Moriæ encomivm. By Des. Erasmus. Annotated by G. Listrius

501쪽

THO MOR EPIs T. Flistorum tenuitatem, senatorium nomen exemit contemptui ita nec indignos Theologos nomen eripit contumeliis nec eorum contemptus, aut erga singulos, qui vere sunt , honoris adimit quidquam, aut erga universos quidquam reverentiae ac maiestatis imminuit cuius ego certe tam con servandae atque ampliandae sum cupiadus , quam quisquis fuit usquam cupidiuimus. Nam de Erasino stultum fuerit idem polliceri quum nemo nesciat, in sacrum Theologorum ordine nihil perperam aut dici aut fingi posse, ut non proprie ac peculiariter ipsius agatur negotium. Habes igitur hac in re animum, mi Dorpi , meumra nec dubito hercle, quin etiam si tu is es quem egome- cum fingo tuum quem si probas; etiam Erasini puta: si minus; nec meum diutius, quam tu voles, futurum. Neque enim quidquam animo est unquatam obstinat obfirmatum eo , znon paratus sim eo jubente mutare, quem sciam numquam quidquam sine ratione uisurum. Sed haec hactenus.

502쪽

An T. DOR P. Ad reliquas Epistolae tuae partes ero tanto brevior, quanto in hac fui uel a quo verbosior Vtrumque etiam merito Nam, ut ea, de quibus ante dis- 1erui Erasmus nunquam vidit ita, de quibus deinceps sum dicturus, scripsit ipse se diligentius pollicetur1cripturum. Tum quaedam vero sunt huiusmodi, ut in his divus etiam Hieronymus, non suo solum exemplo, quasi pra iudicio Erasini partem tueaturi sed totam litem quoque, tamquam edita in scriptis sententia , secundum eum pronuntiaverit. Neque enim quidquam est, quo tu, ne quidquam in scriptura mutetur e Graecorum fide codicum, prohibes, quod non olim adversus beatum Hieronymum objectums: ab eo validissime confutatum. Nisi hoc videri novit vici quod trans lationibus, ut ais, quae multae olim

fuerant, eicetis omnibus, ne varietate

codicum fideles vacilla renes hanc una a sanctis patribus acceptam , ab Hie-TOnymo castigatam, atque ad nos iis que transmissam, comprobavit Ecclesii non uno aliquo concilio, sed per .

503쪽

THO MOR EPIs T. 93petua consuetudine ad eam recurrenodi, quoties mullo concilio de fide nodus incidisset. Neque enim alioquin fieri potuisse, ut coetero omnes in te Uerint, atque sc ad nos sola pervenerit,n: si id non forte accidisset, sed adhibita a maioribus nostris industria suisset curatum. Primum , mi Dorpi, nemini dubium esse puto , quin haec ipsa editio ante Hieron in tempora neque enim alioquin ipse hanc potissimum castisoasi et trecepta sit ab Ecclesia, alli duo citandi usu comprobata quod ego vel lolum in causa fuisse puto, quod ad nos usque sola duraverat. Cur ei Hieronymus ausus et mutare quad- quam idque non alus Octoin optirnisin sanctissimis vinis adprobantibus factum, sedi plo quoque Augustino adhortante ut fieret mutavit vero Hieronymus, ut ipse fatetur, si quid a sensu fuit, quo Latinus codex discreparet a Graeco Hoc ille putavit utilius qua ea quae tu Eralmo suades ut faciat:

videlicet, ut ea tantu adnotet, quae O- modius ac sigmficantius interpres ver

504쪽

do discrepent, manere patiatur, nec mendar manifestae Latinos admoneat.

Quod divus Hieronymus non usque

adeo curandum censuit, ustu praecipuam curam habendam putas. Quod ille judicavit potissimum, ab eo lupo tissimum deterres sed heic occurris ac fateris, id ab Hieronymo recte factum quod videlicet tunc opus erat, dum adhuc vulgata haec editio non satis esset emendata at nunc, repurgatis vitiis, supervacaneum iterum purgandi laborem fore. Nam si opus tam

nunc esset, quam tunc erat non est ratio , cur minus bene mereretur, a quoia unc idem denuo fieret , quod tunc Hieronymus fecit Primu neminem esse omnium puto, dicam enim audacius, nec Hieronymum quidem ipsum, qui profiteri ausius sit, esse se tam certum sui, ut in vertendo nihil eum omnino possit subterfugere. Vsque adeo non deerit, vel mediocribus interdum, post meliores etiam, in quo versentur utiliter. Ergo quis vertendi finis erit' inquis. Facillimus si eveneis rit, ut quisquam tam commode verterita

505쪽

THO MO R. Pis r. 9s. LII aut ab alio non optime versum alius ita cortexeris, ut his manentibus in te oris, non inveniant posteri quod immutandum censeant. At periculum v est interim , ne variae transtationes dubios faciant animos fideirum, utram credere debeant vetio ir; quod ipsum in causa suisse censes, ut reliquae omnes de industria ejectae sint, hac una servata , ne fideles vacillarent. Qua in re usque adeo abs te distentio , ut quod tu maiorum curae tribuis , ego temporum assignem incumae qua nimirum non ille tantum transationes, sed multa etiam alia periere. Alioquin, etiamsi unam in Ecclesiis habendam recepissent, reliquas tamen quid necesse fuit abjicere ' ex quibus non erat periculum ne fideles vacillarent: sed, quemadmodum nunc Euangelistatum varia narratione series rerum in luculentiorem pervenit notitiam; ita in diversorum collatione interpretum, studioso lectori daretur occasio, si quem aut verbum fefellit aequivocum, aut orationis amphibolia decepit, aut sermonis proprietas imposuit, ex reliquis

506쪽

9 M DOR P. conjiciendi quid verum sit Quod utilissimum esse, Augustinus sentit. Origines experimento didicit,

Iacobus Faberis altern quintuplicis editione docuit. Atque haec ideo dixi, ut ostenderem etiamsi divi Hieronymi labor adhuc maneret integer non illum tamen reprehendendum esse, quisquis, si quid ab illo quo Que prataeritum invenisset, hoc ipse, velut relictas messis re spicas, colligeret. Nunc Vero, quis non putet, cod ces Latinos, nihilominus atque olim e Graecis esse corrigendo quum ita sint rursus infecti mendis, ut ne vestigia qui de Hieronymiana emendationis adpareant. Quod usque adeo in confessis est , ut ipse tu, qui maxime negas, fatearis tamen Nam, quum ideo maxime contendas, corrigendi laborem frustra sumi, quod Hieronymi castigationes asseris magna patrum diligentia servatas esse integras tamen in proximo fere veri u bdidisti: Re sponde jam Erasme, utram probe editionem Ecclesial Gra-camne, qua non utitur' an Latinam, quamsolam citat, quoties exsacra scri- Itur A

507쪽

T HO MO R. 4 I s .. 97ptura aliqiιid definiendum en , vel praeterit Hieronymo, siq/ ando alite legam, quod quidem non raro contingit ammotu nunc responde, Dor pia sit ut ipse di- cis, vere dicis non raro legat aliter

Hieronymus, quam vulgata habet edditio ; quomodo potest esse veru quod

ante dixisti, eandem editionem ita ma- nere correctam ut ille correxerat neq;: enim quem quem arbitror esse crediturum, illum quidquam colura suam ipsius correctionem propo Iutile legendum Tam ergo nunc Opus correctione est, quam olim fuit. An tantum dein liceat, hoc resta tanquirendum quamquam nec inquirendum hoc nec dubitandum videtur, quin emendati co- cices tam nunc sint ecclesiae utiles qua olim fuerunt. Sed Ecc si nunc , quis istam editionem comprobavit. Atqui eadem ecclesia , eodem etiam modo, eamdem editionem ante Hieronymi cor Iectrones adprobaverat ridquod jam ante respondi. Quamquam non pigebit, eamdem rationem tuam, uam tu tam inur tam censes, denuo

508쪽

A MARτ. DOR P. dissimulanter , putes. Videris ergoniihi sic colligere. Augustinus nec

Euangelio duxit esse credendum, nisi ecclesia compelleret autoritas. At ecclesia comprobavit , in hac translatione verum esse Euangelium Consequitur ergo si quid sit in Graecis codicibus diversum , ut verum in illis Euangelium esse non possit. Haec est uti mihi videtur argumentationis tua summa quae mihi videtur ejusmodi, quam non sit dissicile solvere. Nam primum , Ecclesia sic in Latinis codicibus cotineri creditEuangelium, ut fateatur tamen , e Graeco transatum. Credit ergo transationi; sed magis tamen archetypo Credit, Euangelium in Graecis esse verum in Latinis verum esse credit eatenus, quatenus fidit interpretici in quo ut opinor nunquam tantam habet fiduciam, quin eum labi cognoscat humana fragilitate potuisse. At in conciliis citatur ex Latino codice, non ex Graeco Mirum vero, si Latini ex Latino citent

codices quasi ideo fecerint, ut de industria fidem Graecis archetypis abrogonti

509쪽

THO MO R. Pis T. 49'hent Apostoli nonne citabant ex pro phetis secundum translatione septuariinta interpretum, omissa interim He-ibraici textus veritat dum Graecis scri-1berent Nec ideo tamen Hieron7mus

actum putavit esse praejudicium quasi

Graeca transati quam Hebraica lite- a Apostolorum censeatur autoritate incerior. Ego certe hoc persuadeo millii, idque ut opinor veres quidquid ad fidem astruendam faciat , non esse a quovis melius versum, quam ab ipsis Apostolis perscriptum Ideoque fit, ut,

iquotiens in Latinis codicibus occurrati quidquam, quod aut contra fidem aut mores facere videatur, scripturarum interpretes aut ex aliis alibi verbis, quid illud sibi velit dubium expiscentur, aut ad vivum Euangelium fidei, quod per universam Ecclassiam in corda fidelium infusum est, ii od etiam, priusquam scriberetur a quoquam, Apostolis a Christo, ab Apollolis universo mundo praedicatum est, dubios ejusmodi sermones adplicent, atque ad inflexibilem veritatis reFulam eaeam 1 nent: ad quam si non satis adaptare

queunt,

510쪽

1ο AD MART. DOR P. queunt aut sese non intelligeres, aut mendosum esse codicem , non dubi tant cuius morbi medelam censen 'aut diversis interpretationibus, tam quam medicis , implorandam. quod tibi tam periculosum videbatur; aut velut a fonte quodam, ab ea lingua repetendam , unde ea scriptura in Lati num profiuxit eloquium. Verum tu mi Dorpi concedis , olim recte fecit se eos, qui Latinos, quamquam ab e

clesia receptos atque adprobatos, dices e Graecis emendaverint. Sedia dem tu negas nunc recte fieri: propter

ea, quod ut verisimile, ipsorum libros Graecorum, aut de industii deprava tos ab ipso jam olim ab ecclesia Romana desciscentibus aut postea saltemper incuriam vitiatos neque enim esse credibile si Latinorum, quibus perpetua fidei cura fuit, codices paulatim tamen labefactati sunt incorruptos adhuc restare Graecorum , apud quos

ipsa jam olim fides corrupta sit. Haec

ratio Dorpi, non flexit Hieronymum, quo minus instrumentum vetus ex Hebraeo sermone iansferret quam quam a