Martianus Capella. Franciscus Eyssenhardt recensuit. Accedunt scholia in Caesaris Germanici aratea

51쪽

XXXXVIII PRAEFATIO IN MARΤΙ-vM CAPELLAM posuisset sicut suadebat Etruria - , nisi obloquendum uideretur Κoppio Arnobii locum II 62) a Martiano exscriptum fuisse rato. in Arnobii enim loco de Vedio ne

uerbum quidem legitur, tamen cum tota res prope accedat ad ea quae Martianus innuit manifestum est et Arnobium et Martianum ex alio aliquo auctore hausisse. in eis quae proxime Secuntur Phasi senis manifesto corruptum est: sed certa emendatio nulla in promptu est.

Tum quae p. 42, 6 Philologia docte Iunonis nomina

enumerat ea omnia Varronem suppedita sae ueri simile sit ex Varronis quae Augustinus seruauit fragmentis. nam de civ. dei VII 3 omnium purgandorum et pariendorum Iunonem et ideo eam non deesse purgationibus seminarum et partubus hominum. Iuno selecta et regina Iovisque Soror et coniunx, haec tamen Interduca est pueris et opus facit eum deabus ignobilissimis Abeona et Adeona.' ponitur autem Iuno quia Interduca est et BomiducaquaSi. . ' cit. ceterum in Martiani uerbis nihil erat cur Koppius de Cinaeiam scribendo dubitaret: rem expedivit dudum quem Koppius non inspexit Brissonius de ritu

nuptiarum p. 43 sq. sed . Amstelod. 1662). De loco grauissimo qui est p. 42. 27 - 45, 30 rectissime iudicavit Krahnerus de Varr. phil. p. 24ὶ quae Omnia scit. 3 140 sq.) Varroniana esse contentione instituta cum Tertulliani et Augustini notationibus intellegentes facile perspicient.' addit de Semonibus patrum locos simillimos: etiam doctrinam de Τagete Varroni adiudicandam esse censet. quin etiam in Varronianae doctrinae reliquiis ni fallor ea leguntur quae haec ex Varrone omnia transscripta esse disertissime probant. nimirum quem locum antea adscripsi sp. XXXlli) is sane aliquanto differt a

52쪽

DE SECUNDO LIBRO XXXXVIIII Martiani caeli partitione: tamen tota Augustinet loci indoles docet Augustinum generatim modo minimeque accurate Varronis uerba attulisse, ut si ad summam quae inter Augusinum Martianumque hac in re intercedit similitudinem attenderis, haud infitiere omnibus confidenter ut Varronianis uti licere quae in hac caeli partitione commemorantur.' similiter Varronem de Sibyllis egisse libro ΙIH rerum diuinarum constat, Merkelius p. LXVI sq. Franckenus p. 144 sq.) quem et ipSum decem enumerasse

ex Lactantio a KOppio laudato si 6ὶ perspieitur. itaque quod Martianus sp. 44, 20ὶ quas non aecem ut asserum

sed duas fuisse non nescis Iunonem dicere fingit, putandus est aut Martianus praeter Varronem ad alius cuiusdam auctoritatem hac in re respexisse aut, quod ueri similius est, Varro hunc numerum alio loco ad duas principales redegisse. similiter quae p. 47, 24 profertur heroum etymologia ad Varronem reserenda erit. in eis quae de manibus secuntur O. Muellerus 11 93ὶ antiquae doctrinae

tenorem rectissime sibi inuenisse uidebatur, quae nos plane non dubitamus quin Varronis suerit.

Deinde quae p. 46, 9 lunae legitur descriptio stlobosum quoddam tenerumque corpus eae superni roris Du tate compactum, admodum memorabilis est et doctrinae alicuius cum uno alio testimonio solum uestigium, quae

ab aliis omnibus de hisce rebus excogitatis longe recedit. nam quod Koppius physicos ad Macrobium prouocans somn. Scip. 1, 11 et 19ὶ lunam aetheream terram dixisse monet hac re nostrum locum explicari ratus mihi quidem errasse uidetur. quos enim Macrobius physicos appellat Orphici potius sunt, qui tamen non putauere lunam corpus quoddam aethereum sed potius corpus Caeleste ad terrae similitudinem conformatum, quod

53쪽

quidem in aethere postium sit. hoc apparet cum ex uni

itaque haec semouenda sunt. sed Fulgentius smyth. Ilextr. Stauereni p. 700 sq.ὶ de luna haec habet siue pastorem Endymionem amasse sertur quod nocturni roris humor quem aporris siderum atque ipsius lunae animandis herbarum succis insudat pastoralibus prosit successibus. Munckerus haec adnotat scribe tirroppoici

siderum atque ipsius Lunae cit. ἰ . . Ob hanc ergo apor- roeam conflua Luna dicitur in Dagm . quod Fulgentio adscribitur in Pithoei catalectis. itaque haec per se uix intelligi possunt nisi accito nostro Martiani loco, ex quo patet suisse quosdam qui sidera ipsa nihil putauerint quam corpora ex rore et humore consecta. ab his sane corporibus defluere potuit ros dicique hoc sensu potuit Iuna rori a. aliter enim quo modo ex eis corporibus quae Orphaci aliique sidera esse putabant aliquid humoris defluere potuerit non assequor. conserendi sunt auctor peruig. Ven. 20 humor ille quem serenis astra rorant noctibus' quem imitatus est Fulgentius p. 11 Munckeriin humor aistens quem serenis astra sudant noctibus' et cum hac re cohaeret quod luna a magis spumare iuberi dicitur. rursum dicuntur sidera rore et uaporibus terrenis ali cs. Servius ad Verg. Aen. I 607. uid. etiam Salmasius exerc. Plin. p. 773 Α ed. 1689 . praeterea haud scio an eandem illam de qua antea dixi rem innuerit Serv. ad Verg. Georg. 3, 391 mulat sabulam. nam non Pan sed EndTmion

54쪽

DE TERTIO LIBRO LIamasse dicitur Lunam, qui spretus pauit pecora candidissima et sic eam in suos illexit amplexus: cinus rei mysti-eue Burmannus recte mystich uolunt quandam secretam

esse rati Em.

In sequentibus KOppius sp. 46, 20 sq. iure utiletur

Facundiam Mercurio ab Etruscis in matrimonium datam miratus esse. sed, quam Gerhardus allegoricam deam et

ut uidetur significare) a Martiano fictam censet p. 207ὶ eam haud ueri simile duco hunc hominem suo sibi periculo fabricasse eum praesertim nominatim ad Etruscos prouocet. sed unum accedit quo ni salior manifestissimum sit hanc suisse aliquo modo cum Mercurio copulatam. Dimirum Martianus si finxerat Philologiam Mercurii coniugem, nulla caussa erat addere aliam deam antea Mercurio iunctam: contra si alia iam erat Mercurio iuncta necessa rium erat hanc rem excusare. itaque Varronem quem procul dubio etiam hac in re secutus est puto Etruscam aliquam deam cum Mercurio antiquitus iunctam Latine

Quae p. 47, 1 - 10 leguntur quid significent indagandum hominibus qui rerum Aegyptiarum gnari sunt relinquo. sed in toto illo caelesti itinere 46. 3 - 51. 73i singula quoad fieri potuit diligentissime Κοppius explicauit. de carmine autem quod p. 48, 6 sq. legitur cf. Lobeckius Aglaoph. p. 464: nmus dissimile theocrasiae exemplum est hymnus in Attin, quem restituit G. Hermannus Comment. acad. Lips. 1849 p. 1 sq. Quae Martianus tertio libro expiauit 'quod inte dum Κoppius loquitur, quasi Martianus excerpsisset Priscianum p. 286 ed. Κοpp. uel alium eorum qui aetatem tulerunt, salii uidetur: sed de difficili ma de auctoribus ab illis Grammaticis adhibitis quaestione alii sequantur Lach-

55쪽

LII PRAEFATIO IN MARTIANvM CΑΡELLAM mannum comment. de Dositheo p. 6 dass eine Grammati mit aer bestimmten Iahresrahi 207 n. Chr. so Ut wortlich' mu Charisius und Diomedes . . . uberemsummi, ist nichiminder merkwurdo. . . cs. Bbckingius praefat. ad Dosith. p. VIIIΙ-XIlII. itaque dicere non ausim quem noster Se-eutus sit quamquam ne hic quidem Varronianae doctrinae uestigia desunt. nam quod nilachelius de Varr. disc. libris p. 73 ex Cassiodorio de orthogr. p. 2286 P. adfert Varronem h et ae litteras esse negasse, eadem leguntur apud Martianum: 61, 3 et 63, 8, neque aliter sensisse eum deh documento est p. 62, 4 ubi uid. Koppius: et in primis p. 63, 7 ... Η aspirationi dabitur. Simile est quod Ρompeius comment. artis Donati p. 233 Lindem. haec habet 'ille' nimirum Varro) dicit: lac non debemus dicere sed laci Martianus eadem sere prosert p. 62, 25. Quarto libro ex personatae Dialecticae uerbis quae leguntur p. 101, 10 sequi uidetur Varronem ex Aristotelis

praeceptis suam conflauisse dialecticam, eamque dein rursum Martianum si modo ipsi fides esSet in breuiorem sor- , mam contraxisse. Sed ueri similius puto apud posteriorem aliquem scriptorem Martianum illam Varronis laudationem

inuenisse eumque in Suum usum conuertisse.

Quinto libro Halmii adnotationem, qua Aquilae a Martiano excerpti Ciceronisque locos accuratissime indicauit summa eius uiri liberalitate repetere licuit, ad s e x t u mex Luedechii de eo libro dissertatione Gottingae 1862) et Mommseni notationibus Solino additis Plinii et Solini locos repetiui, cuius libri partem extremam Euclidi deberi Boetigerus quem laudaui p. XIII) animaduertit, quamquam haud

improbabile uidetur non ipsum Euclidem sed Latinum aliquem eius interpretem a Martiano inspectum eSse, eum

56쪽

DE SEPTIMO LIBRO LIII ordo rerum apud Eucliden alius atque apud nostrum sit. quem Varronem non fuisse ex Gellii uerbis sequi uidetur linea est' inquit M. Varro) longitudo quaedam sine latitudine et altitudine.' Euclides autem breuius praetermissa altitudine inquit est μηκoc Λπλατέc: quod exprimere uno Latino uerbo non queas, nisi audeas dicere

illatabile. alia sunt Martiani p. 246, 29.

Contra si coniecturae fides quaecunque libro septimo Martianus posuit apertissima uestigia docent Varroniana esse tantum non omnia. ueluti quae in monadis descriptione de Ioue dicuntur a Varrone uidetur mutuatus esse. cum eis enim quae p. 257, 26 sq. leguntur apte comparabuntur quae Varronem in Curione exposuisse Augustinus resert de civ. dei. VII, 9. Kra lineres,Varronis Curio p. 1. Berntiar-dyus, liti. Lat. p. 763, Ritschelius de Varr. logistor p. III lin

in hanc sententiam etiam quosdam uersus Valerii Sorani exponit idem Varro in eo libro, quem seorsum ab istis libris Antiq. rerum diu. de cultu deorum scripsit qui

uersus hi sunt: Iuppiter Omnipotens regum reae ipse deusque progenitor genetrixque deum, deus unus et omnis. exponuntur autem in eodem libro ita ut eum marem existimarent qui semen emitteret seminam quae acciperet: Iouemque esse mundum et eum omnia semina ex se emittere et in se recipere, qua caussa, inquit, scripsit Soranus, Iuppiter progenitor genetrixque nec minus cum caussa unum et idem omnia esse: mundus enim unus et in eo uno omnia sunt.' ad eundem iam Augustini locum glossa

cod. Monacensis E respicit in qua Sorani uersus ita recte emendauit grati nerus p. 22ὶ commemoratur. ceterum ueri simile est Varronem in libro disciplinarum eo qui erat

57쪽

iLIHI PRAEFATIO IN MARTIANvM CAPELLAM 'de arithmetica haec Omnia adcuratius tractasse quae in

logistorico illo tetigerat. Deinde inter ea quae de hepiade Martianus docuit p. 262, 7 sq. leguntur, quae de partu hominum p. 263, 6 habet, Grotius cum Gellii III, 1R loco comparauit, cuius

uniuersum caput ex Varronis excerptum esse isagogico hebdomadum libro septenarii numeri praestantiam enar- ratam et bis septem coryphaeorum imagines' descriptas conplexo docuerunt L. Mercklinus sanimaduers. de Varron.

hebdomadibus, Dorpati 1857) et F. Ritschelius sepimetr.

disput. de M. Varr. hebdom. libris Bonnae 1858. coli. eod. mus. Rhenani VI p. 513 sq. et ind. schol. Bonn. hib. 1856 -57, p. 4). isitur Grotius Gellii haec uerba laudauit illam quoque uim huius numeri obseruatam resertquod ante mensem septimum neque masculus neque semina salubriter ac secundum naturam nasci potest. delude cum Martianus dicat dehinc paruulis mense septimo

dentes emergunt, ac septimo anno mutantur: item secunda hebdomas pubertatem mouet gignendique possibilitatem' Gellii Varroniana arte congruunt haec 'dentes quoque et tu septem mensibu3 primis et septenos ex utraque parte gigni ait '. quae secuntur ut et ipsa congruant

palmari emendatione essecit F. Astius animadu. ad theologumena Arithmet. .p. 183) Gellii locum sic restituens: et mouina ad nasci ounis sere bis septenis . - tum si Varro apud Gellium haec dicit 'praeterea scribit lunae . curriculum consici integris quater septenis diebus. nam die duodetricesimo luna, inquit, ex quo uestigio prosecta est, eodem redit: Ructoremque opissionis huius Aristidem esse Samium, in qua re non 4d solum animaduerti debere dicit, quod quater septenis id est ocio et uiginti diebus conficeret iter luna suum, sed quod is numerus septenarius, Si

58쪽

DE SEPTIMO LIBRO

ab uno prosectus dum ad semet ipsum progreditur, Omes 'per gum prostressus est numeros comprehendat, ipsumquUSe addat, facit numerium octo et uuinti, quot dies sunt curriculi lunaris '' patet partem horum Martianum ita expressisse 'hic numerus lunae cursum Significat: nam unum duo tria quattuor quinque seae septem uiolati octo

faciunt' p. 262, 22 sq.ὶ - quae cum ita sese habeant

meo mihi iure suspicari uideor omnia quotquot de septenario numero Mareianus posuit, e Varrone eum petiisse. Sed in uniuersum postquam in duorum eorumque ex ueterum Sententia grauissimorum numerorum descriptione et explicatione Varronem Martiani auctorem fuisse demonstratum est, non temere nobis conicere videmur quicquid in libro VII Martianus posuit ex Varrone de- Sumptum esse. Singula quaeque Koppius diligenter cum theologumenis Arithmeticae comparauit, ex quibus tamen Martianus non hausisse uidetur. potest etiam in usum uocari Macrobius, qui quae de uirtutibus numerorum habet Varroniana aut omnia aut pleraque esse coniciam. neque

dissimiliter de Censorini de die nat. cap. 14 iudicaueris, qui cum Varrone aliquotiens nominatim ueluti p. 34, 16 Iahn.ὶ utitur tum non desunt quae aperte Varroni debuit. ueluti p. 36, 12 praeterea multa sunt de his hebdomadibus quae medici ac philosophi libris mandauerunt, unde apparet ut in morbis dies septimi suspecti sunt ac crismoe . . vicuntur, ita . . . ' conseres cum Gellii ΙΙΙ 10 Varrone discrimina etiam periculorum in morbis maiore ui sieri putant in diebus qui conficiuntur eae numero septenarro eosque dies omnium maaeime ita ut medici adpellant κpiTi-Koυc si κpicilaouc cuique uideri, primam hebdomadam et

secundam et tertiam. neque puto quae Censorinus ex

Solone fragm. 27, Bergh p. 346ὶ laudauit p. 36, 9 sq.,

59쪽

LVI PRAEFATIO IN MARTIANvM CAPELLAM ipsum eum ex Solone desumpsisse sed potius Varroni debuisse. sed totum capitulum Varronis doctrinam sapere mihi uidetur. uidentur etiam quae inde a p. 371, 3 Jahnia leguntur Varroni debere, cuius de novenarii numeri uir- . tutibus expositionis aliud documentum seruauit Arnobius III 38.

De libro octauo hoc est Delambri iudicium uol. Ip. 313: Martianus C. paruit un compilateur malastroit qui n'a pas assea de critique pour choisis entre les au teurs qu'it aurait is copter. II parte α'Eratosthened'Hipparque et de Ptolemee probablement sans Ies avsis Ius ou si en avare au molns seu proflte οῦ Κ n etait pas auniueau de son siecle ou son siecie etait descendu auarasous des siecies precedens, ou plutot ce qui est plusvraisem able les trava d'Hipparque et de Ptolemee etaient restes re remes dans Ies ecoles de Rhodes eta Alexandris, ou meme ces stranas astronomes noni paSeu de diones successeurs. Tai copie ce que Martianus fre δε ne dirui sus de bon mala de sinoulier: si n'a debon que deuae Ou trois Itones sur Mercure et Venus et nous en avions dejὰ vu requivalent is peu pres stans Ciceron et dans Macrobe. Sed de auctore a Martiano his in rebus adhibito haec

habet Ritschelius de Varr. disc. libris p. 10) eam autem inquit uocabuli notationem et Isidorus suscepit III c. 59et 60 et uero Marcianus quoque VIII p. 275 ima I p. 6433 83 7 Kopp.ὶ et is quidem quendam Romanorum antestans non per Omnia lynarum sibi: quem nemo non uidet ipsum Varronem dici. Quo Marciani de se ipso testimonio prosecto non mediocris sides ei coniecturae additur qua illum Varrone aliqua ex parte usum esse iam supra Significabamus. praeterea Κrahnerus de phil. Varr. p.. 18

60쪽

art. et disc. c. 6 p. 560bὶ reddidit nitschelius de Varr.disc. libr. p. 8) ea comparauit cum Martiani s 849, ita ut duobus huius libri locis Varronianae doctrinae uestigia

deprehendamus.

Sed his accedunt ni fallor alia. nempe p. 303, 9 quae de sphaera κpiκuam Martianus exposuit nullus dubito quia ex Varrone petierit propter hunc Gellii locum III, 10ὶ circulos quoque ait in caelo circum longitudinem axis septem esse, e quibus duos minimos qui axem extimum tangunt πολουc' cit. qua de re certius esset iudicium si Varronis eum librum haberemus in quo data opera Astronomiam tractauit: nam Gellius sua ex isagogico Hebdomadum libro, cs. antea) excerpsit. Martianum igitur cum totum quasi

instrumentum institutionis astronomicae, - fingitur enim Astronomia deorum coetum ingressa manu sphaeram illam aeneam gestans - a Varrone mutuatus esse uideatur. nonne ueri simile est in ceteris quoque eius doetrinam Secutum esset praesertim cum statim ea quae secuntur

varroniana sint apertissime. nam p. 303, 24 in .in stellae etymologiam iam dixi homines doctos Varroni allegasse: quod autem sidera a considendo deducit itidem Varronem expressit: cs. de l. Lat. VII p. 300 sq. sidera quae insidunt. Verum perquam memorabilis est locus qui proximo antecedit excusationem illam de sphaera artificiosa parum adcurate ad mundi exemplum fabricata p. 302, 11 sq. qui cum artissime cohaereat cum expositione sphaerae non temere etiam haec ex Varrone petita esse coniecisse milii uideor et prima quidem mundus igitur' usque ad uerba aeternis caeli raptibus' uidentur Stoica esse comparato Dio