Exercitationes physicomedicae circa res fere omnes non naturales ad valetudinem spectantes regiae celsitudini Ferdinandi ... dicate ab Jo. Antonio Terenzoni ..

151쪽

est, infirmantur singularum fibratum resi plantiae, at ternae humorum, ipsarumque agendi vires inficium

Extenuat igitur, vel quomodocumque immunuta humorum copia, nequit illorum substantia eo, quo prius modo, fluere.&refluere 1 sed rate fit, atteanuatur, ae propterea guram permutat, debitum contactum, partes ramosas, vel adiposas dimittit, unde non congeruntur supervacanea, sed iterum a teruntur , dissipantur,' per patenses, ac incognitas vias depelluntur. Hinc machinulae solidae, quaed hent ne eessa id certam habere partium positionem mcohaerentiam , facile ditatuuntur fiunt siquidem

inanes, illis nempe privantur particulis quae aptet siluari solent in earum poros,in meatus, quare me morata machinula cuncta componentes instrumenta distractae, transsucidae, eoque magis laxat evadunt, quo magis rarae sunt, friabiles, tenellae, minori te-fertat humorum copia, quae quanto magis violatur, vitiosa labe ais itur, tanto magis illae dissolvuntur,& exsiccantur , ideoque similes fiunt propemodum spongiae poeta quae expressionem , qua prius erat vald Esatur, vel ad instar torii prius madidi, in dysicei; seu mavis, in modum cellulati alvearii melle destituti.

Inanitiones autem moderatae,in consuetae, turn universales, tum particulares corpora sana servant dant, ut contingere so et sanguinis pro Quone purgatione , vomitu urina, sudore, transpiratione, hia morrhagi , exercitatione , frictionibus &e. Alia

vero, quae ad sugulas partes spectant, fieri solenta

illa:

152쪽

glandulis oris, palati, oesophagi, narium oeulorum, inguinum axillarum&c per has utique in alias obvias ac oculis impervias vias inutilium sarcina exoneratur Caput, ab excrementis mundatur Cerebrum, singularit et aliae partes stlleviantur, quemadmo dum per excreatum Palmo, per vomitum Ventricu- Ius, per alvi dei edtionem In te itina, per mensiam purgationes teras c. De memoratis istis totius, ac

partium evacuationibus illud mihi repetendum est, eas scilicet proconsuetudine contingere, s fiant cum tolerantia, & consetentia cujuscumque habitudinis texturae, temperiei secus autem vim patiuntur Corpora. praesertim Puerorum vivistiorum, ali que caeteris magis calida sicea exerestati , rara, vitam ducentia longe a somno, parciorique sangui praedita, vel Animi laboribus valde adstricta. Ιmo qui rem seri, observat dilucide intelligit, evacuationem secum trahentem inediam turbare virui ventriculi, eiusque, & partium adjacentium suc- eos Animi defectum inducere syncopem, tabem,

marasmum, vigilias,&oris quandoque foetorem ac demum, sita nitio extrema fiat, qhin, ut vult Hip.,

est periculosa vel ope nimis diuturni, improbique labor s, vel ope pharmaci, aut immodicae missionis sanguinis, haec non modo vires edi tenuat, absumit serum, lympham irrorantem omnem moleculam solidam, fluidam, sed, quoi magis adhue noxium

est, materiam sanguinis, succineri rum ae aIiorum liquidorum depravat, omnem permixtionem turbat, de confricationem, vim percussionis, atque i Ilustrandi

modum adeo intexuercu, dc violat, ut incurabilem

153쪽

ti EXERCITAT Io

non rar singultum, convulsionem, poplexiam, aliosque teterrimos morbos pariat Notum jam est, sanguinem agi in fluxum per vim

cordis, arteriarum, venarum,&omnium facultatumho se e canales circumprimentium. Similiter constat, spiritus animales progigni puriori sanguinis su h. stantia in glandulis praesertim corticalibus cerebri, auxilio pressionum, contractionum distractionum villorum, ac vasorum ibi serpentium, perindeque fluere eo fluxu, quo naturaliter debent, urgentibus singulis expositis facultatibus, pro omni motu, sensu persolvendo, sed haee omnia labefactari, Maximo vitio corripi sensus evincit, quoties in quocum que alio uendi genere velociori, quam par est, ta diotive motu versantur praedicti spiritus, ac hum res praesertim si deficiat inanitionis tempore illa liquidorum quantitas, quae nec euario respondere debet singulis partibus , earum resistentiis , ac viribus. Tunc profecto in eam sententiam quisque mecum devenire potest, ut credat, scilicet nullo in tempore, nullo in corpore, nulli in aetate, nullo in morbo, nulla demum in corporum textura immodicam in nitionem prodesse posse, cum Iiquores cujusvis ne lis in magna actura constituti haud fluere possint proportionali motu per canales certo modo se hahentes, nec commutari Concinne in partes, nec eas fovere, respergere,in perlustrare uno verbo, eas non permeare, nec Opportuna vi in illis agere Haec autem cum meditor, percipio, nimiam hane inanitionem perpetu, nocere, e contra autem

modicam abstinentiam id evacuationem in hominum

154쪽

utilitatem converit, ac sanitati reparandae, aut conservandae summopere aptari, quo tempore satis intelligo, organa cu acta gaudere integra vi separandi, atque eliminandi inutilia fragminula, vel alia supervacanea, quae humoribu S, partibus, earumque viribus,in resistentiis impedimenta praebent, ex quo fit, ut humores rite fluant,in refluant, partibusque restituant, quae illis congruunt, ae proinde incorruptam relationem partium.& humorum conservent.

Quia verbiujusmodi conditio nihil officit propositae veritati, fidenter assero, tum universales, tum

partieulares inanitiones, si nimiae sint inducere Iasiones virium cum multum assidue absumatur,in dive Iulatur, quibuscumque fibris, eatumque solidisseminibus, ex quibus coepu componitur, ac veluti deter turin minimas partes, quales illae sunt, quae fumum, aut halitum constituunt, ducuntur extra corpus per foramina eutis, sicuti ex ligno corrupto, kthripe, aut teredine eroso ac consumpto exit pulvis tenuissimus, cujus iugi exitu paulatim terebratur, &ditatur innumeris latibulis dicto pulvere resertis, i deque lignum quas in nihilum resolvitur. Sic pari o dine ob inediam memoratam, vel ob diuturnam es iasionem tubuli omnes extenuati, ae prorsus exsucei fiunt o praesertim nervorum surculi, quorum liquot prae actura ineptias evadit tam ad consuetam displosionem Tetendam, quam ad musculos, aut vallos

contractiles movendos.

In tanta igitur penuria fibrae inertes, torpidae, Iaxae, tabidae evadunt, cum nequeant valido, quo

prius impetu a vividioribus liquoribus Mari, nec satis

155쪽

satis contrahi a cuneolis materiae rarefactae intra earum poros, ne juXta naturae lege lympha irrorari, aliisque idonei humoribus reparari in eum ita sint, nemo non videt, vasa majora,&minora eorumque villos,in fibras sensim amittere vires ducendi, i

gendi humores, glandula ne viseerum, Malias aliis

partibus adsitas amittere usum separandi utilia, pellendi inutilia per earum emissaria, ex quo fit, ut minima flamenta, & tiliae fibratum siccis tartareis,& quandoque glutinosis mole culis inquinentur, a gisque inepta motui reddantur, defectu, ne io an dicam, materiae contrahentis musculos, an debitae quantitatis liquidorum. Si igitur hoc modo perperam lentis, ac ramosis mole culis , quasi pigmentis ineru- stantur villo tum minimae portiona jam laesae divuLsae, dissolutae,in aliquantulum laceratae, si non reponuntur suis debitis locis illae, quae ablatae fuerant, nec aliter, ac exposui, glutinantur machinulae dilaniatae,

discilla, ne aliter refieiuntur deperditae mirum non est, maiori semper lassitudinis, Minediae molesti homines affiei, in diesque magis vires, resistentias

privari mutua relatione, imo cuncta vitae ministeriaci naturali statu recelere. tiam cerebri , inde durant,vi piam matrem, indeco licem, glandulas ibi consertas, cerebri ejusdem prodigiosam elongationem, ac propagines Expendementis acie, ac nudis etiam oculis singulas viscerum minimas glandulas inde alias partes maiores, ac minores, densas, aut raras, citius, ve Itardius, magis, vel minus exinanitas,in iuvenies eam angustiam, a que

156쪽

que laxitatem vasculorum, quae denegat motum humoribus contentis, derivationem liquid per ne vos ad musculos, invenies ex fabrica piae matris,in

trajectione innumerabilium arteriarum per totam cerebri substantiam haud fieri ulterius posse, ut un

quaeque pars cerebri inter duas quasque arteriolas comprehensi alterne praematur. N alterne pressionem

relinquat, quo tempore impletur liquido, quod ab

arteriis secernitur. Invenies universam molem cere-hri naturaliter moveri non posse motu eonstrictionis,&dilatationis, cum incorporibus extrema macie,ac inanitione confectis vix constringantur,4 dilatentur arteriae, eo respondente ordine, quo, teste immortali Bellino, dum hae dilatantur, constringitur ter hium ab ipsis comprehensum, ideoque contentum liquidum suit, dum hae constringuntur, dilatatur e rebrum, cinit, ipsum derivatur liquidum, quod a sanguine arteriarum secemitur & hoc, quod assero de cerebro, intellige de omni glandula, atque organo

scatente separandi virtute. Tandem invenies, nullam partem corporis ea retinere,&servare, quae illinat xaliter eongruunt, etsi ciuias, vel tardius haec, aut illa magis, vel minustae datur.

Tenta ergo, seca cadavera cujusvis aetatis, vel tibi privatione hectica febre, phthisi tabe, dia thoea, dysenteria, aut marasmode consumpta,&nudi oculi, ac perita manus te docebunt, cuncta viscerum glandulas , nervos, vasa ae vasorum filamenta esse magis, vel minus laxa , erosa, dissoluta, atque exsiccata, ideoque abbreviata, Mobturata, quatenus a jori, vel minori parct arum nexu, densitate, rari x talea

157쪽

tate, ac fit testudine scatent vel quatenus maiori, vel minori humorum penu earent, quo prius faecundabantur: quod non obscure etiam, oculis micros opto armatis evincitur in volatilibus, fetibus,in canibus, qui mori coguntur fame . Ita his etenim percipies rerum discrimen, quod intercedit, non solum inter diversa filamenta carnosa, nervosa ae tendinosa, quo cum alia sunt ad instar fidium Cytharae, aut chordae crassioris molis, vel tenuioris alterius instrumenti musici vetiim etiam hoc discrimen digno se es in aliis mille machinis, ut in membranis, quarum alia sunt molles, nullius fere resistentiae, Maliae tensae videi tur eo modo, quo sunt telae glutine consolidatae aliae dum quasi coriaeeae; aliae denique infirmae, languidae, quasi chartae bibulae omnia igitur observabis invalida, Diabilia, pervia, translucida, evanida, nihilque suis partibus cohaerentia. Si autem post hujusmodi calpulum anatomicum revocaveris ad novam trutinam canes per plures dies in careeribus detentos sine cibo, intel fige quam debiles snt, quos edunt

Ιatratus, quam languidi motus,macis exercent: intelliges, quomodo paulatim prae exfoeta, a soluta Iartium cohaesione evanestant tenuiores particulae imul concurrentes, invicem agentes,in vites excitantes , quomodo,d ad quem usque infelicem virium, ac res stentiarum terminum redigantur exsucci ductus

humorum , villique, ae fibrae eos adstruentes ad tu universa vasorum series ad quam diminutionem materiae promoventis vires redigantur musculi, qui iam nutant, vacillant, omnique Propemodom in.

testi.

158쪽

testin motu destituti quodam veluti tremore quoquoversiim concutiuntur. Ex his facile deduces memoratas partes solidas, fluidas debita proportione invicem nota moveri, nec alterne vires proprias e Xe cere inant magis ergo vires a naturali statu recedunt per extremam inediam, tanto magis homo necessatio dedueitur in ultimum illum gradum latitudinis sanitatis, qui non naturalis appellatur 'quanto magis absumuntur,in eliquescunt humores,inia tes, tanto magis labefactantur,in laeduntur vires, ac resistentiae cimo quo plus vitiantur motus,in mixtiones, eo plus dissipantur uniones, iraeter naturaliqualitate afficiuntur humores. Non quaelibet tamen consumptio orta ex dene gata alimenti sumptione vires eum in modum hedit, ut dicantur non naturales, vel morbosae, cum hoc fiat untaxat, ita suadante magno Bellino, a certa quadam consumptione, qua mires maxime Iadit, maximeiaque eas ad sensem misit, ua ad primum recessu- ὰ saluto. Quare in lationabili abstinentia eduliorum, ut usus invaluit jam apud solitariam vitam ducentes, Persistit operationum aequabilitas, nec exolvuntur

uniones machinularum, nec depravantur mixtiones,etu deteratur, absumatur, Se abeat in nihilum mutilum soliti, fluidi, quod per motum Animi, &Corporis, per quamlibet vim divellitur a partibus, ac humoribus illud tamen quod depellitur

non est tanti momenti, ut lada proportionales motus virium, ac resistentiarum, partium, atque rumorum, ac proinde particularum simul concur-Mntium , di vicissim agentium . Tanti, inquam,

159쪽

mo meriti non est ut laedat, vitiet, ac subripiat materiam conservantem naturales contramones mustulo. tum, sive intervertat figuram organorum, aut qua libet aliam conditionem congruentem solidis partibus, ac humoribus valde perturbet, Wdepravet, quemadmodum patet de nimia inanitione, quae non monti valde semper Ani.

mantibus nocet, verum etiam ea non raro

prorsus inteia time.

160쪽

DE REBUS

Ad Valetudinem spectantibus

ories cogitavi de illa tanta motuum diverstate

in vigilantibus, ac tam continua, quae sine - laesione naturalis motus mire exercet cuncta mana sensus,&voluntatis instrumenta, eaque Ieddit valde vegeta, vivida, prompta, atque robusta, ties in eam deveni sententiam, & credidi, succum nervorum, aliosque humores promoventes inaequa biles vites irradiando, ierluurando iversas partes corporis, diversa percussionum vi, varia eorum quantitate, ac commeandi, vel penetrandi ratione, Proindeque inaequaliter contrahendo, ac distrahendo ingulos villos contractiles, tandiu inquam credidi etsistere in naturalibus excubiis, ast congruentibus vigiliae laboribus, quandiu memorati liquoresset antproportionalem copiam,' imperum illis conditionibus conjunctum, qui potis est ade exercere vires omnium musculorum, atque eorumdem molecula-llum per contractio em superaeditam, ut sine detri