장음표시 사용
51쪽
intra Italia, qui Romamrsi virtut magis fatigauerit. Haec ille, ex Eutropio;& apud Appi inu Belloru Cluuiu Lib. i.jta Sa. i. nites, quae gens prius infesta ad modii, & grauis Romanis fuerat. Picetes deniq; Piceni caput, Piceniq; COIonia nobilissima,vrbe florentissima, ac in Piceti by perpetua Metropolim, & Matre urbium habet Asculii. Picente S in qua a Pico,etue Marti sacra sic dictu quasi bellicosi, dc martiales; in quorum cohorte plus fiductae habuit dux ille magnus Gn. Pop. de quib', nuc vulgo Marchianis dictis, audiamus Antoniti Delphinu de unica prouincie Marcii iε no de elatura
ita assirmante Ausim ormare, nubos exercitui co zigii Ared
principib' in Italia, ne Marcbianis militib' Qua propteri siue Piceno tu, sine Sanitu Marsoru q; Asculani sint populi, eos fortes,animososq; bellatores agnoscant exteri necessc est. Fit haec leuia sui no aret urbis dignitatu testinioni ac Caeteris,ne pro historico,oratore simul agi, redibo ad urbis deseriptione. Siria est Asculia humili loco, ad Apenim radi
ces, ubi altissima quod da saxetii, Tosi', Julgo nuncupatii
natura . Κ arte validui muris bene munitu, duorumcursa fluminia, praeterquil ad Oriente, undiquaq; vallatu, quae qui de humili adeo delabutur alueo, ut moenia minime at tingat: saxosε etenim, atq;aspeIrimae rupes intermediε siit :otii insuper ex parte orietati excepta, collibyest, montauq
S alpiu inaccessis adeo circuda ii, & circui pecti a iugiS, It nisi peritu habeas itineris duce , ad illud dissicilis sit adituS. HOS moles, nullis penetrabiles exercitib autumat Stra
bo. Quod equide municipiti, in quatuor diuisu regione S, quatuor supra viginti habet vicos, numeratq; logitudine M. P. I. muro M P. cinium, M. H. continetiamtIias, habitatu non omni ex parte; verum hortulis, re pomarijS excultum. Prima Regio Emygdiana, a D. Em gydio Asculi Patrono . Altara Mariana dicitur, a templo Beatissimae Virginis, inter vineta constructo . Tertia venantiana, ab . de Sacra, in venanti, Sancti honore aedificata. Quarta Iac9bin 3, a Fano nimirum Iacobo Zetbς'
52쪽
daei christi Apostolo dicato denonainata. Portae illius patefactae sex tantu hac te pestete, clausa: Gon issae. Qeis RG ini,per Nometana ducit via Salsaria Romana dicitur. Huic proxima,a delubro soli dicato, quasi a Solis statione,appellatur Solestana, vergit in Picenti, septent nunc versus.
Tertia a lapide T , dicta To filia, posita est ad Aquilone, orietati parte. Quae vergit ad oriete per qua ad mare patet
iter,a pote maiore, rnator nominatur, vocabulo aliquo, atre cetiori, Marsilio Ladriano, urbis Praeside, Lagrians no- me habet. Quinta Praecutinos spectis, a preda, sacco vulgo, in urbx,ut puto,irastata,Torna sacchi, rud vocabulo vocatur. Postrema, meridie versus, per qui ad molas frumetaria Sire machinas chartarias itur, ex diruto S. Spiritus Te pio S. piritus nome habet. Abunaquaq, vero ea rudent, potes Per quos ad urbe patet ingressus , una excepta Romana, Naior,To filia,Tornasacchi. S. Opiritus,ac Solestani protC- utur. Hora postremus aliquissimus est, bc unico sustinetur fornice; reliqui vero, licet no simili in Seniosa architectura, attemen eximiae, bc ipsi tu magnitudinis, tu etia pol chritudinis, multo aere extructisscetitur. Superat aute cε- te roS artificio Poticulus, per que ad Arcella ingressus, uni- eo quinetia fornice statu si Arcella vocito, aggere moeniby nexu, ad Oriente, ad alterius mplioris discrimς, qui quide Meridionale occasu spebat, urbis loco motoco, natura munito; tormentorii insuper muraliu multitudine, manu-altu, beIlicoruq adornatus, atq; a pio I v. Pot. Max. insta uratus, Arx Pia nuc dicitur, vetusto CAPsARI mutato DO'mine. Sunt etia, S in urbe turres qu plures, a clarissimo quoq; cive. c ut fama refert ad vires , potentiam C; Ost C dam, & hosti uimpetus propulsandos iam diu costri et*, hinc iurς a quodam Scriptore Asculum, turritam urbem nuncupari inuenio. Habeo quin etiam ex manu scripto libello,e Truenti ruderiti by constructas Asculano iv tu res, . Posteriori seculo, turriti namq; apud casuu TRVENTVM
53쪽
Fuit autem hoc oppiduuat,ad Ora Flumini. eiusdem nomi- ει ι nis, ultimum in Italia Liburnorum Emporium; cuius meminere, Plinius, Ptolom us, & alii; nunc autem Castri tantum apparent vestigia, subtus Collinellam. Atque haec ad muni.cipij securitatem. Flumina Vero,de quibus superius, ab Alpibus emanant. Truentum, septentrionali plaga,per Pic num delabitur, cui Tulion immiscetur, prope Mutianum; Castellanum vero in Occidentem, per Meridiem Praecutianos alluens,e quadam Valle, quae ab ipsomet nomen sumit , decurrit praeceps, nec longo cursu, at furenti impetu , prope Asculum nomine mutato, iungitur Truento, qui inde ad Cctus,ad Adriaticum usque sinum, per spatiosam; vagatur planitiem, ac saepe iespius , solutis nivibus, dc liquentibus pruinis, torrentiumque accessione quamplurium alueo
nequaquam se continet, verum tumenS, inundat arua,ante-buam in Pela m deuoluatur. Ab ipso insaper amne, vallis , quam interluit , ad xviii. M. P. Mare 'sique expor recta,Truentina Vocitatur, nobilis, testimonio eruditi viri Iohannis Buteri. Vallis hec amoenissima est , hoc, ut diximus, fluuio celebri, &pisdulento, alijsque pluribus, qui ipsi
Truento immiscentur, irrigata, & crebris oppidulis, in cob libus sitis, & villis undique cincta; a laeua namque,per Sala riam viam, Podium, Lama, Collia; in planitie Pero, Palearia, in recessa Pisculea, Castoranum, inde Spinetulum, strum Sacerdotium, Montesancti Polum, Montepradonum, necnon Portus Asculanusia dextris. vero,Lisianum,Folanx nuati Murrum, Trasinum, Mallignanum, Ancaranum, contraguerra , dc Columnella, clara oppidula, dc riui frequentes cernuntur. Vallis ipsa, rerum omnium Vbertates diues est; nam frumenti ,& aliarum segetum ferax; omnisge neris fructus suauissimos profert ; necnon hortenuum non vulgarium copiam, Vinum item, oleum,mei,cannabinulinum, nec laeta pabula desiderantur; atque in plani, Dia, in montibus venationes . Opportune oculos quinetiamrnu. oblectant, tot alia insignia aedificia, tot domus magni'
planitie spectandae,ad honestam voluptatem, d ἔχ
54쪽
s ictimque usum a ciuibus extructae . Fluxit autem quo dammodo cum flumine stylus, cumque aliquatitisper vagati simus, rei series nos reuocat ad Urbis situm. Cum igitur fluminibus cinctum dixerim municipium , ad illud vn. dique,pnaeterquam ad Occidentem,pontibus patet accestiis; occidentali vero parte, circunducta breui fossa , in insulam cum facile redigi potuerit,nunc isthimum efformatioli gradu xxxxvii sub coelesti Virginis signo ..Huiusmodi sita loco ciuitas , sdificiorum tum magnitudine commendatur. tum praestantia; non enim ampla dunt xat ibi fora, Decurionum,Nobiliumque splendida Palatia ., excelsatae Diuorum Templa ; verum enim uelo paupercu lo rum quom mula domunulae, quadrato lapide aedificatae,planissimae, &cestissimae , viae, stratae lateribus passim vistantur . Nec sumptuosae ad LACUM Tnermae lapidear, ad Diui Gregorio Magni AEde,Dorico, Vt puto opere, Amitestin q; in Diui Michaelis Archangelis AEde Sacra,colhmns insuper,
ex marmore, di ex statuaru aere fragmenta,& antiquae cineruVrnulae corruptae,sepulcra,bases multae, lapidum inscriptio.nes, epigrammata quam plurima, mutila licet fere omnia
necnon ingens illud oppidi Capitolium,ad Minoritas obser
uantiae,aliaque vetustatis monumenta, tum intra, tum extra visenda, non leue exhibet antiquitatis,& domi nisi argumentum . Aher vero, licet angustus, omnium tamen ferax, fructuum gratissimi saporis ubertate floret, generoso in primis vino, aliisque celebris ; quae ut in valle T ruentina, potiori Agri parte, supra memorauimus. Laudantur in primis huius agri & oliuae colymbades, magnae equidem, & carnosae;
de quibus intelligendus dubio procul Martialis in Epig. in .
Mancinum, dum de Plaeni venit oliua cadis c Et Lib. .de Sabello. Piceno quoque venit a cliente , Parcae cinulara non capax Olius. Et ix.ad Cognatum . Si mibi Picena turdu spatilaret oliva. xi. item ad Iulium. Et q- Picenum fenferunt frigus oma. Nobilitas quinetiana peponibus, ficubus,malis, pyris, pomis cotoneis tuberibus, boletis, carduis, cinaris; apium in eo cultum, asarum, cupressus passim, Platanus, fraxinus ac rica, coronopu , dracunculus minor, hastula regia, arist
55쪽
lochia longa, Sc rotunda, chelidonium maius, & minus, lingvia serpentina, cortex niger, Vterque chamaeleon, albus, laniger, acanthus, draconitu, abrot enum,panax heraeseum,asclepium, chiron tu rosmarinus coronariu5,ribes,nos trinitatis ,carolina, passim proueniunt. Sunt & in eo lucti&convalles peramaen , in quibus aucupia, Venationes; nulla vero venefica animalia. Precutini vero, Marsique, montes Asculani dominii, eius fines circundant ; de quibus dubium apud Frontinum,eiusq; anterpretem, Aggenum , Vrbicum, alij-que Urbis nostrae viciniores montes, tum herbis medelae aptis, tum arboribus non Vbique nascentibus luxuriant,de quibus Virgilius Lib. 7. Et Marsis in montibus herbae . in his enim Gentiana, Psonia, Narcissi, Fili pendula, Alchi, milia, Nardus montana, aliaque,tum arborum, tum herbarum gignuntur genera; nascitur item passim in montibus,ad Antipolina, adipsos, siue glycyrrigauena scutur cappareS,ΟXya-catha, legitur crocus optimus,prouenit herba lucida,glast a. Extant & castaneta ingentia, & sylvae, tum glandiferae, tum .ad domorum contignationes, nauigiorumque fabricam ap. tum ad porcos alendos glandiserte quercus diuersi generis; tum Ilex, tum Aesculus, tum Robur ; nascitur etiana Equercubus fungus cadidus,quem Agarica dicunt, salubris,ac optimi saporis, hinc petasones, hinc farcimina laudata . Ex . tant abietes, aliarumque genera arborum fere omnia, secus Ancaranum index reperitur. lapis scit cuius attritu, auri,& argenti bonitas indicatur. Effoditur gypsum , necnosia puluis puteolanus, non Uno in loco . Et flumina, quamuis ad annonam portandam nauigabilia non sint, vehiculorumtamen usu, Orientali plaga, minime haec prohibe tur, itinere plano;hinc ad superum Usque mare commode, ac exinde ad Dalmatas , Venetosque nec non ad populos alios Neapolitani Regni transferuntur Asculo promercalia,eodeque modo eadem Asculum,cum illis indigere contingit, aliunde portantur; & bis in anno, feriatis quindecim diebus, tum in Diui Emigdii Patroni honorem,mense augusto, tum Diui Antonij Abbatis die Sacra, mense Ianuario, fiunt non incelem
56쪽
bres nundinae; cum quaestuosam lanificii, praeter caeteros, in . Aim eXerceant artem. Egimus de Agri fertilitate; nunc de aeris temperie. circa, prope montes exstructum Oppidum cςlo fruitur salubri, raroque mortifero Vapore gra uis pestilentiae opprimuntur incoici quod si quandoque nu-hilus fuerit aer , lacunosis id potius apud Clarium,locis,quihus cannabis,linique magna copia purgatur,quam plagae in felicitati tribuendum. Est autem Clarium,nuuiolus e montibus Polysinis emanans, ac inde in Truentum, ab aquilone influens; qui abest Asculo stadiis duobus. Aquarum deniq;maxima a luentia; ibi enim ingeniosi fontes, innumera puteorum compendiai frigidorum quoque laticum dulcium , leuiumque, & innoxiorum scatebrς perspicuae, quae passim erumpunt, quas parens ipsa natura ad incolarum commoditatem, &salutem comparauit. Nec potabili aqua dumtaxat referta ciuitas;caeterum prope illius suburbium,ac Castrum Thesuinum, balneu cernitur, AQUA SALMARIA dictum a quod nihil possit ea aqua excogitari salubritis ,
quorundam Scriptorum testimonio, quae multis e locis scatens, caerulei coloris argentum vertit in flauum, & cuius potu remanet in ore mephitis ; quae aqua , indicio veterum aquaeductuum, iniuria temporis iam collapsorum, ex cauatis sub terra montibus, ad M M P. in urbem ducebatur, ad locum quem Acum appellant ; de quibus Bavius ; ibique illustres fuisse thermas coniicitur ex plumbeis tubulis, qui nuper sunt reperti. Lacus autem ad instar theatri cuiusdam efformatus,adhuc thermarum seruat vestigia. ibi namque cellulae uisuntur, in quibus e balneo surgentes quiescebant. De .cimo etiam ab oppido milliari , occidentali plaga , est halneum,cuius aqua tantama caelo praesentem vim habet ad morbos expellendos, ut non immerito AQVA S ANCTA
nominetur. Vicus est, itinerum tabulis notus . Cernuntur ibi admiranda aedificia, quae natura, imo Deus ipse architectatus est:nam intra specum,quem saxum ingens complectitur, dictu , quam visu horridius, unda aestuat sulphurea. Ad ista balnea diuturno morbo qgrotates,quique corpore inua
iido,affectoq;sunt, & qui valetudine minus prospera vlutura
57쪽
aut unali tempore prc ficiscutur. Nee indῆlogd ad Castrum Lueum, atq; faetidae apparet in Planitie, ita, quod maxime sulphurcae, coim piaeq; funt, merito appellatae Apud Ripa quoq; Blanca, aliae atq; sulphureae,at minus calidae scatet; bitum iussae, apud Rjuu putridum. veru praeter balnea, bc Iauacra,nec salitae acus deside latur in hoc agro; ad Mutia-nu naq; oppido tu, locus est tertio ad vi be lapide, occidete versus, ubi sexu facet, imo loco, prope Truentu, ex quo a qua effluit guttatim, ex qua cococta, salem c6ficiti it in 'o-IS. nitie cadidiore. Strepentis etia Canellani plurin v cofert
aqua ad ciuiu usus: ad illa namq; pistrina frumetaria, trape ta, fulloneS, & chartarii exercetur; eo Q; in numine, prout in Trueto, Plaeter globosos lapides alii nati uitur, & ad fa- . brica,&ad molcs co struedas opportuni. Neq; pisciu copia,
atq/ prs statia in utroq; fluuio degentili, in postremis colloc dat utero; namq; piseosus est, suillis, cupeis, barbis,sccapitonib' seu cephalis in primis abundas; nec fluuii tantia piscosi, sed, & camari nascutur apud viscella, qui locus est tyluosus, prope Asculu. Mare etiam a Truόnto amne Ragnota usq; quem Ioel tractu nostrae subesse ditioni patet, variis, clarisq; piscib'tu loliginib' tu soleis, mullis, quos
seruato graeco vocabulo Triglie appellat, marinis corvis, si urisq; faecundu est. Planities aute,qui intus stagna iacet, tu arbustis, tu herbis haud ignobilib'onino refccta est; natura enim nascitur ibi salix marina, siue vitex, myrtus, myrica, seu Tamarix, Lentiscus, Picea, Pinus, PaPRuer, Bia sica, crithmu, Morsus Diaboli, Sabina, ol aster, atq; herbae aliae iis similes. Est sentina hoc in tractu, iecus litora, qui locus nauis carinae instar, ita nuncupatur; coiruptis namq; aquis, faetidis emittit odorem, nec no stagna sunt lia, qtis populari voce Pantanos b. Ioannis dicimus, quod
Satrae Uiui Iohannis Hierosolimitani militiae subsint dominio, copiosam quoq; prsbent piscationem. Et hec appar tu potius, qua ad historis nostr et argumentu dicta satis; quem iisne in iucundum haud fuuirum cofido, licet vetu'stiora
58쪽
storia nostror si gesta solumodo renouare literis proposuerim, si qui praeses est Reip. status breuib'-m6S noster, describatur. cu igitur longo ab hinc tepore Potinciae ditioni Ase ulu stibiit, no Hispanicae s ut inepte Sasouinus in re clara caecuti uit; hinc ab urbe Roma, ex praelatoris lectus c tu mittitur,cu Potificis diplomate adiura municipib're deda Prese S. quem Gubernatore appellat; nulla hic rii si Potifice, seu S. R. E. a costillationib' Cardinales, agnostit luperiore, multiq; Asculanae urbis hac dignitate per fucii, Cardinales creati; inter quos, nostra Vidit aetas, Alpho sum Vice-eomue, 6 Laurentiu Magalot tu; numeratur etia inter nostrates quod a Praesides Pius iv. Pont. Max. 8 qua Piu prae
cesserat PauluS HI. Farnesius; cuius honori dicatae statuae. L. D. D. D. Sua insuper municipalia Ascula habet magisterta; nam sexto quoq; mense, legitur ex S. C. Praetor, qui sit I. C. Hic, in ciues, S aduqnas , vitae nec lique vritur potestate. Ex Ciuibus etiam Antiam vi. sic dicti Coll.XV. ConseruatoreS Ili. fccundo quoq- mente, Reipub. a lministrandae, bonoq; p cis conseruando, forti comit tur, Centu viri iustitiae tutelareS et i m leguntur, itid q, C. V.C. Deeurion e S antiquis, nos viro C Ofilia ruis appe laremus- Horu pIacita indicto Senatu,legis habent vigorem Et quonia triginta, & vnii muris vallata Asculanae dustioni sub sunt Castella : Hae e secundu triplicem Craium Ordine , S triplex opi dii genus singulis annis ante Kal. tu Ianuarii, tu Iunii ob distictione Familiasu Ciui, P gloria potestate tradu rur. Castra sex, quae datur Familiis primae Classis sunt Aponernii, Mons PradonuS, venarupta, Comunatia A qua Sacta. 8t Morganu. Octo sequetia videlie et Mos S. polus, storanu, Spinet uiui, Mos acutus, Castru S. Petri, Ripaberarda, Mos Caluus,& Lama Colliu Ciuib' secudae classis es- signatur. Postrema de te,& septe possidentur a Ciuib' tertigclassis,&ssit Porchianu, Caprad ssu, Ful gnanu, Portella, MCerretu, vallo ranu, Mos S. Petri, Crux,& MOS Morias, Mos
59쪽
Casuragnetna , Osolum, Rocearigonilii , pieti russiuumq; Canusium, Villarum nomina piget
I inter Proceres Nca Poluanos, etiam numerantur Asculani
Nereiii, clari Praecutinorum Oppidi rei licet Cynastae, diu insuper ab iisdem iura possessa, Marra canum, Nira flumen Aternum sita oppidula necnon Contra gluerra, Ceresium, Sto raranum, Sorbum, Rosarium, Columnelia, Tomachiaria Ciuitas, Tortoretum, Tu centinae Turres Gabianum, & Montorium; Pr scutinorum non is Obilia loca: ut fusius alibi, pro temporum ratione, Asculanorum
etiam fidei commendata nonnulla in Picentibus Oppid , a quibus, nonis Augusti,ano quolibet, pauca quaedatri uti nomine exigitur Pecuniarum summa. oppida haec suiλt. Notemonacum N. Episcopi N. & illius p fratrς Nepotis N. Basilicae S. Mariae Maioris de Urbe Canonici patria, Mote-
fortinum, Fulvii Fortunii, totius nae Familiae. sub clemente vlli vicarii Generalis Apodillei natale solum. Fortium, ubi natus Euagelista Peli erus, Franciscanorum couentualiun Generalis Praesul, N EPI scopus Agathensis sub Sixto v. Rotellia, obuit Laurentius Dominici L. Archidiacous, sub Mamno v. S inde sub Eugenio I v. electus Asculanus Antutes, in Bisiliensi Concilio. Cotignanum, porcula 1 ex oppido Paulus Emilius, Motaliensis i. Episcopus, N. Mare et ius caputaquensis Episcopus; N. Antonius Co drato Parmesis Praesulis,& N.ipsius e fratre nepos Leonmε vruis Gubernator prodiernt. Patri gnonu, Bo fini
foedere iuncti iunt Asculani, tum Perusinis, tu Florentininarentissimis Etruriae populis; at n Pieeno, Anconitanis, Camertib' Asinis, Macerate sib: Cuprensib; nomine mox 'nisi Genesianis,alijsq; pri claris Picenoru oppidantS,Vt ne
cessitate cogete, milite,suppetiliqisibi tui te predo His igitur sigilliti,& pretier mete, prolixius Carrati , tςpus admonere videtur, uti de Aiculanoru Religione, niς
60쪽
DAEq, Eecla siε iure ager C. Caeterii, hoc de maiori otio, tractatu satis magno volumine copinxi, videnda curabimUS. Nuc pauca de incolarii mori by Genus huminu robusto cor- qqq, media fere, Sc corricida, ne e raro breuiori statura, quilo colore, vestitu modestui parco victu, frugali, A qua- Τ doot rustico, lingua licet expedita, sermone tame, & ac zC' tum fere barba, si, aduenis amicum, In bello hostib in pace sibi ipsi insciit isti inu, manu pio ptum, ingenio feruidu, no uaru rerii aut dii, Variurri, mutabile, glorios utar, nec morti SPauidu. Et unanis militis addicti magis, quia litteris fuerint Asculani , inon defae e tame omni tempore, uti nec hodie defunt, Viri omnisi disciplinarum genere clari;& mirii profecto ex quo Iesu Christi fides Asculi naruit nul l cxtitisse, liss eiice pra latis labe insigniter pollutu; licet no de- iuerim fateor, quib; equi de bella intestina, caedes, discordia ciuilis cordi fuerunt. Huiusmodi hominib; abundati it Asculum praeterito seculo; ac utina lues h. c penitu S extu in Pata foret. Haec de viroru, paucait nunc de mulier u morab qu tum g ςnus, mediocris formae, piissimum, velato incedens capite, in rebus domesticis solertissim v, spernens rumore S populares , ludosi trage dia S, cofabulat joius; qui bye qui de incita metis, veluti balistrarii Ictibi femine expugnat tur pudicitia. Nuc tandena ad Urbis origine, Sc Sella, In ta st est. ta vetustatis caligine. quid certi pro nuci cm incertus sum
Quis enim re veterem pib firma assirme te Varii namq; pro Iubitu varia protulere. Quocirca Posse & ego, Anni j vj-rerbensis no nullior Liq; ei similiu de Patria historia fabulose scribentiti, inhaerere vestigiis. Posse inqua. & ego inani terpretatione, ab Ascena Tuis cono, ab Eicol Anzr fratre ab Asculapio, siue Asclepiade medicinae Deo, ab Aesculano locupleta dotu hominu Numine facultate polle te, Asculi deducere primordiat velabella di assiduo vitia, a ludisve Ascoliis; sive ab Ascoge pho, ab A sculi sue dictu affrmare qu tu arboria fusti L incolet vescebatur, aetate aurea, subia turno: ec sic ritu movere legetib; Rcofusio Re Verti enim