Vsu locorum

41쪽

DE INVENT. ORAT. LIB. I. a 3tiqres reddunt. Maximus Deor , Iupiter ictus, quod mortatibus iuuans sit pater. Ab efctu, domus est, quae extructa est ad inhabitandum, aduersus tempe'tes, oramness aeris iniurius. Dies est solis curctus, supra heri milhaerium nonrum. Postremus locus est comparatiotam, ubi maiora ex minoribus, minora ex maioribu3,pam ria ex paribus confirmantur. A' maiori, si omne animal

est substititia, erit ex homo. A' minori: si furtum steri sim est, er sacrilegium stetis erit. A' pari: si abdinenta

tu est virtus, erit ex continentia.Haec de definiendi ratatione: quibus utcunque declaratum es piao, non μαlum ijs ex locis, qui toti ipsi, reis de qua a itur inhaeri rent, nempe genere, di strentqs, partiumq; enumeraαtione definiri, sed er ex ijs omnibus, qui totum ips proxime contingunt: undes non symper, sepis e trumen grauisimi quis autores definiunt. Nam dum uaririando delectare student, constrictam illum dialecticotarum, quanquam certam, unicum tamen ieiunanis definniendi β sitim, quasi struitutem, quae ad certa uerba astringat, oderunt. Neque hercle uideo, cum proemum postum id, in uulgari uctu intelligamus, cur minum ad cuiuss arbitrium liceat rem, modo breuiter, modo copis,aliter atq; aliter,quid ipsa sit explicare. Quare, cum omni dubiae rei,atque adeo d nsedae,ex locis iss adriducatur oporteat,quo Ades fat, nulla iam cuius qui incidet desinitio, quae non in aliquem horum recidat. Hoc porro animaduertedum, omnes definitiones naturaliter ab adiunctis duri,quae rebus omnibuε, de quibus agilli coirent maxime : feris, ut cum hic locus in caeteros b convert

42쪽

conuerritur,quod suo ostendetur loco,genus simul, dise 'entiis, ter plures1 se uideantur. Locoru qui proxime rem circustant, Se primit

loci a coniugatis explicatio. C A P. X.

REstit igitur, ut c- ha tema de definitione dixerirism,ad locos hos ipsos,extra rem positos,revem misi pauci ci Cr cuivis uis, naturams, Cr inde arragmenta ducendi rationem indicemim. Primm ordine 'coniugatori Io 3 est. Sunt autem coniugata, uerba

eiusdem generis uarie inflexa, ut homo, humanus, hummaniter: 1stus, iustitia, iuste: sapiens, sapientia, sam pienter erc. Hinc Terentianus ille trimetro hoc ita arrigumentatur: Homo si , humani nihil alienum a me puto. Homo nanque, Cr humanum,coniugata coniunctas verba fiunt. Sic item iustum credi oportere, qui iuste βαcisset, er compascere licere, si ager sit compascuus, Crhumanum esse mortem timere, cum homo pi mortesis, eiusdem generιs fiunt. Fabilis,nisi Ciceronem usum uideriret, lacum hunc ridiculum putat. Negari hoc certe non sotest,quod supra diximus,re ci commode in adiunctorira seu potius causarum Iocum posse:quod er Fabium sensille videmiis, qui inter causus,quibus adiecit, huius loci mentionem jecit. Verum er bis seorsum tradatur, cum uel plures uius uniu3 inuestigandae rei, nihil ueret monstrari. Locorum a genere Sc specie erepositio.

CAP. XI.

GEnu , qui locus sequitur, quid sit supra diximus. Habet porro parum virium ad probatam speciem: ad resta

43쪽

DE INVENT. ORAT. LIB. Iad restrendum autem plurimum. Neque enim neces' est,si arborem esse dicas, nucem esse oportere. Hinc ita argumentum ducis. si nulla uirtus est, ne temperantia quidem eri si nullus est magistratus, nec erit coctulatus.

QMdsi uocabulum omne generi ad riatur, quod cia cero stri omnes steries complectaris necessum est uis omne at Dum mulieri legatum est, er signati pecunia,

legata erit. Si omnes artes confictuari Reip. intere errhetoricen coferuari Reipub intemerit. A' sterie item, quam formam cicero appellare mauult, argumentum

trahitur.Ηanc idem notionem esse dicit, ius dis' etia, ad caput generi ,σ quasi fontem referri potest. Habet autem firmum generis probationem nfirmam refutauisae nem: ut i homo est,animal est: si rhetorice est, benedicendi ars est: si temperantia est,uirtus est. Similitudinis de dissimilitudinis explicatio.

. CAP. XII.

s Imisitudinem, qui locus sequitur, in comparationis locum commode re ri pose diximus: sed er hane, ut nonnulla alia, seorsum tradi nihil uetat. Est autem' militudo,rerum simillium collutio. Hinc sepe nune ad

aciendam fidem argumenta sumuntur, illinc, ut 'epoetae faciunt, ad augendum, illustranduras copia.

cicero pro L. Muraena, accommodat finia una atque altera ρmilitudine argumenti loco usus contra catori nem,contendentem praeter decorum iri,consulem cia eeronem,legis, ambitus autorem, L. Muraenain corasulem des lanatum, ambitus reum, defendendum suscia pere. c d si inquit,in his rebus repetendi quae manis

44쪽

1s G E R A R D Ι B V K. ripij fiunt,is periculim iudicij pries e debet, qui se neri xu obligauit, proficto etiam rectius in iudicio C o sdesignati,is potifimum consul, qui consulam declarari est,autor beneficii Populi Romani, destit ors periculi esse debet. Et paulo infra: Quod si portu soluentibως,

qui iam in portum ex alto inuehuntur , praecipere summo studio solet, Cr tempestitum rationem, Cr praemdonum, er locorum, quod natura afri, ut eis furari nim,qui eadem pericula,quibin nos perfuncti fumus, intavrediantur,quo tandem animo me ese oportet, propeium ex magna iactatione terram uidentem, in hunc, cui uideo maximus. Reipub. tempe'tes esse subeundus Ex hoc loco Poetae, sepius ad amplificandum, illustranta res, quam probandum, piam petunt: id uno exenti, plo motarari, cum innumerii possiet, sit satis. Maro, cum insilicem congressim Daretis cum Entello in sita gulare certamen magri enucleare uellet, eiusmodii usus

est similitudine:

Stat grauis Entellus, nictus immotus eodem, corpore tela modo, atque oculis uigilantibus exit. Ille, uelut celsam oppugnat qui molibus urbem, Aut montana sedet circum castella sub armis, Nunc hos, nunc illos aditus,omnenis pererrat Arte Iocum: Cr uariis assultibus irritus urget. Duo autem similitudinis genera esse. Cicero docet: atiterum, quo unum uni comparatur, ut iam ostendimus: alterum,quo ex pluribuε col lationibus aliquo perueniatur,uis tutor fidem praestire debet,si socius,ij cui mundari s qui fiduciam acceperit, debet etiam procurator. Quin

45쪽

E INVENT. ORAT. LIB. I. 27 netiam exempla ex hoc ipso petuntur loco. Vsus

hinc sumpto exemplo cicero, c- alibi pa sistiam pro lege Manilia,ubi Mithridatis fugam, c- Medeeante eodem in loco fisga con' t: π s arsa a Medea

fratris membra, Mithridatis relicto auro atque arta gento. Prim ,inquit, ex suo regno , sic Mithridates profugit,ut ex eodem ponto Medea ilia quondam prorifugiste dicitur: quum praedicant in juga , fratris sui

membra n bis locis, qua se parens persequeretur,d iapauisse: ut eor- colle lio distersa, moerors patrius, celeritatem persequendi retardaret: sic Mithridates filis

giens, maximam uim auri, atque argenti, pulcherrima erumque rerum omni , quas Cr a maioribus acceperatim ipse bello superiore ex tota Asia direptas in suum

regn- congesera in Ponto omnem reliquit. Huc Fparabola pertinet: quae est remotior, longius, petitifimilitudo. Hic equidem miror Agricolam,hominem, ut leuiter dicam, ex ingenios ,Cr erudit , de hoc lo

co scrupulosius, quam utilius disseeruisse: adeos a cia cerone, reliquiis disensisse, ut quae illi similia uoetarint, uideri omnino non posse putarit. Non enim simia litudinem uideri, sed comparationem, si duo, aut pluaera in aliquo tertio,quod utrisque fit commune, constarantur. Vt, si Catoni licuit sequi bellum ciuile, cr Cia ceroni licuisbe sequi: ubi sequi bellian ciuile, ambobus esset commune. similis uero putanda, non quae in terratio aliquo,quod ambobus commune esset, iungantur, scd siuam singula naturam, uinis collata ostendant: duod eo docuit exempla. Cansnadmodum vascula oris angusti

46쪽

GER ARDI BUX

diuum, superfusum bimoris respuunt copiam, siensiim

autem instillatitibia replentur, sic tenera pueroram inmunis,grandia non percipiunt, modica, er utribus suis apsti,commodius auscunt. Hic ut paucis dicam, nulla

prostm .inibi uisa est caussa, similia arctius contrabenaedi: atque a cicerone dissentiendi. Nam primiam illud exemptio, comparationem dici posse,nemo negat: sed, cum comparatio latistae pateat, sitssinassitudo huius quaedam species, idem illud exempli , Cr semila cum cicerone, alijsq; uocare nihil impedit. Disimilitudo sequitur, quam Cicero differentiam uocat. Est autem

di umlitudo , rerm repugnans similitudo : ut, Brum rus occvit liberos proditionem molientes, Manlius uirtutem flij morte mes lauit. Mire hinc auxit ciceriro corpus orationis pro Muraena: ubi Servii Sulpit iureconsulti, Cr L. Muraenae imperatoris disimilia studia constri. Vigilas inquit,tu de nocte, ut tuis confutitoribus restondeas: ille, ut eo, quo intendit, mature cum exercitu perueniat: te gallorum , ilium buccis rura cantus exuscitat: tu actionem instituis, ille aciem in1 bruit: tu caues,ne tui consiustores, ille, ne urbes aut casti a capiantur: ille tenet er scit,ut hostium copiae,tunt aquae plauiae arceantur: ille exercitatus est in propcogantis finibus,tu in regendis.

Contrariorum explicatio. C A P. X I I r.

Acontrariss item argumenta trabimus. Stint autem contraria, ea, quae fecum e diametro pugnant:

quo uel ipso, satiri apparet, quid inter hunc, Cr βρωriorem intest lacum. Disimilia naris sunt iis adeo

47쪽

i DE INVENT. ORAT. LIB. I aν

dimentia, quae inter se dii*runt: mnm, modo conae

ueniam contraria uero,quae sibi maxime aduersa, ais oppostri intelliguntur: ut, iuuit,ergo non nocuit. Mamcellus ornamenta sγracusanis bonibm restituit: Verres

eadem sociis abstulit.

A1unctorum explicatio. C A P. X IIII.

ADiunctor locus equitur,qui ut latifime patet,

ita maximum autoribus rerum copiam suppeditat. Sunt autem adiuncta,quae ipsi rei, de qua agitur siue corporeasit,cernuti atque tangi posit,ut homo, equus, adamas, ciuitas: siue solo intellectu comprehendatur, ut caedes, matrimonium, iustitu proxime adiacent, cohaerenis. In homine, cui prae caeteris animantibuS, rebusq; , plurima adiacent, accidunt , primum easteactanda uidentur, quae in animo posita sunt: quod παnus fiunt , aut uirtutes, ut prudentia, iustitia, temperirantia , fortitudo, religio, pietas, modestia, beneuom sentia, Cr contraria i s uitia. Aut artes omnis generis, ut grammatica, rhetorica, musica, phssologia, meridicina,iuri prudentia,pictura ullonia, ricultura, tam .

sitia, aliaes id genus quae partim cognitionis, partim actionis fulit. Aut a ctus ipsi,tam muli, quam

boni, ut ginor, desiderium, gaudium, stes, mistricora dia, ira, odim, inuidia, er caetera. Huc denis omnes animi cogitationes,ludi id, confisias pertinent. Istius modistre in animo: in corpore uero spectantur, aeta forma, ualetudo bona, seu aduersastis,fmessomnus, uigilia, pallor ex metu, rubor ex pudore, Erc. Iamino omnes actus bulas lari fiunt, ut scribere, dicere, bellum

48쪽

bellare,aedificare,bibere,dormire, er id genus iniit eis ira esta: quare sua cuique dicta, Actas sunt adiuncta

Sunt item adiuncta, non homini modo , sed π caeterita rebm omnibM. ocm,er temptus. Neque enim fieri poriis, ut quicquam extra lacum, temptus consistit. Hinc musima epe petuntur arginenti: ut si eum,

qui quid male feribbet, diuerso in loco id temporis fuisse

conuincus. A' Ioci natura, cum pasta, tum pro Milom ne cicero argumenta duxit. Qinretiam ijs annumeri randa,quae perstriis non ita ex proximo, ut fere hactemnus dictasta ex magis Ionginquo adiacent:ut coniunx, liberi, parentes, patria, er quae a Fortuna obtingunt bona, res similiaris haedium, avorum, pecorumque posisessiones. Haecfere sunt, aut his similia, quae per nissunt adiuncta: unde er quae caeteris animantibus retabus, adiaceant, acile colligi potest: ut in magnete uissattrahendi, in adamante, fugandi ferri consticitur. Animaduertendum aulcm,locum hunc, non solum tria complecti tempora,praeteritum, praestris, Cr futurum, nisi a praeteritis dictis, actus, a praesentibim item coripijs, atque facultatibus, tum a suturis commodis, ataquem ad honeste faciendum, magnusq; res consequenα das adhorteris, sed er in Vs, quae praeterierunt, quo sidam temporum gradus, atque interualla: nempe quod 4ntecesit: simul extitit rer insequutum fiat. Vt si quem uita defunctum laudidum fuscipias, primum comae mode ab ijs, quae tempore antecesserunt, nempe natisaene, patria, parentibu3s commendes: deinde ab ijs, quae cum eo staui tempore extiterunt, fortunae, corriporis

49쪽

DE INVENT. ΟRAT. LIB. Lpordi , , quibM recte sit usus: ponremo

ea praedices, quae demortuo ad honorem: er nominis gloriam acciderunt. Factis etiam, rebwsq; quae non tam cornuntur,quaru intellectu comprehenduntur, Cr in i

dictam ueniunt, adiuncta sunt ea omnia, quae has ipsas antecedunt limi sunt,eπ subsequuntur, Rem porro antecesserunt, apparatus,colloquia,Dcws, constituti conuiuiam,er similia. Cim re fiunt, pessim sti epitus, murmur, hominum Mnbrae , σbis similia. Post rem uero, rubor, pallor, titubatio, cruentus gladius,e id genus alia Acti signa. Cicero, quia hunc locum praecia pue ad coniectu es causas, quae in sudicium veniunt, pertinere putauit, ea breuiter, dilucideque indicauit, quae ad facti coniecturam pertinerent: nos finita erquae in reliquis generibus hinc fumi possunt, utcunque aperuimus. Quare usum huius loci, quanquam alibi suo loco βψω declarabimus,hic tamen, quta in unoquomque genere sit, paucii obiter perstringamus. In laude igitur,aut contra uituperis,ubi non tam ad proba re, quam delictandum exornandums oratio fuscipitur, mirabitu hinc rerum copia duritur: dum hominem, qui

fere laudandus fuscipi solet, primum a patris,d parenα sus,amicisq; laudes: deinde, si is ordo placet, alia.

nunque atque alius esse potest, quas opes consequutus sit: tum corporis bona attingus, robur corporis, fominum,stituranis: postremo ad animi bona, quae in minis Iaudem merentu pervenias: quae ut mustae, Crriae sunt, aliis in alys, ita nemini bis oratio deesse pota test. Ab his animi bonis Cicero Pompei laudando,

50쪽

GER ARDI BV K. suasit Qui risibin, em potifimum Mithridatico bello ducem ese praeficiend-: ubi lam in suasionem uestest. Quodsi orte hic ordo minus placet, licet primum animi uirtutes laudari fuscipias, deinde ad corporis,

postremo ad Fortunae bona peruenis. Copia haec omnis ab adiunctis ducitur: quae ex comparationis Ioco,alijssmirabiliter augeri potest. In suadendo autem, ubi ammmentis res agitur , ad praeclare aliquid faciendum aliquem adhortis N a patriae, parent , expectatioαne: ab ipsius fortiter ante risi, recte. Actis: ab aetiis

te, corporis robore, Iacultatibus, amico i opera: t- a nominis gloria, er commodis, quae sit consequumturus. Iam uero causis coniecturalibus, quae in forum

ueniunt, Imitiaris admod- hic locus est.. Visi forte eaedes fiata sit, ab iis, quae caedem antecesserunt, simul ferunt,postras fecuta fiunt, percussorem produs. Antem cedentia fiunt, inimicitias interficio gesisse, saepes iurgat , atqμe mortem minatin esse. Cin re coniuncta fiunt,auditu clamorem esse, atq; intersteton ris nomen saepius incusat . Post instrata fiunt, solumem ex eo ipso loco, ubi caedes facta fuit, gladio, uestribusq; sanguine constersis venisse: er appellatin de caede,pis auisse, fugam. quaesis. Quae omnia, σ his similia,bine ducta,ut singula parmuri plura congesti,

plurimum ad proband- uirium babent, ac pene nulludubi relinquunt. Rodo*bus Agricola adiuncta in sex aut septem Iocos disti axit: Mihi proficto novandi his aliquid nulla uisa est causa, cium praefertim cr teste Fabio,haec magis secari citra obscuritote, natura rerum