebratissimi eas didicerunt, di
docuerunt ; Sacri Canones, & Conciliata, artes liberales docendas esse mandarunt,
ut praecipitur in dicta dist. 37. a Canone
Τurbat, usque ad Canon. De quibusdam. quia inter dona Dei scientiarum omnium parentis praecipua simi, ut exemplum ςst de Salomone in cap.7. sapientiae; b bt,inquit, ipse dedit mihi horum , quaesunt, FIω- tiam veram, ut fiam dispositionem Orbis temrarum, er vinules elementorum, initirem, crconsummationem, ct medietatem temporum , anni cursus,osellarum dis sis nes. Quae adeo vera sunt, ut nemo contrarium sentire possi; nam cum idem S. Augustinus , ut legitur in cap quae ipsis s. dilt 38. e X- ponat octo neccssaria e sic Sacerdotibus , ut addiscant;ex quibus si virunt, inquit,desuerit, vix Sacerdotis nomen in eo consta. bit, dic. inter haec autem octo , cst Computus Ecclesiasticus, qui sine scientia Cycli lunaris, & Epactae, aurei numeri, & literae dominicalis consistere non potest ;Cycli autem lunares, & Epactae, aureiqi numeri, ac proinde tempora pleniluniorum Paschalium, &S quinoctiorum, sine persecta Astronomiae peritia haberi nullo modo possunt. Equidem secundum S. August. Astronomiae studium reprehendendum non est, sed omnino amplectendum ad effugiendas etiam Euangelicas minas caecitatis, & ignorantiae, quae ab eodem in dicto capitulo deducuntur, & in cap. non omnis ignorans dist.37. Sanctus verti Hieronymus in sua longa epistola ad Pau. linum Archipresbyterum de omnibus diuinae historiae libris, quae inseritur antea initium sec. Bibliae, cuius ipse fuit interpres, Astronomiam,alia'; artes libera lex humano generi utillimas esse affirmauit, dum inquite Taceo de Grammaticis. inexhort-bres, Phil 'his, Geomediis, Dialecticis, βω- ficis, Uronomis, A rologis, Medicis, qμorum
scientia mortalibus utillima est,crin tres par. resfinditur, dogmaticam, methodicam,o em-nricam, cyc. & post annos oo. in Synodo
Euscia ij Papae II. sancitum est, ut Episio constituant magistros, o Doctores, qui studialiterarum, liberaliumq; artium dogmata assi.dne docean/, quia in his maximὸ diuina manifestantur, cr declarantur mandata , ut la-gitur in cap. de quibusdam i a. dist. 37. &tandem S.Concilium Tridentinum in se C. 23. c. I 8.enixὸ praecipitCompuli Ecclesia. stici doctrinam Clericis,ut non solum possint discere Computum Ecclesiastici: m. amagistris in Astronomia petitis, sed etiam illud deinde docere, & fieri Examinatorcs Synodales Clericorum ordinandorum, &examina dorum super studio Compuli Ecclesiastici. Cum itaque sacri Canones,su
mi Poatifices,& safra Concilia ubi supra
59쪽
praeceperint, ut in Collegiis, Scholis, &Gvmnasiis publice doceatur Astronomia,
Sphsra, Mathematica, & caeterar artes liberales, destinatis etiam stipendijs earum magistris; sane quae dicta sunt habuisse locum in primis Ecclesiae temporibus, nunc omnino cessant. Quod igitur non solum Astronomia non auocet a Deo, sed ad Dei cognitionem directe conducat, & ad eius amorem admodum alliciat , iam ex fit pradeductis compertum est. Immo cius ignorantia, & negligentia, aut superficialis in. spectio, & confusa notitia corporum caelestium, ad Idololatria potest inducere, &in errores mittere solummodo insipientes: secus autem nunquam, & nulla ratione in a vere peritos, ac versatos viros, ut dictu est: Quinimmo ad morum,&actionum decorem, compositionem, dc modestiam,
suauissime conducit ocularis inspectio, di contemplatio corporum caelestium splendidissimorum siummo semper silentio,ium. moque decore, tranquillitate,& obedientia, ac modestia, sine ullo errore, & nulla unquam defatigatione,& intermissione sese mouentium, & circulantium Uniuersu, alia semper tardioribus , alia semper velocioribus motibus , di periodis nullo vnquam seculo diminuta, nec aucta lumine, neque magnitudine, sed semper eadem . Haec inquam stupenda,&admirabilis cho. Iea motuum, eiusque rationis in Deo archetypae infallibilis , & aeternae frequens contemplatio primum animos,mentesque introspicicntimin contemplantium sua.
uiter conducit , & deinde solicitos reddit ad ordinem,& decorem in suis motibus, di actionibus, & ad modestiam , & exinde
proficiscentium virtutum habitibus exornat , ex quo modestia est plurium virtutuba sis, ta fundamentum , a qua moderatio est,& quas res imitamur, nobisque adhibemus , ut exemplaria, eis similes evadimus; Unde Pythagorici animas hominum in bestias transire,& in Angelos, & in D
monas, per imitationem,non per transmi. Srationem senserunt: ac proinde Astrono.
naia admodum confert etiam Philosophiae moralis studiosis I & Plato lib.7. de Rep.
inquit: Ex hac disciplina anima irsrumetum Furgatur,ac reuius linguod ante ex atlysu. os insectam, occaecammir; fixerat, cum potiusi eruandam sit, quam decem miris oculi comporis: solo enim hoc inspicitur veritas; & ibidem addit: Animadnertisti eos, qui nati ara .
Mathematici sunt ad omnes fere disici Masacusiores anarere ρ qui autem hebetiores i
genis sunt se iasis ingenio ores effici uetere 2 Et
Philippus Macedoniam Rex,asperiorem,&in filio Alexandro impatientem Imperi, naturam doctrina, ac disciplina Philosophiae flexisse fertur ad suauitatem, &co
Praeterea ab Astronomiae scientia, en , humana felicitas comparatur in hac visa, quae ab uniuersa Philolbphia, nimirum a studio sapientiae pollicetur: siquidem chrifiselicitas sumana in contemplatione verse. tur, videlicet in vita,quae ex intellectu traducitur, & contemplativa eit, ut laterio. bat Aristotcles lib. 1 o. morat. Nicomach. cap. 8. & lib. 2.morat. Eudcm.cap. I.&quousque Protenditur contemplatio, cousque
etiam felicitas se se ex tedat; & quibus inh-gis inest conleplatio,iIs quoque maesis n- sit felicitas, atque illa no ex accidenti, sed ex ipsa contemplatione; sane quemadmodum longe dignior,ac iucundior est sciemtia, & cotemplatio nobiliorum,admirabiliorum , & aeternorum corporum, luminuque caelestium,atque proprietatum,& virtutum eorundem nobilissimarum , dc stu
pendarum, Deique primi motorisin conis ditoris ipsorum, quam sit scientia, & contemplatio caducorum, & corruptibilium , ita, & maior felicitas in illorum scientia ,& contemplatione conlistit, quod confirmauit idem Aristoteles in lib. I. de parta
animal. cap. I. dum inquit; Quamuis res mortales , atque caducas, vistirpes, ct animantes,nosse uberius,ac e multo labore pose semus, res aute veriores ne resuvantias illas aeternas nobiles, o Humas, minus contemplari , ac leuiter auingere, ex quo pauca eorum nostro sui parent: tamen ob eius cognoscenia generis excellentiam amplias oblectamur, quam cum hac inferiora omnia nolis
iuncta tenemus ; & propterea idem Aristoteles in dicto cap.8. lib. Io. mores. ita concludit: At qui ex intellectu operatur, hanc ἔexcolit: atque optime afflair, is esse Deo carast. mn videtur, nam si aliquam humanarum r
60쪽
Αstronomiae restitutae Lib. I. 47
νum caram D, habent,sicus videtur, consentaneum es t os re illa, qtrae optima es , atque i s maxime cognata, delectar i, qui est intellectus ἱ & paulo post ἐν Is igitur est Deo carisimus, eumdemque esse etiam felicisi veri mile es; quare ita quoque ejicaetur, Ut sapiens maxime fili D; Eademq; dixit sapientitis Salomon in cap. 7. Sapientiae nu. 28. Et licet tria sint bonorum genera, videlicet externa, corporis, & animi, eaque adesse felici homini oporteat: tamen, ut concludit idem Aristoteles lib. 7. politi-
cor. cap. I. Quia virtus, o sapientia, non comparatur externis bonis, sed externa virtutibus , bonaque i a externa animi gratia
de Hi natura sint expetibilia, ct tanquam in-j frumenta; De que non si filix, ct beatus per aliquod externorum, sed persei am, ex quo
talis essecandum naturam, tum quia anιma
preciosior es corpore , o peckni , o pliciter, ct nobis; propterea i a beata vita , siue in gaudioposita sit se in virtvie, siue in ambobus , magis exsit moribus, ct intellecta in
excessu ornatis, mediocria vero bona externa
pupaeentibus, quam illis, Di in externis bonis
plura possident, qWam opus M, se qui in bonis
animi deficiunt: scut enim externorum bonorum excessus, vel nocet habenti, vel cerae nihil prodem ira e contra bonoram animi excesfῖs, Paulo grandior est, eo .ilior existit, ιυ-
cundiar, ct filicior; longe aatem dissera bona
fortuna a felicitate, nam licet bonorum exiernorum causa sit furtuna , ct casus, tamen iustus, temperatus, ctsapiens nemo ar fortuna, o casu,neque per fortunam, o casum existit. Hse Aristoteles in dicto cap. I. Et quidem, que nam felicitas hominibus dari potest grandior , ac expetibilior in hac mortali vitae quam arcana naturae superioris, & inferioris, caelestis, & elementaris intelligere, ει humano generi pandere, fierique humani generis vere magistros, & a posteritate uniuersa immortaliter admirari, ac honorari ' Quid suauius, dignius , & nobilius,
quam quotidie animum nectare,&ambrosa sapientiae recreare, eique die tim renouare vires' quemadmodum e contra quid indignius, seruilius , & turpius , quam ta. bernasin culinas celebrare,crapulamque, lupanaria, & ludos frequentare, ciboque
delicijs, ac suauitate sapientiae esse ieiunum P Et quid demu sordidius, ignobilius,& periculosius, quam magnas opes auidissime per fas, & nefas congregare,& negligere sapientiam, vitamque,qua nihil praeciosius, aut oscitanter, & inutiliter, aut damnose sibi, alijsque consumere, & turpissimis huiusmodi notis faede sugillare ,& claudere propterea Ouidius in lib. I. Fastorum de Astronomi et vere studiosis siececinit. Felices animae, quibus haec cognoscere primum, Inq; domos superas scandere cora sit. credibile es itisipariter, et ii que ioctique Altius humanis exeruisse caput. Non Venus, ct Unumsiblimia pectora fregit, Osiriumque fori militiaeque labor. Nec leuis ambitio per siqne gloria fuco , Magnarumve fumes sollicisauit opum. Admouere oculis Mantia era nsris ,
Aetheraq; ingenio sensere suo. &c. Et Virgilius in lib. 1 Georgicorum.
Felix quipotuit rerum cognoscere causas, Atque motus omnes , ct iis exorabile fatum ιiecst pedibus . Et Cicero ii 3. de sin.Necessaris,inclin, sequitur, omnes sapientes fimperfeliciter, ab- stare fortuna te vlucre.
Praeterea confert Astronomia plurimum Philosophie naturali, quoniam multa dc- sumit Philosophus inuenta, & demonstrata ab Astion omis, ut videre est in libris Aristotelis de loco, tempore, motu, generatione , & corruptione, de caelo , de metheoris, S in lib. de causis , & de mundo; unde Boetius arfirmauit neminem persectam philosophiae naturalis doctrinam a sequi posse sine Astronomia r immo qui ignorat Astronomiam,caret maiori parte, ac digniore quadam uniuersae philolophigcognitione.Quantam vero utilitatem con. ferat Astronomia Medicinae , immo quanis tum eidem necessaria sit, patet ex ipsorum medicorum experientia: nam ab Astrono. ae fundamentis securiora faciunt prognostica de aegrorum salute, vel morte quam ex medicinae principiis, ut.testantur Ferrerius de vera medendi methodo lib. I. cap. I 8. &Ioannes Hasphure in lib. de medendis,&cognoscedis morbis ex Asr