장음표시 사용
31쪽
eto Pissica specialis Sectio L
Vernale dicitur, ex quo Sol versus Polum borealem ascendere , autumnale , ex quo versus Polum australem descendere notatur. AEquinomum
dicitur tempus , quando Sol in punctum aequinoctiaIe ingreditur , quod proinde vernale , vel autumnale est. In ecliptica puncta duo reperiuntur, in quibus dum Sol versatur , maxime ab aequatore distat , seu in quibus ascensus supra
aequa- nandi, florescendi, maturescendi perturbata, uti tempore Diluvii; non erit perpetua nox, uti quando e Ccelo copiosae cadebant aquae super terram, sed dies &nox tibi constanter succedent, alternabuntur, non re quiescent ex v. : non erit perpetuum frigus, uti
mensibus elapsis; sed post frigus aestus, post hyemem
aestas ex eod. vers. 22. Hujusmodi loquendi phrates nonne potius ostendunt, ante Diluvium non fuisse ubique, perpetuum ver, sed varias anni tempestates e Ita sane. ne hac re legendus Lactantius, qui cap. IB. de origine erroris earpit Lucretium perpetuam temperiem in principio Mundi affirmantem. Non debeo dissimulare laudatos Auctores alio etiam uti argumento ad propriam tuendam opinionem. Argu mentum desumunt ex verbis Apost. Petri Epist. 2. cap. 3. En verba S. Petri r caeli erant prias, re terra de aqua , O per aquam consistens Dei verbo, per quae ille tunc Mundus aqua inundatus periir. Resp. Lesenti mihi totum Caput tertium Epist. a. S. Petri, ne quidem una occurrit syllaba, qua opinio Adversariorum probari possit. Ibi enim S. Petrus quorumdam reprehendit insipientem insit pientiam, qui dubitabant de futuro Dei iudicio, hoc ducti argumento. quod omnia starent immobiliter, uti a Deo creata fuerant. Contra voluntariam ignorantiam istorum Princeps Apostolorum argumentatur: Si Terra, omnipotenti Dei sussu, Diluvii tempore tantam passa est mutationem , uti vix eadem perseveret; & hoc quidem aquae inundatione, quae aqua terrae permixta, ipsi terrae soliditatem tribuit, quanto facilius Coeli & Terra, quae nune sunt integra, eodem verbo, & imperio divino,ione conflagrationis sub finem Μundi peribunt
32쪽
De Mundo universo aspectabili. 2 raequatorem , & descensus infra eundem terminatur . Puncta haec, puncta solstitialia audiunt. Alterum ex iis vocatur aestiυum , scilicet illud , in quo ascensus terminatur ; alterum brumale, seu hibernum, in quo descensus finitur . Tempus, quo Sol solstitialia puncta ingreditur , soluitium nominatur, quod adeo vel alimum , vel brumale, seu libernum est. 14. Dividitur ecliptica in duodecim partes, quae APa , seu Dodeeatumoria appellantur , n menque habent a vicina constellatione, quo nomine , quid intelligatur , infra docebitur . . niam autem integram circuli alicujus peripheriam Geometrae in 36o' dividunt, reliquum sit, signum quodlibet tanquam partem duc ecimam constare go'. Primi tigni initium est in pu cto aequinoctiali vernali, a quo signa ab occasu versus ortum juxta motum proprium Solis numerantur , sex ex his sunt borealia per hemisphaerium boreale , sex australia per hemisph. rium australe distributa . En nomina , ac ordinem , itemque characteres signorum.
Signa Borealia. Aries, Taurus, Gemini , Cancer , Leo, virgo,
Signa Australia. Libra , Scorpius , Sagittarius , Capricornus,
33쪽
tur; Cancer, Laeo, virgo Assistiυa; Libra, Seor-pitis, Sagittarius Autumnalia; Capricornus, Λ-quarius, Pisces Brumalia. Tandem a Capricorni
initio, sive a puncto Solilitiali hiberno usque ad initium Cancri, seu punctum Solstitiale aestivum signa ascendentia continentur, altero dimidio eclipticae signa descendentia. SCH. in signorum ordo facilius memoria inhaereat, ea sequentibus verseulis comprehenduntur'. Sunt Aries, Taurus , Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Libraque, Scorpius, Arcitenens, Caper, Amphora,
I s. radiaeus est sphaerae caelestis portio, seu Zona comprehensa duobus circulis eclipticae parallelis, qui circuli excursuum vocantur,& hinc
inde ab ecliptica 8, vel o gradibus distant; sub
qua Zona Planetae omnes motus suos proprios absolvunt. Dividitur Zodiacus in I a. signa ejusdem nominis, ac ordinis cum signis eclipticae. Si Planetae secundum seriem signorum S SS. sive in signa consequentia nimirum ab ariete in taurum, a tauro in geminos moveantur, directi dicuntur; si vero contra seriem signorum CSS. sive in signa antecedentia, nempe a geminis in taurum, a tauro in arietem retrogradi ; si denique per aliquod tempus in eodem Ioco, atque inter easdem fixas haereant, stationarii. 3 r6. Si per polos mundi, seu aequatoris traduci concipiuntur innumeri circuli maximi, dicentur hi secundarii AEquatoris , quorum Ope quaevis caeli puncta, vel sidera in illis constituta ad aequatorem reseruntur. Nam puncti cujus. vis
3 Amplitudo Zodiaci terminantis evagationem Planetarum est proxime graduum I 8.
34쪽
De Mundo universo aspectabili. a 3
vis caelestis , vel sideris Iocus ad aequatorem reductus is erit , ubi ejusmodi circulus per punctum, vel sidus transiens eidem aequatori occurrit. Porro arcus inter hunc locum , di initium Arietis interceptus, & SSS hoe est: secundum signorum seriem , si ve ordinem ipsorum numeratus dicitur Ascensio recta sideris, vel puncti cujusvis . Arcus autem circuli secundarii inter sidus, vel punctum quodvis ac aequatorem interceptus sideris, vel punAi cujuslibet appellatur . Quae adeo declinatio semper vel boreatis, vel australis est, prout nempe sidus vel versus polum borealem , vel australem declinat. Hinc circuli hi secundarii etiam circuli declinarionum communiter vocantur, quorum praecipui
duo sunt Coluri dicti , alter Coturus AEquinoctiorum , qui nempe per puncta aequinoctialia transit, alter Coturus Solstitiorum priorem ad angulos rectos secans,&per puncta Solstitialia transiens. 37. Si per polos eclipticae duci concipiantur innumeri circuli maximi , erunt hi secundarii eclipticae , quorum ope sidera quaelibet , vel puncta caeli ad eclipticam reducuntur , perinde
ut ea per circulos secundarios aequatoris ad aequatorem reduci diximus . Arcus autem inter
hunc locum ,& initium arietis SSS numeratus longitudo sideris, arcus circuli secundarii inter sidus , dc eclipticam interceptus latitudo ejusdem dicitur ; quae adeo pariter vel borealis , vel australis erit , nam ecliptica sphaeram mundanam
in hemisphaerium boreale & australe dividit. 8. Sol ex punctis aequinoctialibus discedens
continuo ab aequatore versus boream , Vel au strum deelinare conspicitur, donec ad nonagesi-
35쪽
mum ab illis gradum perveniat, ubi 23. gradu ab aequatore distare videtur , quae est ejus declinatio maxima. Circuli, quos Sol in hac distantia motu raptus describere videtur, Tropici nominantur a Di Derto , quod Sol exinde versus aequatotem reverti videatur . Alter ex his
Tropicis , nempe in parte boreali Tropicus Cancri , alter in parte australi Tropicus Capricorni vocatur . vide eandem fig. ubi M E Tropicum Cancri, LN Tropicum Capricorni exhibet. Sunt itaque Tropiei respectu aequatoris paralle-li n. 8. quales etiam sunt ii , qui Polares nominantur , hoc est illi , quos Poli eclipticae
motu rapins describere videntur. SCH. De circulis, qui a motu originem suam du- eunt , aut qui eerte eum bis cρnnexi sunt, adhue egiamus , Jam de his, qui per respectum ad spectatorem
χς. misque spectator in planitie terrestri,
aut medio maris constitutus visu circumacto circulum definit, quo sphaerae mundanae pars conspicua a latente separatur, Circulus hic HorLeton, & quidem sensibilis , seu apparens dicitur . Horizon rationalis seu Uerus est circulus H R. Fig. 2. transiens per centrum telluris, ac horizonti sensibili hr parallelus; hinc distat Horizon rationalis a sensibili radio telluris, si quidem tellurem sphaeram esse supponimus. Haec tamen distantia si comparetur cum distantiis siderum , Luna sere sola excepta , insensibilis est , ut adeo tellus respectu sphaerae siderum tanquam punctum, dc quilibet telluris locus pro centro haberi possit. Supponunt sane id ipsum omnes Astronomorum Observationes, di computa inde inita
36쪽
De Mundo universo aspectabili. asinita cum phoenomenis caelestibus conveniunt.
Horizontis Poli sunt gemina puncta, quorum unum Z vertici spectatoris incumbit , & Zenit, dicitur, alterum N huic sub pedibus diametra-
Iiter oppositum Nadir vocatur. Ab his innumeri circuli ad horizontem ducti sunt ejusdem se-ciindarii circuli Verticales , itemque Mimmuales appellantur; Horizontis autem parallelicirculi minores AI eantharat . dicuntur : Uoces hae ab Arabibus in astronomiam sunt inductae. Ceterum ex hemisphaeriis , vel partibus, in quas sphaera mundana ab horigonte dividitur, illud hemisphaerium superius appellatur, in cujus vertice Zenit, est, inferius autem, in quo est Na-dir. Porro Horizon ortiυus audit illa pars Horizontis, in qua sidera oriuntur, Horizon occiduus illa pars, in qua occidunt. 2o. Inter circulos verticales praecipue eminent, Meridianus, b inrticalis primarius. Meridianus est circulus verticalis P TNR per polos mundi P&p transiens, ac proinde sequatori perpendicularis,& circulos omnes aequatori parallelos bifariam secans . Circulus verticalis primarius, est verticalis
T V N X, qui per polos meridiani transit; sunt autem poli meridiani puncta V X, ubi aequator, rehorizon rationalis se mutuo intersecant: Puncta quatuor H v R X, in quibus meridianus , & verti- ealis primarius horirontem intersecant, dicuntur cardines Mundi : speciatim Cardo septemtrionis dicitur R punctum intersectionis meridiani, & hori-τQntis , cui polus borealis vicinus est. Cardo meridiei punctum H oppositum puncto R. Cardo orientis pun-ςtum v, in quo verticalis primarius horizontem Omilvum intersecat. Cardo oecidentis punctum X, in qud idem
37쪽
idem verticalis primarius horizontem occiduumi mei secat. Linea meridiana dicitur io tersectio H R. plani meridiani& horigontis rationalis , vel li r
intersectio plani meridiani, & horizontis sensibilis, itemque quaevis linea ipsis HR., vel lir intellure parallela .
In gratiam tyronum lubet hie indieare modum, quo linea meridiana invenitur & ducitur, ejusque usum. Tripliciter politio lineae meridianae inveniri potest: I. Quia astrum diurnum suum motum conficiens in parallelo eumdem angulum agi muthalem em-cit cum meridiana seu dum oritur seu dum occidit; ideo ad idem astrum tum oriens tum occidens super plano horigontali ex eodem puncto lineae visuales ducantur: bifariam secetur angulus, quem visuales ductae continent per lineam utrinque productam, erit haec linea meridiana.
2. Linea meridiana quoque est illa , quae a pede gnomonis praealti pedis nomine hie venit punctum super plano horizontali, in quod ex apice gnomonis su- ne pendulum normaliter cadit dueitur ad punctum illud luper plano horigontali, in quo umbra apicis Sno monis qualibet die observata minimum distabat a pede; maxima quippe diurna astri altitudo est meridiana . 3. Facilior tamen est tertius modus. Diebus aliquot ante solstitium eligatur locus, in quo radius S lis per duas horas circiter hine inde a meridie eadat in nori Eontem ex certo parietis aut fornicis puncto et in hoc puncto foramine rotundo satis exiguo in modum infundibuli excavato instructa lamina cuprea horigon taliter firmetur . Inveniatur pes centri soraminis et centro facto in pede deseribantur aliquot circuli eo in tervallo, & versus eam partem in plano horizontali exacto ad hoc parato, ubi observata est semita radii diebus illis deeurrere. In ipsa die solstitii mane observet tir cum species Solis transmissa per soramen illud, quae elliptica erit, circulos descriptos tansit extra; notentur puncta contactus; idem fiat cum species it rum ad circulos accedit post meridiem. Secentur bisariam
38쪽
De MNndo uniuerso aspectabili. 27ar. Altitudo sideris, vel puncti cujusvis cael stis est arcus circuli verticalis in hemisphaerio superiori inter sidus, 'el punctum caeleste re hori ZOn-riam omnes arcus singulorum circulorum inter duo no lata puncta contenti: Si omnia accurate parata suis .sent, & notata, linea a pede gnomonis ducta ad pun ctum bii sectionis unius arcus eoineideret cum bissectic nibus ceterorum: quod si id non succedit, ducatur me dia inter bissectiones omnes; ea erit saltem quam pro xime vera meridiana. Adhiberi autem potest loco soraminis globulus tantae magnitudinis ut in data distantia umbram satis distinctam projiciat; id quod in gnomonibus Io aut ped. non grandioribus succedere exper tus sum; habetque globuli umbra prae foraminis specie hoc commodum, quod non tremit illa sicut ista, adeoque ejus locus facilius dignosci potest. 4. Aliquo ex his modis inventa meridiana duci ea poteri supex quocumque plano; ad faciliorem tamen ejus usum expedit x. eam in plano verticali primario parallelo describere, apposito tunc plano soraminis ei dem plano itidem parallelo: v. Considerata linea, quae ex centro foraminis perpendicularis cadit in meridianam, tamquam iit radius circuli ,&meridiana proinde sit esus tangens, super ipsa meridiana initio facto a pede & deinceps notare partes aequales decimae vel cen tesimae prout medioeris vel magnus est gnomon parti gnomonis, apposita cuilibet ex his partibus sua numerali nota; ae demum regulam mobilem cad capiendam distantiam quamvis inter duas proximas illarum partium parare, quae contineat unam ex dictis parti bus in mille aequales divisam . . . Sic porro constructa meridiana duplieem usum habet potissimum. I. Est indieare momentum, quo a strum sui speciem visibilem transmittens, ex foramine per meridianum transit. Nempe tunc erit in meridia no cum centrum . speeiei transit per meridianam. Alter usus eri ad eiusdem astri altitudinem leudistantiam a vertice monstrandam; evidens est enim Ragulum contentum inter lineas a centro foraminis du-st , unam quidem ad pedem, aliam ad centrum spe ciet
39쪽
τi Zontem interceptus. Depressio, vel Profunditar
est ejusmodi arcus in hemisphaerio inferiori. Tam l
altitudo autem, quam depressio vel apparens , vel lciei, aequare anῖulum, quem eadem ad verticem efficiunt, qui est si meridiana jacet horiκontalis in distantia astri a vertice; Si est verticalis, astri altitudinem metitur. Quare si mensuretur distantia centri speciei a pede, agnoscetur tangens illius anguli ad radium ex constructione cognitum; & sic innotescet angulus. . Uteumque etiam diameter apparens astri cogno ei potest; si nempe altitudines utriusque limbi observentur, & una ab alia subducatur: differentia quippe
relinquet diametrum apparentem. Sed ad limborum v Tam altitudinem eruendam aliqua cavenda sunt , quae hie notare piget. 8. Haec quae physicae extranea sunt in hasce notas me in trudentem nemo, uti spero, irridebit , si sciveritiis adolescentibus easdem notas paratas esse, mi ibus in suis fontibus astronomiae studere non vacat; limulque animadverterit quantum juvenili genio congruant hujuscemodi res. Quam ob causam censui insuper huc transia ferre gnomonicum problema de describendo horologio super quocumque plano.Q. Docet Auctor n. I 6. per secundarios aequatoris
quodvis sidus reserri posse ad aequatorem: Sed insuper inserviunt iidem ad illud reserendum ad meridianum. Nam concipiantur hinc inde aequidistantes a meridiano quest libet secundarii immobiles , dum astrum diurnum suum parallelum motu uniformi percurrit; eVidens est illud temporibus aequalibus ad singulos a pellere; & sic in partes aequales per illos appulsus iidem
circuli dividunt tempus diurnae revolutionis Coeli; unde hujus functionis ratione vocantur etiam horarii. Concipiatur praeterea planum aliquod prope mundi cen trum ita locatum ut in eo non sit axis mundi, in quo horarii omnes se interseeant; item concipiatur eidem plano adnexus bacillus ita, ut sit in axe mundi. Evidens est horarios omnes in eo baculo se mutuo secare, exinde productos versus planum , hoc ipsum secare.
Hinc, si Sol adesset in aliquo ex his horariis supra iam
40쪽
De Mundo liniverso aspectabili. ast
vel vera. mera nempe est, si horizon verus spectetur, apparens , si horizon apparens. Altitudinem maximam sidus habet, dum supra horizontemptem plani, umbram bacilli projiceret in intersectionem eiusdem horarii eum plano. mare sit illae intersecti nes haberent notam indicantem cujus horarii sint; ex loco umbrae baculi super planum dignosceretur locus Solis respectu ad horarios; proinde esset haec machina horologium sciatericum ut vocant. Porro quia distantia SoIis a terra infinita prope est respectu distantiae centri terrae ab ejus superficie; ideo alia machina illi similis ubivis terrarum collocaea in situ illi parallelo, perinde ac illa horologii iungetur ossicio. Io. Horologium itaque sciatericum describere volens super quocumque plano sussicit ut in eo firmet sty lum aliquem parallelum axi mundi, de describat intersectiones horariorum, qui transeant tamquam per axem per apsum stylum. Ut autem haec praestet opor tet agnoscere positionem plani ad axem, & meridianum. Positionibus quippe hisce agnitis quomodo ducendae sint ineersectiones horariorum ex eorumdem situ adhaee duo facile determinabit. II. Iam vero quomodo meridianus ad datum planum iaceat sie dignoscitur. Fi 'tur in plano dato Fg. Io3. stylus SC; ex ejus apice Clanependulum Co in perpendiculo demittatur: momento meridiei observetur an in planum cadat umbra fili: si non eadit, sed ei parallela projicitur; liquet planum fore meridiano, adeoque di axi, qui in meridiano est, parallelum; proinde axis ei parallelus & elevatus versus polum angulo, quo po lus ipse elevatur. debet apponi; eritque plani facies vel orientalis ves occidentalis. xx. Si umbra fili in planum cadit; notentur duo
elus puncta P, O; evidens est meridianum iacere ad planum datum ita ut transeat per apicem Oli C & per lineam A O seu habere positionem plani Α C o vel Λ C O. Porro in isto plano ACO est etiam axis AC, qui ita IRcet ad perpendiculum Co, ut respiciente plano ver ivs polum, ut angulus OCΑ aequalis, distantiae poli vertice; respiciente potius oppositum polum, sit idem