Exercitationes physicomedicae circa res fere omnes non naturales ad valetudinem spectantes regiae celsitudini Ferdinandi ... dicate ab Jo. Antonio Terenzoni ..

91쪽

vare; unde qui sunt de propria sanitate sol ieiti, non recedunt a laudabili consuetudine, nullum, scillicet, ingerunt cibi genus, donec statuto tempore molestam ventriculi sensationem persentiant, etsi contrarium

statuat Celsi illud sanum corpus, re is legibus se obliga

re non debet, quia revera tunc corpus fame non laborat, nec ulla plenitudine cibi, aut fg cum gravatur, qui nim constant eodem modo semper vires in toto solido, Huido, eisque vicissim respondent inare innumerabiles, pene dixerim, contractiones, distra chlunes, pressiones, quae exercentur singulis villis contractilibus thoracis, abdominis,in praecipue contentorum visceriam,in partium adjacentium, adeo perfectae sunt, ut a glandulis oesophagi, ventricali, pancreatis, jecoris &c secernantur succi congruentes elixationi eduliorum, chyli elaborationi, imo humores,in vasa, qtue in tota machina moventur, premuntur, non sine proportione debita moventur,& premuntur; nee sine viribus provenientibus a sacco nervorum, & a sanguine Eo igitur tempore, circulus sanguinis, & ut doctissime tradidit Vit prodigio proximus Laurentius Bellini, de Missione sanguinis, facit ut animiasossit ψω exercere musculisseir, empe Deit, a possit, sui destructima pressere, eamque pr

trabere, absque eo quod defiat. Vetum cum temporetiones consumptum fuit, sanguis in suo circuitu in te Me restituere nequeat, hoc est non apponat partibus totum ire, quod per vires detritum est,&jam perspiravit, videtur tamen rationi consonum, circuitum

sanguinis, in illa interjecta mora, quae est inter unam,

92쪽

&alteram tomestionem derivare in musculos, iii Ios tantum illius materiae, in massa dispersae, qua producere valeat contractiones, pressiones, aliosque naturae motus, qui conseivationi incolumis unionis &mixtionis solidi,&fluidi respondere possint: M sit debita sanguinis quantitas, quae per operatione assudue acturam patitur, statuto tempore non reficiatur novis eduliis, languescant oportet vires, simulque detrahatur,4 deficiat apta illa liquidorum quantitas, quae producere solet singulos motus congruentes

conservatio miluidi in solidi.

Notum autem est, homines haud aequales vires exercere, cum sint qui Iidicis, qui remissius se se moveant, Wagant graciles enim, carnosi obesi, qui sunt assueti, a uino assueti laboribus mentis, corporis, mollis, aut duri habitus, cum aliis mille di serentiis, quae abunde sensibus patent, notum imquam est, alios in nautica, ita venatione, & in cursu versari; alios elevare ponderam ima fodere , serere; alios meditari , Ioaui, docere, ines tractare, eo Lque singulos,&alios innumeros, modo laetos, m do tristes, ventrem satiare mod: pluries in dies, sine me

thodo , opipare, immodice, absque nos a modb semel, vel bis in die, parce, statis horis, sed tamen

cum gravamine,in labore, alios e convers,cibi suppetias sumere, Cum virium tolerantia, & conserentia Hinc non immerito Plato g. de Repub Herodicum, medie inae ultorem alioquin non contemnendum irridebat, quod Artificibus, ac rusticis diaeta regulas

vellet praescribere.

93쪽

gionum, vel unius etiam oppidi, consule jejunantes; consule edaces . helluones urbanos,in rusticos; cogita varias eorum texturas, variasque vires cogita, quantum hae crescant, & decrescant, sedule lenique expende quas conditiones naturales dimittunt, quas cohaesiohes permutant solida. in rimandis his omnibus adinvenies, tempore inculpatae salutis, victugrationem ita respondere jugiter debere viribus , op rationibus, Morganis ut tantum sit alimentum . non quod ingeritur, sed quod in sanguinem eonvertiis tur) quantum est id, quod ab organis absumitur,in virium exercitatione di perditur. Si autem viri amo perationes dissipent pabuhim,in organa absumant, iusquam set victus ratio vites ipsae languescunt,abefactantur organa,in operationes ipsae vitiantur.

Si pariter quod assumitur in pabulum, Medat supra

vires naturae, tunc organa nimio pondere gravata vim patiuntur, ideoque vires etiam,in operationes de praventur necessi est; sola namque, auctore Sancto

cujuscumque generis retundit vim sacci acidi oppi mit, vel dumtaxat extenuat resistentiam fibrarum,in villorum astruentium vascuIa, in ventriculo, Mintenuibus intestinis consita , premit nimis oscilla vas rum, meatuum, proindeque hiantes chyli ductus; ex quo fit, ut praepediantur nutriti Succi, vicissim interturbentur eorum mole culta, inquinentur a tes ad contactum sit laxentur, torminibus aliquando

94쪽

instigentur, aere antur,in mille modis violentur

hine motus jam fiunt praeternaturales, tota cibi congeries in medio tot motionum inaequabilium, novis succis depravatur, perpetuisque commotionibus contractionum, distractionum, pressionum &c magi Ssemper , magisque vitiatur, ideoque pars ejus in pravum chylum transit, sanguini adjungitur, pars per

alias vias fertur,sed semper cum labore. Haec inquam, nimia quantitas extenuat vires sanguinis , succi ne vosi, aliorumque liquidorum gravitat enim, urget, Concutit, confricat, agitat, atque adeo supra resistentiam agit,in premit membranas , arteriola, Vena , nervos, vasa lymphatica, & minimas glandulas , ut communis consensus perturbetur, edusque mixto

rum violetur.

At si eveniat, ut tota alimenti Mantitas inepte elaborata , libere transeat per chyli vasa, derivetur inductus sanguinis, tunc arteriae venae, alia vasa , contexentia membranas viscerum, glandulas , Minu lacra cerebri, atque nervorum, prae nimia Ii quidorum copia dilatantur. 8 pressione quadam praepediunt tum liquidi nervorum expeditam regenera tiohem, cum ejus proportionales undas ideoque viares,&molimina cuncta depravantur , nec impertitur musculis, villis in universum tantum materiei, quantum oportet pro virium regimine in de re u p. in ptima sectione Aphor tradit extremas refectis.

His praehabitis consentaneum en puto, Pr omni tollend plenitudine, ac virium interturbatione,

pro ducenda, videlicet, tecta victus ratione aadite libem

95쪽

libenter eonsilium divini Senix Epid. la Heibum

praeerit, quia ut exponunt doctissimi interpetres, retus, urnius, Martianus,& Rodericus a Fcinia seca, omnis labor consumis es enim aeremodatur labis ante famem, eum adjutat coctionis, seriistisaer, Me pulsioner, quare tam diu laborandu-, ω exercendum es

corpus, quod famessaccedat, succedente quiescendam rne, scilicet, vires depauperentur plus justo, ac pe inde laxentur organa ultra leges salutis. Si autem o casio ferat, cibati supra cibaria cruditates parere, ut animadvertit Gai in libris de Diaeta, tunc mutanta est cibandi regula, vel iuxta Andream Laurentium de

Senectute , cap. S. exemtariam pro ribi assumpti ruione regendam esset a multo utanta e ibo, multism se debeus exercere qui pauco, paucissime in hac methodo vires, operationes, Morgana necessaria accipient deterent supervacanea, eaque depellent. Tu verb qui haec examinas, iam intelligis, compora diversa temperiei, aetatis, habitus, de sexus t boribus dedita varie famescere, ut sunt adolescentes ignea temperie ac humorum tenuitate praediti, vel

summo motu perciti, aliiqae homines acidis, salsis, vel sulphureis particulis resertissimi, qui auctoritate Hi p. 4 Acutorum, nisi cibus praesto sit, multi affectionibus vegantur eorporis, scilicet, im dit uria, iri Isit id, oris amaritudine, Briope . Est porro verisimile humores ventriculum instigante acidis, salinis, sulphureis portiunculis, quibus cumulantur, agere omni vi, inuasi excoriare, dissolvere , ac spiculis

ferire nexum fibrarum, nervorum ventriculi C.

simulque perturbare motum spirituum, qui prae ni-

96쪽

a tenestate, aevi, qua scateni, cit,in auras abeunt; ideoque organa viribus destituta privantur debita e haesione atque Congruenta liquidorum copia, quae respondere videtu unioni, atqae inculpatae mixtioni: propterea Hi p. est prima Aphori, fora, inquit, facillime eluvianxferinis seruus lora, qui atatem tonsi sentem babent; reis Padia sentiter Ἀ--π minime pii ta prasenim mimia res. Naturalis ergo famis sensus qui statuto tempore a cibo recurrit, praesertim si praecessit labor, indicat se cibandi rempus opportunam, nec est diutius ii morandum labor enim .fames, suadente Hi με. Epidem , ,σrpori irimici, quia dissipant, abs EIuian , qua fretus ratione Hip. ipse sectione a. Aphor. contultissime scripsit ibifamei laborandum nouest, ne videlicet, labor, Iames conjungantur in

opus destructionis. Hinc iam est uotum, alimentum statuto tempora ingestum refleete vires, ac simul conservare organa,

di sanginem regenerare. Vide adum est mod6, ex quibus potissimum aeduliis haec commodi absolvi queant, Videndum inquam est, an nimis sapida pabula valeant hominis contegiam apte enovare.

Quid aliud utem est alere, nisi mutare cibum,in potum in liquida varia nisi mutare liquida in alia liquia dc solidasque pit iculas, liquidis intermixtas, in varia solida, ex quo conservetur humorum aequilibrium, eorumque inoffensa mixtio, ac solidorum unio Nimis autem sapid eduliorum genera ejus non sunt conditionis ut sedast permutentur in chy

97쪽

lum, posteaque in sanguinem, in te in partes eum sciat amenta jam ingesta impetum,in vim quacumque eaerant, imo liquo mox ab illis expressus, diversis viribus pervadit vasa lactea, eaque interdum stimuliς

salsis, videlicet, vel acidis particulis, quibus inunda

scatet, irritat , urget membranas vasorum, affeciq e concutit, quas adinvenit sanguinis particulas, ut hae necessario mutent impetum , confricationem , proi deque cohaesionem, combinationem, attritionem, uno verbo mixtionem, atque nutriendi modum Quare hoe novo impetu vi,in cohaerentia, qua oulent partihulae fluidae, priusquam solida universa pe meent, veniant in eum locum, in quem paratae sunt, tales confricationes inter fluidum, inuidum,ae inter solidum,in fluidum mutuo contingant oportet quales necessariae videntur ad excitandum novum

calorem, qui modb multum Iymphat, ac serositatis absumat modo liquidiora redda sngula liquida,

mod5que imminuat cohaerentiam ipsorum cum luperficie canalium, ita ut ex seipsis facilius ab ea jungam tur seu ita excidant, ut hoc ipso tempore, quo as perficie canalium per caloris, vel confricationis agitationem sejunguntur mole culae uidete, velocius fluant, perindeque fibrae cujuscumque canalis, membranae citius in contractionem veniant, citius in distractionem, citius contentum liquidum elutrient, impellant, trudant demum consueto citid laxae, ratae, graciles fiant. Quoniam ver semina adipis, butyri, oleo emateri ei, sacchari, aromatum, aciditatis &α, qua gula irritaminibus insunt, continuae reparationi

98쪽

animalis inserviunt, debent ignis, salis, &sulphuris vi, qua pollent magis fundere liquida, ac propterea

magis percutere, permeare, labradere solida, eo rumque particulas redigere in majorem faeilitatem excidendὶ ex seipsis, ex loeis, quibus continentur, vel quod perinde est, ex prima unione. Verum si horum obsoniorum usus non sit assiduus, nec imm deratus, tunc talidorum moleculae a communi quia dem termino aliquantulum re eedunt, sed in pristunum facile rediguntur tam parum etenim remove

tura contactu, ut sumptis, dissipatis scitamentis istis, statim recurrant in eundem terminum . At si nimio in continuato usu cibariorum hujus generis asssidue distrahantur partes, nequibunt inde niti, ut opus esset, in eundem contae iam , quia momentum virium reparati chyli, sanguinis, spiritus iterum, atque iterum molientis allatam distractionem, erit majus momento cohaesionis, qui nim activae parti culae horum liquidorum in partes derivatae, partim, vel nihil nitentes in contactum fibrarum, numquam venient in eundem prorsus ordinem,in cohaerendi modum, quem fabrica cujuscunque minimae fibrae exigit; quod abunde probare videntur corpora multa, quae nescio an dicam longo usu, an abus sapidissimorum eduliorum praemature ad ditatutionem temdunt, quia in idoneo subtilitatis gradu repetitisque liquidi fluentis ictibus, a aestuosis agitationibus, ut

μν utar verbis, deus --bas, vel ejus influxu inter

inoleculas solidas earumque inanitates adeo istae illis cedunt, ut facile dissolvantur : Nam in assidua hujus '' - reciμneratione tribuenda est di lutio al-

99쪽

ternae confricationi fluidotum 4 solido tui sangui. ni nimio impetu fluenti, ac irritatis operationibus animalis , ista enim in causa sunt, ut extra fibras, iavillos cit babeant, quae per contracti nem,in diltra. ctionem sunt ditatuta ut eum in acturae reparatione substitui debeant particulae vi mole, ac figura, par titulis jam secretis aequales, ac ejusdem prorsus indolis, videtur rationi consonam , tenvia, aestuosa , ac satis mobilia componentia cupediarum jugiter ita sanguinem eonversa non ferre ad organa moleculas ejusdem generis, tenuitatis,'irtutis, figurae, & molis adebaequalis, atque aequalis momenti, illis, quae in auras abierunt, ut nitantur in eandem primum contactam, atque foedus corporum devenire,in primas

vires exercere.

Recta sane indagine esset modo examinandum una ne an plures virtutes inveniantur in hisce se ita mentis expende igitur, si vill, oleo si, ignei ve obsonii vim examina vires aromatum , adipis, sacchari,ims postea perperede salsamenta cuncta, invenies haec omnia pollere diversis viribus, quae non tam fi cile, ut vulgus censet, vicissim moderantur. Quod praesertim constat ex quibusdam corporibus, inquibus non raro suscitant agitationem,in ultra leges v letudinis noxam inserunt movent enim sapidi cibi nervorum papilla inmeta sensatione, cujus dulcedine titillatae,in majori, quam par est, eorum copia uitantur homines, quo fit, ut innumerae illae virtutes a mire sibi non respondeant, nec huius rationem habeat ad sanguinem nec sanguis ad spiritus, & partes, cum ex eo non eliciatur moderata vis contrahendi

100쪽

museaeos, nec spirituum apta copia Tenta vine quid oleo , quid salsa, quid aromata patiant. seriaua motus, irritationes, non raro excoriationes; examina nuvia tenuissima, ac odoramenta emergen

tia ex eduliis scite paratis Cupedinariis, inde expone consilium tuum, an alimenta haec sortiantur eam , quae par est, partium exiguitatem an affahist substitui possint in reparationem villi di luti , an congruant instrumentis, eorumq; inanitatibus aptentur, an singuli inaequales motus, & cuneta virium momenta alterne sibi respondeant ac denique illi universis fabricae conveniant, ut partes minimae , m jores, maximae cujuscumque cavitatis, ordinis, figurae, & usus concinne reficiantur

Sit ergo cibus quammaxime simplex, 8 citra satietatem, quod quidem sicuti est hodie, ob pravam eonsuetudinem , divitibus dissicillimum , ita etiam perniciosum recensetur Nihil enim magis Dei ad

ineptam fermentationem, ad tumultum, depravatos humores cumulandos, ut innumeri Praesticantes fatentur, quam cibariorum varietas,in multitudo ; Munduntur enim ea, quae diversae naturae sant;

pugnant vitissim .& dum inaequaliter eligantur, atque atteruntur, inaequalim quoque in chylum sania guinem transeunt, ideoque inaequaliter distribuantur Oportet. In opipara, itaque mensa sibi quisque eligat unum, aut alterum, quod debito nutrimento suffi ciat, illaeque sit leve,in optimi succi, ae perinde, leat nutrire sine virium molestia, hoc pacto pabu-

tum respondebit solido, luido unive fabri .