Vsu locorum

71쪽

DE INVENT. ORAT: LIB. II.

rim Clatemes brae in suum absentem coniugem fides

extitit haec contra, pugnante ad Troiam Agamemnoα ne suo marito non Iriodo turpifime cum Aegisthoron habuit sed insuper adultera cum adultero de uita coniurigis cogitauit:Troias redeuntem foedissime trucidauit. At quorsum haec tendunts sub spectat oratio eo certe, ut patestat, utrunque hoc Homeri poema in demonae prativo constitutum genere:nihil, hic nisi aliorum uia luperia,aliorum laudes contineri: Cr quasi quoddam specuum rerum humanarum esse. Quod de Homeri poematis disimus,idem de Vergilii nostri4 Arneide poαtest ubi cum multis magnius Fortunae corporus, tum maximis animi Mus,quae βlae propemodum ueraeq; existimandae sunt, Aeneam suum uexit. Quae enim uir ille capto Ilio complures annos mari patienter tuli Crdeinde terra strenue yrtiterque gesi summis prosi quumtus est laudibus. Om autem ordine uterque uates id ceri suo dicetur loco. Iam ex binoriographos in hoc

uersari genere cui dubim esse potests qui si hoc nomis ne appellari uolent,res ge1tis, non sycus ac gestae sunt, nihil fili addendo, aut ueri reticendo, struato ten poris ordine narrabunt. QMd dum sciunt , quando recte facia c- honestite,Cr quae contra cum uirijs sint coniuncta,fieri non potest, quin intre exponendum, eos quorum probe feta sunt laudent, quorum conratra male, turpiters, hos uel inuiti bictoriae lege cogenite uituperent. An non Titus Liuius Patauinus, ut de non ses, qui in omnium manibus uersantur dicam, enmus est buccinator uirtutum uitio que Romani pom

72쪽

pulis ut qui lactea Aoquentia copia, perpetuustione es ges ab Urbe condita ad sua usque tempoae ira, fummuni h imperium perduxit. Quibus artibis, coit popiuws iste modicus,renuus prinuo uianis

verit adfinitiani deniocratianti Deinde cim imperio una σ uit Vs in animis hominis crescentiis, eadem ipsa arma, quibus terrarum orbem domuerat , in μή ipsoru uiscera conuerterit: er quemadmodum 1 Irisi gniis animi uirtutibus parsimonia unitia, innocensia,atque imperandi aequitare incrementum sumpstraeimheriurni, ita contra uit saura, rapinis, priuata inium fas dominandi cupiditate conciderit . inrides non Sallustius adeo corruptos a temporis mores perstringit, ut non 'l' er senator ordinis homines dicat, qui cum catilina de euertendo Reipub. stitu coniurarint Non desiisse, qui acceptis largitionibus sceleratisimia Iugurtham demdendium putarint f Quod de nostris, idem de Graecis censendum. Huc er Hiiiij nostri Semcundi veronensis hillaria naturalis pertineta ubi. quanqgam non personas ut a , ut poetae historiacis, aut laudet, aut uituperet, sed rerum naturalium cognitionem tradat potius quam laudet, tamen, cum citra argumentandi probandi, nec itatem quae reis rura coelissium terre iures natura sit non sine μαma delectatione doceat , huius generis elim scriptum esse negari non potest. Dele e enim sine contenistione argumentirisi cum docere uniuscuiusquefit, epia ricticae orationis proprium est. Quanquam Cr hunc,

plerisque rebus suam amplificando adiectist laudem,

i testimo

73쪽

DE I N VENT. OR AT. LIB. II. II testimonio est ipsi opus. Est ubi res narrantur cim maiori delectatione, quam amplificatione:quod in Ovidius in met orphosi rerum uariarm transformarationem canendo 'it. Quinetiam huius generis sunt Morici, comicis: quorum illi, hominum uitia uel nomminatim inflectantur: hi sumpto figmento uerisimissi reurum uerborum, elegantia hoc consequuntur,utfui uoluptate nunc Iectorem, nunc auditorem 1pectatorems retineunt. Adde praecepta dantium diuersa autor

genera: rerum russicarum : ut Maron,i Georgica:

columella catonius scrien: rhetorices, ut Fabii Ii pitutiones: complura, ciceronis: messicorum item, 'phdificorum musta: denique artium rerums praecepta omnia: quae ingredi molestum, persequi prope in nitum foret. Nec me praeterit, uideri pleraque hoαrum fiastrij potius generis, qui cum hoc multum coimmune habere diximus, iciem ostentare: quod praece pia, cum ieiuna stre sint omnia, paruum copiam deis sectationem adstrant, er sola rerum utilitate legat

tur. Uerum cum ea quae traduntur certa 'e sint ois milia, citras omnem probationum argu mxntora spugnam perpetuo orationis ductu exponantur, etiamns nuda ieiunas fit oratio, nec iis lactet quum d crat, tamen demon Aratiui potius quam suasorii generis uideri oportebit. Neque enim cristus Sa museo minus historicus est quam T. Liuius, aut in alio atque ille rhetorices genere uersatur, quod hic nunde breuiter , ille copiose splendides res gestis pcr

74쪽

GER ARDI BV K. Quae laudari oporteat uituperari sim uno adiunctorum loco sumi C A . V. Diximus dei nonstrativi generis cognatio a reliquis esset: certa item ese oportere, quae laudamri aut contra uituperari deberent rum res omnis genera

ris quae cerni tangi pisaut animo intellectus percipi possint, huc pertinere: pon emo qui potii limin hoc in

genere autores versentur. Nunc igitur, cur maxime

hanc usceptatus operum,quae istis ex locis, quos supra exposuimus,hic inueniendi amplificandis ratio sit ubminis prosequamur. Virus igitur adiunctorum locus ea omnia nobis quasi digito mon at , quae Iaudari uitum per i uc oporteat. Adinonet enim hic, ea omnia,quae rebus laudandis ustuperandis ue adiuncta sunt, quan dum i ad has cognationeni habent , aut laudibus ueri 'henda, aut infectanda esse: ubi Cr temporis gradus recte feruari poterit . Antecedunt autem hominem, quando personas imprimis laudari diximus, patria, genus, parentes, confinguinei, cognatis, unde laus uituperium ue trahi potest. Deinde quae fortunae, comptas fui dicendum erit: atque haec quidem extemna sunt omnia . In tribus enim generibus laudes Crustuperia uersantur: externis, corporis , Cr animi: quorum omnium unun hic adiunctorum nos admoαnet locus. corporis igitur bona mala ue fiunt ititura, figuras corporis , ipsas ualetudo CT robur, inα primis autem forma, quae certifimus 're animi λα dex esse folii. Animi autem laus, ea est, quae potise fumum suo iure praei cari debeat. Atque hic duplex

75쪽

ῖ DE IN VENT. URAT. LIB. II. 17st disponendi ratio ostist. Aut enim temporis feruato ordine dicendum qiuae iam nat atque in lacem editi eduri cutio, indolis que uerit : quom morum artiumq; in ginris situs rus: quantum quo in disciplinae genere prom,cerit: deinde cum iam a seuerit aetas, quae tam dome α. ticis priuatisq;, quam publicis in rebus prudenter, iuα te, fortiter, temperante que 'cerit. dixerit, ruderit ue. Aut quod cicero in Pompeiana fecit, uaria inulta que icta, ad sua virtutum genera fiunt referenda. Atque bic, cum omnis uirtus positasit, aut in cognitione scienua que, ut prudentia, calliditas, eloquentia, iuri)yri sentia, ars in illises, Cr relique inultae Cr uariae labori Gusu que paratae, aut in unione, ut iustitia, fortitudo, emperanti commode primum laude pro Requimur,quae brudenter, casside,doctes, tum quae iuste, fortiter, tentis eranters, tam fuis in priuatis domi, quam foris publiis is in rebus fecerit, dixerit, perpesim ue sit. Manquam te hic quidem,certus ut uirtutum cum nullim temporum 3rdo feruetur, est necessum, quo minus ipsarum rerum iriturae causes feruiatur. Quapropter laudaturus,dilitarenter apud animum expendet, quid caussa postulet: nrporis ne potius ordo in exornandis Iutis feruetur, ii ad sua quaeq; virtutum genera exiguntur.

Quae ab adiunetis inuenta,caeteris ex locis 'amplificandi ratio sit: Se primum in

hominis encomio patriae laus Per locos ducitur.

t C A P. VI.

76쪽

G E R A R D I B V K. QVie laudari oporteat ex uno adiunctorum Deo pe tenda esse ostendimM:qui si certis,quas ornatioris A ripis personis admoueatur, sngulis sua qκι dam ortunae, corporis, animis propria bonasint, quid in laudem adduci debeat, semper ad manus erit. Nunc igitur subinde, quibus ex locis haec ipsa amplificari alio lgeris debeant, erit dicendum. Neque enim solum ex uno atque astero, sed ex omnibuε itis quos supra coma memorauis Iocis, extendi haec posunt. cum in Angula bu tribus rhetorices generibus tota versetur rhetorica, omnium quoque locorum in singulis usium esse negari non potest. Praecipuus autem horum usus est, donitionis, quae hic, cum res non ieiune breuiter quς ad sciendum fidem explicetur, sed pluribus ad destactari m augeatur e metu rs, descriptionis nomen accipit:similiturinis item, diyimilituditus, contrari

rum, adiunctorum, testimoniorum, cassarum, eum torum, comparatorum: antecedentia er consequet

tu per omnes sparsa locos supra ostendimus Uerumer aliorum interim creber uμου est. Rarior emeis bis locorum a genere er sterie usurpatio est: unde cum res petita, non tam ad amplificationem, quam Minualeat, crebrior in reliquis generibus erit. cum imtur patriam homira laudandam esse adiunctorum nos iocim admoneat, huc Cr reliquos admoueamus, ut quid ad copiam ex unoquoque fumi posit, intelligara mus. Descriptio ergo quae materiam ex adiunctora mutuatur Ioco,ut est ota ine prima, ita huc commode , primum admota , rem ipsam extendet plurimum, duos describitur,

77쪽

DE INVENT. ORAT. LIB. II. hescribitur,qua in natione, quo in loco, 'tili an steri li, maritimo an campestri siti ciuitas sit: quae cr publiacae munitiones: quae aedium frequentia, magnificen tias: quod gerim descriptiones apud poetas historiaecosq; leguntur plurimur: adeo, ut illi augendi deletactandis studio uel ficta loca deforibenda interim fusciripiant. Ab eoniologia nominis item copia peti potest, si uis huius sit, aut insignis cogntris, aut eiusmodi, quae dilucide scires a laudante in rem praefentem erui posit: ut si quis inter laudandum Bononia uocabido, elisa in litera, bona omnia indicari dicat. Voluisse id

indito hoc nomine urbis aut prinum conditores, aut

luctores significare, cim hinc Amma avorum laninge late , hinc beatifima furgentis Apennini 'tilitaα

tritum amnium partim mos foris irrigantium, par tim intro multiplicem ad usum labentium copia maxi me insignem locum ui Nnt commode huc Muncto ri locus adhiberi posset, qui rebus, de quibus agitur adiunctus est maxime, omnesch harum circunstatius quas περιῶσου; illi uocant, uel solus suppediturque inde, per reliquos duae locos, incrementum sumunt maximum. Versi , cum Cr ea quae descriptio ob ocu

los posuit, hincsint petita, nihil uerat Cr haec prinit , antequam plura inde ducantur, reliquis ex locis dilatatare. Augebis igitur a simili, si tuum hunc, cum maxime notae urbis insigniss strulitatis agro constras, onci das , in producendu frugibuquino,oleo,rebus i caeteriris, similem per omnia in utroque dexteritatem. A'disi

simili, hanc tui hominis urbem patriam, duplici ci

78쪽

ιο GERAR DI B V K. ci muniim fossa,rem lat tum profund aggeres in remedio altim educto, moenibus autem, propugna αlus,cum astifimus mas indus bis ad arcendam uim interiori aggere ad finimum que adden satis firmatisi: illam uero, una modo obmunit- ββ moenibius que utcunque quidem firmis, scd nullo sive so ciuitio, siue oppidoorum negligentia, aggere fulsul tu corroboratis . A contrarijs:huius urbis regiones' omnes lati limis discretas uicis, illias arctipimis, huius mundi limis, illius immundi limis, hic aedes magnificen tifimas, ibi casus humilimas, hic ploras omnes lapiade euectus, ibi argilla lignos compactu cernu Po sunt quidem haec, er a causis extendi: sed ad adiunctori

locum reuertamur.

Diuisio stlidiorum factorum. patriae insita

uirtutum genera.

VT autem ea, quae oculis exposlia cerni tangi quepositat amplificanda sint os landimus: nunc siub inde Cr ea, quae intellectu comprehenduntur, ipsa ui Vicet patriae stilina ictas in sua uirtuti genera dia stribuamus: er singula deinde per locos ducamus. Prianum igitur ipsa prudentiae suta honore uerborum ex e tollenda erunt: quod forte humanitatis studiorum fiso itas instituerint, conferuent que undecunque doctii mos accersendo pro 'fores, hosq; Iiberaliter alendo: quod aequisimas leges ad suae ciuitatis consuetudinem rationem que ciuibus praescripserint, suanis Rempub. optime constituerint, utque in futurum 'marint: quod item frumento,sile, caeteriis rebim omnibus, qu

79쪽

: DE iNVENT. ORAT. LIB. II. 6rrum sepe penuria premere ciuitates soleat, tot copia comparatis sepositis p itastibi in futurum prosteαxerint,ut nec bello obsidionem, nec pace annonam gratis uiorem fore propemodum timeant. Atque haec inter narrandum, a loco,'tempore, tum testimonio vicinatarum gentium, alijsq; huius loci circunstatijs augenαda erunt omnia. Deinde ad iustitiae studia Mas μ'

mendum: quae suum cuique tribuit, Cr erga deos retia gio, erga parentes pietas, creditis in rebus fides, in moαderatione puniendi, imperandis,aequitas uocatur. Neαque enim minimum laudis meretur, religionem uulgo sancte conferuari: suumque parentibus honorem haberiri: daris per magistratus operam, ut creditis in rebus fides feruetur, ex imponurae ita puniantur, ut nec παini lior poena peccandi licentiam praebeat , nec uineamentior iudicis saeuitium arguat. Tum subinde dicenis di quae fortiter gesti, aut intra moenia animaduerasis certorum hominum flagiti si Rempub. eas quae παπι sunt desindendo, aut 'ris filiis saepius pugna hostiis

bus imperis fines prostrendo. Atque hic, non modo eoaerum qui in magist tu fuerunt, sed Cr priuatorum foristiter ficta patriam ipsum honestini: ut Horatiorum, Lucretiae, Horatii Coclitis, Muti Scaevolae. Pon emo

stea iis, quae lint studia Actas temperantiae: quae

cum positisit in iis quae absunt non inhoneste expetenm dis, atque iis quae in noma pototae sunt recte bonopes utendis, maximi ad laudem momenti est, consuetum dine patria, publicis priuatus in negotijs temperat

ter continenter uixis: aiena non appetiuise ubs,

80쪽

G ER AR D I B V K. I non ad laxum turpem que uoluptatem usum fuisse. Haec ab adiunctis, unde Cr plura quidem possent, fumuntur omnia:quae propterea sua in uirtutum genera, non num mero, sed rerum poli ere distribuenda puto,quod in uris .ibium enconno, quarum saepe quod diutifime steterunt, longa annorum feris innumera fore praeclara eximi, ει, temporis ordinem sequi, praesertim non in harum, sed personae laudibus, tum infinita, tam perplexa dumo Has oratio esset. Harum autem uirtutum omnium eo sempi prisca illa nobis Romana restub.uelμla suppeditet. Qua in urbe humanitatis studia magis uiguerunts ijsq; cum p ia,tum maiores honores ballisubi priniscipes Reipub uiri maximis Imperatores,aut ipsi Gr corum academias langis itineribus Ascend istudio petieri runt, aut illos ad se Romam rerum uerborums magis prospertraxerunt: ubis e literatis quidem, doctisq;, tisita isdem tamen nouis hominibus furenti magaeratus mandati: maximum imperium concreditum. N es enim magis maiorum imaginibus, quam eruditioni uirtutis aditum patere ad Reipub. gubemacula prudentifimi' t

homines uoluerunt. Pruiuenter autem rerum a Romam

nis gestira quae innumerae sunt, egregius unde exemα spla fumas buccinctor est T.Livius. Qigyd genus est, ciavium multitudinem pro cuiusq; facultaribus in classes idistributam,ut numero,copyss cognitis,pro re familli ri Reipub.quiis penderet: tenuioribus, quos proletam rios uocarunt, sola liberos educandi cura est. Descrio imas item Graecorum leges ad huius urbis rationem mu ratu, ais civim oculta expositas, ut non extra moenia