Martianus Capella. Franciscus Eyssenhardt recensuit. Accedunt scholia in Caesaris Germanici aratea

41쪽

XXXVIII PRAEFΑΤΙΟ IN MARTIANUM CAPELLAM Romanis istis Penatibus cohaerent: sortasse etiam ex alio Nigidii libro desumebantur. - at bonus Martianus Ρena intes a Nigidio mutuatus cum his Varronis Consentes commiscuit. Qui deinde apud Martianum sequitur Vulcanus Iovialis sp. 17,χ eum quo modo explicem nescio: Velchanum in nummis Paestanis occurrentem laudauit Gerhardus de deis Etruscorum p. 6 et p. 29, n. 542. Secuntur p. 17, 7) haec tunc etiam ut inter alios potissimi rogarentur ipsius collegae Iouis, qui bissent cum eodem numerantur quosque distichon complectitur Ennianum ' cit. ubi alium Martianus commisit errorem, cum deos illos duodecim ab Ennio enumeratos a Consentibus de quibus p. 17, 2 sq. dixerat, distingueret: confusio inde orta est quod antea Consentes cum Penatibus Iouis

commiscuerat.

Deinde quos p. 17, 13 residuos deos dixit, eis ΚΟΡ-

pius recte uidetur planetas significari putare. tum p. 17, 22 in enumerandis primae regionis deis quos antea consuderat Penates et consentes recte distinxit. Salutem nos ex Sabinorum tantum religionibus cs. Prellerus myth. nom. p. 601ὶ nouimus. secuntur Lares, puto collopotentes illi qui in inscriptione apud Τertuli. de Speci. 5. commemorantur: nam sic interpretandum esse O. M uellerus

Etr. ΙΙ 91, 31ὶ rectissime statuit quamquam Prellerus Myth. Rom. p. 421 sq. compito legendum esse censet. sequitur Ianus, qui 0. Muellero sII 58 sq.ὶ Etruscorum deus quamquam Latino nomine appellatus uidebatur secus atque Gerhardo de deis Etruscorum p. 25, 2 qui si Ioannis Lydi testimonium parui aestimandum putat, oppono Varronis auctoritatem ad quem idem prouocat mens. p. 56ὶ o bε Btippviv cv m τεccupεcκuibεκατη

42쪽

DE PRIMO LIBRO XXXVIIII Tuiv 0εitaV Π9αγματων φη civ αυTOV Irapa ΘουcKOlc OU-pavov λεΥεc0ai καὶ ε*Opou articiac πpαξε c. hanc doctrinam autem uere Varronianam suisse docet Macrobii locus Sat. I, ' a Muellero commode adhibitus. neque uideo cur Faleriis praeter alienorum populorum deos non etiam Etrusci dei culti fuerint, ut quadrifrontis Iani simulacrum Faleriis Romam aduectum cs. Muellerus II 58ββὶ huic Muelleri sententiae certe non aduersetur. Sed hic Etruscorum caeli deus postea cum Latinorum Iano portarum deo commisius est. ceterum ingeniosissima est

scum Iani nomen Falacer es. Cornen Muruste etur Latem. Formentehre p. 344 et 473. restant Opertanei - nam nocturnumque glossema eSse demonstrari potest

- quibus recte uidetur statuere Muellerus ΙΙ p. 131ὶ inuolutos deos significari quorum mentio sit apud Sen. quaest. natur. II 41 ex Caecina u. Mueli. Etr. II 3M. eosdem significauit Varro Arnobii III 40 Varro qui sunt introrsus atque in intimis penetralibus caeli deos esse

censet quos loquimur nec eorum numerum nec nomina

sciri', sed quod hos Penates putat Muellerus, errat p. 82' es. Gerhardus p. 22yy et 148i3βὶ: nam Arnobius solum quae Varro de opertaneis uel inuolutis illis praeceperat

salso inter P ales retulit ut ex toto conexu apparet: Varronem enim quae Penatium fuerint nomina optime scire sibi uisum esse antea diximus.

In regione caelesti secunda p. 17, 24 sq.ὶ praeter Quirinum Sabinorum deum bellatorem Mars domicilium habet, de quo ab Etruscis culto cs. Muellerus Etr. II 58 et Gerhardus de deis Etr. 21 29δ'. alii qui huc usque in hoc domicilio tuto habitabant nullo iure eiciendi sunt. Iunonem ab Etruscis in honore habitam esse Muellerus ΙΙ45)

43쪽

XXXX PRAEFATIO IN MARTIANUM CAPELLAM demonstrauit: de Fonte et Lymphis nihil habeo quod eis addam quae Κoppius contulit. deinde Nouensides scribendum est ut docuit uomingenus teruallachesialecte p. 342ὶ: hi cum Etruscorum non sint sed Sabinorum Varro de l. L. V p. 79 Sp.) uehementer dubito num Martianus apud Nigidium inuonerit. In tertia regione sp. 17. 27 sq.) habitantes Iuppiter Secundanus et Iouis opulentia qui sint nescio. de Minerua Etrusca dea omnia nota sunt Muellerus ΙΙ 48Gerhardus p. 41ὶ; de ceteris non minus desperata res est quam de quartae regionis sensa sylvestri et Fauore. In quinta regione sp. 18, 5ὶ cur transcursae dicantur domus coniugum regum nemo facile expediet: nam plane non intellegitur cur Iuppiter et Iuno hic etiam domicilium habeant. ego putem eum quem Martianus hic exscripsit Iunonis et Iouis domum totum caelum complecti docuisse, Martianum autem haec non satis recte intellexisse. huius rei uestigium censeo in p. 17, 24 inesse.

Cererem Etruscis iam O. Muellerus II p. 61ὶ uindicauit propter Caesium apud Arnobium ΙΙΙ 4R Fortunam Cererem Genium Iovialem Palem Etruscorum Ρenates arbitratum. itaque haec res non certa erat sed solum aliqua Caesit opinatio squem secutus esse putandus est Serv. ad Aen. II 325 ubi Genius Iovialis nescio quo casu excidit): Nigidium aliter praecepisse ex nostro apparet. quamquam enim Ceres Pales Genius p. 18. 6 in proxima uicinitate commemorantur, tamen neque Fortuna additur neque Genius dicitur Iovialis: de Penatibus autem ne uerbum quidem inicitur. Tellurus comparari potest cum Varronis Aug. de civ. dei VII 23ὶ Telmmone. sed qui sequitur Terrae pater Vulcanus scrupulos haud exiguos mouet. quem enim KOppius excitauit Varro in

44쪽

DE PRIMO LIBRO XXXXIlibris de l. L. ubinani terrae patrem ionem, matrem aquam nuncupet, diu frustra quaesiui. puto hunc locum p. 67 Sp.) ΚOppium in suum usum miro modo conuertisse igitur duplex caussa nascendi ignis et aqua; ideo ea nuptiis in limine adhibentur quod coniungit. hinc et masionis quod ibi semen, aqua femina quod fetus alitur humore' collata fortasse p. 76 Sp. ignis a nascendo quod hinc nascitur et omne quod nascitur ignis gignit.' patet hinc longe distare Vulcanum ilici terrae patrem et nego tale quidquam a Martiano sine auctore dictum fuisse, qui licet multos sequi potuisset nunc deperditos, tamen suspitio subnascitur Terraeque pater nihil esse quam gl0S- sema temere in textum illatum, ut explicaretur Tellu-rus ille et librariis et nobis ignotus. Mulciberum et Vulcanum uero a Martiano bis commemoratos esse non multum miror. de Genio Koppius recte dixit. Maeta septima octaua nona regio deos continet plane ignotos: nam de eo qui Pales dicitur ne post Muelleri

disputationes certi quidquam amrmari licet nisi quod Etruscorum eum fuisse Arnob. III 40j et a dea Latina eiusdem nominis diuersum: alia sibi persuasit Gerhardus l. l. p. 30 j. De decimae regionis Neptuno cs. Gerhardus p. 19 β . sed quod Muellerus II p. 55 dicit rustieich kommi re inster Geni Iehre der Tuskischen Disciplin . . vor de hoc Gerhardus aliter dubitauit p. 19 β seine Gestunst ais etrus-kischer Penat . . problematisch atque mihi dubitandum

uidetur. nam ad quem Arnobii locum III 40ὶ uterque

prouocat Nistidius Penates deos Neptunum esse atque Apollinem prodidit . . . in eo de Etruscis Penatibus nihil plane praecipitur, sed Nigidium ut iam antea exposui

45쪽

XXXXII PRAEFATIO IN MARTIAN PM CAPELLAM Romanorum Penates quos Varro tres censebat aliqua ratiocinatione usum Neptunum et Apollinem habuisse apparet. de Etruscis autem apud Arnobium postea demum dicitur. neque tamen ex his uerbis idem . . e Onit . . disciplinas Etruscas sequens yenera esse Penatium quattuor et esse Iouis eae his alios, alios Neptuni . . . ullo modo conici licet Neptunum inter Penates suisse sed solum eum Penates habuisse. de Neverita adquiescendum

erit in Prelleri Rom. myth. p. 503ὶ suspitione; Consum Sabinum deum Prellerus p. 420 ab Etruscis ut uidetur

alienum aliunde Martianus admiscuisse uidetur. 0uae in undecima regione est Valitudo ei Forcellinius consuluit allato nummo ex Moreli. numism. sam. R.

tab. I 3ὶ quamquam sic quoque multae dubitationi res

obnoxia est. cetera Grotius emendauit. de Pavore et Pallore os. Prellerus p. 612 et Hariungius ΙΙ p. 614. locis ab his hominibus laudatis adde Minucium in Octauio 25, 8 Cyprian. de idol. uan. 2, 4 et Lactantium Ι, 20, 11,

quorum utrumque Varronem exscripsisse coarguit Augustinus de civ. d. IIII, 23. De reliquarum regionum deis nihil habeo quod addam : nam Saturni caelestem Iunonem non adsequor: Sancum et deos publicos ad Etruscos non pertinentes alterum a Sabinis suid. Prellerus p. 634sq.ὶ alteros ni fallora Varrone eosque nimis inscite mutuatus est. nam stet publici nulli erant in cultu sed solum denominati ita a Varrone: Varronis enim uerba leguntur apud Augustinum

de civ. dei VII 17 de dis inquit populli Romani publicis

quibus aedes dedicauerunt eosque pluribus signis ornatos notauerunt in hoc scit. tertio libro scribam.' es. quae Franckenus adnotauit p. 94 neque sententiae meae ob stat Tertuli. ad Nat. II 9 laudatus a Prellero mTth. Rom.

46쪽

DE PRIMO LIBRO XXXXΠΙΡ. 137 i. Ianitores terrestres suu ell. II p. 132 in. in ex

Etrusca disciplina desumpsisse Martianum quamquam uerisimillimum est adcuratius nihil adferre posSum. De uniuerso huius diuisionis consilio et ratione cLMuellerus II p. 131. transeo nunc ad ea quae Secuntur, minus certa et quae a Martiano aut ficta uideantur aut quae minus recognita et cuiuis nota esse potuere praetermissurus. itaque p. 19, 13 depingitur Iuppiter ita ut iam Vulcanius rectissime mundi uniuersi in eo imaginem agnouisse uideatur. tota exornatio puto Martiano ipsi debetur sed rem unde desumpserit nemo dubitauit hoc

Augustini de civ. dei II 6ὶ loco inspecto dicit ergo

idem Varro adhuc de naturali theologia praeloquens, deum se arbitrari esse animam mundi quem Graeci uocant κoclaoV, et hunc ipsum mundum esse deum'. similiter Varro in Curione Aug. de civ. dei VΙΙ 9. Krali nerus varronis Curio p. 1ὶ Iovem . . esse mundum contendeat. - deinde p. 19, 27 sq. Iunonem depingit ita tamenit in ea se Iouem pro mundo accepisse oblitus esse uidea-ur: cum enim dicit 'ipsius uero diuae uultus adsiduae ei lucens gratiae, fratri consimilis nisi quod ille inmuta, ili laetitia renidebat, haec conmutationum adsiduarum iubilo crebrius turbidabatur ' patet hoc loco rursum Io-iem aetherem, Iunonem aera significare. Deinde admodum memorabilis est locus p. 20, 20 - 1, 3. haec enim patent a Koppio parum recte ad idea- iam Platonicarum exemplum conformata dici, quo uel mi-us probandum quod colorem Martianum dixisse censet x clypeo Vulcani Homerico: ego cuiuis opinor in menem ueniet oui Orphici quod Martianus in describenda illa phaera imitatus est; nam quem Orphici in ovo illo in-sSe uoluerunt totum mundum κατα bυvaμiv ut ita dicam

47쪽

XXXXIIII PRAEFATIO IN MARTIANUM CAPELLAM eum more suo noster pinguius depinxit ne compita quidem ab hac idea mundi aliena ratus. de otio Orphico

autem satis est ad Lobeckium Aglaophami I p. 474 sq.

prouocare. uerum ut haec certa uidentur ita incertum

erit iudicium de auctore, ex quo Martianus ouo illo abusus sua hauserit: Orphica enim ipsa ab eo lectitata suisse parum probabile est. neque tamen desunt iudicia quibus adducaris ut eum Orphicas doctrinas attigisse credas, quem satis ni fallor luculentis exemplis principalem Martiani auctorem suisse demonstrauimus, M. Terentium Varronem. quod enim Lobeckius p. 476ὶ ouum cosmo-gonicum appellat mundi uulgatissimam similitudinem, omnino iam uulgata mihi illa similitudo non uidetur neque Orphici intra huius similitudinis sines se continuere quippe qui ouum illud ideam etiam mundi esse uoluerint.

omnino non puto totam rem a caeli terraeque adspectu

deductam fuisse quoniam eis temporibus quibus theogonia Orphica fingebatur terra hominibus disco quam uitello similior uidebatur, sed mundum nondum persectum comparabant cum ouo in quo praeformalam uidebant uniuersam animalis uitam. ceterum sciens praetermitto quae Bactiosenlrra GraebersymboliM de illo otio p. 20sq. et alibi disputauit. is ipse autem Varronis locus quo ad sententiam suam confirmandam Lobeckius utitur ex logistoricis sed . Biponi. p. 318 caelum est testa, item uitellum terra, inter illa duo humor quasi in sinum clusus aeri in quo calor semendauit locum Krali nerus de phil. Varronis p. 48)Varronem Orphica adtigisse mihi probat comparatus scilicet cum Senecae de Varrone testimonio fragm. Bip. ib.ὶ

quo modo potest mundus esse ut ait Varro sine capite sine praeputio': haec enim aliter explicari plane nequeunt quam ut Varronem putes Orphicam de macrocosmo quem

48쪽

DE PRIMO LlBRO XXXXV uocant doctrinam uellicasse, de quo rursus ad Lobeckium II p. 911sq.ὶ prouoco. praeterea de microcosmo et macro cosmo cs. copiosissima Lipsit disputatio physiologiae Stoicorum, I. III diss. ΙΙ. in hac igitur Orphicorum sententia Varro quem Stoicorum praecepta multis in rebus uehementer probasse aliquot exemplis antea declaraui ossendisse uidetur hylogoismum insicete peruerti ratus tali singularum mundi partium cum singulis Dei membris comparatione instituta, insulseque quae Orphici excogitauerant irridebat. Varronem igitur cum Orphica etiam tradidisse ueri uideatur simillimum quidni coniciamus Martianum ex eo desumpsisse quae apertissime Orphicorum Praecepta sapianti Tum quod p. 21, 10 Saturnus cum Vesta consociatur recte Vestam saepe idem significare quod Terra Κoppius

adnotauit: poterat Varronis asserre auctoritatem ex Aug.dsi civ. dei VII 24 Tellurem inquit PutRnt esse . . . . Vestam quod uestiatur herbis.' cs. quae Franckenus adnotauit p. 107. Deinde p. 22, 20 Sol in deorum senatum ingressus quibus uerbis describitur ea cum Macrobii Sat. I 18 de

eadem notatione comparata hae autem aetatum diuersitates ad solem reseruntur ut paruulus uideatur hiemali solstitio qualem Aegyptii proserunt ex adyto die certa quod

tunc breuissimo die ueluti paruus et insans uideatur: exinde autem procedentibus augmentis aequinoctio uernali similiter atque adulescentis adipiscitur uires figuraque iuuenis ornatur: poStea Statuitur eius aetas plenissima esst-gie barbae solstitio aestiuo; quo tempore Summum sui consequitur augmentum. exinde per diminutiones dierum ueluti senescenti quarta forma deus siguratur ' comparata cum hoc loco inquam unum suisse sontem docebunt ex

49쪽

XXXXVI PRAEFATIO IN MARTIANUM CAPELLAVquo Macrobius et Martianus hauserunt, hoc est Varronem, quippe quem alio etiam capituli huius loco Macrobius diserte laudauerit tum omnem dubitationem ni fallor tollet Varronis - ei enim rectissime Franckenus p. 86 uindi

linem quamuis diuinatorem et medicum uelint' tamen ut in aliqua parte mundi statuerent ipsum etiam solem esse dixerunt; Dianamque germanam eius similiter lunam et uiarum praesidem. unde et uirginem uolunt, quod uia nihil pariat et ideo ambos sagittas habere quod ipsa duo sidera de caelo radios terras usque pertendant.' quae enim Macrobius cap. 18 disputauit tam arte cum hac a Varrone ut uidetur susius explicata Solis uel Apollinis natura cohaerent ut quin Macrobius alia etiam omnia haec a Varrone mutuatus sit nullus dubitem. - itaque ne Nortium quidem p. 24, 12ὶ ex Etrusca disciplina huc accitam cs. Mueli. Etr. ΙΙ54 sq.) alii puto noster debuit quam

ipsi Varroni. Deinde memorabile est Martianum de Harpocrate ea

posuisse p. 24, 28ὶ quae ad uerbum fere cum Varronis

ab Augustino seruatis uerbis congruunt uerum quidam redimitus puer ad os conpresso digito salutari silentium conmonebat . Aug. de civ. dei XVIII 5: in omnibus templis . . erat etiam simulacrum quod digito labiis inpresso admonere uideretur ut silentium fieret: hoc significare idem Varro existimat ut homines eos fuisse taceretur. Contra oenium Iovialem ex intima Etrusca disciplina

petitum uid. p. XXXX et Muell. Εtr. II 88) uereor ne

suo periculo Martianus miri istius carminis hoc uersiculo p. 25, 24) Mercurium interpretatus sit. quamquam per se non ueri dissimile est Varronem in similia incidisse: in eis quae de Varronis doctrina tradita sunt nihil inueni

50쪽

DE SECUNDO LIBRO XXXXuII quod huc faciat; sed in tanto naufragio has etiam tabulas Periisse quis miretur 'Ad extremum p. 26, 20 de hominibus eximiis in deorum numerum reserendis quae leguntur bene iam Cuperus contulit cum Cicerone de nat. de. I 15, 38. Martianus autem qui eandem rem attigit p. 18, 28, similia puto apud Varronem legerat, qui quam nude et exiliter homines in deorum coetum aggregatos enumerauerit discimus cum ex aliis ab Augustino seruatis fragmentis tum ex l.

de civ. d. XVIII 19 et 21. In secundo libro p. 28, 12-32 quae Ieguntur

ineptiae cuinam Martianus inuiderit haud profecto multum interest quamquam ne ab his quidem Varro uidetur inmunis suisse utpote qui novenariae restulae su. Κοppius ad p. 144ὶ mentionem inicere non dedignatus sit. - dein quae p. 29, 1 5 reconditae sapientiae documenta posuit perpendenda erunt ubi de similibus septimi libri arcanis

dicemus. quae secuntur ni fallor Martianus - certe magnam partem - ipse excogitauit. similiter statuendum

erit de miserrimis illis facetiis p. 39, 8 - 40, 10. Deinde p. 40, 16-24 Philologia ouum exsorbillat

inmortalitatein adeptura, qua in re Martianus iterum ad Orphicum illud ovum remotiore similitudine respexisse uidetur quamquam notum est initiatos ouis uesci uel noluisse uel uetitos fuisse. De Vedio cum uxore a Philologia non conspectis

p. 41, 6) satis esset laudare Muellerum Ε tr. II 92 δ et 59 sq. et Gerhardum sp. 27 et Elausenum Aeneas

p. 1086 sq. - cuius tamen disputatio Muelleri sententiam minime resutat, Vedium illum Etrusci dei Latinum

nomen esse iudicantis quoniam Martianus nisi apud auctorem suum Vedium Etruscorum fuisse inuenisset, non ad